Heimskringla - 13.08.1941, Síða 2

1 SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 13. ÁGÚST 1941
FÁEIN ORÐ UM
ÍSLENDINGADAGANA
Eftir Jón úr Flóanum
Kæri ritstjóri:
Eg hefi ekki ónáðað þig nú
um tíma, en nú dettur mér í
hug að senda þér fáeinar línur,
ef vera kynni að þú álitir þær
þess verðar, að birtast í okkar
kæru, gömlu Heimskringlu. Og
þar sem að eg er fullur af þjóð-
rækni, eins og 'allir góðir Is-
lendingar hér í Vesturheimi,
og enda á ættjörðinni líka, éiga
að vera, og þar sem eg enn-
fremur hefi verið á tveimum
lslendinga-dögum nú hverjum
á eftir öðrum, þá finn eg ekk-
ert betra umtalsefni nú sem
stendur en einmitt þá. Reynd-
ar geri eg ráð fyrir, að nóg
verði sagt um þessa Islendinga-
daga af öðrum en mér, og það
fult eins frumlegt eins og það,
sem mér dettur í hug. En hvað
um það? .... Eg hefi fullan rétt
til þess að leggja orð í belg, og
það er næstum að mér finnist
það skylda mín að gera það.
Já, eg var á þeim báðum, eg
meina, að eg var bæði á Hnaus-
um og á Gimli dagana 2. og 4.
ágúst. Og eg hefi verið á æði
mörgum Islendingadögum síð-
an eg kom vestur fyrir nærri
fjörutíu árum. . . . Já, margt
hefir nú breyzt á þeim tíma.
Vel man eg eftir því, þegar
Sigurður Baldvinsson glímdi á
Islendingadegi í gamla sýning-
argarðinum í Winnipeg, og vel
man eg eftir því þegar snjallir
íslenzkir ræðumenn komu frá
Norður-Dakota . . . lengra voru
þeir ekki sóttir í þá daga . . .
fluttu snjallar ræður. En nú
er Sigurður Baldvinsson hætt-
ur að glíma fyrir löngu og nú
er vist farið að fækka góðum
íslenzkum ræðumönnum í
Norður-Dakóta, þó að eflaust
séu einhverjir eftir þar. . . . Já,
og eg man eftir þegar Einar
skáld Benediktsson stóð á
ræðupallinum í River Park og
hérlendir menn spurðu: “Hver
er hann, þessi glæsilegi mað-
ur?” Og þá gleymi eg ekki
heldur ofurstanum frá Norður-
Dakóta, Paul Johnson, sem reið
á hvítum hesti hið næsta rík-
isstjóranum, auðvitað ekki á
íslendingadegi í Winnipeg,
heldur heima fyrir. . . . Já, það
er margs hægt að minnast frá
hinum fyrri dögum.
En, sem sagt, eg var bæði á
Hnausum og Gimli í ár, og það
eru þeir íslendinga-dagar, sem
eg vil minnast á nú. . . . Fólk er
altaf að tala um, hvers vegna
þessum hátíðahöldum sé ekki
slengt saman og gerður úr þeim
einn stóreflis Islendinga-dagur.
Eg veit ekki, hvers vegna það
er ekki gert, það vita engir
nema þeir í Nýja-lslandi og
þeir í Winnipeg. En eg veit
hvers vegna það ætti ekki að
vera gert. Dagarnir eru báðir
góðir, venjulega, eins og er, og
það er fjölbreytni í að hafa þá
tvo, svona hvern eftir annan;
og ef einn Islendinga-dagur er
góður, þá eru tveir helmingi
betri. Þetta held eg sé
rétt ályktun, og skora eg á
hvern, sem treystir sér til þess,
að andmæla henni .... með
rökum.
