Heimskringla - 11.09.1940, Qupperneq 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. SEPT. 1940

(StolnuO 18S6)
Kemur út i hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VTKING PRESS LTD.
853 og 8S5 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímte 86 537
VerS blaSslns er $3.00 árgangurlnn borgist
ryrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
tJU viSskifta bréf biaSinu aðlútandl sendiat:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanískrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Helmskringla” is pubUshed
and printed by
THE VIKItlG PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 11. SEPT. 1940
ERU NOKKUR RÁÐ TIL AÐ
STÖÐVA EÐA VINNA Á
SKRIÐDREKUM
(TANKS) ?
Eftir “The Sphere” í London
í hvert skifti sem nýtt vopn hefir verið
notað í hernaði, hefir þess verið skamt að
bíða, að einhver ráð hafi verið fundin til
þess að draga bit úr eða deyfa egg þess.
Þetta má með sanni segja um eiturgas-
notkunina, segulmagnssprengjur og ótal
fleira. En þó er eitt áhald, sem notað er í
þessu yfirstandandi stríði, sem ekkert við-
nám hefir enn verið veitt. Það eru skrið-
drekarnir (tanks).
var þeim varnað þess, að taka þátt í stríð-
inu. Var þeim mörgum þungt í geði út af
að fá ekki að reyna sprengjur sínar á skrið-
drekum nazista.
í her samherjanna í Belgíu, þ. e. Breta,
Frakka og Belgíumanna, var eitthvað af
handsprengjum. En þær voru ekki líkt
því nógu sterkar, engar gerðar til þess, að
eyðileggja skriðdreka, því þær þurfa að
vera sérstaklega gerðar til þess — Vniklu
sterkari en vanalegar handsprengjur. Til
þessa verks voru heldur engir menn með
nokkurri reynslu. Samt hafði hershöfð-
ingjunum verið sagt af því, að þarna væri
leið fundin til þess að stöðva með skrið-
dreka eða véladeildir Hitlers. Þeir sögðu
eitthvað á þá leið, að vörn þessi gæti verið
nokkurs verð, en þeir ætluðu ekki að láta
hafa sig til að fylgja reglum eða aðferðum
í stríði, sem spanskir anarkistar hefðu
fundið upp — ekki í almennu Evrópu-
stríði!
En sannleikurinn er sá, að þessi aðferð
var ekki einungis notuð af lýðræðishernum
á Spáni. Menn Franco’s notuðu hana einn-
ig gegn rússnesku skriðdrekunum eftir að
þeir komu til sögunnar. Og það er eitt af
því, sem sá er þetta ritar hefir ávalt furðað
sig á, að herforingjar Frakka og Breta
skyldu ekki geta hagnýtt sér þetta og lært
það af fastistum, ef ekki mátti læra það af
þeim “rauðu” á Spáni, sem þó héldu skrið-
drekum Þjóðverja þar til baka í tvö ár með
þessari aðferð.
Ef á því þarf að halda að verjast skrið-
drekum nazista á Englandi, leggur höfund-
ur þessarar greinar til, að Bretar læri sem
fyrst að búa til og fara með handsprengjur
þær, er hér hefir verið minst á. Menn, sem
bæði eru kunnir gerð sprengjanna og notk-
un þeirra úr stríðinu á Spáni, leggur hann
til að fengnir séu, að sjá um þetta verk.
Frakkar reyndu með ótal ráðum að
stöðva skriðdreka Þjóðverja. Þeir grófu
gryfjur, veittu vatni yfir stór héruð, ráku
niður stál- og tréstaura og gerðu girðingar
úr vír og öllu hugsanlegu. Ennfremur
höfðu þeir flugvélar, byssur og sprengjur
til að' taka á móti skriðdrekunum. En
jafnvel þó vörn geti heitið nokkur í þessu,
þurfa margar vikur eða ár til að koma því
eins og með þarf í verk. Frakkar höfðu til
þess nokkra daga, enda reyndist vörn
þeirra léttvæg.
