Heimskringla - 17.06.1942, Síða 7

WINNIPEG, 17. JÚNl 1942
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
Ferðahugleiðingar
Eftir Soffonías Thorkelsson
Framh.
Dvöl mín í Reykjavík um vorið varð lengri en eg hafði
búist við, vegna hinna stöðugu kulda, er þá gengu um land alt,
en þó sérstaklega á Norðurlandi; þar var ekki kominn gróður
og gott veður fyr en í júnímánuði. Eg hafði líka nóg að gera i
höfuðstaðnum, og undi mér þar vel við að sýna mig og sjá aðra,
ljúka erindum mínum fyrir Pétur og Pál fyrir vestan, ráðstafa
útkomu fyrstu bókar af sögu Vestur-lslendinga, flytja útvarps-
erindi, sinna mörgum heimboðum og kynnast fólki af öllum
stéttum; einnig að kynnast atvinnuvegum bæjarbúa, er voru
orðnir afar margþættir og merkilegir miðað við það sem þeir
voru áður. Hafði orðið hin mikilvægasta breyting á þessu síð-
an 1930; fjölda mörgum iðnaðarfyrirtækjum hafði verið komið
á fót, er veittu mörgu fólki atvinnu árið um kring. Nú voru
vörurnar gerðar í landinu í fjöldamörgum tilfellum, er áður
höfðu verið keyptar frá öðrum, og heimafengið efni notað meir
en áður þektist. Var það geysimikill sparnaður á erlendum
gjaldeyri. Þótt efni væri oft innflutt, þá vár það ekki nema
hulti af því, sem varan kostaði tilbúin. Ríkisstjórnin, sem varð
að vera sér úti um æ meiri og meiri tekjur, hafði klóna á hvers
manns diski, veittist ný tekjulind, er iðnaðurinn kom til sög-
unnar, fyrst hjá iðnaðarstofnununum og einnig hjá fólki því,
er vann við þær. Þá var bæjarfélag Reykjavíkur og nokkrir
aðrir, er einnig hlutu miklar tekjur af þessu. Þurftu þeir sinna
muna með, ekki síðyr en landssjóður, því að margt af fólki i
stærri bæjunum hafði orðið að fá viðurværi sitt frá þeim vegna
atvinnuskorts.
Sveitungar mínir, Svarfdælingar, höfðu boðið mér að vera
á héraðssamkomu, er þeir ætluðu að halda um miðjan júní;
varð því að hraða ferð minni til Norðurlands, og gat eg ekki
verið viðstaddur, er Háskólinn var vígður í sama mánuði, en sú
athöfn kvað hafa verið mjög hátileg. Eg tók þessvegna saman
föggur miínar, kvaddi Kunningjana i Reykjavík, er hafði fjölgað
mjög við þessa tveggja mánaða dvöl mína þar, og sýnt mér svo
mikla alúð í hvívetna, að mér leið hverjum deginum öðrum
betur með þeim. — Þó hlakkaði eg mjög til að
koma norður. Þar voru æskustöðvar minar og gamlir vinir og
ættingjar. Eg varð heldur ekki fyrir neinum vonbrigðum, þvi
að fólk þar er engu miður að gestrisni og gæðum til ferðamanna
en í Reykjavík. Mestu gleðimenn af iþeim, er eg kyntist á lard-
inu, eru Skagfirðingar. Kunna þeir manna best að skemta sér
og öðrum. Hefja þeir gleði við hún og gleyma öllu búskapar-
stríðinu meðan á gleðskapnum stendur, og eru hinir mestu höfð-
ingjar heim að sækja.
