Heimskringla - 24.07.1940, Blaðsíða 1

The Modem Housewif* Knows
Quallty That Is Why She Selecta
“CANADA
BREAD”
"The Quality Goes in
Betfore the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Ordcr
PHONE 39 017
LIV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 24. JÚLÍ 1940
NÚMER 43.
Roosevelt í kjöri í þriðja sinni
Franklin Delano Roosevelt,
forseti Bandaríkjanna, var kjör-
inn forsetaefni sérveldismanna í
komandi kosningum á útnefning-
arfundi flokksins í Chicago s. 1.
fimtudag.
Þó það sé að brjóta venjuna,
hefir Roosevelt forseti kvatt sig
fúsan að gefa kost á sér í þriðja
sinni.
í svari sínu til flokksmanna
sinna, segir hann, að sér fyndist
hann bregðast skyldu sinni, ef
hann yrði ekki við hverju því,
er flokkurinn krefðist af sér í
þjónustu landsins á þessum al-
varlegu tímum.
f lögunum um kosningu for-
seta, er ekkert annað sagt, en að
endurkosning sé leyfileg. En að
sami forseti hafi verið kosnir
oftar en tvisvar, hefir aldrei
komið fyrir. George Washing-
ton, fyrsti forseti Bandaríkj-
anna, neitaði að vera í þriðja
sinni í kjöri, og kvað það mundi
reynast heillavænlegt fordæmi.
Theodore Roosevelt, er sá eini,
sem í þriðja sinni hefir sótt og
var þó eitt kjörtímabil þá liðið
frá því að hann var forseti. En
Wilson var í það sinn kosinn, en
Roosevelt tapaði. Hann stóð
enda illa að vígi, náði ekki út-
nefningu flokks síns, en mynd-
aði nýjan flokk, sem sótti á móti
samveldisflokkinum. Úr þeim
flokki sóttu því tveir í það sinn,
sem ekki gat góðri lukku stýrt.
En þó svona færi nú um kosn-
ingu frænda núverandi forseta í
þriðja sinni, er alt öðru máli að
gegn um val Franklins D. Roose-
velts. Hann fær svo einróma
fylgi flokks síns við útnefning-
una, að þar virðist ekki neinn
annar hafa verið í vali í neinni
alvöru, eða öðru vísi en til mála-
fnynda.
Á.fylgi Roosevelts forseta, er
ekki að furða sig. Hann nær
kosningu fyrst 1932, þegar
kreppan er í þeim algleymingi,
3ð ekkert var sjáanlegra, en að
' hrun lægi fyrir dyrum. Hver
bankinn af öðrum gafst upp og
almenningur tapaði í tugum eða
hundruðum þúsunda aleigu
Fjallkonan á Gimli
sinni. Daginn eftir að Roosevelt
er kominn til valda, skipar hann
bönkunum þreyttum af krepp-
unni, að taka sér hvíld. Sá hvíld-
ardagur batt enda á þetta óskap-
lega ástand þjóðarinnar og barg
henni óefað frá byltingu.
Árið 1936 er hann endurkos-
inn. Hinar miklu breytingar
sem hann gerði á lögum landsins
með viðreisnarlöggjöf sinni hafa
að svo miklu leyti hepnast vel að
þær eru talandi vottur um stjórn-
málahæfileika fram yfir það sem
algengt er og heilbrigt viðhorf.
Að hann hafi oft gengið lengra í
breytingum sínum, en flokki
hans gott þótti, er ekki að efa.
Slíkt hendir alla sem eru á
undan samtíð sinni. — En það
bezta við hann sem leiðtoga
er ef til vill það, að alþýðan skil-
ur hann og það er þessvegna
einnig sem Roosevelt er ekki
hræddur við að segja þröngsýn-
um flokksmönnum sínum til
syndanna.
Eftir átta ár við stjórn á hin-
um verstu krepputímum, er sag-
an getur um, nýtur Roosvelt
forseti meiri hylli hjá þjóð sinni,
en nokkur annar maður. Það
mun nokkuð einstakt í sögu
þeirra landa, er við lý^ræði og
almennigsfrelsi eiga að búa.
Það er nokkurt orð gert á því
í ummælum blaða um útvalningu
Rooseevlts, að afstaða hans í
utanríkismálum, hafi þar mikið
komið til greina. Það væri nú
gott og blessað, ef svo væri, og
að útnefningin sýndi vilja þjóð-
arinnar í að aðstoða Breta, meira
en gert hefir verið. Að segja
eins og í stefnuskrá beggja
flokkanna stendur, að nauðsyn-
legt sé að veita Bretum að mál-
um, án þess að fara í stríð, er
naumast fullnægjandi, þar sem
um það er að ræða, að veita hin-
um illu öflum Hitlers viðnám.
