Heimskringla - 15.05.1940, Qupperneq 7

WINNIPEG, 15. MAÍ 1940
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
EINAR BENEDIKTSSON
Frh. frá 3. bls.
Móðir skáldsins var skáld:
Þú elskaðir stökunnar máttuga
mál,
myndsmíð vors þjóðaranda.
Frá árbjarma fyrstu æsku eg
man i
óm þinna flötuðu stefja.
Enn finst mér eg heyra fjalla-
svan
í fjarska sín vegaljóð hefja.
En lífskjör yfirdómarafrúar-
innar á Elliðavatni hentuðu ekki
skáldi:
Mér brann ekkert sárar í sjón
og hug
en sjá þínar vonir deyja.
Enginn sonur ann móður sinni
fyrir það eitt að gefa streng og
boga.
En bæri eg heim mín brot og
minn harm
þú brostir af djúpum sefa. —
Þú vógst upp björg á þinn veika
arm;
þú vissir ei hik eða efa.
í alheim eg þekti einn einasta
barm,
sem alt kunni ‘að fyrirgefa
Hér er lýst dýpsta einkenni
móðurástarinnar, sem gefur alt
og biður ekki um laun. Þess-
vegna hverfur minningin um
móðurina og ættlandið í eitt,
þegar komið er að hinum yztu
landamerkjum:
Móðir. Nú ber eg þitt mál á vör
og merki þér ljóðastafi.
Til þess tók eg fari, til þess flaut
minn knör.
Til þess er eg kominn af hafi.
XXXII.
Samtíðarmenn Katrínar Ein-
arsdóttur vissu, að hún var skáld
og sonur hennar var ekki í efa
um að frá henni hafði hann erft
þá gáfu. Frá henni voru líka
komnar með beinum erfðum
gáfur skáldsins til sárbeittra,
kaldra og andstæðukendra spak-
mæla. Sú saga er sögð frá bú-
skaparárum Benedikts yfirdóm-
ara og frú Katrínar á Elliða-
vatni, að þangað kom í heimsókn
Grímur Thomsen skáld frá
Bessastöðum. Þeir Benedikt og
Grímur voru með vissum hætti
samverkamenn og leiðtogar í
þjóðmálum. Samstarf þeirra var
langt, en tvírætt. Yfirdómarinn
var örlyndur, heitur og bjart-
sýnn, en Grímur kaldur veru-
leikamaður, gráglettinn í skapi.
Yfir borðum beinir Grímur að
yfirdómaranum óþægilegri
spurningu um vínhneigð hans.
Benedikt verður svarafátt og
segir, að Grími sé hentast að
spyrja konu sína um málið. Hún
svarar þegar í stað: “Það er jafn
ómögulegt að svara þessari
spurningu eins og að bera hana
fram”. Grímur spurði ekki um
fleira í þann sinn. Hirðmaður
Danakonungs varð að sætta sig
við að frúin á Elliðavatni leið-
beindi honum um rétta manna-
siði í samkvæmislífinu. Löngu
síðar, þegar Einar Benediktsson
var orðinn lögmaður við yfir-
dóminn og upprennandi þjóð-
skáld, fékk hann ljóðabréf frá
móður sinni. í því var þessi
vísa:
Ef að þótti þinn er stór,
þá er von að minn sé nokkur.
Blóðið sama er í okkur.
Dropar tveir, en sami sjór.
Enginn, sem ber þessa einu
vísu saman við Ijóð og tilsvör
Einars Benediktssonar mun af-
ast um, að Katrín Einarsdóttri
hafi haft gáfu, en ekki lífskjör,
til að vera mikið skáld. Hún
finnur, að móðir og sonur eru
óaðskiljanleg. Þau hafa sama
þóttann, líka skapgerð, og list-
hneigð. Hún átti fullan rétt á
þeirri viðurkenningu, sem sonur
hennar veitti henni síðar:
Og þitt var mitt ljóð hvert
gígjugrip.
Þú gafst mér þinn streng og
þinn boga.
Móðir Grettis var hrifin af
glæsileika sonar síns, sem hún
fann með réttu að bar af sam-
tíðarmönnum sínum. Katrín
Einarsdóttir fann, að hún átti
líka þann son, sem mjög bar af
sínum jafnöldrum. Hún fann
til mikillar gleði yfir gengi hans,
og yfir vitundinni um að margt
af þeim eiginleikum sem honum
myndu verða til mestrar frægð-
ar, voru úr ætt hennar og Víð-
dæla. En jafnframt móðurgleð-
inni og ættarstoltinu bar hún í
brjósti leyndan kvíða um fram-
tíð þessa óvenjulega sonar, sem
var fullur af ósamrýmanlegum
andstæðum, eins og skapgerð
foreldranna, sem ekki báru gæfu
til geðfeldra samvista.