Nú er léttara að ferðast um landið en áður var og einnig
fljótlegra. Þá þótti það vera vikuverk að fara landleiðina frá
Reykjavík til Akureyrar með tvo til reiðar og miklu meiri
erfiðismnum fyrir menn og hesta og töluverðri áhættu, því að
yfir mörg stór vatnsföll varð að fara. Á þessu hafa orðið hinar
mikilvægustu breytingar til bóta; geta menn nú valið um þrjár
leiðir: á legi, landi eða í lofti. Kringum landið ganga stór og
ágæt strandferðaskip, Súðin og Esja, alt áirð í kring. “Esjan”
er sérstaklega fallegt skip og tekur marga farþega. Auk milli-
landaskipanna, sem oft eru send á ýmsar hafnir með vörur og
farþega, tekur ferðin til Akureyrar venjulega tvo til tvo og
hálfan sólarhring með strandferðaskipunum. Eg ferðaðist
ekkert með þeim í þessarri ferð heim, en menn segja, að það
sé mjög skemtilegt, þegar veður eru góð, og veiti ferðirnar
ágæta hvíld og hressingu, enda sé aðbúnaður þar hinn æski-
legasti; er oft svo mikil eftirspurn eftir farrými, að vissara er
að panta það lngu fyrirfram. Annars held eg, að Islendingar
ferðist allra lifandi manna mest; kemur þar fram léttlyndi
þeirra og skemtanalöngun, og ennfremur birtist manni þar vel-
megun þjóðarinnar. Annars bera margir Islendinga litlar á-
hyggjur fyrir morgundeginum, þó að lítið hafi verið afgangs i
dag. Að því leyti eiga þeir mjög sammerkt við fólk í suðræn-
um löndum. Fanst mér þeir eyða fé sínu með meiri frýju en
búast mætti við hjá þjóð, sem féll úr harðrétti fyrir hálfri ann-
ari öld. En um það, að menn njóti glaðværðar og góðrar líð-
anar og ferðist sér til fróðleiks og hressingar, er ekki neitt
nema gott eitt að segja, ef kringumstæður leyfa það.
Þá er önnur leiðin með flugvélunum, og hún tekur ekki
nema einn og hálfan tíma til Akureyrar; geta menn lokið erind-
um sínum þar og snúið aftur sama dag. En eftirspurnin eftir
. fari með flugvélum var margfalt meiri en hægt var að full-
nægja, enda voru þær ekki nema tvær. Fargjaldið var og tals-
vert hærra en með skipunum, en flugfélaginu hafði farnast
mjög vel fjárhagslega, ekki orðið fyrir neinum verulegum slys-
um á mönnum, en talsverðum skemdum á vélunum. íslendingar
eiga þetta fyrirtæki sjálfit* og starfrækja það að öllu leyti. Og
eftir þeirri reynslu, sem fengist hefir, bendir alt til þess, að
flugferðir og flutningar fari mjög í vöxt í framtíðinni.
Þriðja leiðin er með fólksflutningsbílum (busses). Þeir
fara milli Akraness (eða Borgarness) og Akureyrar daglega.
Taka flestir þeirra 22 farþega. Venjulega fara tveir bílar norð-
ur og aðrir tveir suður; oft eru það fleiri bilar, sem fara hvpra
leið, því að svo margir eru þeir, sem ferðast vilja, sérstaklega
um hásumarið, þegar fólk fer í sumarleyfi sín, því að allir iðju-
höldar verða að gefa starfsfólki sínu frídaga með fullu kaupi,
alt upp í 3 vikur. Á vetrum ganga bílarnir ekki fyrir snjó-
þyngslum, nema norður til Blönduóss, en oft verfjur Holta-
vörðuheiði einnig ófær, þegar líður fram á veturinn, en þá er
eftirspurn á farrými orðin margfalt minni.
Klukkan sex til sjö að morgni er lagt af stað frá Reykja-
vik með flóabátunum. Eru þeir tveir og heita “Laxfoss” og
“Fagranes”. Með þeim er farið til Borgarness eða Akraness.
