Heimskringla - 02.05.1945, Page 1

We recommend !or
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LIX. ÁRGANGUR
We recommend for
your approval our
//
WINNIPEG, MIÐVTKUDAGINN, 2. MAl 1945
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
NÚMER 31.
SAN FRANCISCO FUNDURINN
SEXTUGUR
^essi ráðstefna, sem hinir
stóru þrír komu sér saman um á
^alta-fundinum að halda í San
T’rancisco, til að ræða með sér
frekar stofnun félags til verndár
friði, að þessu stríði loknu, var
sett um kl. 4.30 e. h. síðast lið-
ibn miðvikudag (25. apríl). Full-
trúar frá fjörutíu og sex þjóðum
fiaættu. Island á þar ekki full-
trúa, sem kunnugt er; en félagi
konsúla í borginni var boðið að
Vera bæði við setningu fundar-
lns og að eiga sæti sem gestir við
a^a fundina, sem þarna fara
fram. Var íslenzka konsúlnum
b°ðið af félaginu að vera með,
en hann er sr. S. O. Thorláksson.
Gefst honum því og konu hans,
sem einnig var boðið, tækifæri
sitja þennan merkilega fund
°g sjá og heyra alt sem fram fer.
Fundinn setti ríkisritari, Ed-
Ward E. Stettinius, jr. Húsið,
sem ráðstefnan fer fram í, heitir
War Memorial Opera House og
var reist í minningu fallinna
bermanna í fyrra heimsstríði.
Linst Mr. Hutchison, fregnrita
^innipeg Free Press, mikið
sbilja á milli þessa staðar og
King Louis hallarinnar í París,
sem friðarráðstefnan var haldin
i> að stríðinu 1914—1918 loknu.
^ar, segir Mr. Hutchison, að
Veggspeglar og myndir af konum
e®a af sögulegum viðburðum
hafi blasað allstaðar við auga.
^fór sé ekkert að fráskildu minn-
lsmerki fallinna hermanna, sem
^inni á söguna. Staðurinn minti
b^^n á Hollywood og nútíðar
hreyfimyndahús, með sinni sér-
hennilega ljósadýrð og gliti og
f'lgerð. Svo þykir honum hér
^ninna um stórmenni, en var, er
Úðarfélagið fyrra var í smíðum.
Lnginij Lloyd George, Clemen-
Ce&u eða Wilson. Tveir stóru
n^annanna eru önnum kafnir við
stfíðsstarfið, en sá þriðji er dá-
Jnn. Flögg allra Bandaþjóðanna
V°ru í salnum og húsgögn og
Syltir stólar, en yfir þessu hvíldi
?auf birta. Augu manna fá
Parna varla litið það, sem eftir
er vonast, segir fregnritinn.
Ligi þessi ummæli að skoðast
sem fyrirboði þess, að fulltrú-
arnir verði ekki sammála, getur
Un rétt verið. En samræmi má
Po i huganum sjá milli vals stað-
n^ins og .alvörumálanna, sem
P^na verða rædd. Útlit staðanna
^etur átt meira rætur að rekja
°líks aldarh'áttar en nokkurs
atlnars.
^m leið og ríkisritarinn stóð
UPP til að setja fundinn, var
^eiri birtu brugðið upp í saln-
P* 1- Að baki honum og fulltrú-
UUna, stóðu piltar og stúlkur
vbrð fyrir stafni hússins. —
ringdi þá og small í myndavél-
Uffl alt húsið. Fundarstjóri
um
, auð fulltrúa velkomna, bauð þá
^ °tningarskyni einnar mínútu
j^§n> en að henni lokinnj kvað
nn forseta Bandaríkjanna hafa
j !ð. Var ræðu hans útvarpað
a Washington. 1 orðum hans
, ulltrúanna, sagði hann mann-
a^nið hafa vaknað til meðvitund-
a ný um það, að velferð þess
. ri fólgin í trú á hið sanna og
Sóða
að fulltrúarnir væru smið-
°g betri heims fyrir menn-
í h' ^ btla b framtíðin væri
j. bnóum þeirra. Velferð mann-
^ nsins og öryggi friðar, hvíldi á
^ arfi þeirra. Roosevelt forseta
í hann hafa fórnað lífi sínu
^u þessarar hugsjónar.
eftir ræðu Trumans forseta,
u ríkisstjóri Californíu-ríkis,
Earl Warren, fulltrúana vel-
komna. Mintist hann þess að
ríkjandi skoðun majina í Cali-
'forníu-ríki væri “bræðralag”,
hin sama hugsjón og hefði sam-
einað þá hér á fundi.
