Heimskringla - 19.11.1941, Page 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. NÓV. 1941
Sonur Öræfanna
Hann hafði eigi aðeins notað sér vel
skólanámið í Unalaska, heldur hafði hann
lesið fjölmargt með þeirri fróðleiksfýsn, sem
einkendi hina bezt siðuðu kynslóð. Fram-
koma hans var látlaus og kurteisleg, sem —
eins og Miss Moreland játaði — gat verið af
feðrum fengin----------en þetta var brjál-
semi. Hvernig hefði barn átt að geta bjarg-
ast úr þeim háska, er hafði tortímt öllum
hinum fullorðnu mönnunum?
Það gat vel verið að Sam hafi litið hýru
auga til Júní, en hann rauf aldrei samninginn
sem þau gerðu með sér, og kunningsskapur
þeirra óx og varð að ánægjulegri viðkynn-
ingu. Þótt hann væri djúpúðugri, en hún
fengi skilið, þá var hún samt sú er skildi hann
best allra manna. Tvær persónur athuguðu
viðkynningu þierra með mikilli áhyggju. —
Önnur þeirra var Hillguard. Það var ætíð
hætta á ferðum þegar ungur piltur og stúlka
eru saman návistum og þarna — vegna þess
hve ætterni hans var óvíst — gat þetta endað
með skelfingu. Eina ástæðan fyrir því að
Hillguard lét þetta afskiftalaust var sú, að
hann bjóst við að Júní mundi bráðlega gift-
ast Leonard. Þau voru sama sem trúlofuð,
Júní hafði sama sem játað það sjálf. Það var
því harla ólíklegt að hún mundi hætta við
þennan fríða, unga mann og varpa sér í faðm
þessa dökka villumanns frá öræfunum.
Hinn maðurinn leit á kunningskap þeirra
með illúðarsvip. Það var Leonard. Hann
reiddist yfir höfuð yfir öllu, sem Sam var til
góðs. Hann hafði ekki gleymt fyrstu fund-
um þeirra á svölunum heima hjá Hillguard,
og vegna kröfu Sams voru þeir óvinir frá upp-
hafi. Leonard var venjulega mjög gætinn
maður, en reiðin fór með hann í gönur þegar
hann talaði um Sam við Júní.
“Eg er fús til að gefa fjandanum það, sem
hann á skilið, að honum sé gefið,” sagði hann
með sinni þjálfuðu rödd, “en mér finst að
við förum of langt í aðbúð okkar við þennan
nýja eftirlitsmann. 1 fyrsta lagi veit eg ekki
nema að það hafi verið rangt af okkur að
láta hann borða við sama borð og við borðum
við. Kynflokkarnir eru mjög aðgreindir,
jafnvel í Alaska.”
“Sam segir að hann sé hvítur maður,”
svaraði Júní rólega, “væri það ekki einkenni-
leg staðhæfing sé hún ekki sönn?”
“Eg held að þú vitir varla hvað þú segir.
Með þessu játar þú rétt hans til að erfa More-
lands eignirnar. Þú virðist ekki hugsa mikið
um mig eða hirða um hvernig fyrir mér færi
ef kröfum hans yrði framgengt.”
“Hvernig ætti það að gera þér nokkuð,
Leonard? Það er ómögulegt að þú ágirnist
neitt, sem þér ber ekki með réttu — og því
væri svo farið, gæti hann sannað að hann sé
Sam Moreland.”
“Mér finst að þú berir of mikla umhyggju
fyrir velferð haris. Þangað til að kröfur hans
verða sannaðar — og eg veit að þær verða
það aldrei, því að þær eru lýgi — held eg að
réttast sé að breyta við hann eins og hvern
annan Indíána, og leyfa honum ekki að
snæða við sama borð og' við.”
“Hefir Miss Moreland nokkuð á móti
því?”
“Ekki hefi eg heyrt hana minnast á það.