En það er fleira en þetta, sem
útnefningu Roosevelts veldur.
Ein hin helzta þeirra er ef til
vill maðurinn sjálfur, persónan.
Viðreisnarstarfinu gat og orðið
óhagur að því, að skifta um
stjórnanda, á þessum tímum.
Skorinorð ræða um stríðsmílin
Dorothy Thompson hefir um
oörg ár sagt fréttir og ritað um
íeimsins gagn og nauðsynjar í
^andaríkja blöð og tímarit, flest-
im framari af þeim er þá at-
dnnu stunda. Á sunnudaginn
'ar hélt hún ræðu í canadiska
itvarpið, las einarðiega yfir
íitlers harða svíra og sagði með-
ll annars:
“Það Bretland sem þú segir
mðvaldið stjórrta, er nú það land
Jar sem jöfnuðurinn ríkir, og til
skapa það jafnaðarríki var
;kki höfð illvíg stétta barátta
teldur góðvild og stofnandi
?ess ríkis er maður stórættaður.
^anda honum smíða Bretar ekki
lrnahreiður á fjallstindi né stór-
lr hallir fyrir skatta sem eru
‘akaðir af aðþrengdri alþýðu. Sá
naður hefir engan hug á pening-
löl» hefir aldrei elskað f jármuni
leldur Bretland og þá veröld
5em koma mun, þá veröld sem
^rjálst, jafnaðarsinnað Bretland
bun vissulega hjálpa til að
5tofna ef hún verður nokkurn-
•íma sett á stofn.
Bretaveldi er gömul smíð límd
5aman með blóði, ótrúlega fín-
?erð og vandasöm smíð, saman
^ldið nú á tímum af ósýnilegri
^amloðun, trausti, tiltrú, áliti,
reynslu, haganlegri meðferð,
lögum rituðum og órituðum,
venju og hátta skorðum.
“Þessi merkilega og haglega
gerða smíð, Bretaveldi, að hálfu
herveldi að hinu leytinu almenn-
ingur eða frjálst samfélag, er sú
eina stofnun sem til er, sem held-
urf uppi jöfnuði og jafnvægi
um víða veröld, sá eini stöðvun-
ar kraftur í víðri veröld, það eina
sem styður með afli lög og spekt
á þessari jarðstjörnu.
“Ef þú sundrar því, þá mun
koma jarðskjálfti miklu stór-
kostlegri en nokkur eru dæmi
til. Vér í Bandaríkjunum mun-
um skjálfa og svo mun Þýzka-
land gera.
“Eg segi að þetta sæki oft að
þér, Mr. Hitler, á andvökunótt-
um, og að þá fáir þú svitaköst,
ekki af kvíða út af ósvífni Naza,
heldur af skelfingu við þá til-
hugsun að Nazar muni sigra.
Mr. Churchill lýsti hún þann-
ig, að hann réði fyrir þeirri
stíflu, sem varnaði því að ólög
og stjórnleysi geysuðu .yfir
heiminn.
Ekki lézt hún vita hvaða svipir
sveimuðu um Hitler, “en kring-
um þig Winston Churchill, reik-
ar prúður flokkur framliðinna.
Elizabeth er þar og hin sæti
söngvari frá Avon (Shakespeare)
Friðartilboð Hitlers og hótanir
MRS. LILJA EYLANDS
Fjallkona Islendingadagsins að Gimli 5. ágúst
í ræðu sem hitler flutti í Þýzka
þinginu s. 1. föstudag, býður
hann Bretum frið. Um skilmála
getur hann ekki. En við þennan
góða tilgang, bætir hann samt
því ,að þiggi þeir ekki boðið nú,
verði England lagt í rústir og
heimsveldinu brezka kollvarpað.
Ástæðuna fyrir friðartilboðinu
segir Hitler vera heilbrigða
skynsemi, en ekki sigurvímu út
af hinum miklu sigrum Þýzka-
lands. Fyrir sér hafi aldrei vak-
að, að steypa Bretaveldi. Hann
hafi boðið Bretlandi, sem Italíu,
vináttu sína, en hún hafi ekki
verið þegin. í eitt og síðasta
skifti bjóði hann Englandi nú
frið og undir sjálfu sér eigi það
komna framtíð sína.
En hitt sé víst, að þeir sem
England byggi eftir að Þjóð-
verjar hafi látið til sín taka,
verði ekki Churchill eða hans
nótar; hann verði þá flúinn til
Canada.
Af þesskonar gífuryrðum er
ræða Hitlers belgfull. Um efnið
er það að segja, að rakalausari
lýgi mun ekki á nokkru lögþingi
hafa verið flutt. Þjóðirnar í
kring um sig, var Hitler knúinn
að taka undir sína vernd, af því
að Bretinn ætlaði sér, eða var að
búa sig undir, að taka þær. Pól-
verja kvað hann hafa slægtað
en ella.
