Heimskringla - 11.09.1940, Blaðsíða 1

The Modem Housewlfe Knows
Quallty That 1» Why She Selects
“CANADA
BREAD”
"The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
ALWAY8 ASK FOR—
“Butter-Nut
Bread”
The Finest Loaf In Canada
Rich as Butter—Sweet &s a Nut
Made only by
CANADA BREAD CO. I/TD.
LIV. ÁRGANGUR WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 11. SEPT. 1940 NÚMER 50.
Rauðárdalurinn
(Canadiskur alþýðusöngur)
Fólk þig segir á förum úr dalnum;
fæstir skilja hve sakna eg þín.
Með þér sumrið og sólskinið kveður,
sem þú barst inn í draumlöndin mín.
Allar huga þíns helgustu raddir
heyrðu áður en kveður þú mig;
mundu guð þinn og gleymdu’ ekki dalnum—
gleymdu’ ei henni, sem elskaði þig.
Mundu friðsælu foreldra húsin,
finnurðu’ ekki hve sæll ertu þar?
Mundu hana í sældum og sorgum
sem þér trúust og einlægust var.
Allar huga þíns helgustu raddir
heyrðu áður en kveður þú mig;
mundu guð þinn og gleymdu’ ekki dalnum—
gleymdu’ ei henni, sem elskaði þig.
Eg hef biðið svo lengi — svo lengi
eftir langþráðri játning frá þér;
en í stað þess mér sagt er að sértu
senn á förum úr dalnum—frá mér.
Allar huga þíns helgustu raddir
heyrðu áður en kveður þú mig;
mundu guð þinn og gleymdu’ ekki dalnum—
gleymdu’ ei henni, sem elskaði þig.
Þegar hverfur þú héðan úr dalnum
—hvað sem forlögin gera við mig—
mundu guð þmn og gleymdu’ ekki dalnum—
gleymdu’ ei henni, sem elskaði þig.
Allar huga þíns helgustu raddir
heyrðu áður en kveður þú mig.
Mundu guð þinn og gleymdu’ ekki dalnum—
gleymdu’ ei henni, sem elskaði þig.
Sig. Júl. Jóhannesson, þýddi
HELZTU FRÉTTIR
Anna frá Þverá
(Anna Sigríður (Mrs. Friðfinnsson) dóttir Jóns Þorsteinssonar bónda
að Þverá á Staðarbygð í Eyjafirði og Lilju ólafsdóttur konu hans. Ekkja
Jóns tón'skálds Friðfinnssonar í Winnipeg, höfundar lagsins Vögguljóð
við samnefnt kvæði eftir J. Magnús Bjarnason skáld, sem seinasta erindi
þessa ljóðs bendir til.)
Enn er lokað landnáms þætti|
landskuld hinzta goldin þín,
einu ljósi, á landnáms himni
landa þinna, færra skín.
Kvölds í roða vestrið vefur
vora sigra og þjóðar tap.
Haustnótt yfir borgar burstum
birtir íslenzkt stjörnuhrap.
Burt úr örmum Eyjafjarðar
aldan mikla burt þig hreif,
bar þig ungling yfir hafið,
upp á strönd, sem hýsti Leif.
Þaðan enn að auðum sléttum
alt af vestur brautin lá.
Hvorki Súlur, foss né fjörður
fyrir sjónum blasti þá.
Inn í fátækt frumbýlingá
fram með árum lágu spor,
þar var reynt á kosti kynsins,
krafta, seiglu, táp og þor.
Seinna leið þín lá til borgar,
léttist þá hin mesta önn.
Jafnt í bygð og borg þú reyndist
bezta móðir, kona sönn.
Ætíð fyrir brjósti barstu
barna þinna sæmd og hag,
fanst oft ráð, er fáir sáu,
fyrir næsta sólarlag.
Hetja í stríði, sterk í raunum,
stærri von en alt þitt tap,
glöð og frjáls á gleðimótum,
gegn og þörf í félagsskap.
Trygg í sinni, trú í hjarta
treystir guði og sjálfri þér.
