Heimskringla - 30.08.1944, Qupperneq 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 30. ÁGÚST 1944
ÁRSSKÝRSLA
forseta Sambands ísl. frjáls-
trúar kvenfélaga 1944.
Kæru fulltrúar og gestir:
Það er mér ánægja að bjóða
ykkur allar velkomnar hingað í
dag, á þetta átjánda þing
Kvennasambandsins. — Sérstök
ánægja er það nú fyrir mig að
hafa tækifæri á því að endurnýja
kunningsskapinn við ykkur eftir
tveggja ára burtveru, því í fyrra
sumar var þannig ástatt fyrir
mér að eg gat ekki verið á árs-
þinginu. Er eg persónulega
þakklát vara-forseta, Mr. Jóns-
son, fyrir það að taka að sér for-
setastörfin þá, og fyrir það
hversu alt fór þar vel úr hendi.
Einnig vil eg taka þetta tækifæri
til þess að þakka henni vingjarn-
leg ummæli til mín, og þá einnig
fyrir heillaóskir og blóm frá sam-
bandinu sem mér voru færð á
sjúkrahúsið og samskonar vinar-
þel og blómagjafir frá félögum
innan sambandsins. Að finna
ykkar vinarhug í gegn um alt
þetta varð mér drjúgur styrkur í
legunni, eins og þær sem orðið
hafa fyrir líkri reynslu munu
kannast við.
Vil eg þá snúa mér að því sem
liggur fyrir að ræða um og fram-
kvæma á þessu þingi eftir því
sem við getum bezt. Eg geri ekkx
ráð fyrir að okkar fámenna þing
orki því að breyta til bóta á
standinu í 'heiminum, en samt
hefir viðleitni félags okkar í lið
inni tíð verið á margan hátt til
styrktar þeim málum sem nauð
synleg mega kallast og tímabær
Þegar það er athugað, þá
hljótum við að finna til þess að
okkar félagsskapur með sín
reglulegu ársþing er ekki ónauð-
synleg stofnun. Vissulega má
segja að á byltingatímum, eins
og nú eru, séu þær stundir, sem
við njótum hver með annari, við
að hugleiða ýms velferðarmál
sem okkur eru hughaldin, eins
konar sólskinsblettur í myrkri
ömurleikans alt í kring um okk-
ur. Á þeim stundum verður
birtan meiri, ef við erum allar
einhuga í því að leggja alúð við
þau störf, sem liggja framundan
og það veit eg, að er ósk okkar
allra sem hér erum saman komn-
ar í dag.
Á þessu liðna ári áttum við því
láni að fagna að fá heimsókn frá
merkri og góðri konu úr stjórn-
arnefnd aðalfélagsins, Genera
Alliance, Mrs. W. W. Churchill.
Kom öllum saman um það, sem
mættu henni og nutu þess að
heyra hana ræða um áhugamál
sín, og okkar jafnframt, að er-
indi hennar hefði rerið í mesta
máta uppbyggilegt og hressandi
Á þeim stutta tíma, sem hún
dvaldi hér gafst henni tími til að
heimsækja kvenfélagið í Wyn-
yard og var mér sérstök ánægja
í því, að geta farið með henni þá
ferð. Og þá heimsótti hún einn-
ig öll þrjú félögin í Winnipeg.
Veit eg að allar þær konur, sem
kyntust henni á hennar ferðalagi
hingað, bera hlýhug til hennar
og alúðar þakklætishug fyrir
komuna hingað.