Áhrifamesta vörnin af öllu þessu, Voru
flugvélarnar, en þær voru of fáar. Mag-
inot-víggirðingarnar héldu ekki skriðdrek-
unum, þó við því væri búist. Sumir segja,
að trúin á þær, hafi orðið Frökkum að falli.
Úr því flugvélar voru ekki nægar, hafði
mátt athuga það betur sem gert var í Spán-
arstríðinu. í fyrstu var engin leið í því
stríði að stöðva skriðdreka Francos, er
hann hafði flesta eða alla fengið frá Þýzka-
landi. En þegar fram í sótti, var eftir því
tekið, að menn voru að koma með bögla
undir hendinni og dreifa sér einn eða tveir
saman og felast í skógarbeltum, skurðum
og gryfjum í nánd við vegina umhverfis
Madrid. Þegar skriðdrekarnir komu í
nánd við þá, köstuðu þeir böglunum, sem
voru litlar en sterkar sprengjur, undir
skriðdrekana. Afleiðingin var vanalega
sú, að þeir eyðilögðust.
Það verður að komast all-nærri skrið-
drekunum til þessa. Annar staðar en undir
þá kvað og gagnslaust að kasta sprengj-
unum. Að skjóta á þá úr lofti eða að
framan, hefir borið lítinn árangur. Oft
kom það fyrir, að mennirnir með sprengj-
urnar fórust, komu of nærri skriðdrekun
um og sprengingin frá þeim drap þá, eða
að skoti var á þá komið. En yfirleitt er
ekki með byssum skriðdreka auðvelt að
skjóta mjög nærri sér og niður fyrir sig.
Og hvað sem um það er, var þarna fundin
leið til að stöðva skriðdrekana, þó hættu-
laus væri ekki með öllu.
í maí 1940, þegar hinir stærri og sterk-
ari skriðdrekar Þjóðverja, brutust inn í
Belgíu og Frakkland, slógu skriðdrekarnir
eiginlega skjaldborg um brezka, belgiska
og frakkneska herinn. (Það hefir verið
sagt, að véladeildir Þjóðverja hafi verið
10 eða 11 alls, um 250 skriðdrekar og 250
vagnar og bifhjól í hverri. Frakkar munu
ekki hafa haft mikið yfir þrjár vélaher-
deildir alls). Byssur Frakkanna reyndust
ekki líkt því nógu sterkar fyrir skriðdrek-
ana. Brezku byssurnar voru of fáar. Flug-
för voru ekki nógu mörg. Og mennirnir,
sem vissu hvernig fara átti að því, að eyði-
leggja skriðdreka nazista, mennirnir sem
reynsluna höfðu fengið í því og öryggir og
ótrauðir gengu til verka — það voru
spánskir flóttamenn eða alþjóða-sveitir
sjálfboða, er sátu í fangaverum á Frakk-
landi! Sumir þeirra voru að vísu sendir til
Afríku eða Sýrlands í vegavinnu, en öllum
Það getur nú skeð og er vonandi, að
ekki komi til þess á Englandi, að verjast
þurfi skriðdrekum Hitlers, en það dregur
ekki úr sannleik orðtaksins, að allur sé
varinn góður.
Hik Hitlers eða bið að leggja út í stríð-
ið, er haldið að átt hafi rætur að rekja til
reynslunnar á Spáni af skriðdreka-hernað-
inum.
í blöðum nýkomnum að heiman, er nýrr-
ar kvæðabókar getið, eftir dr. Jón Helga-
son í Kaupmannahöfn, þann er við em-
bætti Finns heitins Jónssonar tók við
Hafnarháskóla. í einum ritdómi er bent á
vísu, er kveðin var eftir för fslendinga til
olympskuleikjanna í Þýzkalandi fyrir
þremur eða fjórum árum og sem freistar
manns að lofa kunningjunum að heyra;
hún er þannig:
Undir blaktandi fánum og herlúðrum
hvellum og gjöllum
sig hópaði þjóðanna safn,
Þangað fór og af íslandi flokkur af kepp-
endum snjöllum
og fékk á sig töluvert nafn:
í þeirri íþrótt að komast aftur úr öllum
var enginn í heimi þeim jafn.