Barnstrú þín sá Ijóðsmið lengra
lífið fram, sem endar hér.
“Sof þú sof þú,”—“sætt þig dreymi”
sælla líf og betri jörð
upp í vorhljóms Vögguljóðum
vinar þíns, er hvílir svörð.
Þ. Þ. Þ.
Manntjón í London
af völdum i'lugárása
Yfir síðustu helgi (á laugar-
dag og sunnudag) fórust um 600
manns á Englandi, aðallega í
London, og 2600 meiddust. Þetta
varð í enini verstu og lengstu
árásinni, sem af nazistum hefir
verið gerð á Englandi. Eigna-
tjón varð auðvitað einnig mikið.
Af Þjóðverjum fórust 115 flug-
vélar.
Manntjónið varð svo mikið
vegna þess, að í austurhiuta
Lundúnaborgar varð eitt stór-
hýsi með fjöla íbúðum, 3 spítalar
og tvö öryggisskýli fyrir
sprengjum.
Sprengjur féllu ekki langt frá
þinghúsinu. í árásinni komu
flugförin í bylgjum, um 150 í
einu og stóð þetta yfir í nærri
10 klukkustundir síðast liðna
laugardagsnótt. Veður var slæmt,
rigning og kolsvört ský grúfðu
yfir og skýldu flugliði nazista,
er flaug hátt í lofti og fyrir ofan
þau, svo ekki var hægt að sjá þau
með ljósum, eða ná til með byss-
um neðan af jörðu.
Á laugardaginn varð manntjón-
ið í London 300, en 1,337 meidd-
ust; á sunnudaginn 294 dánir, en
1263 meiddir.
Göring sagði árás þessa hefnd
fyrir árásir Breta á Berlín und-
anfarnar nætur. En frá tjóni af
þeim árásum segja Þjóðverjar
ekki. Hafa þó eldar sézt þar um
60 mílur vegar að nóttu eftir
þær. Eftir árás s. 1. laugardag á
Berlín, voru myndir birtar af
hinu sögulega Moabit dómhúsi í
rústum; það var inni í miðri
borginni (Berlín).
Bretar líta svo á sem Þjóðverj-
ar ætli að gera alt sem þeim er
unt út þennan mánuð. Verði
þeir ekki með byrjun vetrar
neinu nær með að taka Bretland
vita þeir hvers er að vænta. Þetta
verður eins og Göring segir að
gerast næstu daga.
Tveir dagarnir yfir helgina hafa
orðið Bretum tilfinnanlegir, en
það er tilviljun ein, og hún vegna
veðurs, að svo er. En Þjóðverj-
ar urðu einnig fyrir manntjóni.
Af þeim fórust 250 flugmenn
báða dagana.
í stríðinu standa Bretar eins
vel að vígi og betur en fyr. Þjóðv.
hafa gert sitt bezta í loftinu upp
aftur og aftur og hafa af engu
nema ósigrum enn að segja. Að
Göring fagnar dauðsfallinu á
fójki á heimilum sínum í London,
nú eftir helgina, minnir á kæti-
köst hans á vitfirringahælinu í
Svíþjóð um árið. Eins og kunn-
ugt er, var hann þar sér til lækn-
ingar við æði, er hann átti vanda
til af ofmikilli ópíum neyzlu.
Hann stjórnar flugárásum Þjóð-
verja.
Carol II tapar völdum
Sá hefir orðið endir á óróan-
um í Rúmaníu, að Carol konung-
ur hefir orðið að fara frá völdum,
en sonur hans, Michael prins, 18
ára, tekur við. Konungur mun
hann ekki verða nema að nafninu
til, því stjórnarformaður lands-
ins, Ion Antonescu, hershöfð-
ingi, mun landinu stjórna sem
einráður sé fyrst um sinn og með
aðstoð hersins. Hann var mestu
ráðandi eða foringi þess flokks,
er Carol vildi frá völdum, eftir
að landið hafði verið brytjað upp.
Lýðurinn kendi honum um það,
sem Hitjer var um að kenna. Það
var hann sem vildi Carol burtu,
vegna þess að honum þótti hann
draga um of taum Breta.
