Heimskringla - 19.11.1941, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. NÓV. 1941
í
ffrimakrittgla
(StofnuO 188S)
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskifta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
U'tanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537 ^
WINNIPEG, 19. NÓV. 1941
ÍHALDSFLOKKURINN OG
FORINGI HANS
Það eru heilmiklar spár og bollalegg-
ingar um það, hvernig hinn nýi foringi
íhaldsmanna, Rt. Hon. Arthur Meighen
muni reynast. Það sem allir vita um
hann er það, að hann er að vissu leyti
einn af hæfileika-mestu mönnum þessa
lands, er bókmentahestur og hefir kafað
í Shakespeare. Er það betra en ekki.
Þó verður ekki um starf hans, sem for-
ingja, af því einu dæmt.
Þegar íhugað er þróttleysi íhalds-
flokksins síðustu árin, dylst það ekki, að
þar skortir foringja. Hjörðin er tvístruð
og innbyrðis sundurlynd. Fylgjendur
flokksins í Ontario, Quebec og Vestur-
fylkjunum, eru skoðanalega all-ólíkir.
Er lítill vafi á að það stafar af því að
þar hefir skort hirðir. Án góðs leiðtoga
verða flokkar og félög of nærsýn, eygja
ekki flokkshugsjónina í fjarlægð í svip
alls landsins, heldur aðeins í vissum
hlutum þess. — Þá fer hver að
verða góður fyrir sig og gefur skrattan-
um hinn síðasta. Grundvallar stefna
hvers flokks týnist brátt þegar svo er
komið; og að nálægt því hafi verið kom-
ið fyrir íhaldsflokkinum, bera flestar
kosningar til löggjafarþinga vott síðari
árin.
Hver er hin eiginlega íhaldsstefna?
Hana má í ðelilegasta skilningi nefna
söguna. 1 okkar daglegu störfum er hún
reynslan, sem við verðum að læra af, til
þess að geta sem bezt áttað okkur á,
hvernig stíga skuli næsta sporið. Án
þess að gefa þessu gaum vitum við að
alla vega getur farið. Það verður að
hefja allar sannar og haldgóðar fram-
farir í þjóðfélaginu á þennan hátt, með
athugun á sögunni, hvar við stöndum,
hvað því veldur og -hvert halda skuli
leiðina þaðan út á brautir framfara og
þroska. Þessu líkt högum við okkur í
daglegu lífi svo að segja án þess að vita
af því. Við spyrjum söguna, reynsluna.
Þannig á f>að og að vera í stjórn þjóðfé-
lagsins.
Að þarna virðist og vera hin eðlilega
grundvallar-húgsjón íhaldsflokka yfir-
leitt, ætlum vér ekki fjarri, því margt
bendir til að sumt af því traustasta sem
bygt er, sé af íhaldsflokkum gert — á
hvaða þjóðfélag sem litið er.
En hin góðu áform gleymast mönnum
stundum og pólitískum flokkum ekki
síður. Að íhaldsflokkur þessa lands hafi
gleymt sinum upprunalegu hugsjónum,
hafi ekki hlýtt kalli tímans eins vel og
vera átti, er ekki til neins að neita.
Ófarir hans við hverjar kosningar eftir
aðrar, bera vitni um þetta síðustu árin,
þó ekki væri eitt orð um það sagt. Útlit
var heldur ekki fyrir, að flokkurinn ætl-
aði að láta sig þetta miklu skifta. En á
því virðist nú Mr. Meighen samt hafa
vakið eftirtekt, sem merkilegt er í sjálfu
sér af manni, sem allir gerðu ráð fyrir
að seztur væri í helgan stein. En hvað
sem um alt það má segja, sem flokkurinn
hefir tapað við að halda sér ekki að
flokksstarfi sínu betur, en raun er á og
stefnu og hugsjónum, er hitt lakast, að
fyrir það hefir þetta land átt að búa við
stjórn, sem í flokks sérgæði hefir gengið
lengra en nokkur stjórn, sem áður hefir'
verið hér við völd. Hefir hún einkum
síðustu árin gengið svo langt, að engum
hefir dulist flokksmakkið.,
En er nú hinn nýkfl^ni foringi líklegur
til, að geta reist rönd við því, sem
ábjátar, bæði innan flokks síns og utan?