Það viðraði ekki sem bezt á
Hnausum. Þar hafði verið
hellirigning um nóttina en um
daginn var veðrið bjart og
hreint, og aðsókn var góð þeg-
ar á daginn leið. Mér var sagt,
að forstöðunefndin þar hefði
ekki getað sofið fyrir áhyggj-
um þá nótt; en eg vona, að hún
hafi sofið vel síðan. Enda má
hún vel njóta næðis og hvíldar,
því að hún leysti sitt starf vel
af henni. Ennþá hljómar í eyr-
um mínum sá fagri söngur, sem
eg heyrði þar. Söngflokkurinn,
þótt hann sé ekki mjög stór,
söng prýðilega. En betur kynni
eg við, að ekki væri sagt alveg
eins stutt og snubbótt frá lög-
unum, sem á að syngja, eins og
þar var gert. . . . Og hvers
vegna er þakið á söngpallinum
haft svona lágt? Voru ekki til
nógu langar stoðir undir það?
Eg vorkenni bassamönnunum
að syngja upp í þakið. . . .
Ræðumennirnir þar voru ágæt-
ir. Dr. Eggert Steinþórsson er
látlaus maður, og alt, sem hann
segir, er svo einstaklega vel
sagt og viðkunnanlegt og talað
í bezta ræðumannsstíl, það er
að segja, blátt áfram, tilgerð-
arlaust og sem næst því eins og
í samtali. Gizur Elíasson tal-
aði og vel, en seildist þó óþarf-
lega langt til hátíðlegra orða,
að mér fans. Gizur er efni í
góðan ræðumann. Hann er
listamaður, eg meina, að hann
hefir lagt fyrir sig málaralist,
og hann getur lika lagt fyrir
sig “orðsins list”, ef hann æfir
það. . . . Þá má ekki gleyma
þingmanninum. Sá er nú ekki
eiginlega bjartur yfirlitum,
enda er hann ekki Nordic en
hvað um það, honum sagðist
vel. Og bæði skáldin, sem þar
komu fram, fluttu mikið lagleg
kvæði. . . . Að öllu samanlögðu
var dagurinn hinn ánægjuleg-
asti, og fólkið var ekki fleira
en svo, að maður gat séð hér
um bil alla og spjallað við
marga, án þess að þeir væru
rifnir frá manni áður en þeir
voru hálfnaðir með sögurnar,
sem þeir voru að segja.
Á Gimli var nokkuð öðru
máli að gegna, því þar var
fólkið miklu fleira og hátíða-
haldið, eins og gefur að skilja,
öllu stórfenglegra, enda leggja
Winnipeg menn og Gimlungar
þar saman. Og það er altaf
sannleikur, sem presturinn
sagði í hjónavígsluræðunni, að
tveir geta meira en einn. . . .
Eg saknaði sumra íþrótta-
mannanna, sem tekið hafa þátt
i íþróttunum þar undanfarandi.
Þó mun þátttakan í þeim hafa
verið allgóð. Skemtilegast
þótti mér að horfa á bogaskytt-
urnar. Það er fögur iþrótt. Og
liggur mér við að segja eins og
karlinn, sem var orðinn of gam-
all til að læra íþróttir eftir að
hann fluttist frá ættjörðinni;
hann sagði: “Hefði eg komið
ungur til þessa lands, þá hefði
eg lært figting og gefið eitt
voða blow.” Væri eg yngri en
eg er, færi eg til Halldórs og
lærði að skjóta af boga.
Um sönginn á Gimli þarf
ekki að tala. Allir vita, að ís-
lenzki karlakórinn í Winnipeg
syngur vel. Og hver varð ekki
hrifinn af að hlusta á einsöng
Birgis Halldórssonar? Þar er
rödd, sem vert um að tala. Og
þá voru ræðuhöldin ekki af
verri endanum . Báðir aðal-
;;...............