VAKIR FYRIR JAPÖNUM AÐ
LEGGJA UNDIR SIG
BANDARIKIN ?
Mönnum hefir ekki verið með öllu ó-
kunnugt um stórveldisdrauma Japana. —
Framferði þeirra í Kína undanfarin ár hef-
ir á þá mint. Ennfremur hefir ásælni
þeirra í eignir Frakka og Hollendinga
eystra ekki leynt sér síðustu vikurnar.
Þeir hafa og gefið Hong Kong Breta hýrt
auga og mundu ekki undanskilja Indland,
ef til þess kæmi, að Bretinn hefði svo mikið
á höndum sér við Hitler og Mussolini og
Frakkana, sem tóku trú Hitlers að þar yrði
óauðvelt að koma vörn við. Þó nokkuð
megi nú heita með þessu sagt, er draumur-
inn samt ekki allur sagður. Japana mun
einnig hafa órað fyrir Astralíu, sem hluta
af keisaradæmi þeirra. Og ekki nóg með
það, sjálf Bandaríkin eru þar ekki undan-
skilin. Það mun nú þykja svona og svona
trúlegt að Japanir hugsi sér að hertaka
þau. En jafnvel þó svo kunni að virðast í
margra augum, telja Japanir sjálfir það
engan veginn óyfirstíganlegan erfiðleika.
Um það ber ótvírætt vitni grein, er einn af
yifrhershöfðingjum þeirra reit fyrir
skömmu um þetta mál. Greinin var á
ensku birt í fjölda rita í Bandaríkjunum,
því hún vakti mikla eftirtekt. Hefir hún
og verið birt á íslenzku og getum vér ekki
stilt oss um að gefa lesendum þessa blaðs
sýnishorn af henni. Eigi hún að boða fyr-
irætlanir stjórnarinnar í Japan, verður
ekki sagt, að Hitler eigi engan ke'ppinaut í
áformi sínu um að verða drotnari eða ein-
hverskonar allsherji jarðar. Sýnishornið
er eftir Morgunblaðinu, sem hér er birt
af grein hershöfðingjans;
“Fyrirfram er ekki hægt að segja með
vissu, hvar og hvenær styrjöld verður háð
milli Bandaríkjanna og Japan.
Það skiftir ekki máli af hverju það
sprettur, eða hver á frumkvæði þess, eða er
í sókn.eða vörn. alveg án tillits til þess
hlýtur Hawaii að verða einn hinn hernaðar-
lega mikilvægasti staður í slíku stríði milli
Bandaríkjanna og Japan.
Sigur eða ósigur í baráttu um þennan
hernaðarlega púnkt, mun reynast að hafa
úrslita þýðingu.
Með því að hafa Hawaii sem aðseturs-
stað, gætu Bandaríkin varpað sprengjum
yfir Tokíó eða Osaka án míkilla erfið-
leika.
Meðan að Hawaii væri undir amerískum
yfirráðum, væru Japanir knúðir til að vera
í vörninni.
En aftur á móti ef Japan hefði yfir-
ráðin, væri floti hans ekki aðeins fær um
að taka upp sókn, heldur og hefðu þá skap-
ast möguleikar til árása á borgirnar á vest-
urströnd Ameríku.
í stríði við Bandaríkin, verðum vér þess-
vegna hvað sem það kostar, þótt vér verð-
um að fórna nokkrum skipum til þess, að
ná yfirráðum yfir Hawaii.
Fjarlægðin milli Hawaii og meginlands
Ameríku er nokkru minni en fjarlægðin
milli eyjarinnar og Japan. Það þýðir það,
að þegar að styrjöld brytist út milli Ame-
ríku og Japan, þá gæti ameríski flotinn
verið fljótari til að komast þangað en sá
japanski, að því tilskyldu, að báðir væru
jafn hraðskreiðir.