Til þess þarf fyrst og fremst, að snúa sér
að hinni eiginlegu flokkshugsjón sem á
hefir verið minst hér að framan, og næst
að því, að sameina allan flokkinn utan
um hana. Það er ekki nóg að Toronto, eða
nokkur einn hluti landsins, sé unninn til
fylgis við stefnuna; Vesturfylkin og Que-
bec, verða að eiga þar einnig heima.
Stefnur flokka þurfa að endurskoðast;
þær þurfa að fá sína næringu og líf úr
þjóðlífinu sjálfu, frá manninum á göt-
unni og akrinum, eigi síður en þeim, sem
við gljáandi skrifborð sitja, með stúlku
við aðra hliðina en síma við hina. Það
þarf alhliða sjón á þjóðlífinu til þess, að
geta verið bæði góður flokksforingi og
gagnlegur flokksmaður.
Ef eitthvað markvíst og ákveðið býr á
bak við skrafið um það að koma nú upp
nýjum þjóðlegum íhaldsflokki undir
stjórn Mr. Meighens, þá er aldrei að taka
fyrir hvað hægt er að gera. En til þess
þarf margt í hugsunarhættinum og ald-
arhættinum að breytast frá því sem nú
er. Eitt sem t. d. er þjóðlegum breyting-
um til hindrunar, er vanþekking manna
innan stjórnmálaflokka á Iþví er að
samvinnu og eflingu andlegra og líkam-
legra krafta þegnanna í heild sinni lýtur.
Það er víðar “en suður við sjó” sem
mönnum láta illa samtök. En án þeirra
er varla hægt að gera sér vonir um
sameiginlegan hag allra þegna þjóðfé-
lagsins. Á honum verður alt að byggj-
ast. Sá sem glegst auga hefir fyrir
þessu og getur látið þegnana eða þjóðina
finna og skilja það, að hún sé eitt, hann
vinnur eitt þarfasta verkið í sínu þjóð-
félagi — og er um leið sjálfkjörinn for-
ingi þess.
Hvernig Mr. Meighen muni reynast í
sinum nýja verkahring, með alt í huga,
sem á hefir verið minst, er auðvitað eftir
að sjá. Hann er ekki líklegur til að vera
eins róttækur og með þarf til þess að
koma þeim breytjngum á innan flokks-
ins, sem nýsköpun mætti kalla, eða til
þess að hér rísi upp nýr þjóðlegur flokk-
ur undir hans stjórn. En hann er í ann-
an stað svo góðum hæfileik og harðfylgi
í starfi sínu gæddur, að nú á yfirstand-
andi tíð gæti það orðið málefnum dags-
ins eða rekstri þeirra hinn mesti styrkur,
að hann komi þar við sögu. í heild sinni
ætlum vér að hér bíði tækifæri manns,
sem fær er um að ynna mikið starf af
hendi. Stjórnarreksturinn er ekki sem
ákjósanlegastur, og það er mörgum
harmur, að stjórn landsins virðist til
þessa hafa litið á stríðið, sem málefni
liberala einna. En hitt mun þó ekki
dyljast, að úr þessu síðara atriði verður
lítt bætt, þó Meighen taki við forustu
andstæðinga-flokks stjórnarinnar, því
samvinna milli hans og Kings, er óhugs-
anleg sögð af þeim, er báða mennina
þekkja. Hænginn á þessu hefir Mr.