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
í: og “Sea Island Cotton”
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta
ræðumennirnir, Thor Thors
konsúll og Dr. Thorbergur
Thorvaldson, fluttu mergjað
mál, vel og skipulega fram sett,
þrungið af viti og skynsamleg-
um hugsunum, eins og þeirra
var von og vísa. . . . En einn er
sá siður, sem við íslendingar
höfum og hann ljótur og óvið-
kunnanlegur, hann er sá, að
tala altaf sjálfir meðan aðrir
eru að tala; að tala þegar við
eigum að þegja. Það var ilt að
heyra til ræðumannanna, þrátt
fyrir hátalarann, fyrir orða-
skvaldri þeirra, sem hefðu átt
að vera að hlusta. Það er að
vísu nokkuð þreytandi að sitja
eða standa og hlusta á aðra í
þrjá klukkutíma. En það er
ekkert erfiðara að gera það
þegjandi heldur en talandi. Og
í heitu veðri, eins og var þann
fjórða, er lang hægast, að sitja.
eða liggja undir grenitrjánum,
hugsa ekki neitt, segja ekki
neitt, bara hlusta. En í stað-
inn fyrir að gera það, eru menn
á endalausu randi fram og aft-
ur, sítalandi, hlægjandi og með
ýmsum kjánalátum, sem eiga
bara alls ekki við á jafn virðu-
legri samkomu og Islendinga-
dagurinn er. . . . Um annað
sem þarna fór fram, er það eitt
að segja, að það var alt mjög
myndarlegt. Þó hefi eg það
fyrir satt, að báðum skáldun-
um, Jakobínu og Guttormi,
hafi stundum tekist betur. . . .
Dr. Brandsson stýrði öllu sam-
an vel og röggsamlega. Það er
altaf einhver festa og þróttur í
því, sem hann segir, þó að hon-
um einstöku sinnum fatist ofur-
lítið með íslenzkuna. . . . Og
ekki má gleyma ávörpum
kvennanna, Fjallkonunnar og
þeirra hinna, sem tákna Can-
ada og Bandaríkin; þau voru
yfirleitt ágæt, bæði á Gimli og
á Hnausum; vel samin og vel
flutt. . . . Kvenfólk flytur yfir-
leitt betur mál sitt heldur en
karlmenn, þegar það vandar
sig. . . . En hvar var John
Queen? Eg hélt, að það yrði
ekki framar haldinn Islend-
ingadagur á Gimli, án þess að
hann væri þar. Og oft hefir
hann talað þar vel, karlinn, og
íslendingavinur er hann, eins
og þeir eru allir orðnir nú
heldri mennirnir í Winnipeg.
Þessum tveimur dögum var
vel varið, og svo hefir öllum
þeim dögum verið vel varið,
sem maður hefir notað til að
sækja þessar hátíðir á liðnum
árum og áratugum. En þótt
öllu hafi nú farið fram nokkuð,
þá saknar maður margs frá
hinum fyrri árum. En hvað er
nm hnS nð tnln bað blvtlir SVO
SVAR TIL P. B.
“Skyldi vitur maður svara
með vindkendri vizku og fylla
brjóst sitt austanstormi —
sanna mál sit með orðum, sem
ekkert gagna, og ræðum, sem
engu fá áorkað?”—Jobsbók, 15.
kap. 2 og 3 vers.
Þessi orð Elífasar frá Teman
komu mér í hug þegar eg las
“Svarta ljósið” hans P. B. í 43.
blaði Heimskringlu þ. á.
Nafnið er prýðilega valið,
því að greinin er öll einhvers-
konar skugga skjökt og hræri-
grautur, sem staðhæfir í ann-
ari setningunni það, sem hún
þverneitar í hinni, og að auki
heldur sér hvergi við málið,
sem til umræðu liggur, og mun
eg víkja að því síðar.
Áður en eg byrja á því að
taka “svarta ljósið” til bænar,
verð eg að biðja lesendurna að
hafa í huga efni fyrstu greinar
minnar: “Fólkið ræður”, því
þar er efnið, sem deilt er um.
Efni greinarinnar má skifta
niður í 2. kafla, sem sé: 1. að
lýðræðisfyrirkomulagið sé gott
og 2. að meirihluti kjósenda
velji þá sem við stjórnmálin
fást. Þetta er efni greinar
minnar, sem deiluna vakti, og
út fyrir það efni fer eg ekki.