Þar bíða bílarnir eftir fólkinu, sem norður fer, og farangri, sem
oft er all-umfangsmikill; nokkru af honum er komið fyrir í
bílunum að aftan, en hitt bundið ofan á þök þeirra. Fanst mér
stundum þeir hafa hættulega mikla yfirvigt, en það hefir ekki
komið að sök svo að mér sé kunnugt um. Bílar þessir eru
ágætir, sætin vel stoppuð og yfirbygging þeirra haganleg. Er
hún að öllu leyti smiðuð heima. Vegna þess hvað vegir eru víða
ósléttir, er ferðin töluvert þreytandi, og munu flestir fá nóg af
þvi að sitja í bílunum 14 til 16 klukkustundir, einkanlega þeir,
sem skipa aftursætin, er skaka mann og hrista án afláts á alla
vegu; eg þurfti að vísu sjaldan að kenna á þvi, og birtist þar
vináttan til Vestur-íslendinga eins og í svo mörgu öðru, er eg
var látinn sitja í framsæti hjá bílstjóranum og hafði því minna
af hristingnum að segja en margir aðrir. Eh þrátt fyrir það að
ferðin sé dálítið þreytandi, er hún alveg bráðskemtileg, ef veð-
ur er gott og bjart, því að útsýni er mjög víða frábærlega
fallegt og fjölbreytilegt: nýjar og nýjar tignarmyndir birtast
manni úr náttunni við hvern mílufjórðung sem ekið er. Annað
er það, sem gerir ferðirnar skemtilegar, að glaðværð er mikil i
'bílunum og er sungið tímunum saman. Taka flestir undir og
skemta sér vel. Aldrei sá eg vín um hönd haft í þessum ferð-
um mínum, enda geta Islendingar skemt sér og öðrum vel án
þess. — Þegar flóabáturinn kom að landi, var þotið í bílana og
þeyst af stað, því að löng leið var fyrir hendi norður til Akur-
eyrar, og þess vænst af bílstjóranum, að hann héldi áætlun og
kæmi á áfangastaðinn ekki seinna en klukkan 10 til 11 um
kvöldið. En engin töf má verða á leiðinni. Sá eg bilstjórana
leggja sig mjög fram að vinna upp smátafir, og hlutu þeir ó-
blandna aðdáun mína fyrir stjórn sína á þessum afleitu vegum,
en fóru þó með furðanlega miklum hraða. Og enginn sem eg
ferðaðist með, fanst mér fimari í þeirri list en Þórður Helgason,
þótt margir væru þeir góðir. Hann er söngmaður góður og
lipufmenni. Þórður var bílstjóri á einum Steindórsbílanna, er
gekk milli Reykjavíkur og Akureyrar. Mér var bent á marga
aðra, er væru honum jafnsnjallir, en eg kyntist þeim ekki. —
Maður festir svo mikið traust til íslenzkra bílstjóra, að maður
hefir engar áhyggjur af ferðalaginu, þótt farið sé yfir fjöll og
firnindi, í allskonar veðrum. Eg sagði ykkur, að vegirnir væru
víða slæmir; það er þó engin lygi; svo er það annað, sem ekki
tefur minna, að þeir eru í endalausum krókum og kröppum
beygjum sitt á hvað, ekki ósvipað og göturnar í Reykjavik. Kom
mér til hugar, að vegamálastjóri landsins hefði verið að apa
rega lagning um héruð og hálendi þess eftir götum höfuðborgar-
innar, því að í afarmörgum tilfellum var alls engin ástæða fyrir
þessum krókum vegna landslagsins. Það hefði verið rétt eins
auðvelt að hafa veginn beinan. Þó kastaði tólfunum, þegar kom-
ið var að brúnum. Þar var í langflestum tilfellum kröpp beygja;
fanst mér, sem það mundi vera bráðhættulegt, því að víðast
hvar mátti engu muna, að bíl'linn færi út af veginum. Annars
eru brýrnar afar mjóar, og mér fanst þær þarafleiðandi yfir-
leitt hættulegar fyrir bílaumferð. Samt eru síðustu brýrnar,
sem gerðar hafa verið, þolanlega breiðar. Eg spurði bílstjóra
að því, hvernig á því stæði, að krókur hefði orðið við alla brúar-
sporða, því að nokkuð víða hagaði svo til með landslag, að
vegurinn hefði þar getað verið beinn. Þeir sögðust ekki vita
það, en þetta væri regla.