Næstu ræðu flutti borgarstjór-
inn í San Francisco, Mr. Lap-
man. Um leið' og hann bauð
fulltrúana velkomna, sagði hann:
San Francisco er alheimsborg.
Fyrir hundrað árum komu menn
úr öllum löndum heims hingað
til að leita að gulli. Nú eru hér
menn komnir frá öllum banda-
þjóðum stríðsins, ekki leitandi
að gulli, heldur þess, sem dýr-
mætara er en alt gull í heimi,
öruggs friðar.
Þá hélt Stettiníus ríkisritari
ræðu og hófst starf fundarins í
eiginlegri merkingu með því. Er
hann bráðsnjall maður og kem-
ur hið bezta fyrir sjónir á ræðu-
palli. Mælti hann heitt og al-
varlega með sameiningu allra
þjóða um að koma á varanlegum
friði. Kvað það hafa verið hug-
sjón hins sárt saknaða forseta, er
hann sagði hafa talað í nafni
allrar þjóðarinnar og tilfærði eft-
irfarandi orð hans:
Að koma á varanlegum friði,
getur ekki einn maður, einn
flokkur eða ein þjóð. Það getur
ekki verið bandarískur, brezk-
ur, rússneskur, frakkneskur eða
kínverskur friður. Það getur
ekki verið friður stórra þjóða
eða smárra þjóða. Það verður að
vera friður, sem hvílir á einlægri
samvinnu allra manna um allan
heim. Hér er ekki um milliveg
Jónas Jónsson alþm.
1 gær var Jónas Jónsson alþm.
sextugur. Það er að vísu ekki
hár aldur, en sporin sem hann
skilur eftir við tírnans sjá, eru
gleggri en margra sem fleiri ár
eiga sér að baki.
Islenzk þjóð á Jónasi alþingis-
manni mikið að þakka. Fram-
för þjóðarinnar hefir aldrei ver-
ið meiri eða markvissari og þjóð-
legri, en á stjórnartíð hans.
Sem kennari, yngri sem eldri,
hefir íslenzk þjóð átt fáa hans
líka.
Með komu Jónasar á fund
Vestur-íslendinga, var stærra
spor stigið í samvinnuátt þjóð-
bræðranna austan hafs og vest-
an, en nokkru sinni fyr.
ítök hans í meðvitund manna
hér eru geisimikil, meiri en
margur gerir sér grein fyrir, er
ekki á kost á að kynnast því.
Fyrir heimsókn hans hingað og
hið mikla viðreisnarstarf á ætt-
landinu senda landar hér hon-
um þakkir og einlægar árnaðar-
óskir á afmælinu.
var henni fyrst fagnað af áheyr-
að ræða. Við verðum að takast endum. Var auðséð að Molotov
á hendur ábyrgð á samvinnu
allra þjóða á milli, eða ábyrgð
annars ægilegs heimsstríðs.
í lok ræðu sinnar, sagði Stett-
inius: Bænir allra manna eru
með oss í friðartilraunum vorum
fylgdi mjög gaumgæfilega þeim
stefnum, sem “Þrír hinir stóru”
höfðu fylgt, bæði á Yalta og i
Dumbarton Oakes.
Sú ræðan sem langmest lof
hefir hlotið enn af þeim sem á
hér. Þær bænir eru á mörgum fundinum hafa verið fluttar, var
tungum talaðar. En þær eru sem ræða Anthony Eden. Hún var
ein rödd, frá krömdum og sakn eins og ræður enskra stjórnmála-
andi hjörtum manna vegna af- manna oftast eru, mjög vel orð-
leiðinga þessa hryllilega stríðs,' uð og snildarlega flutt. Efni
sárbiðjandi um varanlegan frið.
Hér talaði fulltrúi einnar stór-
þjóðarinnar af þremur. Á eftir
honum fluttu tveir fulltrúar sín-
ar ræður frá hinum tveimur stór-
þjóðunum, þeir Molotov og
Eden.
Hverja skoðun Rússar hefðu á
Þjóðabandalagi, þar sem ábyrgð-
in hvíldi jafnt á öllum, hafði
mörgum leikið forvitni á að vita.