XXXIII.
Kynningin við þær þrjár af-
burðakonur, sem nú hafa verið
nefndar, hlaut að gefa ungu
skáldi djúpa virðingu fyrir yfir-
burðum kvenna. Þess sjást líka
glögg merki í æskukvæði hans:
Undir brúnum búa í friði
bjartar stjörnur kulda og glóðar.
Ættarmerki minnar þjóðar
mærin ber í anda og sniði.
Þessi kona kann að unna,
kann að vera ambátt, drotning.
En eg finn með ótta og lotning,
einnig hatrið mundi hún kunna.
Einar Benediktsson dáir hér
á unga aldri eins og í minninga-
ljóðinu um Þorbjörgu Sveins-
dóttur, það sem hann kallar
hina íslenzku skapgerð. Það er
lund Guðrúnar ósvífursdóttur,
Katrínar móður hans og ótelj- j
andi annara minna þektra
kvenna, þar sem heitar tilfinn-
ingar, bæði ást og hatur, er falið
undir djörfu, köldu, en fáguðu
yfirbragði. Nokkru síðar kem-
ur skáldið heim að skautaför á
Tjörninni með unnustu sinni.
Það var heiður himin og stjörnu-
bjart. Velgerður Zoega bað hann
að skilnaði að yrkja um fegurð
stjörnunæturinnar. Þá orti hann
kvæðið Stjarnan. Það er eitt af
fegurstu ástarkvæðum, sem til
eru á íslenzku en minnir að allri
gerð á málverk eftir Rembrandt.
Skáldið lýsir dásemdum himin-
hvolfsins, en sú fegurð verður
umgerð kjarna kvæðisins, þar
sem skáldið lætur falla sterka
birtu hrifningar sinnar. Ein
stjarnan í hinni miklu vetrar-
braut, sem hvelfist yfir ástfang- ]
inn mann, meir af öllum hinum.'
Hún ljómar og skín út á yzta álm
af eldum með blikandi gimsteina
liti;
einn brennur þó ríkast í röðl-
anna hjálm,
með rúbínsins loga, með smar-
agðsins gliti.
Þar tindrar þú stjarnan mín,
stolt og há
sterkasta ljósið, sem hvelfingu
á!
Eg elska þig, djásnið dýrðar-
bjarta,
demant á himinsins tignarbrá,
geisli af kærleik frá guðdómsins
hjarta.
Fegurð himnanna er umgerð-
in. En íslenzk kona fyllir hug
skáldsins.
Hvað véldur, að þú ert ást mín
ein,
af öllum blómum í stjarnanna
kransi?
Svo margt skín þó eplið á glit-
meiðsins grein
BIÐJIÐ
ÁVALT UM
MONOGRAM
Canadian Rye Whlsky
FIVE SCOTS
Select Liquuer Whlsky
MONOGRAM
London Dry Gin
T
THE BRITISH COLUMBIA DISTILLERY CO. LTDl
LOOK FOR THIS SEAL
ON ALL B.C.D. BRANDS §|g|S
This advertlsement is not inserted by
Govemment Liquor CJontrol Oommlsslon
The Commisslon is not responsible for
statements made as to qualtóy of pro-
ducts advertlsed.
og gott er um sólbros í hnatt-
anna dansi.
Mín jarðneska hugsan, þitt
himneska bál,
hittust eitt kvöld, eins og tinna
við stál,
og síðan man eg þig, svipurinn
fríði
sé þig í draumi, við gleðinnar
skál
finst alt, sem er fagurt, þér einni
til prýði.
Nú líða nokkur ár. Einar
Benediktsson hefir gifst Val-
gerði Zoega. Þau eru norður við
Hljóðakletta a Þingeyjarsýslu.
Skáldið yrkir um hildarleik
hinna dauðu, ótömdu náttúru-
afla. En um leið finnur hann
andstæðuna, hamingju mann-
legrar ástar:
Eg hvíli við straum þessa huldu-
máls
og hljómsprota slæ á hinn kalda
stein,
en lindin sprettur fram líðandi
hrein,
úr líflausa klettsins heim'i.