Sumarið sem eg var heima, var mikill áhugi á því að laga
vegina og gera þá beinni, og víða um fjalllendið var verið að
gera nýja vegi, sem gerði leiðina miklum mun skemri og greið-
færari. Má þar tii nefna Holtavörðuheiði, milli Borgarfjarðar og
Hrútafjarðar, Vatnsskarð milli Húnavatns- og Skagafjarðar-
sýslna, Öxnadalsheiði milli Skagafjarðar og Eyjafjarðar. Eins
og eg hefi áður minst á, eru vegirnir afar mjóir, svo að óviða
geta bílar mæzt, nema þar sem gerðir hafa verið básar út úr
þeim til að mætast á. Bíður þá annar bíllinn á básnum þangað
til hinn er farinn fram hjá; getur þetta komið sér afar illa, þar
sem leiti ber á milli og menn sjá ekki hver til annars. Varð bíll
sem eg var í, fyrir mikilli töf, af því að hann fór svo tæpt á
brautarbarminn, að undan honum seig; en bílarnir höfðu mæzt
á altof mjórri braut. Mundi hafa farið illa fyrir okkur, ef það
happ hefð^ ekki viljað til, að grindin á bílnum lenti á steini,
þegar hjólin sigu niður, og varnaði grindin því, að billinn ylti.
Þetta skeði vestan til í Vatnsskarðinu, í töluverðum stormi og
mikilli rigningu, og þótti víst öllum biðin slæm í þessu óveðri,
en beðið var í eina tvo tíma. Vorum við mestallan tímann að
bera grjót og aðstoða við að rétta bílinn við og koma honum
upp á brautina aftur. En þetta fór alt vel, og til Akureyrar
komumst við um kvöldið. En má eg segja ykkur það, að það er
ekki heiglum hent að vera bílstjóri á hálendi Islands.
Ástæðan fyrir því að vegirnir eru svo mjóir sem þeir eru,
er sú, að eftir að bílarnir komu til notkunar, hafði þjóðin ekki
efni á því að koma upp breiðum vegum vítt og breitt um landið,
svo strjálbygt sem það er og varð því að sætta sig við það að
gera héruðin, sveitirnar og fjallendið mögulegt til umferðar
með bíla, enda yrði viðhald veganna geysimikið meira væru
þeir breiðir og er það í mörgum stöðum afarmikið nú. Vatn
í vorleysingunum grafa þá mjög í surídur.
Hvergi hefi eg séð menn að verki leggja jafnmikið á sig og
bílstjórana á ferðunum milli Reykjavíkur og Akureyrar, hvern
einasta dag vikunnar. Er mér það með öllu óskiljanlegt; að
mönnum endist heilsa ti'l þess til lengdar með svo fastri stjórn
og athygli við það starf í 14 til 16 tíma á dag. Það mundi
vera álitið tveggja manna verk hér og skift um bílstjóra á miðri
leið. Eigendur þessara bíla eru stórríkir menn óg hafa auðg-
ast á ferðum þessum þvert og endilangt um landið. Hefir
farið með bílum þeirra farið hækkandi mjög á síðustu árum,
og ættu þeir að vera meir en færir til þess efnalega að ofþjaka
ekki bílstjórum sínum með of löngum vinnutíma. Ætti ríkið
að skerast þar í leikinn og banna áæflunarbílstjórum að keyra
lengur en vissan tímafjölda á dag vegna öryggi farþeganna, sem
með þeim ferðast. Hér leyfist ekki, að menn keyri meira en 8
tíma á dag, nema bílstjórarnir séu tveir og geti skift um og
hvílst. Það er álitið, að athygli bílstjórans minki afar mikið,
verði hann þreyttur, og þessvegna hafa þessi lög verið sett.