Svar Molotovs var ákveðið. —
Rússar voru á fundinn komnir
til þess að hjálpa öðrum vina-
þjóðum heimsins til að leggja
grundvöll að varanlegum friði.
En sá friður yrði að vera ö^pggur
friður. Hann gagnrýndi Þjóða-
bandalagið gamla, sem hann
kvað hafa verið ábyrgðarlaust
um hlutverk sitt, hefði hvorki
hrært legg né lið er óvinaþjóð-
irnar, sem nú eru, hefðu verið
fundnar sannar að sök um að
efla her sinn til að hefja nýtt al-
heimsstríð. Það yrði í tauma að
taka þegar svo væri komið, en
ekki standa ráðalausir í hópi, ó-
samtaka um það sem gera þyrfti.
ræðunnar var, að fundurinn
gerði sitt bezta til þess, að
leggja undirstöðu að varanleg-
um friði. En það yrði ekki gert
í einni svipan. Það sem á þess-
um fundi yrði gert, yrði ekki svo
fullkomið, að endurbótar þyrfti
ekki við. Bretar tryðu á eðli-
lega þróun, en ekki stökk breyt-
ingar. Að finna þau lögmál, sem
varanlegur friður yrði bygður á
væri verkefni fundarins, en ekki
að rita fullgerðan friðarsamning.
Það lægi heldur ekki fyrir fund-
inum, að^ skapa félag, sem gæfi
stærri þjóðunum allan rétt yfir
smáþjóðunum.
Að lokinni ræðunni dundi við
lófaklapp í salnum í nokkrar
mínútur.
T. V. Soong, fulltrúa Kína-
veldis lagði í ræðu sinni mikla
áherzlu á, að fundurinn gengi
sem bezt frá því verki, er fyrir
lægi, en það var að reisa skorður
fyrir alla tíð við því, að stríð
endurtæki sig.
Þá höfðu nú fjórir fulltrúar
stórþjóðanna talað. Þó þeim
Hið komandi friðarfélag yrði af: kæmi saman í flestum efnum,
þessu að læra. Dumbarton Oakes! var auðfundið, bæði á ræðum
uppkastinu lýsti Molotov sig Edens og Stettinius, að þeir voru
samþykkan. Var með því allur
skilningur fenginn á hvar Rúss-
ar stæðu og létti mörgum í huga
við það.
áhrif smáþjóða skágengin, en
öðrum ekki.
Þetta kom og skýlaust fram
í ræðum forsætisráðherra Can-
ada, Mr. Kings, og forsætisráð-
herra Ástralíu, Mr. Forde. Þeir
lögðu báðir mikla áherzlu á þetta
mál og Mr. Forde gekk svo langt,
að gera um 8 eða 9 breytingar-
tillögur við Dumbarton Oakes
uppkastið, er flestar lutu að því,
að veita smáþjóðunum meiri
réttindi innan hins nýja Þjóða-
bandalags. Sagði Mr. Forde, að
hans þjóð hefði tekið öflugan
þátt í þessu stríði og hún mundi
gera það, í næsta stríði, er frelsið
væri í hættu. En þeirri þátttöku
eða skyldu yrði að fylgja svo
mikið lýðræði, sem það, að eiga
einhverja þátttöku í starfi ör-
yggisráðsins. Að hafa ekki svo
mikið frelsi, gerði smáþjóðun-
um erfitt fyrir að taka nokkurn
þátt í friðarstarfi hins fyrirhug-
aða félags. Það væri með engu
auðveldara að fóstra einangrun-
aranda hjá þjóðunum, en þessu.
Lengra ná nú ekki fréttir af
þessum fundi. Þar hefir ýmis-
legt fyrir komið, sem ekki er
mikið í frásögur fært, en fregn-
ritar hafa þó getið. Á meðal
þess má telja, að Bandaríkin
héldu öllum fulltrúunum veilzu,
annan fundardaginn. — Vakti
nokkra eftirtekt, að enginn full-
trúanna frá Rússlandi var þar
og engin grein var gerð fyrir af
hverju það stafaði.
Þá þótti eitthvað einkennilegt
kapp það, sem fulltrúar lögðu
á, að leyfa Argentínu að hafa
fulltrúa á fundinum, þrátt fyrir
ákveðin mótmæli Rússa, að hafa
þá þar. Virðist hér hálf gálaus-
lega að verið.
(Meira næstu viku).