Hvernig Bretastjórn tekur
friðartilboðinu er óljóst um þeg-
ar þetta er skrifað (á laugardag).
Nokkur blöð á Englandi hafa á
málið minst, en flest í þeim anda.
að það sé eins og annað gaspur
Hitlers ekkert að marka. Um eða
upp úr miðri þessari viku, er
búist við, að Churchill svari Hitl-
er í ræðu á þinginu.
Hitler heiðraði marga í her
sínum við þetta tækifæri; Gör-
ing skipaði hann marskálk í hinu
nýja víðfeðma þýzka ríki.
FREGNSAFN
MISS CANADA
MISS MARIA S. JÓNSSON
Winnipeg
MISS AMERIKA
Almenn herskráning er mælt,
að fara muni senn fram í Banda-
ríkjunum. Ef við sama aldur er
bundin og í Canada, nær þetta til
42,000,000 manna.
* * *
Mánudaginn 15. júlí, gáfu öll
hreyfimyndahús Canada tekjur
sínar sambandsstjórninni í þágu
stríðsins. Þetta var gert á þann
hátt, að stríðsfrímerki voru af-
hent hverjum leikhúsgesti, fyrir
inngangseyririnn, sem var 25c;
^egar keypt hafa verið 16 slík
frímerki, eða fjögra dallara virði
fæst verðbréf frá stjórninni fyrir
dali fyrir þau. Hugmundin
„r, » .. , var hjálpa til með þessu að
sem sauðfe Þjoðverjum, sem i selja þessi sérstöku verðbréf
MISS HELEN FREEMAN
Souris, N. Dak.
þar er Drake og Raleigh og
Wellington. Burke sömuleiðis
og Walpole og Pitt.
Byron fyllir þann flokk og
Wordsworth og Shelley. Já og
Washington, held eg og Hamil-
ton, en þá tvo vörðu hugprúðir
menn á þingi Breta. Og ekki
vantar Jefferson í þann hóp,
Jefferson sem dó fyrir skemstu
á Frakklandi í annað sinn. Allir
eru þar sem sköpuðu veröld
frjálsræðis og lögstjórnar.
Hún sagðist eiga von á að
þýzkir beittu öllum sínum áróð-
urs kröftum til þess að vinna
Bretland með því að níða og eyði
leggja foringja þess. Því Þýzkir
láta sem þeir eigi engar útistöður
né ósátt við Bretland. Hitlers
stríð er aðeins gegn þeirri stjórn
sem situr nú að völdum á Bret-
landi og einkum og sér í lagi við
þeirrar stjórnar formann, Mr.
Churchill. Ef bara Mr. Chur-
chill vill segja af sér og stjórn
tekur við, sem er að skapi Hitl-
ers, þá vill hann feginn semja
frið upp á stundina.
Þessi svör væru öllum orðin
kunn, sagði Miss Thomson, þau
voru framsett af hálfu Þjóð-
verja, áður þeir tóku Tékkósló-
vakíu, áður en þeir tóku yfir ráð
í Austurríki og enn fleiri lönd,
sem þýzkir hefðu gleypt.
“Honum mislíkaði ekkert við
þær þjóðir sem hann hefir gleypt
aðeins við stjórnir þeirra. Mr.
Hitler míslíkar alls ekki'við svik-
ara í hvaða landi sem er. Þeir
eru hans fulltrúar, og sem full-
trúar hans heiðarlegir menn, sem
vilja frið. Hann slæst ekki upp
á aðra en einlæga ættjarðarvini.
Churchill og Hitler eru skír-
ustu tákn þeirra andvígu stefna
sem nú berjast um ráðin, sagði
Miss Thompson.
“Ef vér getum losað okkur við,
stutta stund, alla þá kvöl sem
þessum bardaga fylgir, og virðum
fyrir oss þessa tvo menn, þá
munum vér sjá þann hrikaleik,
sem aldrei finst í skáldskap, og
ekkert honum líkt. Annar er
óður, ólukkulegur, illa vaninn of-
láti, sem hefir klifrað til óvenju-
legra valda upp bökin á óteljandi
miljónum, upp tosað af byltinga
öflum, uppi haldið af geysifjöl-
mennum æskulýð, hrópandi á
eyðilegging og uppræting menn-
ingar undanfarinna alda.
“Sá sem stóð á toppi þessa
stóra stöpuls stálhjálmaðra
manna, rétti út sína hægri hönd
og greip stóra spildu lands, út-
rétti sína vinstri og hrifsaði
aðra. Stöpullin óx, varð hærri og
hærri. Yarð hár sem fjall af
blóði og stáli. Af tindi hans gat
landi þeirra bjuggu og því varð
að taka það. Um Versalasamn-
inginn og Gyðinga sagði hann
margt, en ekekrt af því var nýtt.
