Heimskringla - 31.12.1941, Side 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 31. DES. 1941
SUNDURLAUSIR
ÞANKAR
Eftir Rannveigu Schmidt
Ekki hélt eg, að eg ætti það
eftir að ort væru ljóð til min .. .
“það var eg hafði hárið” . . . en
það er ansi langt síðan . . . og
þarna kemur hann “Háseti” í
Heimskringlu, blessaður mað-
urinn, og hrósar mér á hvert
reipi í fögrum og fáguðum
hendingum . . . eg roðna og fer
hjá mér — en mikið elska eg
altaf lofið! Og ætli það verði
ekki síðasta kvæðið, sem ort
verður um mig, greyið . . . í
sama póstinum fékk eg
skammabréf um skrifin mín . . .
og konan segir í bréfinu (þ. e.
a. s. mig grunar, að kona muni
hafa skrifað það, en bréfið var
nafnlaust) . . . “eg var að lesa
greinina þína um “snobbhátt”
— og að þú skulir hafa þá
frekju til að bera, að búa til
slíkt viðrinisorð í íslenzkuna —
en hversvegna líturðu ekki í
eigin barm, því það er eg viss
um, að þú ert sjálf erkisnobb”.
. . . Svo mörg voru orðin og
hvað skyldi eg nú sagt hafa til
þess að koma henni í slíkan
ham? Ætli eg hafi snert þarna
við einhverjum kaunum? Það
er ekki í fyrsta skifti á æfinni,
að eg hefi fengið nafnlaus bréf
. . . fyrirlitleg eru þau og sízt
þess verð að taka nærri sér,
karl minn . . . en eftir allar
skammirnar í þeirri nafnlausu
þá gladdi það mitt hjarta-tetur
að lesa kvæðið hans “Háseta”
. . . að þarna á eg traustan
verndara “hinu megin við lín-
una”. . . Guð laun, “Háseti”
minn góður . . . og fegin o. s.
frv. (ef það var þá ekki ein-
hver önnur Rannveig, sem þú
varst að yrkja um!)
Nú fer nýja árið í hönd og
margt verður það víst og stór
kostlegt, sem við eigum eftir að
upplifa á því ári . . . en svo við
höldum okkur að smámunun-
um, eins og vant er. . . Eg var
að reikna út, að þessi skrif mín
hafa nú komið í þremur blöð-
um hér um bil í hverri viku síð-
an í ágúst 1940 . . . að meðtali
700 orð á viku, en það verður
samtals 50,400 orð í hverju
blaði (meðallengd á skáldsögu,
ef nokkur kærir sig um að vita
það) . .. djöfullinn hirði annars
allan útreikning — og þetta
“hey” — Danskurinn segir
“Hö” og hnykkir á orðinu —
hefir aumingja fólkið lesið, án
þess að geta borið hönd fyrir
höfuð sér . . . það er engin vafi
á því, að eg hefi til þess unnið
að fá nokkur ósvikin skamma-
bréf.
Margt er minnisstœtt . . .
krafturinn og kyngin í göml-
um konum heima á Islandi. . .
Oslo-fjörðurinn á sólbjörtum
sumardegi . . . þegar ótal bátar
sigldu þar hvítum seglum í gol-
unni. . . Noregur var fagur þá,
eins og hann er nú . . . norska
þjóðin stolt og huguð þá, eins
og hún er nú . . . en Noregur þá
var frjáls... Að hún Anna Borg
altaf sór og sárt við lagði þegar
hún var krakki, að aldrei skyldi
hún verða leikkona . . . og nú
hefir hún árum saman verið
íslandi til sóma á leiksviðum
Danmerkur. (
Norðurlandamaður einn, sem
við hittum á árunum í Los
Angeles . . . hann var ekki
norskur. . . Hann hafði gefið
sig að blaðamensku alla æfi,
en hann vanhagaði tilfinnan-
lega um einn eiginleika, sem
nauðsynlegur er hverjum góð-
um blaðamanni ., . . kímnis-
sansinn. . . Hann þóttist vera
skáld og sýndi okkur kvæði
eftir sig. . . Hefðum við hæg-
lega getað tárast yfir kvæðun-
um, ekki af hrifningu samt,
heldur af meðaumkun með
aumingja manninum, kvæðin
voru svo léleg ... en hann hafði
alveg ótakmarkað álit á sjálf-
um sér. . . Við mintumst eitt-
hvað á Knút Hamsun, að hann
hefði fengið Nobel-verðlaunin,
en þá sagði blaðamaðurinn
okkar — og eg sver að þetta
er satt — “er það ekki merkileg
tilviljun, að ættin mín kemur
upprunalega úr Guðbrands-
dalnum í Noregi, sama dal,
sem Knútur Hamsun er ættað-
ur úr”. . . Leið yfir einhvern?