Fyrri kafla greinar minnar
hefir P. B. verið svo góður að
samþykkja sem réttan með
þessum orðum í Heimskringlu
25. júní 1941, hann segir: “Eg
er Jónasi algerlega sammála
um það, að lýðræðisstefnan sé
sú fegursta og fullkomnasta
stjórnmálahugsjón, sem til er.’
Þessi kafli deilunnar er því úr
sögunni, og styttir bardagalínu
okkar P. B. ofan í einn kafla
aðeins, nfl. þann að fólkið ráði.
En hér verð eg að biðja lesend-
ur að sýna mér vorkunsemi, þó
eg verði langorðari, en eg hefði
óskað eftir, sökum þess að P. B.
skrifar svo margþætta þoku-
þembu, sem tilraun til þess að
sýna fram á það, að fólkið ráði
ekki. Þó röksemdirnar í því
sambandi séu ekki mörg fisk-
virði, tekur það þó tíma að ná
fljótvirku kverkataki á því
orðaflóði. En áður en eg hætti
mér út í þann þokumökk, vildi
eg leyfa mér að ljúka við þá á-
kæru P. B. að eg hafi rangfært
orð hans.
P. B. segir: “Annaðhvort
sökum vangánings eða vilja
leggur J. P. mér í munn þá
staðleysu, að næði jafnaðar-
mannaflokkurinn stórum meiri-
hluta á þingi, yrði honum ekki
leyft að stjórna. Sú fjarstæða
hefir méFaldrei komið til hug-
ar.”
að vera.
P. S.—Eg bið alla góða, ís-
lenzka ræðumenn í Norður-
Dakota, að taka ekki orð mín
of bókstaflega.
y í s u r
Eftir M. E. Anderson
Þetta kirkju- og kvenna-þing
Kenning frjálsa boðar.
Alheimskerfið alt í kring
I æðra ljósi skoðar.
Sönn er þeirra sannleiks þrá
Sæl er frjálsa trúin,
Framfaranna ferli á
Föstum vilja knúin.
Fremd og heiður falli í skaut
Freyjum oturs-gjalda.
Guð á þeirra breiði braut
Blessun þúsund falda.
Eyjan kæra út við pól
Á sér fríðar dætur,
Þær hin mæra sumar-sól
Signir dag og nætur.
Svo mörg eru þessi orð.
En viti menn, fjórum línum
neðar, i sömu grein stendur
þetta: “Og færi svo ólíklega að
jafnaðarmannaflokkurinn næði
meirihluta við einhverjár kosn-
ingar, er það trú mín að stjórn
sú, er þá væri enn við völd,
myndi tafarlaust lýsa hættu
fyrir dyrum (declare a state of
emergency) og varna hinum
nýkosnu sæti sín. Með öðrum
orðum myndu “hjúin” verja
vígið með afli hers og vopna”.
Hvernig lýst ykkur á
þessa rökfræði, landar góðir?
Eg held að P. B. hafi sæmilega
sannað þaö sjálfur, hér að
framan, að eg hafi ekki hættu-
lega rangfært orð hans, slíkt
var heldur ekki ætlun mín. Eg
mætti geta þess, að í fyrri
grein P. B.: “Ræður fólkið” er
samskonar klausa og sú er eg
hefi tilfært, sem sannar að
rétt hafi verið með farið. Eg
verð nú að sjálfsögðu að herða
upp hugann, og arka inn í þoku
kólgu P. B., þó ekki veki slíkt
neina sérstaka tilhlökkun í
brjósti, því “margt býr í þok-
Ræðumaður (í samkvæmi):
Þegar eg kom hingað, var eg
með höfuðverk; nú er hann al-
veg horfinn.
Áheyrandi: — Eg er búinn
að fá hann.
unni.”