Annars merkisatburðar má
minnast frá þessu ári, sem við-
kemur íslendingum í heild Sinni,
og það er koma íslenzka biskups-
ins, Sigurgeirs Sigurðssonar,
hingað vestur. Man eg ekki til
að nokkrum atburði hafi verið
eins* alment fagnað hér, eins og
þegar sú frétt kom að hans væri
von. Og þó margir gestir að
heiman hafi áður verið okkur
kærkomnir og hafi unnið hug og
hjörtu fólksins með framkomu
sinni, þá mun koma hans hingað
hafa haft meiri og víðtækari á-
hrif á hugi fólksins en nokkurs
annars sendiboða frá ættlandinu
okkar. Um það þarf ekki að
ræða frekar hér, en einungis lýsa
yfir alúðar þakklæti til biskups-
ins persónulega, fyrir komuna
vestur og þá einnig til gamla
landsins, sem sýndi okkur þann
góðvilja að senda okkur æðsta
mann kirkjunnar til þess, sem
allra bezt að styrkja það sam-
band, sem enn á sér stað milli
þessa gamla og hins nýja heims:
milli stofnþjóðarinnar og þjóð-
arbrotsins hér í dreifingunni
vestra.
Eins ög ávalt áður hefir starf-
semi kvenfélaganna verið marg-
vísleg. Finst mér aðdáanlegt
hversu okkar litlu félög hafa
komið miklu í verk. Fyrir utan
hinn venjulega fjárstyrk til safn-
aðanna, sem hefir verið ríflegur,
eins og skýrslurnar gefa til
kynna, hafa félögin, hvert í sínu
lagi unnið vel að ýmsum öðrum
málefnum, s. s. Red Cross, Sum-
arheimilinu, Russian Relief, her-
manna bögglasendingum, Kína-
hjálpo. fl. Auk þess hafði Gimli
söfn. “Tea” til arðs fyrir sjúkra-
húsið og Lundar og Wynyard
söfn. samkomu fyrir gamla fólk-
ið. Þá hefir einnig verið lagt í
útvarpssjóðinn og minningar-
sjóð Jórunnar Lindal. Auk alls
þessa og fleira sem mætti minn-
ast á hafir stjórnarnefnd sam-
bandsins haft samtalsfundi og
heimsókn til félaganna.
Á skemtifundi sem efnt var til
í Árnesi leitaðist eg við að skýra
konum frá heildarstarfi Sam-
bandsins. Auk þess fluttu ágæt-
is erindi Mrs. N. Stevens um
Jane Adams og Dr. S. E. Björn-
son um Frjálsa kirkju. Einnig
var þar ýmislegt fleira til skemt-
unar; að endingu færðu Árnes
kvenfélagskonur fram rausnar-
legar veitingar eins og að undan-
förnu. Fund kennara sóttu kon-
ur víðsvegar úr N. Islandi.
Síðast liðið haust heimsóttum
við Mrs. Emma v. Renesse Oak
Point kvenfélagið og nutum við
þar einstakrar gestrisni og glað-
I legs viðmóts í ríkum mæli. Hefir
það kvenfélag góðum kröftum á
að skipa og er vel vakandi í sinni
starfsemi og samhuga.
í þessari sömu ferð hafði verið
gert ráð fyrir því að við flyttum
erindi á árlegri samkomu sem
kvenfélögin hafa þar fyrir gömlu
landnemana. Var sú samkoma
haldin eftir miðdag og var tals-
vert fjölmenn og mjög ánægju-
leg í alla staði.
Önnur kvenfélög sem eg hef
heimsótt á árinu eru Winnipeg
og Gimli kvenfélögin.
Auk þess flutti eg erindi á
mæðradaginn í kirkju Riverton
safnaðar. Var sú samkoma hald-
in undir umsjón sunnudagaskól-
ans þar og fór hún mjög vel úr

FRANSKIR SKYNDILIÐAR Á ÍTALÍU — THE GOUNS
Með Frökkum berjast á Italíu hinir svokölluðu Gouns frá
Morokko, sem eru æfðir af frakkneskum foringjum. Þessir
menn eru fæddir og uppaldir í Atlas-fjöllunum, og þekkja
manna bezt fjallaferðir og hernað í þeim. — Á myndinni hér
að ofan sjást nokkrir þeirra setjandi á arabiskum hestum, á
leið í eitt launsetrið í fjöllunum á Italíu.
