Heimskringla - 29.10.1941, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. OKT. 1941
ÆFIMINNING
Thorgerður Magnússon
Fœdd 27. febr. 1863 — Dáin 16. sept. 1941
“Þeim fækkar ört, sem fremst á verði stóðu
á frama, vegs, og manndáðanna braut,
sem undirstöðu okkar giftu hlóðu
og áttu geymda í hjörtum fagra sjóðu,
er hver og einn í húsum þeirra naut.”
enskra hjóna í New Brunswick,
og systir hennar í vist hjá öðr-
um enskum hjónum, þar skamt
frá. Þorgerður var þar þó
ekki lengi, aðeins nokkra mán-
uði. Þaðan fór hun, ásamt
systur sinni, á saumaverkstæði
í Sayreville, N. J., og þar unnu
systurnar nokkurn tíma, unz
þær fóru til Winnipeg, árið
1889.
f Winnipeg var Þorgerður í
vist fyrst í stað, en tók svo
Þannig kvað Páll S. Pálsson
við andlátsfregn íslenzkrar
landnámskonu og fanst mér
þetta erindi eiga vel við, sem
formáli fyrir æfiágripi þessar-
ar merku konu, sem hér er
minst, og sem nýverið flutti frá
oss yfir á landið handan við
móðuna miklu.
Þorgerður Eysteinsdóttir
Magnússon, var fædd að Höll
í Mýrarsýslu i Borgarfirði, 27.
febrúar 1863. Foreldrar henn-
ar voru Eysteinn Halldórsson fyrir að fullnema sig í kjóla-
og Hallgerður Jónsdóttir, er saum. Og vann hún síðan við
þá bjuggu á Höll. kjólasaum í mörg ár, bæði áður
Systur Þorgerðar voru tvær: en hún giftist og eftir það.
Helga, gift Sveini Finnssyni, Vorið 1891, fór Þorgerður til
er fyrst reisti bú að Kolstöðum Duluth, Minn., og vann þar á
í Miðdölum, en flutti síðar að saumastofu. Þar kyntist hún
Eskiholti í Borgarfirði og bjó eftirlifandi manni sínum, Jóni
þar siðan. Helga er nú látin Magnússyni, syni Magnúsar
fyrir nokkrum árum. Gunnarsonar frá Sævarlandi i
Sólveig, gift Jóni Hannessyni Skagafirði. Þau giftust 10.
í Selkirk, Man., Canada. Látin október 1892. Vorið eftir fluttu
árið 1928. þau til Winnipeg, og áttu þar
Uppeldis systkini Þorgerðar heima þar til vorið 1896 að þau
voru fjögur. fluttu til Keewatin, Ont. Þar
1. Guðrún Þorsteinsdóttir, bjuggu þau í níu ár, en fluttu þá
gift Teiti Sigurðssyni, er um til Selkirk, Man., og voru þar í
langt skeið átti heima í Winni- nær því sjö á£. Árið 1912,
peg, Man. j flutu þau frá Selkirk til Winni-
2. Jón Gíslason, er tók sér'peg, og áttu þar heima síðan.
heimilisréttarland í Norður Börn þeirra Jóns og Þorgerð-
Dakota, og bjó á því landi þar ar eru:
til hann andaðist skömmu eftir 1. Hallgerður Róslaug, —
aldamótin 1900. skólakennari í Winnipeg.
3. Árni Jónkson húsasmiður 2. — 3. María og Sólveig,
í Winnipeg. Voru þau Árni og tvíburar, er báðír dóu nýfædd-
Þorgerður systkina börn. ir.
4. Þorbergur Þorsteinsson,' 4. María Emilía, gift Wil
heima á íslandi. Dáinn fyrir liam Rinn í Los Angeles, Calif
mörgum árum. 5. Eysteinn, andaðist ó
Foreldrar Þorgerðar fluttu málga.
frá Höll að Arnbjargarlæk, og 6. Helga Eysteina, gift Or-
síðar að fremri Hundadal í Dala ville Mclnnis, Winnipeg.