Hann varpar ryki í augu hennar.”
“Eg hefi ekki heldur neit á móti því — og
þá er það atriði úr* sögunni, finst mér.”
Reiðin blossaði í augum Leonards.
“Þú ferð einkennilega að í þessum efnum,
Júní. Eg ætla að vera hreinskilinn og segja
þér eins og mér finst. Mér finst að það sé
rangt af þér að gefa þessum drengsnáða
svona undir fótinn eins og þú gerir — ganga
með honum á þilfarinu og tala við hann tím-
unum saman. Hann er ekki þinn jafningi.
Þegar við göngum út frá þierri staðreynd að
hann er kominn af lægri kynflokki, getur
hann aldrei orðið jafningi þinn. Maður sem
kemur með eins fáránlegar kröfur og hann
gerir, er vís til alls. Þú veist ekki hversu
hættulegt það er að hafa eins mikið saman
við hann að sælda og þú hefir. Mig dauð
langar til að skipa honum að skifta sér ekk-
ert af þér og láta þig í friði.”
Júní stóð á fætur. Hún spenti greipar
til þess að hann sæi ekki hversu hendur
hennar skulfu.
“Eg ætla líka að vera hreinskilin við þig,”
sagði hún náföl í framan, en í augum hennar
leiftraði einkennilegur glampi. “Eg tilhéyri
þér ekki ennþá, Leonard. Eg er ekki gift þér,
og á meðan eg er það ekki vil eg hafa frelsi
til að velja sjálf vini rnína.*’
Hann stamaði út úr sér afsökun. Hann
fann að hann hafði gengið of langt, en það
leið á löngu áður en kunningskapur þeirra
komst aftur í samt lag. Skipið hafði siglt frá
Seattle dag einn í maí mánuði til þess að
komast til Bristols-flóans áður en laxveiðin
byrjaði. Það var nú komið á bak við Van-
couver-eyjuna, og júní fanst að það væri
komið langt norður í óbygðirnar.
Hana hafði aldrei dreymt um, að menn-
ingin gæti horfið svona fljótt. Þarna sáust
aðeins útverðir hennar, smá bæir á ströndinni
og fáein skip, sem fóru fram hjá þeim á
þessum höfum. Hún gat séð furutrén, sem
uxu við harðan kost á ströndinni og gat
greint fjallatindana í fjarska.
Hún var á norðurleið. Loftið sagði henni
frá því, eyðistrendurnar og næturkyrðii
Hún var mjög næm fyrir áhrifum og hreifst
af allri fegurð, sem opinberaðist henni í um-
hverfinu, og með hjálp Sams tók hún að skilja
þann anda er þarna ríkti. Hún sá með hans
augum ströndina, eyjarnar og skerin eins og
fáir hafa séð þetta fyrri.
I fyrstunni furðaði hana á því hve vel hann
sá. Hann sá og benti henni á þúsund atriði,
sem hún aldrei hafði áður séð; fjarlægan foss,
sem sýndist í fjarlægðinni eins og hvítur
þráðarspotti hangandi í fjarlægu klettabelt-
inu, en varð að freyðandi fossi er litið var á
hann gegn um sjónaukann; falið fjallavatn,
sem glitraði eins og silfurspegill, hind sem
læddist milli runnanna er skipið skreið fram
hjá, en brátt fór hún að horfa á hann í stað
landslagsins. Hann sýndi henni Norðurland-
ið. Hann var fulltrúi þess. Þegar bæjunum
fækkaði og fannirnar í fjöllunum náðu næst-
um því niður í sjó, varð sýnileg breyting á
honum. Hann virtist verða æ því órólegri
sem norðar dró. Augu hans breyttust. Þau
tindruðu og urðu árvakrari. Hann virtist
ætíð horfa og hlusta. Hann var henni mjög
fjarlægur nú. Hann var kominn langt í burtu
frá einmanalega og fyrirgefna dregnum, sem
hún hafði hitt í fyrsta sinnið í Seattle. Þarna
var eins og hann kæmi heim til sín.