Af þessari ástæðu þarfnast floti vor hrað-
skreiðari skipa, en sá ameríski.
Ef að megindeildir ameríska flotans væru
á hafinu umhverfis Hawaii, þegar stríðið
brytist út, þá hlyti að koma til átaka hans
við japanska flotann einhvers staðar á
milli eyjanna og Yokohama.
Ef að flota vorum tækist að koma með
sigurinn úr þeirri viðureign, væri honum
auðvelt að ná fótfestu á Hawaii og halda
henni framvegis.
Gagnstæð niðurstaða myndi hinsvegar
neyða japanska flotann til varnarstöðu og
gera honum yfirleitt mjög örðugt um vik.
Megin viðfangefni Japana er þessvegna
að sjá fyrirfram að til styrjaldar muni
koma og áður en að meginhluti ameríska
flotans er kominn til Hawaii verður jap-
anski flotinn að hafa starfað með leiftur
hraða.
Baráttan um Hawaii, verður þannig
fyrsti þátturinn í styrjöld á milli Ameríku
°g Japan. Að því tilskyldu, að Hawaii
væri tekin af flota vorum, yrði næsta hlut-
verk hins japanska hers, að eyðileggja Pan-
ama skurðinn og flotastyrk Ameríku.
Ef að japanska flotanum tækist að eyði-
leggja ameríska flotann í Kyrrahafi, myndi
reynast tiltölulega auðvelt, að setja lið á
land á Kyrrahafsströnd Ameríku.
Jafnframt yrði að eyðileggja Panama-
skurðinn, því að samgöngur gegnum hann
mundu auðvelda íiutninga til ameríska
flotans í Kyrrahafi.
Árásir á skurðinn yrðu gerðar af sterk-
um flugdeildum.
Eyðilegging ameríska flotans og skurðs-
ins, væru í sjálfu sér hálfur sigur í styrj-
öldinni. Með því lyki öðrum þætti styrj-
aldarinnar.
Þriðji þáttur styrjaldarinnar væri í því
fólginn að hefja landsetningu japansks
herliðs á vesturströnd meginlands Ameríku
og í árásum og eyðileggingu borga og flota-
hafna vesturstrandarinnar.
Næsta skref verður svo, að mynda varn-
arlínu meðfram Klettafjöllunum svo að
kleift sé áð setja á land meginherlið vort í
hin hernumdu héruð á ströndinni.
Þegar að þessar ráðstafanir hefðu verið
gerðar á vestur-ströndinni, þá mundi her-
afli vor taka upp sóknaraðstöðu og sækja
nú fram til austurstrandarinnar.
Hún leiddi svo til fjórða og síðasta þátt-
ar stríðsins.
Sérhver jjáttur styrjaldarinnar gæti e. t.
v. staðið eitt eða tvö ár. Þriðja og fjórða
tímabilið yrðu lengst.
Þannig gæti styrjöldin staðið yfir a. m.
k. 6—7 ár. Hún gæti meira að segja staðið
lengur.
Ef að Japanir yrðu Ameríkumönnum síð-
búnari í því að taka Hawaii, gerði japanski
flotinn réttast í því, að forðast úrslitaor-
ustu við meginflota Ameríku, þar til allur
undirbúningur hefði farið fram til þess að
mæta honum.
Meðan á því stæði, hefði strandlengja
vor og borgir orðið fyrir loftá-
rásum.
Herir vorir yrðu að verja
Kyrrahafsstrandlengju vora og
bægja burtu tilraunum til land-
setningar á herliði þar.
Á meðan reyndu svo tundur-
spilla- og kafbátadeildir vorar að
vinna óvinunum alt hugsanlegt
tjón.
Þegar að floti vor svo væri al-
búinn, myndi meginflotastyrkur
vor leggja úr höfn til úrslitaor-
ustu við óvininn.
Sigur japanska flotans hlyti þá
að leiða til töku Hawaii og ann-
ara þeirra aðgerða, sem hér að
framan er lýst.