Carol konungur var sagður all-
góður stjórnari, en í prívat lífi
var hann fremur gáskafullur. —
Hann giftist 1921 Helenu
Grikkja-prinsessu, en var áður
giftur borgaralegu hjónabandi
konu er Zisi Labrino hét; skildi
hann við hana. Og 1925 stökk
hann til Parísar með fagurri,
rauðhærðri Júðadrós, Magda Lu-
pescu að nafni, og afsalaði sér
tilkalli til ríkis, eftir föður sinn
Ferdinand og skildi við drotn-
ingu sína. Árið 1927, er hann dó,
tók því Michael prins við ríki,
5 eða 6 ára gamall, sonur Carols
og Helenar drotningar. En 1928
kom hann aftur til Rúmaníu og
tók við ríki af syni sínum. Var
en í för með honum Magda Lu-
pescu og er sagt að hún hafi haft
mikil áhrif á Carol, verið allgóð-
ur ráðgjafi hans í því er að stjórn
laut, auk þess er hann unni
henni. En það segir sig sjálft, að
viðskifti við Þýzkaland, biðu
ekki heill af hennar ráðum. —-
Hafði Antonescu rekið hana úr
landi nokkru áður en konunginn.
Michael konungur hefir kallað
móður sína heim til sín; hún var
í Þýzkalandi. Með þeim hefir
ávalt verið vel.
Carol fór undir eins úr landi,
suður til Constanta, þar sem Lu-
pescu beið hans. Hvar hann
verður framvegis, er óvíst. Telja
sumar fréttir geta verið að hann
flytji til Canada.
Helztu fylgismenn Carols og
Gyðingar, er sagt að hart muni
verða leiknir í Rúmáníu. Er hinn
nýi stjórnandi þó fyrst og fremst
sagður rúmenskur þjóðernissinni,
en ekki nazisti, þó hann verði að
koma sér vel við einræðisherr-
ana sem mál Rúmaníu láta sig
nú svo mikið skifta.
Landið hefir mínkað mikið,
tapað Bessarabíu í hendur Rúss-
um, Transylvaníu í hendur Ung-
verjum og Dobrudja er Bulgarar
kröfðust.
Árásir Breta á Berlín
Undanfarna 4 eða 5 daga hafa
Bretar haldið uppi látlausum
flugárásum á Berlín og fleiri
borgir í Þýzkalandi. Urðu íbúar
Berlínar mjög hissa á þessu
fyrsta daginn, því þeir höfðu ver-
ið fullvissaðir um að brezki flug-
herinn væri úr sögunni og gæti
ekki sótt Berlín heim.
Þeir hafa nú þreifað á því, hve
satt sumt af því er, sem nazistar
segja þeim.
Það er ekki getið um í fréttum
nazista að neinir skaðar hafi orð-
ið af árásum Breta. En samt hóta
þeir Bretum því, að þeir skuli
gera London sömu skil og Var-
sjá, ef þeir haldi áfram upptekn-
um sprejigju-árásum nótt eftir
nótt á Berlín.
Á mánudaginn í þessari viku,
hittu sprengjur Breta bæði raf-
ljósastöð og gasframleiðslu-
stofnun í Berlín, skipasmíða-
kvíar í Bremen og Hamburg,
bryggjur og herskipalægi í Kiel
og Wilhelmshaven og iðnstofn-
anir í Essen og Barnstorf. Hafa
ekki einungis orðið skaðar þessu
samfara fyrir Þjóðverja, heldur
eflaust jafnframt nokkurt mann-
tjón, þó nazistar viðurkenni
hvorugt.
Franskar og hollenskar hafn-
borgir hafa Bretar einnig helt
sprengjum yfir, eins og Ostend,
Calais, Bologne og þýzku her-
stöðina í Cap Gris Nez í Frakk-
landi, sem nú er notuð til þess
að skjóta sprengjum yfir Ermar-
sund til Dover. Er frá Englandi
einnig skotið austur yfir sundið
og fylgja þessari skothríð af
beggja hálfu ávalt flugför með
sprengjum, til að reyna að eyði-
leggja hvers annars skotstöðvar.