Hún vorkendi honum ekki framar og var
eins og hálf hrædd við hann. Hafði Leonard
rétt fyrir sér. Tilheyrði hann lægra kyn-
þætti en hún sjálf, kynflokki sem hún gat
ekki treyst. En þótt hann væri kannske
villumaður, leit hann samt ekki út fyrir.að
vera Indíáni. Hann líktist fremur ótömdu
dýri en þessum sljóu mannræflum, Indíánum
norðurfrá. En kvöld eitt sá hún sannleikann
í þessu máli og brjóst hennar fyltist með-
aumkun, með honum.
“Himneskt!” hrópaði hún loksins. “Það
geta aðeins verið litbrigði ljóss og skýja, en
stundum held eg að það sé teikn frá guði
sjálfum, er sendi það til þess að þeir, sem
elska hann geti fundið unað í hjörtum sín-
um.” Hái maðurinn við hlið hennar svaraði
ekki og hún leit á hann snögglega. Hún vissi
ekki að hann hafði ekki heyrt til hennar.
Hann heyrði ekkert né sá, en starði á hið
dýrðlega ljóshaf úti í sjóndeildarhringnum.
Augu hans tindruðu og ljómuðu. Hvað
sem hann sá þá hafði það hann á valdi sínu,
svo að hjarta hans hætti næstum að slá. Hún
horfði á hann með eftirtekt. Loks virtist hann
að veita nærveru hennar eftirtekt og hann
leit hægt á hana.
“Sólin skín yfir öræfunum,” sagði hann
með daufu brosi.
“Eg — eg skil ekki------”
“Það er bjart í vestri. Ekki þoka né
grátt mistur eins og venjulega. Aðeins fá-
ein ský, nógu mörg til að slá litbrigðum á
sólarlagið. Hreindýrin leika sér í kvöld — ,
gömlu birnirnir vakna af vetrar svefninum
— eg vildi óska að þú gætir séð f jöllin, hvern-
ig þau verða rósrauð-------”
Hann talaði svo hægt og með svo ein-
kennilegum rómi að hún varð forviða.
“Segðu mér það Sam, hvað alt þetta
þýðir fyrir þig,” sagði hún. “Eg sá bara
fagurt sólarlag. Hvað sást þú?”
Hann dró andann djúpt.
“Eg sá guð.”
“Ó!” Hún leit feimnislega á hann. “Þú
átt líklega við að hafa séð sönnun fyrir gjöf-
um guðs. Gjöf fegurðarinnar. Það sá eg
líka.”
“Eg sá guð,” endurtók hann. “Eg sá guð
sjálfan.”
Hún starði stundarkorn á hann eins og
hún væri flón, sem ekki gæti skilið orð hans.
Loks skildist henni hvað hann átti við. Hún
var trúuð í eðli sínu. En henni gramdist
þetta ekki vegna þess að hún væri ofsafengin
eða strangtrúuð. Það voru ekki einungis
orðin, sem hann mælti heldur ástríðan sem
lýsti sér í málrómi hans, ljóminn í augum
hans, roðinn í vöngum hans.
“Veistu að þú ert að guðlasta?” spurði
hún.
“Eg veit — ekkert. Eg get aðeins fund-
ið til.”
“Eg skal setja mér það mark og mið að
frelsa sál þína.”
Það var einkennilega sagt af ungri stúlku
af þeirri kynslóð sem hún var. En henni
fanst þetta miklu einkennilegra en honum.
Þau voru bæði mjög alvarleg. Júní bjó yfit
meiru en vini hennar og jafnvel föður hennar
varði, og enginn mundi hafa skilið þetta
nema móðir hennar, sem hafði verið mikil
trúkona.