Er nokkuð svo helsnautt í
heimsins rann
sem hjarta er aldrei neitt berg-
mál fann,
og nokkuð svo sælt sem tvær
sálir á jörð
samhljóma í böli og nauðum?
|Ein barnsrödd getur um fold og
fjörð
fallið sem þruma’ af hamranna
storð,
eins getur eitt kærleikans al-
máttugt orð
íshjartað kveðið frá dauðum.
Þegar Einar Benediktsson
yrkir um rómantík ástarinnar,
koma þeir þættir venjulega ó-
vænt í ljóðum hans, eins og lind-
ir úr hamraveggjum í Hólma-
tungum við Jökulsársgljúfur. í
Hljóðaklettum lýsir skáldið dá-
semd og fegurð náttúrunnar og
hinum fjötraða krafti árinnar í
klettagljúfrum. En inn í þá
köldu umgerð kemur skyndilega
heit ástarjátning um hið al-
máttka vald kærleikans, sem
getur gefið íshjarta líf.
í fornsögunum er þrásinnis
sagt frá þessu einkenni í íslenzku
lundarfari. Atli á Bjargi mælir
það eitt að nú tíðkist hin breiðu
spjótin, þegar hann er lagður til
bana. Guðrún ósvífursdóttir
lætur veganda Bolla segja frá
atburðinum, þegar maður henn-
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skrllstofusiml: 23 674
Stimdar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er að flnnl 6 skrlfstofu kl. 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Helmili: 46 Alloway Ave.
Taltími: 33 ISÍ
Oitici Phoki Ru. Phoxb
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
100 MKDICAL ART8 BUILDINO
Ornci Houms:
12 - 1
4 P.H. - 6 P.H.
AND BV APPOIKTM*KT
Dr. S. J. JohannesTon
806 BROADWAY
Talaiml 30 877
Viötalatíml kl. 8—6 e. h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Bental, Insurance and Hnaneial
Agantt
Sími: 26 821
308 AVENUE BLDG.—-Winnipeg
H. BJARNASON
—TRAN SFER—
Baoaage and Furniture Moving
691 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annast allafconar flutnlnga trua
og aftur um bselnn.
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
506 Somerset Bldg.
Office 88 124 Res. 27 702
ar er feldur, en leynir vandlega
þeirri hefndarglóð, sem logar í
sál hennar. í Æfintýri hirð-
ingjans sjást neistar af þessum
vel falda eldi. Riddarinnar Sara-
hoa sýnir listir sínar í trúðleik-
húsi í Suðurlöndum. Áhorfend-
ur fylgja hverri hreyfingu hans
með aðdáun. Um ein slík leiks-
l'ok segir Einar Benediktsson:
Ljós og bláeyg hefðarhrund
hverfur seint og aftur lítur.
Fingurhring af hvítri mund
hrífur einn — og varir bítur.
Hún kastar hringnum til ridd-
arans inn á leiksviðið:
.... hann rétti’ út arminn.
Augnakastið auga hans
eldsnart hitti, er gullni bjarminn
hringsins skein við hófspor sands
og hvarf, sem gullið inn í barm-
inn.
Eitt augnakast, og eitt fing-
urgull er í Suðurlöndum sama
og ákvörðun um ástamót sama
dag:
Þau sáust og skildu á sama
kveldi
sem segull og stál.
Blönduð sem rökkur með arin-
eldi
eilíf minning snart þeirra sál—
henni sem fylgja frá himinsins
veldi,
en honum sem stjömubál.
Síðar stendur önnur kona við
hlið æfintýrariddarans:
Hún var af hans eigin eigrandi
þjóð,
ör eins og foksandsins bára.
Austræn að fegurð, eirðarlaus,
treg
og æst jafnt til hláturs sem tára.
Þau deila.
Thorvaldson & Eggertson
Lögfræðlngfar
705 Confederation Ltfe Bldg'.
Talsíml 97 024 *
M. HJALTASON, M.D.
ALMINNAR LÆKNINOAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lætur útl meðöl f vlðlögum
Vlútalstimar kl. 2—4 ». h.
T—8 aú kveldinu
Slmi 80 867 666 Vlotor St.
A. S. BARDAL
selur Ukklstur og annast um útíar-
lr. Allur útbúnaður s& bestl. _
Enníremur selur hann aUskonar
mlnnlsvarða og legstelna.