Bretar hafa sérstaklega beint á-
rásum að hafnborgum vegna þess,
að þaðan er ávalt skipa von, ef
nokkurt hækifæri gefst til að
senda þau af stað. En svo hefir
auk þessa verið sótt á hundruðir
ónefndra bæja um alt Þýzkaland.
Fyrir ítölum söktu Bretar
tveimur skipum með vistum og
vopnum til hers ítala í Libýu í
byrjun vikunnar. Er haldið að
Mussolini reynist erfitt hvað líð-
ur, að koma vistum til hers síns
í Libýu og Blálandi. Og á hinn
mikla Blálandsher sækja nú
Bretar frá Kenya. Herskip ítala
hættu sér ekki mikið út úr
Adriahafinu og eru því æði vel
lokuð inni. Her ítala virðist því
á tvístringi og samvinna loft-,
lands og sjóhersins lítil eða eng-
in.
FREGNSAFN
f skýrslum Ottawa-stjórnar-
innar, er gert ráð fyrir að hveiti-
uppskera Canada nemi 561 mil-
jón mæla á þessu hausti. Aðeins
árið 1928 hefir uppskeran orðið
svipuð þessu; var hún þá 566
miljón mælar.
Hvað Canada á nú að gera við
þennan fjögra eða fimm ára
brauðforða sinn, er ráðgáta. Ot-
tawa-stjórnin tekur ekki vel í að
greiða fyrir nokkuð af honum
áður en hann ‘selst út úr landinu
og þykir fylkisstjórnirnar betur
samtaka um að koma byrðinni á
sig, en að leggja nokkuð sjálfar
af mörkum. Fyrst um sinn
stendur því þarna hnífurinn í
kúnni.
* * *
S. 1. miðvikudag komu 11,500
canadiskir hermenn og 33 hjúkr-
uilarkonur til Englands. Eru þá
alls komnir frá Canada til Eng-
lands 46.000 hermenn.
* * *
Tveir senatorar dóu í Ot-
tawa í gær með nokkra klukku-
stunda millibili. Var annar
þeirra Joseph M. Wilson, liberal,
frá Quebec, en hinn Guillaume
Andre Fanteux, íhaldsmaður,
einnig Quebecingur.
* * *
Þrjú hundruð miljón dala lán-
ið, sem Ottawa-stjórnin er að
taka, er nú þegar að hálfu leyti
fengið á aðeins tveimur dögum.
Menn byrjuðu að sinna þessu s.
1. mánudag. Hæsti lánveitandi
er Sun Life vátryggingarfélagið
í Quebec með 10 miljón dali.
Yfirleitt eru vátryggingarfélög-
in á undan að lána. En svo gera
önnur félög einnig vel og lána
frá 100,000 til $500,000 dali. Fá-
ein eru mið 1 og 2 miljónir.
“Vel innrættur maður bakar
engum manni sársauka,” sagði
prestur einn. “Það er hart fyrir
tannlæknana að heyra það”, var
honum svarað.
SUNDURLAUSIR
ÞANKAR
Sinn er siður í landi hverju. . .
Kurteisi í Bandaríkjunum er
nokkuð frábrugðin kurteisi í
Norðurálfunni. . . Eg er enn
ekki búin að venja mig við, að
enginn segir “gerið þér svo vel”
þegar hann réttir eitthvað. . . og
að amerískir karlmenn aðeins
lyfta hattinum lítið eitt ef þeir
mæta konu, sem þeir þekkja á
götunni. . . og að enginn karl-
maður tekur ofan fyrir öðrum
karlmanni (ef hann gerði það
mundi hann hreint og beint vera
álitinn ekki með öllum mjalla!)