Við nána athugun virðist
mér að okkur P. B. greini aðal-
lega á um það, hvað orðið
“Lýðræði” þýði. P. B. virðist
álíta að orðið tákni einhverja
ákveðna fjármálastefnu, og að
lýðræðisstjórn sé sú ein, sem
samanstandi af alsleysingjum
og fjármálalegum labbakútum,
eins og t. d. mér og mínum
líkum. Eg byggi þessa skoðun
mína á því, að P. B. er sí og æ
að tala um einhvern kapital-
isma, sem enga samleið geti
átt með lýðræðinu. Geir út-
leggur orðið kapitalisti: pen-
ingamaður, sem í víðari merk-
ingu gæti þýtt hvern þann,
sem ætti einn dollar í vasa, eða
jafnvel skuldlausa kú. Hér
langar mig til að tilfæra orð
P. B. sjálfs, hann segir: “Kapi-
talisminn er ennþá við líði um
heim allan, og lýðræðið, í sín-
um veruleika, getur auðvitað
enga samleið átt við hann.”
Ekki finst mér að þetta styrki,
að miklum mun málstað P. B.,
því stundum hefir mér virst
anda kalt frá honum til þeirrar
stefnu, sem hann segir að ríki
“um heim allan.” Mér finst
sömuleiðis að þetta sanni það,
að kapitalisminn beri af öðrum
stefnum, þar, sem hann er
svona sigulsæll “um heim all-
an”. Eg vona að þetta sé eitt-
hvað málum blandað hjá P. B.,
því eg er sósíalisti. Ekki má
eg gleyma að þakka P. B. fyrir
fræðsluna um það, að kapital-
isminn ríki “um heim allan”.
Eg hefi nefnilega haldið, í fá-
fræði minni, að ein stærsta og
voldugasta þjóð heimsins:
Rússar, fylgdu ekki þeirri
stefnu. En ávalt er betra að
vita rétt, en hyggja rangt. Eg
hefi reynt, hér að framan, að
dæma eftir líkum auðvitað,
hvaða merkingu P. B. leggi í
orðið “lýðræði” og að það
myndi, að líkindum vera bilið
á milli okkar, sem við þyrftum
að brúa, svo að samkomulagið
gæti orðið viðunanlegt.
Eg álít að orðið “lýðræði”
hafi bókstaflega ekkert að gera
við neina fjármálastefnu, né
heldur nokkra aðra stefnu. Eg
álít að orðið þýði það, sem það
sjálft vitnar til nfl. að lýður-
inn ráði því algerlega sjálfur,
án nokkurra utan að eða inn-
an að komandi hindrana hverja
hann velur til þess að ráðstafa
málum þjóðarinnar. Ennfrem-
ur álít eg, að hver sú stjórn,
sem kosin hefir verið af meiri-
hluta “lýðsins” sé í fylsta máta
lýðræðisstjórn, hvort sem hún
saman stendur af eintómum
auðhöldum, eða af eintómum
öreigum. En ef, aftur á móti að
“lýðurinn” lætur narra sig til
þess, eins og hest á heytuggu,
að velja þá til þings, sem hon-
um eru óvinveittir, þá er það
hans eigin sök. Mér dettur
ekki í hug, að álasa þingmanna
tetrunum, þó þeir skari eld að
sinni köku, þegar þeir vita fyr-
ir víst, að húsbændurnir liggja
sofandi og sinnulausir, og gera
sér enga rellu út af því, hvernig
þingstörfin séu af hendi leyst.
Stóra feilið hjá P. B. er það,
að hann reynir með öllum
hugsanlegum hætti, að skella
allri skuldinni á þá, sem valdir
hafa verið til að framkvæma
störf stjórnanna, en hvítþvær
aftur á móti þá, sem starfsfólk-
ið valdi, og sem öll ábyrgð
stjórnmálanna hvílir á. P. B.
tók nfl. algerlega ranga stefnu
í árásinni á grein mína: “Fólkið
ræður”. Hann hefði átt að ráð-
ast með skotum og skellum á
vígið, þar sem lýðurinn liggur
^ hrjótandi og hugsunarlaus,
með hárbeitt vopn í höndum,
sem hann hvorki kann eða
nennir að beita sér til bjargar.
Hefði P. B. valið þessa hlið á
málefninu, sem til umræðu lá,
hefði hann' gert gott og þarft
i verk, því engin fríar honum
vits.