Meighen eflaust sjálfur séð, ef satt er,
sem sagt er um að hann hafi leitað á
fund Mr. Brackens í þeim erindum, að
hann tækist á hendur forustu íhalds-
flokksins. Svo sár skringilegt sem það
kann að hafa litið út í augum margra,
að Bracken yrði foringi íhaldsflokksins,
getur samt verið, að úr þessu vandkvæði
hefði þá orðið auðveldlegar bætt. Við-
skiftin sem samfara eru þessu stríði, eru
svo mikil, að það er með öllu óviður-
kvæmilegt að einn þeirra flokka, sem við
stjórnmál eru riðnir hér hafi umboð alls
þess starfs í sínum höndum, en hinir
flokkarnir alls ekki, með fjölda þegna
sér þó að baki. Það er hæg leið til hel-
vítis, þegar svo er að verið.
Til þess að hrista upp í poka núver-
andi stjórnar, átti íhaldsflokkurinn varla
kost á djarfara og hæfari manni, en Mr.
Meighen. Við greinum fæst af því, sem
þar er að gerast, en á það vonum vér,
að Mr. Meighen bendi betur en áður hef-
ir verið gert. Það er af flestum nú
orðið dæmt þarft verk og tímabært.
Þetta er nú það sem oss virðist frek-
ast í bráðina af Mr. Meighen að vænta.
Og það mun flestu öðru mæla með hon-
um í foringja stöðuna. Að hann sé ekki
nógu mikill vinstri maður í skoðunum
til þess að verða skapari nýs flokks, er
skoðun vor, en að hann geti rutt veginn
í þá átt og sé í raun og veru flestum til
þess hæfari, undir það munu allir flokks-
menn hans geta skrifað. Og með slíkri
einingu er vissulega nokkuð fengið.
Palli er að læra lexíurnar sínar. Alt
í einu lítur hann upp og segir: “Mamma,
af hverju er pabbi sköllóttur?”
“Það er af því að hann hugsar svo
mikið, drengur minn”.
“En af hverju ert þú þá með svo mikið
hár?”
“Vertu ekki að þessu masi, drengur,
og haltu áfram að læra.”
INNTAK ÚR RÆÐU
—eftir P. S. Pálsson—
sem flutt var í kirkju Sambandssafnaðar
Winnipeg, 9. nóvember 1941, með
hliðsjón af vopnahlésdeginum.
Nú er veturinn nýgenginn í garð. Fyrir
örstuttum tíma síðan var sumarið hjá
oss í allri sinni dýrð, öllu sínu blóma-
skrauti, hlývindum og heiðríkju, gróðr-
arskúrum, morgundögg og hressandi
andvara hins kveðjandi dags. Fuglarnir
sungu hinum altskapandi anda lof og
dýrð. Dýr og skepnur dreymdi um óum-
breytanlega umönnun og endalausan
frið og gnægtir. Harka vetrarins var
þeim algerlega gleymd. Aðeins fegurð
og yndi hins líðandi dags var þeim i
fersku minni. Þau voru börn náttúrunn-
ar sem ekki báru kvíðboga fyrir kom-
andi degi, ekki báru illhug til nokkurrar
skapaðrar veru, en lifðu í sátt við alt og
alla — og óbifandi öryggi um hand-
leiðslu og fyrirhyggju hins mikla meist-
ara sem alt hafði skapað.
Fyrir ótal öldum síðan, skapaði hinn
sami andi mennina, ásamt öðrum dá-
semdum þessa heim. Hann gæddi þá —
að oss er kent — ódauðlegri sál. Skap-
aði þá að miklu leiti í sinni eigin mynd.
Gaf þeim frjálsræði að velja og hafna.
Gaf þeim skynsemi til þess að greina
gott frá illu. Gaf þeim boðorð um rétta
breytni, sem hann ritaði gullnum stöfum
í samvizku þeirra. Gaf þeim jörðina til
ábúðar, og þar með alla hluti sem nauð-
synlegir voru til þess að þeim og öllum
þeirra afkomendum yrði borgið um alla
eilífð, — bæði andlega og líkamlega.