Menn spyrja nú, hvað Hitler
gangi til með friðartilboðinu, sé
um það að ræða fyrir honum,
eða nokkuð annað en að reyna að
ná því án stríðs, sem stríð kostar
hann. Maður gæti haldið eftir
nýafstaðinn sigur hans á Frökk-
um, að hann væri alls ekki í því
skapi, að leggja nú árar í bát og
semja frið.
Hér eru þrjár ástæður fyrir
friðartilboðinu, sem sennilegri
eru en nokkrar aðrar: 1. Að
Þýzkaland sjái fram á matvæla-
skort og hallæri í sínu stækkaða
ríki á komandi vetri. 2. Að
Rússinn virðist orðinn aðgæzlu
verður og að þar er við erfiðari
óvin að eiga í stríði en nokkra
aðra þjóð á meginlandi Evrópu
3. Útnefning Roosevelts forseta
í Bandaríkjunum. Roosevelt er
að vísu ekki kosinn. En hver er
líklegri én hann til sigurs? Og
með kosningu hans, er Bretum
vísari aðstoð frá Bandaríkjunum,
sá óði ofláti séð öll ríki verald-
arinnar.
En í Englandi var til maður.
Winston Churchill var af létt-
asta skeiði. En æskubragð er á
öllum sem hafa gert það sem þá
langaði til og verið lukkulegir.
Miss Thompson sagði sögu
Churchills þar til hann hætti af-
skiftum af landstjórn og hélt
sig heima, til að vera spakur og
rækta sinn laukagarð meðal
fornra vina og mála myndir. En
“skáld sér það sem sölusveinar
sjá ekki né stjórnmálamenn. Og
þar kom að þessi maður, bæði
hermaður og skáld, spratt á fæt-
ur.
Ein hugsjón bjó með honum í
æsku sterkari en allar aðrar, sú
sama fylgdi honum á uppvaxtar
árunum og yíirgaf hann aldrei
Hvað er þessi veröld, ef Bret
land fellur? Hvað verður um
hugsjón þá sem æ fer vaxandi
að þjóðirnar eigi félag saman
mannfélagið haldist og vaxi?
“Það er of snemt að draga sig
hlé og rækta sinn laukagarð.”
í
W innipeg-borg einni seldust
verðbréf fyrir $45,000 þennan
dag. Yfir alt landið er metið að
fjárhæðin hafi numið $500,000.
Eftir því sem Hon. J. L. Ilsey,
fjármálaráðherra farast orð,
bjóst stjórnin fyrst um sinn við
að selja einnar miljón dollara
virði af þessum frímerkjum á
viku; raunin hefir orðið sú til
þessa, að tveggja miljón dollara
virði hefir verið selt, eða helm-
ingi meira en við var búist.
* * *
Herskip, sem smíðuð verða í
Canada, skulu bera nöfn cana-
diskra blóma, segir flotamálaráð-
ið.
* * *
Spurningu um hvað mannafli
Canada væri mikill, var svarað
á þinginu í Ottawa s. 1. viku á
þessa leið: á aldrinum frá 18 til
29 eru 1,080,299 menn, en frá 30—
59 ára eru 1,862,984.
* * *
Nýtt sprengjuflugskip, var
gefið Canada flughernum ný-
lega. Gefandinn var I. O. D. E.
félagið í Canada, sem Jóns Sig-
urðsonar félagið er deild af. —
Bristol Bolingbroke mun gerð
skipsins vera. Það hefir tvær
vélar og kostaði $100,000. Land-
stjóri Canada og dóttir hans,
Alice prinsessa voru viðstödd.
Flugfarið var smíðað í Montreal,
það er þriggja manna far og
hraði þess er 295 mílur á klukku-
stund, hlaðið sprengjum. a
* * »
Bretar telja að stríðið kosti
sig 57,000,000 st. pd. á viku. Það
verður lítið innan við 3 biljón
pund á ári. Fjárhæðina á út-
gjaldareikningi stjórnarinnar
alls yfir árið, sagði Sir Kingsley
Wood, fjármálaráðherra mundi
nema 3,649,000,000 st. pd.
* * *
Miklir hitar hafa verið und-
anfarna viku. í Winnipeg náðu
þeir þó hámarki s. 1. mánudag. Á
mælir veðurstofunnar við há-
skólann var hitinn þann^dag 100
gráður, en alt upp að 90 stig eina
þrjá daga áður. Eins og vant
er, sýndu mælar annar staðar í
bænum meiri hita eða alt að 115
gráðum.