843 SHERBROOKB 8T.
Phone: 86 607 WINNIPBO
Rovatzos Floral Shop
*06 Notre Dame Ave. Phone 94 954
Eresh Cut Flowers Datóy
Plants in Seaaon
We apeclalize in Wedding &
Concert Bouquets Sc Funeral
Designs
lcelandlc spoken
MARGARET DALMAN
TEACHER OP PIANO
664 BANNINO ST.
Phone: 26 420
410 Medical Arts Bldg.
Dr. K. J. AUSTMANN
Stundar eingöngu
Augna, eyma, nefs og kverka
sjúkdóma
10 tll 12 f.b,—3 til 5 e.h.
Skrifstofusími 80 887
Heimasími 48 551
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwln
Diamonds and Wedding
Rlngs
Agents for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Hún hraðar sér lék við handanna
skraut
og hring einn sneri um fingur.
“Djásn þetta,’’ kvað hún, “mér
draup í skaut
þann dag, sem eg fyrst þínar
ástir hlaut,
en saga er mér sögð um það
glingur.
Hvort eignast það mér, sem ann-
ari ber,
afræktur trygðahringur ?”
Riddaranum þykir þessi hring-
ur fegurstur af öllu skrauti
hennar. Hann biður að mega fá
hringinn. Vill sökkva honum í
“þrúgunnar skál” og drekka síð-
an vínið til eilífra sátta og frið-
ar.
Hún segir:
“Eg hirði ei,” sagði hún, “hvort
heimurinn laug,”
hló og lét steinana glóa.
f hlátrinum blandað var heift og
spaug,
hún henti yfir borðið þeim gylta
baug
til hirðingjans Sarahoa.
Riddarinn blandar eitri í bik-
arinn og drekkur vínið af
hringnum til eilífra sátta og
friðar. En hringurinn bar eld
haturs og afbrýðissemi milli
tveggja kvenna, líkt og motur-
inn góði í sögunni um Ingibjörgu
konungssystur og Guðrúnu Ó-
svífursdóttur. Æfintýrið gerist í
Suðurlöndum, en eigendur
hringsins voru íslenzkar konur
í hug og hjarta, rétt bornar syst-
ur Þorbjargar Sveinsdóttur.
Framh.
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Amaranth............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask.......................JZ. J. Abrahamson
Árnes..............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg.................................G. O. Einarsson
Baldur..........................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont..................................G. J. Oleson
Bredenbury............................H. O. Loptsson
Brown.............................. Thorst. J. Gíslason
Churchbridge------------------------H. A. Hinriksson
Cypress River...........................Páll Anderson
Dafoe...................................S. S. Anderson
Ebor Station, Man...................K. J. Abrahamson
Elfros______________________________J. H. Goodmundson
EJriksdale............................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask.....................Rósm. Ámason
Foam Lake.............................H. G. Sigurðsson
Gimli....................................K. Kjernested
Geysir................................Tím. Böðvarsson
Glenboro..................................G. J. Oleson
Hayland.............................Slg. B. Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................Gestur S. Vídal
Húsavík................................John Kernested
Innisfail....................... Ófeigur Sigurðsson
Kandahar______________________________ S. S. Anderson
Keewatin..............................Sigm. Björnsson
Langruth.................................B. Eyjólfsson
Leslie..............................Th. Guðmundsson
Lundar.......................Sig. Jónsson, D. J. Líndal
Markerville........................ ófeigur Sigurðsson
Mozart..................................S. S. Anderson
Oak Point............................. Mrs. L. S. Taylor
Otto............................................Björn Hördal
Piney...................................S. S. Anderson
Red Deer...........................ófeigur Sigurðsson
Reykjavík........................................Árni Pálsson
Riverton........................... Bjöm Hjörleifsson
Selkirk, Man...........Mrs. David Johnson, 216 Queen St.
Sinclair, Man.......................K. J. Abrahamson
Steep Rock.......................................Fred Snædal
Stony Hill......................................Björn Hördal
Tantallon.......................................Guðm. ólafsson
Thornhill..........................Thorst. J. GísVason
Vfðir............................................Aug. Einarsson
Vancouver...........................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis..........-..........Finnbogi Hjálmarsson
Winnlpeg Beach...................................John Kernested
Wynyard..............-.................S. S. Anderson
í BANDARfKJUNUM:
Bantry...............................E. J. Breiðfjörö
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier and Walsh Co.............................Th. Thorfinnsson
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....
Mdton..........___________________________S. Goodman
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain.............................Th. Thorfinnsson
National City, CaUf......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts.........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Upham..................................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg, Manitoba