Islenzkir hljómleika
snillingar spila hér
á samkomu 10. maí
Hinn svonefndi Winnipeg
General Hospital Nurses’ Glee
Club, heldur söngsamkomu í
Grace United kirkjunni fimtu-
daginn 10. maí n. k. Skemta
tvær íslenzkar stúlkur þar með
hljómleikum. Önnur þeirra er
Pearl Pálmason, sem undanfarin
ár hefir verið í Toronto og starfa
mun við Toronto Conservatory
of Music. Hún hefir, sem kunn-
ugt er, hlotið mikla viðurkenn-
ingu fyrir fiðluspil sitt. Hin
konan er Miss Agnes Sigurðson,
einnig viðurkend sem snillingur
í pianospili. Þær hafa einspil,
hvor í sinni grein á þessari sam-
komu. Vér vitum að íslendingar
munu ekki láta sér neitt tæki-
færi úr greipum ganga að hlýða
á þessa listaspilara og birtum
því óbeðnir fréttina. Arður
samkomunnar gengur til R.C.A.
M.C.
tJR ÖLLUM ÁTTUM
SJÖTÍU OG FIMM ÁRA
Mussolini, sem í þeim hluta
Italíu hefir dvalið, er .nazistar
ráða yfir, greip ótti s. 1. viku um
að Þjóðverjar væru að gefast
UPP °g ætlaði sér að stelast
burtu. En varðlið Itala náði
honum skamt frá landamærum
Sviss, lét dóm yfir hann ganga
og skaut hann og 16 af með-
stjórnendum hans og frillu hans,
Clara Petacci, forkunnar fagra
leikkonu. Samþykti stjórnin á
Italíu síðar, þessar gerðir varð-
liðsins. Lík Mussolini var far-
ið með til Milan og hékk þar
uppi á almannafæri á fótunum,
en þeir er fram hjá gengu,
hræktu á það. Hefir æfi fárra
þjóðstjóra lokið svo fyrirlitlega.
★ •* ★
Berlín er nú að heita má öll á
valdi Rússa. Virðist ekki ann-
að eftir þar að gera en lýsa hana
fallna. Og í Moskva blandaðist
sá sigur fyrsta maí hátíðahöld-
unum—alþjóða helgidegi verka-
lýðsins, eins og hann er nefndur
á Rússlandi. Stalin var sagður
hinn kátasti á þessari hátíð og
sagði þjóð sinni að rússneska
flaggið blasti við hún um alla 1
Berlín.
* ★ *
Fyrsti maí var ekki eins fagn-
aðarríkur mörgum í Winnipeg,
sem í Moskva. Hann er hér
krossmessudagur, þ. e. menn
flytja á þeim degi úr einum bú-
stað í annan. Það sem á skygði
hér, var að hús eru engin til fyr-
ir þá að flytja í, sem út verða
að fara, vegna þess, að aðrir hafa
húsin keypt sem þeir leigja, en
innflutningur fólks til bæjarins
mikill. Eini kleifi vegurinn er
að kaupa hús, en sá hængur er
þar á, að þau eru á tvöföldu
verði við það sem þau voru jafn-
vel fyrir tveim árum og eru lík-
leg að verða að tveim árum liðn-
um. Hér er því um skrúfu að
ræða á fasteigna-sölu, sem hinir
félausari bíða ósigur í og eiga nú
margir ekki um annað að velja,
en að flytja út á götuna.
VINNUR DEMANTSMEDALÍU
FYRIR FRÁBÆRA HÆFI-
LEIKA OG ASTUNDUN
SMÁVEGI^
ekki með því, að stofnun al-
heimsfélags hvíldi á mismun-
andi réttindum þjóða í því, en að
Rússar eru hræddir um, að ef
Molotov talaði af mælsku og { sterkar hendur stjórna þar ekki,
myndugleik. En hann talaði á|nái félagið trauðla tilgangi sín-
rússnesku, sem fáir skildu. Þeg-' um. Það er ekki neitt erfitt að
ar ræða hans hafði verið túlkuð, Isjá, að sumum fulltrúanna þykja
Það er sagt að Von Papen, sem
nýlega var tekinn fangi, hafi
óskað þess, að þessu stríði lyki
skjótt. Ætli að margur Þjóð-
verji óski þess ekki nú, að það
hefði betur aldrei verið byrjað.