“Heldur þú að sál min sé glötuð?” spurði
hann alvarlega, “ef svo er þá ert þú ein;
manneskjan, sem getur frelsað hana.”
“Þú ert heiðingi. Það er ekki synd, held-
ur ógæfa. Manstu hvað þú sagðir við mig
fyrsta sinnið, sem við sáustum? Eg skil það
betur nú en þá.”
“Þú ert dóttir sólarinnar.”
“Já, Sam. Á hvað lærðir þú að trúa
þegar þú varst einn á ströndinni? Veist þú
ekki að guð ræður fyrir sólinni? Guð, sem
lætur sólina skína?”
“Eg veit að til eru fleiri guðir. Guðir
hatursins, dauðans, skelfingarinnar, tortím-
ingarinnar, myrkursins, þrumunnar, eldfjall-
anna og stormsins!” Hann hélt áfram með
vaxandi ákafa. “Sólin er hinn góði guð
minn. Hún hlýjaði mér þegar eg skalf. Hún
gerði fjöllin björt. Hún sendi.Iaxinn upp í
árnar.”
“Sólin er bara eldhnöttur. Það hlýtur þú
að vita. Það hlýtur þú að hafa lesið um.”
“Já, eg hefi lesið um það, en eg gleymi
því á slíku augnabliki sem þessu.”
“Hefir þú nokkru sinni heyrt talað um
Jesús?”
Þetta var einkennilegt samtal milli svona
ungra persóna. En hún talaði af mikilli al-
vöru.
“Eg las um hann í skólanum,” svaraði
hann, “en eg hugsa að eg hafi verið of gamall
þegar eg kom þangað — eg trúði þá á svo
marga guði. Eg veit að hann dó á krossinum
til að frelsa oss frá syndum vorum. En hvað
kemur það við dauðans guði, sem býr í eld-
ingunni? Eða guði óttans sem býr í myrkr-
inu?”
“En þessir guðir, sem þú talar um eru
ekki til. Þeir eru bara náttúru fyrirbrigði, en
á bak við þau öll er aðeins einn guð. Hlust-
aðu nú á mig Sam. Þeir kendu þér ekki nóg í
skólanum. Kendu þeir þér ekki það sem
Jesús kendi? Það er kenning hans, sem þú
átt að breyta eftir. Hún ein getur frelsað þig.
Kenning hans er kærleikur, jafnrétti með
mönnunum, auðmýkt og miskunsemi. Þú átt
að elska náunga þinn eins og sjálfan þig,
segir hann. Hann kennir oss að við eigum
að gefa hinum fátæku — gefa alt þeim sem
eru fátækir, og að hreykja sér ekki upp.
Hann kennir oss að fylgja rödd hjartans og
láta ekkert hindra oss að fylgja henni, og
það eru bara þeir sem svíkja hann, sem láta
leiðast af hatri og hefndargirni. Þetta er sú
kenning, sem þú átt að trúa á og fylgja. Hún
ein getur frelsað þig Sam. Ef þú trúir henni
getur ekkert ilt hent þig.”
“Eg vil gjarnan trúa þessu,” sagði hann
þolinmóður, “guðirnir mínir eru bara guðir
öræfanna og þegar sólin skín ekki finst engin
huggun hjá þeim — bara skelfing og dauði.
Guðirnir mínir kenna að mátturinn hafi ætíð
rétt fyrir sér. Og þar sem eg er ekki mátt-
ugur — og þar sem eg er fátækur — með
blett á nafninu mínu, og þar sem eg gæti
ekki upphafið sjálfan mig þótt eg gjarnan
vildi — er kenning Jesú það, sem eg raun-
verulega þarfnast. Hún hlýtur að hafa verið
fundin upp fyrir fólk, sem eins er ástatt fyrir
og mér.”