To Conserve Materials
and Manpower
A recent Government order has greatly curtail-
ed the supply of cartons.
Will you please return all used cartons as soon as
possible. A little care in opening new deliveries will
make possible the re-use of cartons which can be
returned with empty bottles.
Your co-operation is necessary to conserve these
materials and labour.
DREWRYS
LIMITED
hendi. Nokkur af eldri börnun-
um komu þar fram og lásu stutt-
ar greinar og voru þess á milli
sálmar sungnir. Það var helgi-
blær yfir allri athöfninni, eins og
á að vera, og eg er viss um að
börnin eiga eftir að minnast
þeirrar stundar lengi í framtíð-
inni, og í þakklátum hug fyrir
þetta tækifæri, sem þeim var
gefið til þ^ss að læra að íhuga
lífsviðhorf æskunnar, og eiga um
leið ánægjulega stund með sín-
um jafnöldrum. Eiga þeir, sem
leggja á sig þetta aukastarf fyrir
börnin mikið þakklæti skilið frá
öllum sem hér eiga hlut að máli.
En þetta er einnig hvöt til ann-
ara að leggja rækt við æskuna á
þennan hátt. Með því verður
alt umhverfið hreinna og meira
í samræmi við kristilegar hug-
sjónir. Einnig má minna á það,
að vanrækt í þessu efni, verður
að skoðast ábyrgðarhluti fyrir
eldri kynslóðina. Því miður höf-
um við í liðinni tíð ekki sint
þessu máli eins mikið og við
ættum að gera, og væri gott ef
þetta kirkjuþing gæti komið
auga á einhverjar aðferðir til
þess að glæða áhugann og vekja
fólkið til starfs í öllum okkar
bygðarlögum. í því augnamiði
er nú okkar “Hnausa Institute”
að starfa hér á hverju sumri, og
er vonandi að sá skóli geti orðið
til þess að opna augu fólks fyrir
þessu nauðsynjamáli, í öllum
bygðarlögum okkar kirkju. Með
þessu stendur eða fellur allur
kirkjulegur félagsskapur vor á
meðal í framtíðinni, og er því í
fylsta máta tímabært að athuga
alla möguleika á framtíðar starf-
semi í þessu efni.
Til þess að eyða ekki of mikl-
um tíma frá þingstörfum skal eg
að þessu sinni ekki vera langorð
um sumarheimilið. Skýrsla frá
því verður að sjálfsögðu lesin
upp á þinginu oj^ þá nýjar ráð-
stafanir gerðar viðvíkjandi fram
tíðarstarfi þess. Yfirleitt er
ykkur kunnugt um hvað gert
hefir verið á undanförnum ár-
um og nú í sumar búumst við við
því að geta haldið því áfram með
líkum hætti. Eg veit að það er
fyrir löngu komið inn í meðvit-
und fólks hversu mikilsvarðandi
þetta mál er og vil eg því vin-
samlega mælast til þess að menn
hafi það einnig hugfast að starf-
rækt heimilisins úthexmti bæði
mikla vinnu og hefir talsverðan
kostnað í för með sér. Eg veit
að fólk, sem hefir haft börn sín
á Sumarheimilinu er mér sam-
dóma um þörfina á því að halda
því áfram og helzt að stækka
það ef ástæður væru til, svo að
fleiri gæti haft not af því en ver
ið hefir. En til þess að það geti
orðið þarf þátttaka fólksins að
vera nokkuð almenn og áfram
haldandi.
Það er mikið fagnaðarefni fyr
ir okkar félagsskap að nú hefir
orðið framkvæmd á því að gefa
út rit, sem flytur meðal annars
fréttir frá okkar sambandi. —
Brautin hefir nú hafið göngu
sína og er mjög svo myndariega
úr garði gerð. Hefir frú Guðrún
Johnson, vara-forsetinn okkar,
annast um útgáfu á öllu því, sem
okkur var leyft að hafa í blaðinu
og varð það að miðast við sér-
stakan blaðsíðu fjölda. Geri eg
ráð fyrir að á þessu þingi verði
gerðar áframhaldandi ráðstafan-
ir fyrir Brautinni og þarf því
ekki að orðlengja um það hér.