En hvort sem að Japanar verða
í sókn eða vörn í styrjöld við
Ameríku, þá er það víst, að sllk
styrjöld myndi kosta miklar
fórnir, þolgæði og þrautseigju,
í senn hjá einstaklingunum og
þjóðinni í heild.
ÚTDRÁTTUR ÚR
FUNDARGERNINGUM
frá átjánda ársþingi Hins Sam-
einaða Kirkjufélags íslendinga
í Norður-Ameríku
Framh.
Fimti fundur var settur mánu-
daginn fyrsta júlí, kl. 9 að
morgni. Fundargerningur síð-
asta fundar var lesinn og sam-
þyktur.
Saf naðarskýrslur
Ritari las skýrslur safnaða,
sem sendar höfðu verið til hans.
Þrír söfnuðir, sem ekki eru í fé-
laginu, en sem þjónað hefir verið
af prestum félagsins, sendu ekki
skýrslur. Skýrslurnar sýndu, að
starf safnaðanna hafði yfirleitt
gengið vel á árinu.
Séra Jakob Jónsson gerði til-
lögu um, að heildarskýrsla sé
gerð eftir skýrslum safnaðanna
um hag og starf þeirra allra. Til
lagan var studd af -séra E. J.
Melan og samþykt.
Séra E. J. Melan gerði fyrir-
spurn um, hvað yrði um skýrsl-
ur safnaðanna eftir að þær hefðu
verið lagðar fram á þinginu, taldi
hann nauðsyn á að þær glötuðust
ekki, þar sem þær hefðu sögu-
legt gildi fyrir félagið. Hann
gerði einnig tíllögu um að skýrsl-
urnar væru viðteknar. Sú tillaga
var studd* af Árna Thórðarsyni
og samþykt.
Sveinn Thorvaldson gat þess,
að skýrsla yfir starf sumarheim-
ilisins á Hnausum ætti að vera
lesin á þinginu og tekin til íhug-
unar.
Þá las ritarinn skýrslu skjala-
varðar og greinagerð fyrir því
hvers vegna hann ekki hefði get-
að sótt þingið, sem stafaði af
annríki. Bar skýrslan með sér,
að lítið eitt hefði selst á árinu
af þeim bókum, sem eru í geym-
slu hjá skjalaverði og ætlaðar eru
til kenslu í sunnudagaskólum.
Nokkuð af stafrofskverum, les-
bókum og sunnudagaskóla lexí-
um eru enn í geymslu hjá skjala-
verði. Ág. Eyjólfsson lagði til
og Miss H. Kristjánsson studdi,
að skýrslan væri viðtekin og var
það samþykt.
Þá bað forsetinn séra Jakob
Jónsson að hafa orð fyrir nefnd
þeirri, sem hafði með höndum
helgisiðamálið milli þinga. Séra
Jakob sagði, að engin rituð
skýrsla væri fyrirliggjandi og
bað þá, sem í nefndinni hefðu
verið, að gefa álit sitt. Gerði
hann grein fyrir sinni skoðun,
sagðist álíta að of lítið væri í
kirkjum okkar af því, sem setti
ákveðinn helgiblæ á guðsþjón-
ustuathöfnina eða flytti nokkurn
séstakan boðskap í andlegum
skilningi. Sagði hann, að sér
fyndist, að meira ætti að bera á
blómum, ljósastjökum, myndum
yfir altari o. s. frv., ennfremur,
að bæði prestur og söngflokkur
ættu að vera þannig búnir, að
þeir féllu inn í heildarmyndina
og væru partur af henni. Hann
fór einnig nokkrum orðum um
táknmál kirkjunnar og þýðingu
I þess. Um sönginn sagði hann,
að söfnuðurinn engu síður en
söngflokkurinn ætti að taka þátt
í honum. Þá mintist hann einn-
ig á þýðingu bænarinnar og
kvaðst fyrir sitt leyti kunna
mjög vel við þögula bæn, þar
sem allir viðstaddir gætu samein-
ast í huga. Einnig fór hann
nokkrum orðum um framkomu
fólks í kirkjunni, einkanlega fyr-
ir messu, og vildi að fólk sýndi
meiri virðingu með því að sitja
hljótt í sætum sínum áður en
guðsþjónustan byrjaði. Alt x
sambandi við guðsþjónustuna,
sagði hann, að ætti að skapa
heild, sem samræmi væri í: út-
lit krikjunnar, söngurinn, bæn-
in, prédikunin og framkoma
fólksins.