sýslu, og þar bjuggu þau þar Þorgerður var smávaxin
til faðir Þorgerðar andaðist. kona, nett á velli og lagleg,
En þá var Þorgerður nítján með skarpleg og tindrandi og
ára. Brá þá móðir Þorgerðar mjög falleg augu. Skapstór
búi, og fluttist svo nokkru síð- var hún, en kunni vel að stilla
ar til dóttur sinnar og tengda- þar til meðalhófs. Hreinskilin
sonar, Helgu og Sveins á Kol- og vinavönd og trygg þeim,
stöðum. sem hún festi vinfengi við, og
Fór þá Þorgerður í vinnu- lét mikið fleira gott af sér leiða
mensku fyrir nokkurn tíma. En en mörgum var kunnugt um,
var það ekki lengi. Fanst Þor- því hún hafði aldrei hátt um
gerði það ófrjáls og þvingandi það. Þorgerður var mjög vel
staða, að ýmsu leiti, því hugur greind kona, hafði yndi af góð-
hennar leitaði til fróðleiks og um bókum og las því mikið,
mentunar. En um þetta leiti þrátt fyrir miklar annir. Mikið
fékk Þorgerður föðurarf sinn, yndi hafði hún af að ræða við
og notaði hún hann til þess að aðra um bækur. Kunni hún
framfylgja lengi þráðri ósk góð skil á þeim, var minnug,
sinni til menta. Fór hún þá til greinargóð og skemtileg í við-
Reykjavíkur og stundaði nám ræðum. Kom það oft fyrir er
við kvennaskólann þar í tvo við vorum að ræða um bækur
vetur. Að þeim tíma liðnum, eða rit ný-útkomin, að hún
fór hún til Helgu systur sinnar sagði mér hiklaust álit sitt um
og vann þar við sauma o. fl., kosti og galla bókanna, og tók
unz hún, ásamt Sólveigu systur eg eftir þvi, að gagnrýni henn-
sinni, lagði af stað til Ameríku ar bar oft saman við ritdóma,
árið 1888, þá 25 ára. sem eg sá síðar um þær sömu
Skipið, sem flutti þær systur bækur í blöðum og tímaritum
vestur um haf, hafnaði sig í að heiman.
New York. Þar stign þær á Þorgerður var kona gædd
land, mállausar, öllum ókunn- sterkum dulrænis hæfileikum.
ar og án þess að hafa nokkra — Hún var berdreymin, og
hugmynd um hvað til bragðs gat oft látið sig dreyma um
skyldi taka. Óþarft er að skýra hvar hlutir, sem tapast höfðu
frá öllum þeim erfiðleikum, voru niður komnir. Sömuleið-
sem systurnar áttu við að is sá hún og heyrði í vöku,
stríða i hinu ókunna landi. ýmsa þá fyrirburði, er ótrú-
Þorgerður réðist í vist til legir munu þykja, en eru þó j
vottfastir, og sumir þeirra til :
handritum.
Þorgerður var framúrskar
andi dugleg og starfsöm kona
einkennilega afkastamikil og
þrekmikil eftir stærð. Fyr á
árum tók hún mikinn þátt í
alskonar félagslífi meðal ís-
lendinga. í Keewatin var hún
skrifari lestrarfélagsins þar og
hafði með höndum öll bókainn-
kaup fyrir félagið og studdi að
efling þess af ráði og dáð.
Á meðan hún dvaldi í Sel-
kirk, var hún starfandi í kven-
félagi Lúterska safnaðarins. Og
eftir að hún kom til Winnipeg,
var hún ritari í kvenfélaginu í
“Skjaldborg” og starfaði þar
að auki í djáknanefnd og ýms-
um öðrum félagsmálum safn-
aðarlífinu til velfarnaðar.
Um langt skeið kendi Þor-
gerður sjúkdóms þess, sem
leiddi hana til dauða. Bar hún
hann með stillingu og þolin-
mæði. Og til marks um vilja-
þrek hepnar og lífsþrótt, er
það, að hún hafði altaf fóta-
ferð og rölti um þar til einum
degi áður en andlát hennar bar
að. Hún andaðist 16. septem-
ber s. 1., þá 78 ára. Kveðjuat-
höfn fór fram á heimili hennar,
en jarðarförin frá Sambands-
kirkjunni í Winnipeg, og var
jarðsungin af séra Philip M.
Pétursson, presti safnaðarins,
19. september.
Minning hennar lifir hrein og
hlý í meðvitund allra, sem voru
henni samtíða og kyntust
henni.
Þeir segja að þú sért dáin. —
Það hygg eg ekki rétt. —
Þú hefir aðeins flutt þig frá oss
á fegri og hlýrri blett.