Þegar við einu sinni á að-
flutningsbanns-árunum vorum
boðin í mikið snobba-gildi í
San Francisco . . . þarna voru
70 manns samankomnir . . .
allir klæddir með miklum í-
burði . . . karlmennirnir með
orður og konurnar glampandi,
eins og jólatré, svo voru þær
hlaðnar gimsteinum. .. Um sjö-
leytið fengum við lélegan
kvöldverð, og ræðuhöld með
hverjum rétti. .. en ekkert vín.
. . . Að loknu borðhaldi settust
sumir við spilaborðin, en aðrir
skröfuðu saman og reyndu að
dylja geispana, sem best þeir
gátu. . . Klukkan tólf opnuðust
allar dyr og inn komu þjónar
með stóra bakka og á bökkun-
um voru há krystalglös . . .
hýmaði nú yfir hverri hræðu
... maður lifandi, það var sann-
arlega tími til komin að segja
“samtaka” . . . var nú hverjum
gesti boðið glas . . . en í glas-
inu var — vatn. . .
Eg skil það ekki
Eftir Morris Rosenfeld
Til himins lyfti eg höfði
og horfi út í geim,
sé grádökk skýin gráta. —
eg græt með þeim.
Eg seinna sjónum renni
um svásan himinveg,
og blessuð sólin brosir. —
Þá brosi eg.
Hví græt eg? Það er gáta,
já, gáta unz eg dey. —
Hví brosi eg? — Skýring skortir —
Eg skil það ei.
Eg hlusta á haustsins storma,
mér hendur fallast læt;
með nótt í hug og hjarta, —
í hljóði græt.
Er fuglar sælir syngja,
á sumri halda þing,
þá magnast vonir mínar. —
Eg með þeim syng.
Hví græt eg? Það er gáta,
já, gáta unz eg dey.
Hví syng eg? — Skýring skortir. —
Eg skil það ei.
Sig. Júl. Jóhannesson, þýddi
ar Björnson hafi komið um líkt
leyti.
Svo óska eg þér góðs og far-
sæls nýárs og þakka þér fyrir
Heimskringlu á liðna árinu.
Kveðjur til landanna í Win-
mpeg!
Þórhallur Ásgeirsson
TVEIR KOMUST AF
BRÉ F
504 University Ave., S. E.,
Minneapolis, Minn.,
28. des., 1941.
Kæri vi-nur:
Fyrir nokkrum dögum fékk
eg sent að heiman nokkrar
blaða-úrklippur og ræðu Björns
Björnssonar frá Minneapolis í
'íslenzka útvarpinu, sem eg veit
að þú munt gjarnan vilja sjá og
birta í blaðinu þínu. Mér er
skrifað að ræðan hafi vakið
mikla athygli, og eins og þú
sérð á blaðagreinunum, verð-
skuldað lof. Það er gleðilegt
fyrir Vestur-Islendinga, að hafa
jafn góðann mann og Björn er,
tala máli þeirra á Islandi, því
hvar sem Björn kemur er litið
á hann fyrst og fremst sem
Vestur-íslending. Til dæmis,
á Stúdentaballinu 1. des., varð
hann að flytja kveðju Vestur-
Islendinga, og á fundi á Akra-
íesi nýlega varð hann að þakka
fyrir ferfalt húrra-hróp fyrir
Vestur-Islendingum með stuttri
ræðu.
Eg hefi fengið skeyti um, að
íslenzka sendinefndin, sem var
í Washington hafi komið heilu
Á miðvikudagskvöldið 21. ág.
1940, var brezka vöruflutnings-
skipið Anglo-Saxon, komið 500
mílur vestur fyrir Azore-eyj-
arnar, á leið til Suður-Ameríku,
'með kolafarm. Það var ósléttur
sjór, og nóttin var niðdimm;
lág ský þeyttust fyrir vindi.
Alt í einu kváðu við fjórir
sprengihvellir, svo nánir hver
öðrum, að þeir nærri því létu í
eyrum sem einn hvellur, og
hristu skipið frá enda til enda.