Hann blés þeim í brjóst að þeir væri allir
börn hins sama föðurs og þar af ieiðandi
systur og bræður, sem ættu að lifa sam-
an í eindrægni og skifta arði hinna sí-
framleiðandi náttúru-afla jöfnum hönd-
um og sjá um að engin sköpuð vera, —
hverju nafni sem nefndist, — yrði sett
hjá, eða færi halloka á einn eða annan
hátt.
Þannig var hin upprunalega sköpun^r-
saga. Þannig var tilgangur lífsins. Frið-
ur, eindrægni, ást og trúnaðartraust var
mannkyninu úthlutað í heimanmund.
Oft hefirvþví verið slegið fram, að hér
sé um einhvern misskilning að ræða.
Guð hafi ekki skapað öll sín börn með
þeim ásetningi að allir ættu að vera
jafningjar og eiga jafnt tilkall til þeirra
gæða sem hann úthlutaði þeim í fyrstu.
Að lífið sé aðeins “survival of the fittest”,
— eða með öðrum orðum: — Sá sterk-
asti á að lifa og eiga alt tilkall til þeirra
gæða sem skaparinn úthlutaði börnum
sínum, við fyrstu dagrenning tilverunn-
ar.
Ekkert er hættulegra velferð mannanna
heldur en þannig lagað hugarfar. Afleið-
ing þessara kenninga hefir verið mann-
kynsins stærsta böl, frá upphafi vega, og
nú síðast hinn ógurlegi hildarleikur sem
okkur er öllum kunnur, og sem að miklu
leiti stafar af því að heimsins mesti
glæpamaður hefir með einhverjum
undra mætti dáleitt svo eina af mestu
menningarþjóðum heimsins, að hún virð-
ist trúa því að hennar hlutverk sé að
skipa æðsta sess og láta allar þjóðir lúta
sér í auðmýkt og undirgefni og að hún
ein eigi valdið og réttinn til þess að
stjórna og stýra mannkyninu inn á þá
braut sem það eigi að ganga. Að hún
ein þekki mismun góðs og ílls, og að
guð alls mannkynsins sé aðeins þeirra
guð, en þó með þeim skilyrðum, að þéir
geti steypt hann í sínu eigin móti, og
látið hann afneita öllum börnum sínum
nema aðeins þeim sem ætt sína geta
rakið til þeirrar þjóðar, sem þeir kalla
“útvalda.”
En á bak við þennan glæpaferil ill-
virkjanna sem nú eru að verki, standa
alda gamlar sýndir mannkynsins. Eg á
ekki hér við þau mistök og vanskilning
sem Gamla Testamentið skrásetur, og
telur mönnum til lasts og jafnvel útskúf-
unar. Eg á við þær syndir mannkynsins
að gleyma uppruna sinum, að gleyma
því að einn er guð og faðir allra, að
gleyma því að við erum öll börn hins
sama föðurs og þar af leiðandi bræður
og systur, fædd með sama tilverurétti
og tilkalli til þess ríkis sem guð sjálfur
stofnaði hér á jörðu.
Afleiðing þessara yfirsjóna er sú, að
mönnunum hefir liðið illa. Vegna þess-
ara yfirsjóna hafa þeir orðið eigingjarn-
ir, sjálfselskir og umburðarlausir. Þeir
hafa vantreyst hver öðrum og lagt alt
kapp á að skara eld að sinni eigin köku
og þannig óafvitandi og jafnvel óvilj-
andi, skapað stéttaríg, öfund, fátækt og
vonleysi. Þeir hafa ekki skilið það að
hvert barn sem í heiminn
fæðist á hemitingu á að fyr-
irrennarar þess láti því í
té alla þá umönnun, aðstoð
og leiðbeining sem útheimt-
ist til þess að lífið verði
því ánægjulegt og arðberandi í
öllum skilningi, og afleiðing-
arnar af þessu fálæti og af-
skiftaleysi koma margvíslega í
ljós. Eitt skáldið okkar hefir
brugðið upp skýrri mynd sem
sýnir oss hverju vanrækslan
og ábyrgðarleysið geta orðið
orsök að. Þessa mynd nefnir
hann “Barnið í þorpinu”, og er
lýsing hans meðal annars á
þessa leið:
1 gömlum tötrum gengur hann
um grjót og freðið hjarn.