Finst mér það merkilegt, að samtök milli bílstjóra heima hafi
ekki reynt að kippa þessu í lag. En lagfæring á þessu hlýtur að
- NAFNSPJÖLÐ -
J
Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skrifstofuslmi: 23 674 Stundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að finna á skrifstofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimili: 46 Alloway Ave. Talsítni 33 158 Thorvaldson & Eggertson LOgfrœOingar 300 NANTON BLDG. Talsími 97 024
Office Phone Res. Phone 87 293 72 409 Dr. L. A. Sigurdson 109 MEDICAL ARTS BTJILDING Office Houes: 12—1 4 P.M.—6 P.M. AND BV APPOINTMENT M. HJALTASON, M.D. ALMENNAR LÆKNINOAR Sérgrein: Taugasjúkdómar Laatur úti meðöl í viðlögum Viðtalstímar: kl. 2—4 e. h. 7—8 að kveldinu 8ími 80 857 643 Toronto St.
Dr. S. J. Jóhannesson 215 RUBY ST. Beint suður af Banning Talsimi 30 877 Vlðtalstími kl. 3—5 e.h. A. S. BARDAL selur likkistur og annast um útfar- ir. Allur útbúnaður sá besti. Ennfremur selur hann allskonar minnisvarSa og legsteina. •43 SHERBROOKE ST. Phone 86 607 WINNIPEO
J. J. Swanson & Co. Ltd. RXALTORS Rental, Insurance and Financial Agents Sími: 26 821 308 AVENUE BLDG.—Winnipeg Rovatzos Floral Shop 253 Notre Dame ^ve., Phone 27 989 Presh Cut Plowers Daily. Plants ln Season We specialize in Wedding & Concert Bouquets & Funeral Designs Icelandic spoken
DR. A. V. JOHNSON DENTIST 508 Somerset Bldg. Office 88 124 Res. 27 702 Dr. P. H. T. Thorlakson 205 Medical Arts Bldg. Cor. Graham & Kennedy Sts. Phone 22 866 \Res. 114 Grenfell Blvd. Phone 62 200

FINKLEM AN OPTOMETRISTS & OPTICIANS Sjónin prófuð—Eyes Tested Clleraugu Mátuð-Glasses Fitted 200-1-2-3 Kensington Bldg. 275 Portage Ave. Cor. Smith St. Phone Res. 403 587 Office 22 442 44 349 THE WATCH SHOP THORLAKSON & BALDWIN Dlamond and Wedding Rings Agent for Bulova Watcbes Marriage Licenses Issued 699 SARGENT AVE
koma fyr eða siðar alt að eins, eins og vinnubrögðum manna
á togurunum heima fyrstu árin, er menn voru látnir vinna
þangað til vi& lá, að þeir dyttu niður steindauðir af þreytu.
Framh.
STAÐA KONUNNAR
í RÍKI HITLERS
Ckömmu fyrir jólin var komið
v-' upp skrifstofum víðs veg-
ar um Þýzkaland, sem höfðu
það hlutverk á hendi að gæta
hagsmuna og styðja ógiftar
mæður og börn fædd utan
hjónabands. Þessar skrifstofur
voru settar upp af þýzku
stjórninni og eru í raun og veru
aðeins hluti af stórkostlegri á-
róðursstarfsemi, sem stefnt er
gegn þýzkum konum, og mið-
ar að einu marki: Að hvetja
þær til meiri barneigna.
Heilbrigðismála-
ráðherra Þýzkalands, dr. Leon-
ardo Conti, sagði nýlega á fjöl-
mennum kvennafundi í Stras-
|bourg:
“Foringinn fagnar hverjum
og einum nýfæddum borgara
ríkisins, hvort sem foreldrar
hans eiga pappírssnepil, sem
kallaður er giftingarskirteini,
eða ekki.”