1 mílufjórðungs fjarska sást
dökk þústa, sem nálgaðist óð-
um; og fallbyssuskotin leiftr-
Fyrsti stýrimaður, C. B. Denny,
tók að sér stjórnina. Hann lét
sér mest umhugað um hina
særðu menn. R. H. Pilcher var
mest særður; því brot úr
sprengikúlu höfðu farið í gegn-
um vinstra fót hans. Með að-
stoð 3. vélarmanns Leslie Haw-
kes, hreinsaði stýrimaður fót
Pilchers með sjóvatni; og var
hann svo borinn fram í skut
bátsins. Fjórir menn aðrir
voru særðir meira eða minna.
Þegar búið var að gera við sár
hinna særðu manna, ákvað
stýrimaður, að reyna að halda
í áttina til Leeward-eyjanna,
2800 mílur i opnum bát, 18 feta
löngum! En þeir hlutu að
leita í þá átt, því vindur og
straumur voru þeim andstæðir
hefðu þeir stefnt til austurs.
Hinir ósærðu menn jusu bát-
inrt, reistu upp mastrið og
drógu upp segl. Að því loknu
fóru þeir að athuga hvað í bátn-
um væri af matvælum. Það
reyndist vera 3 6-punda dósir
af soðnu sauðaketi, 11 dósir af
uðu. Fyrsta skothríðin drap
alla sem voru á fram-þilfari á'soðinni mjó]k og 32’ pd. af “skips
kexi; vatnsdunkurinn var rúm-
lega hálfur af vatni — hér um
bil 4 gallons.
stjórnborða. Síðan dundi á
skipinu smáskotahríð, sem sóp
aði þilfarið alt. Það kviknaði
í björgunar-bátunum; og út-
varps-þræðirnir voru skotnir
sundur. Tveir menn, sem krupu
í hlé við stjórnpallinn, sáu að
aðrir voru að hleypa niður báti,
og hlupu þeir í hann ásamt hin-
um. Þegar báturinn kom á
flot rendu þrír menn sér niður
kaðla og komust í hann; nær
því samstundis bættust við
tveir menn af báta-þilfari. —
Skrúfa skipsins snerist enn af
fullu afli, og lá nærri að hún
myndi brjóta bátinn þegar
hann drógst aftur með hlið
skipsins, nokkur hundruð fet
frá árásar-skipinu. Bátshöfnin
öll fleygði sér niður í kjöl og
þorði varla að draga andann.
Nálægt Anglo-Saxon sáust
nokkur Ijós, sem sýndust dansa
á bárunum. Björgunar-flek-
arnir! Árásar-skipið miðaði
1
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og “Sea Island Cotton”
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
og höldnu til Reykjavíkur^yssum sinum á þá, og ljósin
skömmu fyrir jól, og að Hjálm- j kurfu Flekarnir og mennirnir
i sem á þeim löfðu, voru úr sög-
lunni. Hinn hvíti armur rann-
| sóknar-ljóssins teygðist út yfir
; Anglo-Saxon. — Eldkveikju-
skeytum rigndi yfir útvarps-
iklefann; enginn skyldi komast
;af, til að senda skeyti. Fram-
istafn Anglo-Saxons lyftist því
!nær lóðrétt, um leið og skipið
|seig aftur á bak niður í hafið;
en árásarskipið hvarf út í nátt-
myrkrið.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta
Skipshöfnin á Anglo-Saxon
hafði verið 40 manns. Sjö af
þeim voru enn á lífi; og lágu
þeir um nóttina á botni bátsins.
Þegar birti af degi var ekkert
að sjá nema haf og himinn.
Pilcher var hinn eini sem
hafði náð nokkru með sér af
skipinu. Hann hafði skegg-
hníf, pund af tóbaki, tóbaks-
pípu, starfsbók sína og bók með
ritningargreinum — eina grein
fyrir hvern dag ársins. Þessi
þók var síðar notuð fyrir síga-
rettu-pappír; en greinin var æ-
tíð lesin áður en hún var soguð
í sig með reyknum. En stýri-
maður gerði sér skipsbók úr
kápunni af starfsbók Pilchers.
Til að telja dagana gerði hann
skorur í borðstokk bátsins. —
Menn fengu sinn fyrsta máls-
verð um kvöldið kl. 6; það var
ein kexkaka handa hverjum.
Fyrsta drykk fengu þeir í sólar-
upprás næsta morgun. Stýri-
maður ákvað að hálf kanna af
vatni kvölds og morguns, á-
samt litlum sopa af mjólk yrði
hinn daglegi drykkjar-skamt-
ur.