Eg sé hann hrasa við og við
og velta um stein og skarn.
Hann einn má bera allra synd,
en er þó saklaust barn.
Hann hefir aldrei getað glaðst
í glöðum barnahóp.
En hryggst og grátið getur
hann,
sé gert að honum hróp,
en grátur hans er brjáluð bæn
og þrostið kvalaóp.
Hann hefir alla auðn og sorg
í augunum á sér.
Svo þegar þetta olnbogabarn
mannfélagsins kemst til full-
orðinsára er samhygðarleysið
og vonbrigðin búið að kæla svo
hjartað og deyfa allar kærleiks
og fegurðar tilfinningar að til-
veran öll er þvi einskisvirði og
jafnvel hatur og fyrirlitning
skipa öndvegi þar sem kær-
leikur, ást og góðvilji áttu að
setjast að. Eða með öðrum
orðum:—
“Skúrir og skýjatjöld,
skyggja á loftin blá.
Þjáningin þúsundföld,
er þögnin dettur á.
Ónáð við æðri völd-----
eitrar hans hugarþrá.
Trú hans er týnd og köld,
— tilveran öskugrá.
Alt verður einskis nýtt,
eilífðin fals og hjóm.
Jörðin berst grá og grýtt
— í gegnum auðn og tóm.”
Allir þekkja þessar myndir,
við höfum þær daglega fyrir
augunum. — öllum kemur sam-
an um að óendanlega meiri
sæla yrði hér á þessari jörð ef
hægt væri að losa sig við þær.
En á hvern hátt? Það kemur
okkur ekki saman um. Mér
finst að til sé boðorð sem ein-
mitt sýnir oss hvernig þetta er
framkvæmanlegt. Boðorðið er:
“Elska skaltu Drottinn Guð
þinn af öll hjarta, af allri sálu,
af öllum kröftum og öllum
huga ,og náunga þinn, eins og
sjálfan þig.”
Við vitum það öll, að þrátt
fyrir alt og alt, er maðurinn
i góður í sínu insta eðli. Eg er
sannfærður um að presturinn
og Levítinn, sem gengu fram
hjá særða manninum sem tal-
að er um í Guðspjöllunum, —
og Samverjinn líknaði, — hafa
grátið beiskum tárum út af
harðsinni sínu, þegar samvizka
þeirra hafði náð tökum á þeim.
Eg er jafnvel sannfærður um
að erkisvikarinn, Júdas Is-
kariot, hafi grátið beiskum tár-
um á leiðinni til gálgans, sem
hann þó sjálfur hafði búið sér.
Mannlegt eðli er þannig, að
það getur ekki til lengdar brot-
ið á móti því lífslögmáli sem
því var gefið í upphafi. Guðs-
eðlið grípur altaf fram í at-
hafnir mannanna. Það er óaf-
máanlegt og ódauðlegt.
Enginn lifir sjálfum sér, og
enginn deyr sjálfum sér. Vald-
hafinn og ríki maðurinn þrá
samhygð og skilning eigi síður
en hinn umkomulausi og fá-
tæki, en tortrygni og tómlæti
hafa gert það að verkum að
hver þeirra lifir meira og
minna útaf fyrir sig. Eigingirn-
in, sjálfselskan og vantraustið
hafa unnið að því að byggja
þar garð um þvera götu, svo
hver verði að ganga úr leið fyr-
ir öðrum. Þeir gleyma sínum
andlega skyldleika. Þeir
gleyma því að þeir eru limir
hins sama líkama og að sá lík-
ami getur ekki þroskast og lif-
að án samvinnu þeirra, jafnvel
þó sál þess líkama sé sjálfur
guð.