Verkalýðsmálaráðherrann, —
Robert Ley, sagði nýlega, er
hann ávarpaði konur, sem
vinna i verksmíðjum:
“Það verður að þurka orðið
óskilgetinn út úr þýzku máli.”
Útbreiðslumálaráðherranum,
Dr. Goebbels, fórust orð á þessa
leið:
“Þýzka konan á heima í
svefnherberginu, eldhúsinu og
barnastofunni. Þar finnur hún
hamingju og gegnir skyldum
sínum sem kona af hinum
norræna kynstofni.”
í Þýzkalandi munu nú .vera
um 7,670,000 konur, sem vinna
í verksmiðjum, mest við her-
gagnaiðnaðinn. Við landbún-
aðinn vinna um 5,000,000 og
1,300,000 vinna ýmis störf á
heimilum húsmæðrum til að-
stoðar. Af öllum þessum þýzku
konum munu um 53 af hund
raði’ vera giftar.
Árið 1940 fjölgaði fæðingum
í Þýzkalandi um 12,000 frá
næsta ári á undan og á áróður
stjórnarinnar vafalaust sinn
þátt í því. Giftum, en barn-
lausum konum hefir verið gefið
í skyn, að fyrsta skylda þeirra
sé að eignast afkvæmi.
Einkennilegur félagsskapur
starfar nú í landinu. Hefir
hann það hlutverk að leita uppi
ógiftar stúlkur á aldrinum 21—
25 ára og láta þær velja sér
maka eftir mydnum, annað-
hvprt með hjónaband fyrir aug-
um eða ekki. Ungu mennirnir
eru auðvitað valdir “hreinir
aríar.”
Þegar þýzkar stúlkur ná 16
ára aldri, eru þær skyldar til
eins árs “þjónustu”. Verða þær
að dveljast í eins konar her-
búðum, sem gerðar hafa verið
fyrir þessa starfsemi. Stúlk-
urnar eru í hópum sendar til
vígstöðvanna, þar sem þær
dveljast vikum saman. Her-
menn, sem eru í leyfi, fá einnig
oft að heimsækja stöðvar
stúlknanna. Fjöldamargir for-
eldrar mótmæltu þessum að-
förum stjórnarvaldanna. Blað
Hitlers, “Völkischer Beobacht-
er”, svaraði þessum mótmæl-
um á þessa leið: “Stúlkurnar
hafa nóg að borða og lifa í hollu
uíríhverfi og það mun ekki gera
þeim minsta mein, þótt sterkir,
óblandaðir þýzkir piltar faðmi
stúlkurnar dálítið ákafar en
þessar siðprúðu borgarstúlkur
eiga að venjast. Þar að auki
eigum við að hætta við þessa
siðvendni, sem tilheyrir liðn-
um timum.”
Nazisminn leyfir enga blóð-
blöndun, það verður að halda
hinum ariska kynstofni hrein-
um. Þetta er að vísu mjög ein-
kennileg stefna, þar sem þýzka
þjóðin er mjög blönduð. í
Þýzkalandi mætast slafneskar
þjóðir, sem koma frá austri,
rómanskar þjóðir, sem koma
frá suðri, engil-saxneskar, sem
koma frá vestri, og norrænar
þjóðir, sem koma frá norðri.
Engu að síður þolir nazism-
inn ekki hina minstu blóð-
blöndun, sízt af öllu við slaf-
nesku þjóðirnar, sem nú eru
undirokaðar.
Eitt sinn var ungur pólskur
maður tekinn af lífi fyrir að
sofa hjá þýzkri konu. öðru
sinni var þýzk kona dæmd í
margra ára fangelsi fyrir að
ei^a mök við pólskan verka-
mann, sem vinnur á þýzku
bændabýli. Eru þýzkar konur
mjög ámintar um að skifta sér
ekkert af pólskum verkamönn-
um, sem eru í Þýzkalandi.
—Alþbl.