Sigling þeirra gekk greið-
lega þangað til á sunnudaginn,
að vindinn lægði, svo að bátur-
inn gekk lítið. Allan þann dag
mátti segja að þeir lægju í
logni; og var sólarhitinn mjög[
sterkur. Kok þeirra voru þá
þegar orðin svo þur, að þeim
var ómögulegt að kingja kex-
inu án þess að bleyta það fyrst.
Pilcher og Morgan liðu meiri
og meiri þjáningar. Fætur
þeirra höfðu bólgnað svo mik-
ið, að ekki varð hjá komist að
taka af þeim umbúðirnar. Og
þegar það var gert lagði hinn
viðbjóðslega blóðeitrunar þef
um allan bátinn. Kl. 6 skamt-
aði stýrimaður vatnið; og sagði
um leið: “Sunnudagsmatur. —
Sauðakjöt til miðdegisverðar í
dag.” Allir horfðu á hann með
eftirvæntingu á meðan hann
opnaði kjötdósina og skifti
helming innihaldsins milli
þeirra. Þeir borðuðu ketið
hægt og seinlátlega, til þess að
njóta sem bezt hvers munnbita.
Það hresti þá betur en drykk-
urinn. Næstu dagana þar eftir
þoldu þeir miklar þjáningar.
Þá var blíðalogn og sólarhitinn
steikjandi; svo að ef þeir leit-
uðu sér skýli undir tjaldinu,
sem þanið var yfir bátinn, fanst
þeim að þeir væru inni í ofni.
Þorstinn kvaldi þá mjög; því
svitaholurnar, sem fengu enga
vætu að innan til útgufunar,
lokuðust alveg, skinnið stikn-
aði og skorpnaði og munnvatn-
ið hvarf. Hálf kanna af vatni að
morgni drukkin með áfergi,
var eins og dropi á þerriblaði.
ósærðu mennirnir jusu sjóvatni
yfir hina særðu og fóru síðan
sjálfir utanborðs; gættu þess
þó að halda andlitinu upp úr
sjónum, svo þeir freistuðust
ekki til að drekka hann. Lík-
amir þeirra drógu vatn í sig,
gegn um svitaholurnar, og vatn
kom aftur í munn þeim; en
það var aðeins stundarfróun.
Að kvöldi hins sjöunda dags,
hélt stýrimaður “lotterí”, til að
hressa hug þeirra. Sjö dagar
9.—15. sept. voru ágizkaðir,
nefnil. að einhvern þeirra yrði
þeim bjargað, eða að þeir næðu
landi. Nöfn mannanna voru
svo rituð á pappírsmiða, þeim
bringlað í húfu Pilchers og
matreiðslumaður látinn draga
einn og einn miða. ' Þeir sem
töpuðu áttu að kaupa þeim sem
vann eins marga drykki eins og
hann gat torgað. “Lotterí”
þetta bar góðan árangur. Menn
töluðu hávært, í hásum og
rámum rómi, um það dagatal
sem þeir höfðu dregið; og þeg-
ar þeir lögðust til svefns voru
þeir enn að rökræða um það
efni.
Næsta dag var hvast og ilt í
sjó. Þeir sigldu hraðbyri og
fengu talsverða ágjöf, en eng
inn hirti um það. Og all-glaðir
lögðust þeir til hvíldar, jafnvel
þó búast mætti við ágjöf um
nóttina. Þeir sögðu hver öðr-
um, í rómi rámum af þorsta, að
þetta væri síðasti spretturinn.
En þeir gátu þó ekki sofið; því
Pilcher var með óráði, og hló
hátt, söng eða skammaði á mis.
Að morgni kom þeim saman
um, að lífi hans yrði ekki bjarg-
að án þess að taka fótinn af
honum. En hið eina áhald
sem þeir áttu kost é til þess var
öxi ein, bitlaus og ryðguð; og
þeir höfðu hvorki sóttvarnar-
eða svæfingar meðul. Pilcher
var þá með öllu ráði, en mjög
máttfarinn. Hann samþykti
þessa uppástungu, með hraust-
um huga. En þegar til athafna
kom brast stýrimann hugrekkj
til þess. “Reyndu að þola það,
drengur minn,” sagði hann. —
“Okkur verður áreiðanlega
bráðum bjargað; og þá kemst
þú í læknishendur.” Pilcher
brosti dauflega og lét augun
aftur. Þegar honum var færð-
ur vatns-skamturinn, sagði
hann þeim að gefa vatnið ein-
hverjum sem þyrfti þess meira
við. Hann andaðist, hægt og
rólega, kl. 8 næsta morgun.