Þökk fyrir starfið. —
Þökk fyrir viðkynninguna. —
Þökk fyrir alt. —
Davíð Björnsson
SUNDURLAUSIR
ÞANKAR
sérstaklega falleg kona, en
þegar hún byrjar að tala, finst
manni hún verða fögur eins og
gyðja . . . og heima man eg
eftir konum og körlum, sem
höfðu alveg sérlega indælan
málróm . . . hún Lovísa Fjeld-
sted var ein þeirra og tveir ís-
lenzkir karlmenn hafa — og
þetta eru engar ýkjur — feg-
ursta málróm, sem eg nokk-
urntíma hefi heyrt; annar var
Guðmundur læknir Hallgríms-
son og hinn var fornkunningi
minn, Ólafur Halþlórsson frá
Mjóafirði.
Eins og kunnugt er hafa
Þjóðverjar strangt eftirlit með
því sem prentað er í blöðum á-
nauðar-ríkjanna. . . í Dan-
mörku mega blöðin ekki
prenta neitt, sem Þjóðverjum
líkar miður. . . 1 landinu er
qvislinga-flokkur og er lítill
flokkur, en nýtur auðvitað
styrks Þjóðverja. . . Flokkur-
inn heldur úti blaði einu og í
því var á dögunum grein með
aðfinslur um danska ríkisút-
varpið, eftir sögn vikublaðsins
Bien i San Francisco . . . út-
varpið er, eins og gefur að
skilja, undir “umsjá” Þjóð-
verja. . . En þetta stóð í grein-
inni: “sá sem les upp símskeyti
í útvarpinu, kann þá list, að
lesa upp, þannig, að öllum er
ljóst, að hann í fyrsta lagi ekki
sjálfur trúir orði af því, sem
hann er að lesa, í öðru lagi, að
hann veit það með vissu, að
hann er að fara með lýgi, L
þriðja lagi, að honum hefir ver-
ið þvingað til að lesa símskeyt-
ið í útvarpið” . . .
Margt er minnisstœtt
Húsmæður “sulta” ávexti og
grænmeti á haustin og geyma
til vetrarins. . . Á stjórnar- og
ræðismannsskrifstofum og í
sendiráðum er það kallað að
“sulta”, þegar mál eru geymd
eða það er dregið að sinna
þeim . . . þetta er alsiða á sfík-
um skrifstofum um allan heim
. . . en á þessum ósið hafði
Sveinn Björnsson ríkisstjóri
hina mestu skömm meðan
hann var sendiherra í Kaup-
mannahöfn ... hann hafði þann
vana, aldrei að bíða til morg-
uns með það, sem hægt var að
gera í dag. . . Götu-speglarnir,
sem hanga á gluggum í hverju
húsi og hverri íbúð í dönskum
smábæjum, en þeir spegla göt-
una, þvera og endilanga og altt
sem þar gerist . . . geta hús-
mæðurnar þannig séð hverju
fram vindur alt í kring. . .
Hversvegna láta þær sig slíkt
skifta, spyr þu . . . þú getur
hengt þig upp á, að þær láta
sig það skifta. . . íslendingur-
inn, sem vildi koma sér vel
við stúlkur og altaf notaði sömu
setninguna: “einhverntíma
ætla eg að skrifa skáldsögu um
þig” . . . þegar finska tón-«
skáldið Sibelius á árunum
stjórnaði konunglegu kapell-
unni í Kaupmannahöfn — þeir'
spiluðu “Finlandia”.
Norskum kunningja mínum
þótti gaman að “slöngva fram”
þessari setningu, sem hann
hafði úr einhverri reifara-sögu
. . . og þýði eg, með vilja, orð-
rétt á bandvitlausa íslenzku . . .
“hver mundi í þessum elegant
klædda herra hafa kannast við
slátrarann frá Pont de Neuf —
en það var heldur ekki hann”
. . . þið hugsið víst stundum,
þegar þið lesið greinarstúfana
mina . . . “hvernig getur þessi
kvenmaður haldið áfram, að
skrifa þessa hégóma-pistla,
meðan heimurinn er alveg af
göflunum að ganga” — en það
er einmitt þessvegna.
Rannveig Schmidt
Læknir: Nú þorir enginn að
fara í mál. Þið lögfræðingarn-
ir gerið alla að englum.
Lögfræðingur: Nei. Okkur
þýðir ekkert að keppa við ykk-
ur læknana í þeim efnum.