Séra E. J. Melan tók til máls
og sagði, að söfnuðir sínir væru
að gera það sem kringumstæður
leyfðu til þess að prýða kirkj-
urnar. Hann sagðist vilja fegurð
í kirkjunum, en á hinn bóginn
ætti fegurðin ekki að vera til
þess að hylja það sem vantaði að
öðru leyti á trúarviðleitni mann-
anna. Hann sagðist vera upp al-
inn í fríkirkju á íslandi og kunna
vel við hið einfalda messuform
sem tíðkaðist í kirkjum okkar
hér vestra.
Sveinn Thorvaldson sagðist
vilja eins mikla fegurð í kirkj-
unni og mÖguleikar væru á. —■
Hann sagðist kunna vel við
skikkjur eða “gowns” fyrir söng-
flokk og prest, og sagðist álíta,
að guðsþjónustuathöfnin gaeti
verið hátíðlegri og meira aðlað-
andi heldur en hún væri alment,
sagði hann, að kvenfélögin gætu
gert mikið að því að prýða kirkj-
urnar.
Séra Guðm. Árnason tók næst-
ur til máls. Kvaðst hann vera
séra Jakob samdóma í mörgu.
Kirkjan ætti að vera virðulegt
hús, sem vekti lotningu hjá
mönnum, en þar sem kirkjur
okkar eru flestar litlar, geta þær
ekki verið jafn tignarlegar og
viðhafnarmiklar og stórar kirkju-
byggingar venjulega eru. Um
klæðnað prestsins sagði hann, að
kringumstæður yrðu að ráða, það
sem ætti við í stórri kirkju, ætti
t. d. ekki við í litlu skólahúsi
eða samkomuhúsi. Víða væri ó-
mögulegt að hafa æfða söng-
flokka og mjög nauðsynlegt
væri, að allir sem gætu fylgdust
með í söngnum. Hann kvaðst
ekki kunna við hávært samtal I
kirkjum fyrir guðsþjónustu, en
að fólk ætti að tala saman að
messugerðinni endaðri.
Séra P. M. Pétursson talaði
nokkur orð um þetta mál. Hann
kvaðst álíta að hinir ytri siðir
hefðu sína þýðingu, en það mætti
ekki leggja of mikla áherslu á
þá, því að svo gæti farið, að það
sem búningurinn ætti að klæða
gleymdist vegna búningsihs
sjálfs. Aðalatriðið væri boðskap-
urinn og stefnan, sem ætíð bæri
að hugsa meira um heldur en
formið.
Séra Jakob talaði aftur og
gerði frekari grein fyrir hvað
fyrir sér vekti. Þar sem fleiri
tóku ekki til máls, var umræðum
um þetta mál þar með lokið.
Skýrsla lagabreytingarnefndar
Þá las Bergthór E. Johnson
skýrslu þingnefndarinnar í laga-
breytingar málinu, og er hún
sem fylgir:
Álit lagabreytinganefndar: —
Samkvæmt umræðum, er orðið
hafa á þinginu, í sambandi við
breytingar á tveimur liðum í
grundvallarlögum kirkjufélags-
ins, og eftir grandskoðun á lög-
unum, leyfir nefndin sér að
leggja til, að engar breytingar
séu gerðar á lögunum sem stend-
ur, og sé það á valdi stjórnar-
nefndarinnar, að sjá um, að þeim
sé framfylgt.
Undirritað:
B. E. Johnson
E. J. Melan
S. Thorvaldson