Menn horfðu, efablandnir, hver
'á annan. Svona fljótt! Það
var ómögulegt. Eins og mátt-
vana stóðu þeir í kring um lík-
ið; yfirbugaðir af hugsuninni
um hina snöggu atlögu dauð-
ans. Með fáum og hægum orð-
um gaf stýrimaðurinn skipanir
um það sem gera skyldi. Tveir
menn lyftu líkinu yfir borð-
stokkinn og létu það síga niður
í hafið. Ekkert var til að vefja
það í, og ekkert til að draga
það niður. Það barst burtu á
bárunum; og þeir höfðu gætur
á því, meðan þeir gátu séð það.
€

IT LIKES YOU
Ellefta daginn varð stýri-
maðurinn veikur innvortis;
hann fékk uppköst og sárar
kvalir í magann. Andlit hans
varð rautt og afmyndað af
kvölum; og hörundið, sem þó
var mjög sólbrent, varð náfölt.
Með rithönd sem varla var
læsileg, skrifaði hann síðustu
línurnar í skipsbókina: “Uppá-
stungur um matforða í björg-
unarbátum: Að minsta kosti
tveir dunkar af vatni, niður-
soðin aldin, svo sem perur,
apricots etc.”
Þann 4. september var stýri-
maðurinn svo veikur að hann
megnaði varla að hreyfa sig; og
hann gat ekki gefið fyrirskip-
anir. Um hádegi þann dag
drukku þeir síðasta sopann af
vatninu. Litlu síðar lagðist
báturinn flatur fyrir vindi; því
enginn var við stýrið. Penny,
sem var nýbúinn að taka við
stjórn, flaut á bárunum góðan
spöl frá bátnum; og það var á-
rangurslaust að reyna að ná
honum. Tveir dagar liðu enn,
án þess að dropi kæmi úr lofti.
Og eins og til þess að full-
komna vandræðin, skolaði ald-
an stýrinu frá bátnum; eftir
það var ár notuð til að stýra
með. Eftir nokkurra daga legu
brölti stýrimaðurinn upp á oln-
bogana og reyndi, með sínum
bólgnu vörum, að segja: “Eg
fer fyrir borð; hverjir koma
með mér?” “Eg skal koma,”
sagði Leslie Hawkes. Stýri-
maðurinn rendi augum sínum
til hinna, en þeir aðeins hristu
höfuðin, allir sem einn. En
þeim ógnaði það sem var að
gerast; og þeir litu ekki augum
af hinum tveimur sjálfdæmdu
mönnum. “Bíddu eina mínútu,”
sagði Hawkes nærri því glað-
lega, “eg ætla að fá mér ofur-
lítið að éta og drekka.” Hann
tók sér þá sjóvatn í könnu og
drakk það með áfergi; síðan
bleytti hann kex-köku í vatn-
inu og át hana. Stýrimaðurinn
dróg innsiglis-hring af fingri
sínum og rétti hann að Widdi-
combe, með þessum orðum: —
“Af hentu móður minni hann,
ef þú bjargast. Og haldið þið
áfram að stefna í vestur.” —
Svo bröltu þeir báðir yfir á
borðstokkinn. Skvettir heyrð-
ust.....
Enn voru þrír menn á lífi; en
þeir höfðu ekkert lífsviðurværi.
Þeir höfðu ekkert vatn, og án
þess var kexið þeim ónýtt. —
Morgan var næstum altaf al-
gerlega sinnulaus; og Tapscott
og Widdicombe voru svo mátt-
farnir, að þeir gátu ekki stýrt
lengur en einn klukkutíma i
senn. En þeir vildu halda líf-
inu í lengstu lög; og fóru sem
varlegast með þá litlu krafta,
sem þeir enn áttu.
Einn morgun reis Morgan á_
fætur frammi í skutnum, þar
sem hann hafði legið um nótt-
ina, og sagði, í skýrum ^og
kæruleysislegum rómi: “Eg
held að eg gangi norður eftir
götunni og fái mér drykk.
Hann gekk rösklega aftur eftir
bátnum og steig yfir borð-
stokkinn. Þegar hann kom
aftur í ljós, hafði báran skolað
honum nokkuð frá bátnum,
hann hreyfði sig ekki og gaf
ekki hljóð frá sér. Tapscott og
Widdicombe störðu hvor á ann-
an. Af sjö mönnum sem kom-