“Með því að trúa henni og fylgja henni
getur þú orðið hamingjusamur,” sagði unga
stúlkan. Guðirnir þinir eru falsguðir, Sam
Þeir geta aldrei fært þér sigur. Mátturinn er
ekki sama og rétturinn. Hann er venjulega
órétturinn. Ekkert er rétt nema kærleikur-
inn. Það eru engir guðir, sem ráða fyrir
skelfing og dauða.”
“Eg skal reyna að trúa þér,” sagði hann,
“en segðu eitt fyrst — trúir þú þessu ssjálf?”
“Auðvitað-----”
“Og faðir þinn trúir hann þessu? Og
Miss Moreland?”
“Já, þau eru kristin.”
“Og lifa þau samkvæmt því?” spurði
hann ákafur.
“Að svo miklu leyti sem þau geta,” svar-
aði hún hikandi.
Hann brosti alvarlega.
“Þetta eru góðar fréttir fyrir mig, Júní.
Hversvegna? Vegna þess að eg heyri veikari
flokknum til. Á móti mér standa máttug öfl
— eg finn að þarna upp frá bíður mín óham-
ingja. Það er mjög sannsýnilegt að eg þarfn-
ist miskunnsemi þeirra — og göfugmensku
þeirra — og kristilegs hjartalags þeirra.”
8. Kapítuli.
1 Bristol-flóanum hitti Sam einn af eftir-
litsmönnum stjórnarinnar. Maður þessi hét
Brúnn, og nú fyrst tók hann að verða var við
og skilja til fulls þau vandamál, sem biðu
hans. Hann hafði sjálfur sagt að sín biðu
vandræði — og orð Brúnns virtust styrkja
þann spádóm.
“Þér þykir leiðinlegt að þurfa að segja
yður það, Moreland, að það fólk, sem þér
þurfið helst að hafa vakandi auga á, er fólkið
sem þér þurfið að umgangast daglega,” sagði
hann alvarlega. “Til allrar lukku mun Brad-
ford og hans menn ekki verða yður til neinn-
ar vandræða. Þeir fylgja lögunum út í hörgul.
Þeim skilst að þeirra hagur er hinn sami og
stjórnarinnar — að vernda viðhald laxins.
Það eru keppinautar þeirra, sem verða yður
örðugastir.”
“Þér eigið við Morelands félagið?”
“Mér þykir leiðinlegt að verða að játa að
svo er. Já, eg á við það. Þeir hafa lagt inn á
ranga braut. Fyrir fimtán árum, áður en
Sam Moreland dó, var ekkert út á aðferðir
þeirra að setja. Eftirlitið var ekki eins
strangt þá, en hann setti sjálfur reglur, sem
voru nægilegar. Hann var maður, sem horfði
fram í tímann, og það var regla hans að láta
nægilega mikinn fisk sleppa til að tryggja á-
framhald fiskiveiðanna. Hann gerði enga til-
raun tií að Ijúka við þær strax og hann var
réttlátur við innfædda fólkið. Ef hann var
faðir yðar eins og þér segið, þá hafið þér á-
stæðu til að vera stoltur af honum.”
“Eg er stoltur af honum,” svaraði Sam
og augu hans sönnuðu þetta betur en orðin.
“Félagið hefir breytt um stefnu eftir frá-
fall hans, en einkum síðan Leonard St. John
tók við stjórninni. Það er skylda mín að vera
opinskár og hreinskilinn við yður og án tillits
til viðskifta yðar og St. Johns. Hann virð-
ist ekkert hirða um annað en Ijúka við lax-
inn sem fljótast og hirða svo ekkert um hvað
á eftir fer. Það verður yðar hlutverk að rann-
saka hvert eg segi satt eða ekki. Legu neta
hans og veiðikví og það, sem varðar meðferð-
ina á fiskinum.”
Sam kinkaði kolli, það var ekki fyrsta
sinnið, sem hann hafði heyrt þennan orðróm.
“Hefir hann nokkrar nýjar brellur?”
spurði hann.