Vil eg aðeins láta í ljós þakklæti
mitt til frú Johnson fyrir hennar
mikla og góða starf við útgáfu
blaðsins, sem allir vita að tekur
bæði mikinn tíma og fyrirhöfn,
án nokkurs endurgjalds.
Eg vil þá að endingu þakka
stjórnarnefndinni fyrir góða
samvinnu á liðnu ári, öllum með
limum Sambandsins fyrir þeirra
miklu starfsemi. Einnig vel eg
þakka öllum þeim sem stutt hafa
Sumarheimilið á einhvern hátt
hvort sem þeir standa innan eða
utan við okkar félag.
Að svo mæltu leyfi eg mér að
setja þetta átjánda ársþing kven-
félaga Sambandsins, og óska full-
trúunum til lukku og blessunar
með þingstörfin.
Marja Björnson
VIRÐULEG ÚTFÖR GUÐ-
MUNDAR Á SANDI
í gær (6. júlí) var Guðmundur
skáld Friðjónsson frá Sandi bor-
inn til grafar, með mikilli við-
höfn, sem við átti, því með hon-
um er til moldar hniginn einn
hinn stórbrotnasti og sérkenni
legasti andans maður íslenzku
þjóðarinnar. Verður hans lengi
minst, sem eins þeirra manna, er
hæst héldu uppi merki íslenzkr-
ar tungu, íslenzkrar bænda-
menningar og íslenzks sjálfstæð-
is í orði og verki, alt frá því hann
ungur hóf ritstörf og þangað til
ólæknandi sjúkdómur bugaði
hann fyrir nálega ári síðan, hafði
hann þá lengi kent þeirrar van-
heilsu er dró hann til bana.
í þessari grein verður eigi gerð
nein tilraun til þess, að draga
upp mynd af persónuleika
skáldsins frá Sandi, eða sérkenn-
um í skáldskap hans. Mun einn
af mikilhæfustu rithöfundum
landsins skrifa um Guðmund
innan skamms fyrir blaðið í Les-
bók.
Guðmundur var fæddur 24.
okt. 1869 að Sílalæk í Aðaldal.
Faðir hans, Friðjón Jónsson,
flutti síðar að Sandi. Og þar tók
Guðmundur við búskap eftir föð-
ur sinn. Þar var síðan heimili
hans alla tíð. — trygð hans við
jörðina, sveitina, staðinn, var
altaf einn sterkasti þátturinn í
skapgerð hans, hugsun hans og
ritstarfi öllu. Þar barðist hann
við kröpp kjör, við hlið ágætrar
konu sinnar, Guðr. Oddsdóttur,
og þar ólu þau upp barnahóp
sinn á þann hátt, sem til fyrir-
myndar var. Skólamentunar
naut Guðmundur'í Möðruvalla-
skóla árin 1891—1893 og ekki
annarar. En upp frá því gerðist
hann umsvifamikill rithöfundur
og stóð oft um hann mikill styrr
í blöðum og tímaritum landsins.
I mörg ár hafði hann þann sið,
að hann tók sig upp frá búi sínu
og flutti fyrirlestra um ýms
þjóðmál eða þær hugmyndir og
hugsjónir, er hann bar fyrir
brjósti sér, meðan hann sinti búi
sínu. Þótti hann stundum óvæg-
inn við menn og málefni, enda
þannig skapi farinn, að hann
kunni því bezt að eiga ekki að-
eins í baráttu við óblíða náttúru
landsins, sem hann unni hugást-
um, heldur varð hann samtímis
að heyja baráttu á ritvellinum
við mannfólkið í landinu.
Sá baráttuhugur hans hélst
fram til efri ára.