En í stað þess, að velja þessa
einu réttu leið, ráfar P. B. aftur
og fram um vígvöllinn, með
einhverskonar hitasótt og höf-
uðóra útaf því, að alt gangi
öfugt, en bendir þó hvergi á
meðöl við meinsemdunum. Ein-
hverstaðar í skrifum sínum
segir P. B. að jafnaðarstefnan
sé bönnuð með lögum, og heyri
undir landráð. Eg er hálf
hræddur um að eitthvað sé
gruggugt við þessa staðhæf-
ingu P. B. Eg hefi hvergi séð
né heyrt, að sósíalistastefnan,
sem á íslenzku er nefnd: Jafn-
aðarmanna stefna, hafi verið
lögbönnuð. Aftur á móti hefi
eg lesið um það, að kommún-
ista stefnan, sem nefnd er á ís-
lenzku: sameignarstefna, hafi
verið bönnuð með lögum hér í
Canada. Eins og P. B. veit,
liggur djúpur áll milli þessara
tveggja stefna. Sú fyrri er
hægfara umbóta stefna, þar
sem hin siðarnefnda er gerbylt-
ingar stefna.
Að endingu: Þar sem það er
nú nokkurnvegin víst, að okk-
ur P. B. greinir á um aðeins eitt
atriði í grein minni: “Fólkið
ræður”. Og þar sem það er
einnig víst, að P. B. er óviljug-
ur til þess, að gera tilraun til
þess, að vekja sofandi sálir til
meðvitundar um það, að nota
atkvæðisrétt sinn skynsam-
lega, þá vil eg biðja hann, til
skýringar á deilumáli okkar, að
svara eftirfarandi spurningum:
1. Er ekki öllum atkvæðis-
bærum mönnum og konum
leyft að greiða atkvæði við
þingkosningar í Canada og í
Bandaríkjunum, að undanskild-
um komúnistum hér í Canada,
sem stendur?
2. Hafa stjórnir þessara
tveggja landa, nokkru sinni
gefið út skipun til kjósendanna,
að þeim (kjósendunum) væri
aðeins leyfilegt að greiða at-
kvæði með vissum mönnum
eða stefnum? Já eða nei.
3. Ef fólkið hefir verið látið
sjálfrátt, af stjórnanna hendi,
en þingmanna valið reynst ó-
heppilegt, var það þá ekki kjós-
endunum sjálfum að kenna?
Jú eða nei.
Þetta læt eg nægja, að sinni.
Jónas Pólsson
SUNDURLAUSIR
ÞANKAR
Það er ekki óalgengt að
Norðurálfumenn álíti, að í
Bandarikjunum sé mikið um
svik og pretti og að innflytj-
endur hingað megi hafa sig
alla við, að sjá við brögðum
landsmanna. . . En sannleikur-
inn er sá, að fólk hér er yfir-
leitt trúgjarnt, ærlegt og hjálp-
samt. . . Eg hefi gleymt buddu
á búðarborðum í Kaupmanna-
höfn, Hamborg og San Fran-
cisco. . . Kaupmannahafnar-
og Hamborgar-buddurnar sá eg
aldrei aftur, en í San Francisco
elti maður mig út á götu, til
þess að afhenda mér budduna.
. . . Eg hefi dvalið í 118 gisti-
húsum í Bandaríkjunum síð-
ustu fjögur árin — þetta er ó-
trúlegt, en satt — og aldrei af-
lokað nokkurri ferðatösku og
aldrei saknað nokkurs hlutar
úr töskunni. . . Eg vil jafnvel
halda því fram, að Bandaríkja-
menn hafi sérstakt lag á að
láta draga sig á tálar . . . það
er þessvegna að setningin:
“There is a sucker born every
minute” á uppruna sinn í
Bandaríkjunum, en “sucker” er
sá, sem lætur ginna sig og
gabba og það er víst töluvert
til í því, að slíkur maður “fæð-
ist á mínútu hverri” í þessu
stóra landi. . . Hvergi í heim-
inum eru eins mörg “patent”-