# • •
— Og svo kom krakkanóran
inn til mömmu sinnar með hár-
beitt sax í höndunum og sagði:
Sjáðu, mamma! Nú hefir Stina
aftur vanrækt að hafa gát á
mér!
* * *
Faðirinn: Ef eg hrykki upp
af einn góðan veðurdag, hvað
yrði þá um mig?
Léttúðugur sonur: Eg yrði
kyr hérna niðri, en spurningin
væri, hvað yrði um þig.
Er það ekki undarlegt
hvað útvarpsstöðvarnar í
smábæjunum í Bandaríkjunum
virðast altaf reyna sitt ítrasta
til að ná í “speaker”, sem tal-
ar fram í nefið. . . Hvað því
fer fjarri, að þeir, sem hafa
fallega söngrödd hafi altaf
fallegan málróm . . . og að
það er ekki fegurð málróms-
ins, sem venjulega er aðalein-
kenni leikarans eða leikkon-
unnar . . . frægu leikararnir
John Barrymore og Alfred
Lunt hafa ekki neitt sérlega
fallegan málróm . . . og þegar
filmsleikararnir Clark Gable
og James Cagney tala, dettur
manni helst í hug hás þoku-
lúður. . . Deanna Durbin, sem
syngur eins og engill, hefir
harðan og óþýðan málróm . . .
en í hina röndina, enski films-
leikarinn Ronald Colman hefir
•
ekki verið frægur í tuttugu ár
vegna sérstaklega háttstand-
andi leikhæfileika, eða vegna
þess, að hann er laglegheita
maður, nei, það er málrómur-
inn, hljómfagri, sem veldur
því, að fólki hitnar um hjarta-
ræturnar þegar hann leikur. . .
Og þegar leikkonan fræga,
Lynn Fontanne, opnar varirnar
á leiksviðinu, þá gefast áheyr-
endurnir upp samstundis af að-
dáun og hrifningu, því máþ
rómurinn er þannig, að eitt-
hvert yndi læsir sig um þá og
því skiftir eiginlega ósköp litlu
hvað hún hefir að segja. . .
Málrómurinn hennar Stefaníu
Guðmundsdóttur hafði lík á-
hrif og einstaka fólk, sem eg
hefi kynst, hefir þetta laðandi
seiðmagn í málrómnum . . .
t. a. m. norsk kona, sem eg
þekki vel og heitir Solveig
Bjelke; — hún er gift Henrik
Bjelke, sem er hafnarverkfræð-
ingur í Oslo og er hann víst í
ætt við Henrik Bjelke þann.
sem alræmdur er í sögu Is-
lands, en þessi Henrik okkar.
er alt öðruvísi innréttaður
maður; Solveig er ekki neitt
Frjáls þjóð hlýtur að
Verja fje sínu
til frelsis sjer
Sjerstakt erindi
FRA WAR SAVINGS
COMMITTEE, OTTAWA
Þjóðin í Canada er hepnust allra þjóða í heimi.
Heppin að eiga víðasta landareign hafanna á milli.
Heppin erð eiga námur, akra, skóga firna mikla og ávaxtasama.
Heppin líka að eiga þjóðlega stjórnartilhögun.
1 stuttu máli, farsæl af frelsi sínu.
Því frelsi er nú meiri háski búinn en nokkru sinni fyr.
Af tortímingu hins Brezka Ríkis mundi leiða að vort óhefta líf færi for-
görðum.
Allir vilja verja þann lífsveg — að því frelsi verði bjargað — fyrir
sjálfa oss og niðja vora.
Hverri einustu áskorun um þá frelsisvörn hefir verið ágætlega tekið —
sem er Ríkinu hughreysting en Hitler stendur ógn af því.
En hertóla þörfin verður æ brýnni, eftir því sem vá Naza fer viðar
um heiminn.
Hjálp hvers einasta manns í Canada er nauðsynleg til sigurs.
Sá sem eyðir fé hugsunarlaust á þessum stríðstímum, svíkst
um að leggja hernaðinum lið.
Það er lífsnauðsynlegt að hver og einn spari við sig, svo að
meiri varningi megi verja til stríðs þarfa og meiri mannkrafti
og vörum megi verja til að vinna stríðið. Canada verður að
taka á af alefli og heimtar þessa sjálfs afneitun af öllum oss.
STYÐJUM HERGAGNA FRAMLEIÐSLU, HVER í SINU UMHVERFI
Eyðið minna fé-til að kaupa fleiri
WAR SAVINGS CERTIFICATES