Fyrsta kvæðabók hans kom út
árið 1902 og hét “Úr heimahög-
um”. Með bók þeirri skipaði
hann sér á bekk með fremstu
skáldum samtíðarinnar. Næstu
ár gaf hann sig mikið að sagna-
gerð. En skáldskapur hans í ó-
bundnu máli náði naumast svo
almennum vinsældum, sem
kvæðin. En að þessu verður
vikið síðar, sem fyr segir.
Með Guðmundi er fallinn í val-
inn einn merkasti kvisturinn á
meið íslenzkrar bændamenning-
ar á þessari öld. — En verk hans
lifa.
Frá útförinni
Húsavík, fimtudag.
Það leyndi sér ekki, að sýsl-|
ungar Guðmundar lögðu áherzlu!
á, að útför hans yrði sem virðu-j
legust.
Á mánudaginn var lík hans
flutt af sjúkrahúsinu í Húsavík-
urkirkju. Söng þar karlakórinn
Þyrmur á Húsavík sálminn
“Drottinn vaki.”
í kirkjunni flutti Jóhann Haf-
stein lögfræðingur ræðu og las
upp kvæði Guðmundar, “Bréf til
vinar míns”, sem er eitt af fyrstu
kvæðunum, er birtist eftir hann.
Jakob Hafstein söng einsöng í
kirkjunni: “Friðarins guð”, en
Friðrik A. Friðriksson flutti bæn.
Að lokum söng kirkjukór
Húsavíkur, Hærra minn guð til
þín.
Þá var lík hins framliðna flutt
frá Húsavík heim að Sandi.
Nokkru fyrir hádegi í gær
byrjaði fólk að safnast að Sandi.
Þar kom saman um 600 manns,
til þess að fylgja skáldinu til
grafar. Voru þar kaffiveitingar
fyrir alla sem að garði komu, áð-
ur en húskveðja fór fram.
1 upphafi húskveðjunnar var
sungið “Hin langa þraut er lið-
in,” Þá flutti sr. Friðrik A.
Friðriksson prófastur húskveðj-
una. Talaði hann m. a. um raun-
sæismanninn og trúmanninn
Guðmund Friðjónsson.
Á eftir ræðunni var sungið
kvæðið Páskadagsmorgun, eftir
hann. Þá flutti Júlíus Havsteen
sýslumaður ræðu, þar sem hann
m. a. þakkaði hinu látna skáldi
fyrir áhrif hans á menningar-
sögu Þingeyinga. En síðan var
sungið: “Þú bláfjalla geimur”.
Síðan flutti Steingrímur Bald-
vinsson í Nesi kvæði, þá Arn-
fríður frá Skútustöðum annað
kvæði, þá söng kirkjukórinn
kvæði eftir Valtý son Guðmund-
ar heitins. Þá var húskveðjuat-
höfninni lokið.
Átta synir Guðmundar heit-
ins báru nú kistu hans úr garði'
að bíl, er stóð við túngarðinn.
•
Síðan hélt líkfylgdin til Nes-
kirkju í Aðaldal. Kirkjan var
fagurlega skreytt. Hafði kven-
félag Aðaldæla annast skreyting-
una.
Kirkjuathöfnin hófst með þvíi
að kórinn söng “í hendi Guðs er!
hver ein tíð.” Því næst flutti(
Karl Kristjánsson ræðu. Talaði
hann um skáldskap Guðmundar
frá fyrstu tíð og fram til síðustu
daga.
Þá var sungið kvæðið “Þing-
eyjarsýsla”, eftir Guðmund, und-
ir laginu “Eitt er landið ægi
girt.”
Því næst flutti Sigurður á
Arnarvatni kvæði. Þá var sung-
inn sálmurinn “Lýs milda ljós”.
Þá flutti sr. Þorgrímur Sig-
urðsson aðal kirkjuræðuna. —
Lagði han nút af fyrra korinthu
bréfi, 13. kap., 11.—12. versi.