“Nei, aðeins hinar gömlu en í miklu
stærri stíl. Stjórnin leyfir honum að flytja
út hálfa miljón kassa, af þeim meiga 70 af
hundraði vera bezta tegund, en í fyrra var
meira en 80 af hundraði bezta tegund fiskjar,
sem er auðvitað aukahagur fyrir eigendurn-
ar. Mismunurinn var 10 þúsund kassar og
hálf miljón fiska. Með öðrum orðum, verri
tegundin, sem hann kærði sig ekki um, var
fleygt og látin rotna niður. Það var að eyða
þeirri fæðu sem tilheyrir þjóðinni. Þegar
laxinn verður eyðilagður þá svelta Indíán-
arnir. Moreland, það er skylda ýðar að varð-
veita fiskinn og dýraveiðarnar í þessum hluta
Alaska. En það er tvöföld aflraun. Hafið
þér nokkru sinni heyrt talað um sæoturinn?”
“Já, alla æfi,” svaraði Sam. “Eg hefi séð
hann og komist nálægt honum.”
“Þá vitið þér kannske að bústaðir sæ-
otranna voru næstum því eyðilagðir fyrir
fimtán árum síðan. Saga sæotursins og
Alaska er sama sagan — fyrst komu Rúss-
arnir til að veiða hann og selja hið dýrmæta
skinn hans í Kína. Er þeir seldu oss landið,
var oturinn næstum eyðilagður og bráðlega,
þótt of seint væri eins og venjulega, friðaði
stjórnin otrana. Það mátti ekki drepa einn
einasta otur. Að eiga sæotur skinn varðaði
háum sektum og fangelsi. Afleiðing þessara
laga var sú, áð sæoturinn tók að f jölga á ný.
Það tók langan tíma, en þeim fjölgaði —
þengað til í fyrra.”
Hann þagnaði augnablik og Sam sá að
þetta var Brún hjartans mál. Brúnn elsk-
aði náttúruna og elskaði Alaska með öllu
hinu ótamda dýralífi þess.
“Var þá einhver sem drap otrana?” spurði
Sam.
“Já — og sá sem það gerði varð auðugur
maður. Vitið þér það Moreland að skinnið
af sæotur selst fyrir fimtán hundruð dali í
London?”
“Já, það má nú segja. Þetta er dýrasta
skinn sem til er í heimi.”
“Dýrin höfðu sezt að í víkunum hérna við
flóann,” sagði Brúnn. “Eg þori að fullyrða
að þau voru yfir hundrað að tölu. Nú er að-
eins helmingurinn eftir. Eg ætla ekki að
nefna neitt nafn,” sagði Brúnn hægt, “því í
fyrsta lagi er þetta alvarlegt mál og ekki rétt
að ákæra nema maður hafi sannanir í hönd-
unum — og það hefi eg ekki, í öðru lagi álít
eg að yður veitist auðveldara að veiða söku-
dólginn þegar þér hafið eigi neina fyrirfram
ákveðna fordóma gegn honum. Það gæti vel
verið að eg leiddi yður inn á villustigu. Eg
veit bara þetta að sjáið þér um að lögunum
sé hlýtt hérna, einkum hvað sæoturinn snert-
ir, þá stendur Alaska í slíkri þakklætisskuld
við yður, að sú skuld getur aldrei orðið gold-
in.” Brúnn leit á hinn unga umsjónarmann,
á augu hans og varir og var ánægður. Sam
tók til óspiltra málanna og vann að starfi
sínu með árvekni og dugnaði.
Hann hafði ýmislegt til síns ágætis, sem
kom honum að góðu haldi. Hann var sjálfur
veiðimaður, hann var mjög þróttmikill, hann
hafði eigi alist upp við reglubundna lífshætti,
og var á ferðinni seint og snemma og þurfti
lítið að sofa. Hver einasta skepna var hans
persónulega áhugamál. Þær voru allar gaml-
ir vinir hans.