En enginn Ameríkumaður
situr ef kona er í sömu stofu og
stendur og enginn karlmaður
lætur konu setjast að borðum
með sér án þess að hjálpa henni
til sætis, með því, að ýta stólnum
undir hana. . . Skrítið var það í
fyrstu, að koma hér í búðir og
afgreiðslustúlkan kallaði allar
konur “gæsku” og “góðu”, þótt
hún hefði þær aldrei fyrri augum
litið . . . eða ef eg ók of hart í
bíl og - lögregluþjónn stansaði
mig og sagði: “hvað liggur þér á
systir!” Ógleymanleganlegur
svipurinn á þremur ungum Dön-
um, sem nýkomnir voru að heim-
an, þar sem þeir höfðu verið liðs-
foringjar i hernum, er þeir komu
inn í matsölustað í New York í
fyrsta sinn og þjónninn sagði við
þá: “hvað er ykkur á höndum,
drengir mínir!” . . . Flestir hér
nota hnífinn er þeir borða fisk,
sem er nærri “dauðasök” í Norð-
urúlfunni... og meðan við tölum
um borðsiði' og mat hér, þykir
maís (corn) ákaflega ljúffengur
réttur, en í Norðurálfunni eru
það bara kýrnar sem borða maís
. . . eg er annars að velta fyrir
mér, hvort betra er, maís eða
ryklingur . . . get ekki komist að
neinni niðurstöðu, því það eru
meir en 15 ár síðan eg borðaði
rykling, en báðir réttir eiga sam-
merkt með sér, að þeir eru borð-
aðir “með fingrunum” . . . Fólk
jhér, sem enginn mundi gruna um
slíka ósvinnu, stangar tennurnar
með sýnilegri ánægju og framúr-
skarandi úthaldi eftir hverja mál-
tíð .. . óþarfi er að ofreyna skyn-
semina þegar maður talar við
Ameríkumann . . . bara byrja að
tala um bílinn hans og hann er í
essinu sínu . . . þetta er nú ekki
allskostar rétt, því eg hefi talað
við marga gáfaða og hámentaða
Ameríkumenn, sem leiðist að tala
um bíla! . . . Þegar Ameríkumað-
ur segir, að einhver sé “þéttur”,
þá meinar hann, að maðurinn sé
annaðhvort kendur eða nískur. . .
Fyndinn landi sagði við mig á
árunum, að aðal gallinn á íslend-
ingum væri sá, að þeir kynnu
ekki að láta tappann í flösku. . .
Ameríkumenn líkjast fslending-
um að því leyti, að þeir kæra sig
bara um sterka drykki og kunna
ekki að meta vín. . . Af Norður-
landamönnum held eg að Danir
séu mestir hófsmenn við drykkju.
Minnisstætt á ýmsan hátt
Þegar Jóhann Sigurjónsson las
“Lygamörð” upphátt kvöldstund
eina í vinahóp í Kaupmannahöfn
. . . Á heimleið frá Danmörku á
Gullfossi eitt sumar, söngur frá
morgni til kvölds, góðir söng-
menn og Sveinbjörn Sveinbjörns-
son stjórnaði söngnum. .. íslend-
ingurinn, sem heimsótti mig í
San Francisco og heilsaði mér
með orðunum: “langamma þín og
langamma mín voru systur” —
(langömmurnar voru Rannveig
og Kristín, systur Bjarna Thor-
arensen) . . . þegar eg átti að
segja nokkur orð um dönsku
skáldkonuna frú Thit Jensen á
undan fyrirlestri, sem hún hélt í
norræna klúbbnum í Háskóla
Californíu í Berkeley, fór upp á
ræðupallinn og gat ekki með
nokkru móti munað nafn frúar-
innar. . . Hrifningin á andliti
Kjarvals þegar Sigfús frá Höfn-
um las Bragarbót Matthíasar
upphátt fyrir okkur — og gerði
það skínandi vel — en Kjarval
heyrði þá kvæðið í fyrsta sinn. ..
Á Lögbergi, mörg í hóp, í rign-
ingu — og einhvernveginn býst
maður altaf við sólskini á Lög-
bergi — en Ragnar Kvaran var
svo fyndinn og andríkur, að við
gleymdum rigningunni. . .
Great Falls, Montana, 1. sept.
1940.
Rannveig Schmidt