★ ★ ★
Frá Ottawa kemur frétt um að
Canada hafi sent nokkra ‘tyrkja’
(kalkúna) til að leggja á borð
með sér í San Francisco. Matur-
inn er fyrir mestu.
* ★ ★
Franco hefir nú sagt Jöpum
upp allri vináttu. Bandaþjóðirn-
ar hafa ekki við það annað að
athuga, en það, að þetta geti kom
ið Hirohito til að halda, að mál-
staður sinn sé betri, en hann
hefir grunað.
Jón J. Bíldfell
1 gær átti Jón J. Bíldfell 75
ára afmæli. Það er sagt að
margt komi fyrir á langri æfi og
teljum vér víst, að Jón Bíldfell
hafi að einhverju reynt það. Æfi-
starf hans hefir verið margbrotið
og ekki ávalt um sléttan sjó siglt
að minsta kosti ekki á fyrstu
landnámsárunum. En eftir
verkamannsins strit, leit að gulli
óbygðum norðvesturlandsins,
verlzunarstörf ýmiskonar, rit-
stjórn Lögbergs, og nú nýlega
tveggja ára starf norður á Qaf-
finslandi, sem karlmannlega
þótti ráðist í af sjötugum manni
og er meira við hæfi ungra æfin-
týramanna, en manns á hans
aldri, er Jón Bíldfell enn hinn
hressasti, hugur hans eins ungur
og vakandi og fyr, viðmótið ávalt
glatt, hugsunin ákveðin og í
augu horfst við nútíðina djarft
og karlmannlega. Ofan á alt
annað, hefir Jón tekið hér mik-
inn þátt í félagsmálum Islend-
inga, verið ítálharður þjóðrækn-
ismaður og forseti margra ís-
lenzkra félaga hér og þar á með-
al Þjóðræknisfélagsins. Hann
hefir með starfi sínu í þessum
efnum unnið Vestur-lslending-
um mikið gagn. Færir Heims-
kringla honum bæði fyrir sína
hönd og þeirra þakkir fyrir góða
baráttu og árnar honum heilla
75 ára ungum á afmæli hans.
Miss Dorothea Margrét Ólafson
Sú hin unga og glæsilega
stúlka, sem hér um ræðir, er
dóttir þeirra Mr. og Mrs. E. M.
Ólafson, ste 21 Elsinore Apts.,
hér í borginni; hún er fædd í
Winnipeg þann 30. okt. 1927; og
úskrifaðist af Daniel Mclntyre
skólanum vorið 1944 með hinum
ágætasta vitnisburði.
1 september-mánuði síðastliðn-
um, innritaðist Dorothea við
Success Business College, og út
skrifaðist þaðan í marz, er leið,
með lofsamlegri einkunn; verð-
ur þetta þeim mun íhyglisverð-
ara, er þess er gætt, að hún jafn-
framt námi sínu, stundaði reglu
bundið atvinnu.
Stofnun sú, er gengur undir
nafninu The Business Educators’
Association of Canada, með aðal-
skrifstofu í London, Ont., sendir
árlega sérstaka og óháða próf-
dómara til allra verzlunarskóla í
landinu mdðan á prófum stend-
ur, og sendir hlutaðeigandi
skólastjórum niðurstöður sínar.
1 bréfi til Mr. D. F. Ferguson,
skólastjóra við Success Business
College, dagsettu þann 11. apríl
s. 1., tilkynnir áminst stofnun
honum, að nemandi við skóla
hans, Miss Dorothea Margrét
Ólafson, hafi við marz-prófin,
varðandi nákvæmni í vélritun og
hraða, unnið sér til frægðar; hún
vélritaði 76 orð á mínútunni, og
í 3,800 stöfum, komu aðeins fyr-
ir þrjú mistök. Fyrir þessa snild-
arlegu frammistöðu, hefir The
Business Educators’ Association
of Canada, sæmt Dorotheu dem-
antsmedalíu.
Heimskringla óskar þessari
ungu stúlku og sifjaliði hennar
til hamingju með þá maklegu
viðurkenningu, sem henni hefir
fallið í skaut.
Sveinn Thorvaldson, M.Ö.E.,
frá Riverton, var staddur í bæn-
um fyrir helgina. Hann er nú
sem fyr umsjónarmaður lántöku
sambandsstjórnarinnar. — Sagði
hann undirtektir við áttundu
lántökuna góðar og vonaði, að
Nýja-lsland gerði eins vel og
áður.