Þá flutti Þóroddur Guðmunds-
son kveðju frá konu og börnum
skáldsins. En að endingu las
Konráð Vilhjálmsson frá Hafra-
læk kvæði.
Síðan var sungið “Alt eins og
blómstrið eina”, er kistan var
borin úr kirkju. Nágrannar Guð-
mundar og aðrir kunningjar
báru hann úr kirkju. Sr. Þor-
grímur jarðsetti. En meðan fólk-
ið var að ganga frá gröfinni,
söng kórinn í kirkjunni “Faðir
andanna”.
Kirkjukór Húsavíkur annaðist
allan sönginn.
•
Blómsveigar bárust margir,
m. a. frá ríkisstjórninni, Rithöf-
undafélaginu og Mentaskóla
Akureyrar. Áletrun á þeim
blómsveig var: “Þökk fyrir ís-
lenzkuna”. Frá sambandi norð-
lenzkra kvenna og frá kvenfé-
lagasambandi þingeyinga. Með-
an húskveðjan fór fram á Sandi.
var þoka og rigning, og rigndi ó-
venjulega mikið um tíma. En á
meðan líkfylgdin var á leiðinni
til kirkjunnar, birti til og var
komið skínandi sólskin er þang-
að kom. Yfir allri útför þessari
var mikill hátíðablær, og verður
hún öllum viðstöddum minnis-
stæð.—Mbl. 7. júlí.
ÁTJÁNDA ÁRSÞING
Sambands íslenzkra frjálstrúar
kvenfélaga í Vesturheimi
Þingið var sett af forseta Mrs.
S. E. Björnson, laugardaginn 24.
júní 1944 í Sambandskirkjunni i
Winnipeg, kl. 9.30 f. h.
Fulltrúar á þingið voru:
Frá Winnipeg:
Mrs. O. Pétursson
Mrs. P. Anderson
Frá Árnesi:
Mrs. Guðrún Johnson
Frá Árborg:
Mrs. H. von Renesse
Mrs. S. O. Oddleifson
Frá Gimli:
Miss Kristín Benson
Frá Lundar:
Mrs. B. Björnsson
Mrs. G. Árnason
Frá Riverton:
Mrs. H. Thorvarðarson
Mrs. E. J. Melan
Frá Oak Point:
Mrs. Dóra Mathews
Mrs. Guðrún Mathews
F'rá Piney:
Mrs. B. Björnsson
Þingsetning hófst með því að
sunginn var sálmurinn “Lát þitt
ríki Ijóssins herra”.
Mrs. Jón Ásgeirsson, forseti
Winnipeg kvenfélagsins, bauð
fulltrúa og gesti velkomna.
Þar næst flutti Mrs. G. Árna-
son bæn.
Að því búnu flutti forseti á-
varp sem verður birt í þessu
blaði.
Síðasti fundargerningur var
lesin. Var bætt í fundargern-
inginn, að Mrs. G. Árnason hafi
þakkað fyrir heiðurinn að vera
gerð heiðursforseti. Og var lag-
fært þar sem heilbrigðismálið
snerti, í staðin fyrir að segja að
mikið væri rætt um kynsjúk-
dóma, væri sagt að læknarnir,
kennarar, heilbrigðis embættis-
menn og nefndir ræddu mikið
um þetta mál.
Tillaga Miss S. Vídal, studd af
Mrs. G. Árnason að fundargern-
ingurinn væri samþyktur með
þessum breytingum. Samþykt
Tillaga Mrs. J. B. Skaptason
studd af Mrs. Gísli Jónsson, að
gestir þeir, sem sitja þingið sé
veitt full þingréttindi. Samþykt.
Næst las fjármálaritari, Mrs.
H. von Renesse fjármálaskýrslu
Sambandsins og skýrslur yfir all-
ar gjafir, sem Sumarheimilið
hafði fengið á liðna árinu.
Forseti þakkaði Mrs. Renesse
fyrir ágætar skýrslur og hennar
/