En altaf er meðvitundin um
skyldleikann og löngunin til
samstarfs að gera vart við sig.
Sú meðvitund sem að lokum
mun lækna alt heimsins böl, —
græða öll heimsins sár, — þó
ef til vill verði þess langt að
bíða. Það virðist sem einhver
leyndur þráður liggi frá sál til
sálar og samtengi þær á ein-
hvern yfirnátturlegan hátt. —
Þráður sem innri vitund
mannsins, sem er samvizka
hans, — snertir við og við, en
oft er það sorglega um seinan.
Það er eins og skilningurinn
gleggist á vissum stundum og
við sérstök tímamót. Til dæm-
is ber jólahátíðin þann kyngi-
kraft með sér, að menn sem alt
árið hafa gengið hver fram hjá
öðrum, sem væri þeir óviðkom-
andi verur, finna alt í einu til
andlegs skyldleika, — verður
jafnvel hlýtt hverjum til ann-
ars, ávarpa hver annan sem
bræður væri, takast í hendur
með innileik og bróðurhug,
óskandi af öllu hjarta að gæði
og blessun lífsins úthlutist öll-
um í ríkum mæli. Þeir jafnvel
renna huga sínum til dýranna
og fuglanna, með sömu mildi
og miskunarhug, og þessar til-
finningar koma jafnvel fram í
verkum þeirra ekki síður en
orðum.
Þannig áhrif hafa jólin á
hugi mannanna, og er það sízt
að undra. Sú hátíð er svo ná-
tengd minningu höfundar
kristninnar. Hans, sem flestar
og fegurstar kenningar eftir-
skildi mönnunum og varði öllu
sínu lífi til þess að koma þeim
í skilning um að þeir væri börn
hins sama föður og þar af leið-
andi bræður sem ekki ættu að
hrifsa gjafir föðursins hver frá
öðrum, heldur lifa saman í sátt
og eindrægni og aðstoða hvern
annan í blíðu og stríðu, og á
þann hátt viðhalda og efla það
guðsríki sem faðir þeirra hafði
stofnað hér á jörðu og gefið ‘
þeim til yfirráða.
En hvar er þá sigur Krists
um kristinn heim, spyr eitt af
okkar íslenzku skáldum, og
heldur svo áfram: \
“Að kirkjum hans er enginn
vandi að leita,
en krossinn hans er orðinn einn
af þeim,
sem algerð þý og hálfa mann-
dygð skreyta.
Og heldurðu yfir hugsjón þessa
manns
og heimsins frelsi þessir kaup-
menn vaki,
sem fluttu milda friðarríkiö
hans
á fölva stjörnu að allra skýja
baki?
Þar komst hún nógu hátt úr
hugum burt
og hér varð eftir nógu tómur
kliður,
svo aldrei verði að æðri jólum
spurt
og aldrei komist friðarríkið
niður.” |
En friðarríkið kemst niður
til vor, þó oss ef til vill finnist
löng biðin, og það jafnvel þó að
nokkrir eigingjarnir, sjálfs-
elskir og grimmir einstakling-
ar geri alt sem þeirra sjúka
metorðagirnd og taumlausa
valdafíkn blæs þeim í brjóst til
þess að tefja fyrir þeim degi.
Þeim er ofraun að stríða á móti
eðlislögum náttúrunnar. Sá
guð sem skapaði kærleikann,
friðarhugsjónina og bræðra-
þelið, verður þeim og þeirra
hugsjónum ofjarl. Friðar ríkið
er í nánd, — við sjáum bjarma