Heimskringla - 27.06.1945, Síða 3

WINNIPEG, 27. JtrNI 1945
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
TVÖ ÁR Á BAFFIN-EYJU
Eftir Jón J. Bíldfell
Framh.
Þegar þessar anda athafnir
voru á enda, byrjaði önnur eld-
raun, sú að koma andanum í
burtu, eða að losna við hann.
Þeirri viðureign lýsir Jens Hav-
en á þessa leið í dagbók sinni:
“Alt í einu heyrðist gríðar mikill
hvellur, eins og skotið væri úr
byssu, sem auðsjáanlega var
gerður með því að berja í sel-
skinn sem strengt hafði verið á
sveig, eða gjörð og hengdur hafði
verið upp í húsum og notaður til
slíkra þarfa. Svo elti Angekok-
inn andann innanum húsið, barði
með lurk á báðar síður, stappaði
niður fótunum og skrækti og
hljóðaði.”
Það er engum vafa bundið, að
Innúítar töldu Angekokana ó-
missandi tengilið á milli sín og
anda heimsins — og ekki aðeins
tengilið heldur líka verndara
gegn illum á'hrifum andanna, og
einnig gátu þeir notið áhrifa
góðu andanna, aðeins í gegnum
þá. Þeir voru einu mennirnir,
sem sambandinu gátu náð —*
einu mennirnir sem áhrif gátu
haft á andana, til góðs, eða þá til
ills, svo áhrif Angekokanna voru
geysi mikil. Þó var þeim að
sumu leyti markaður bás, t. d.
þeir tóku laun fyrir verk sín er
þeir voru í þjónustu annara, svo
sem prívat særingarfundi, og
lækningat. Þessara launa kröfð-
ust þeir, áður en þeir litu á sjúkl-
inginn, eða fóru í töfraklæðin.
En ef sjúklingurinn dó, eða sam-
band náðist ekki við andann, þá
urðu þeir að skila launum sem
þeir tóku aftur. Auðvitað voru
engin lög til fyrir þessum og
öðrum reglum og venjum Innú-
íta, önnur en ákveðið almenn-
ings álit. Til þess að tiltrú og
virðing Angekokanna ekki föln-
aði og fyrntist, þurftu þeir að
sýna yfirburði, helzt yfirnáttúr-
lega yfirburði sem sögur gengu
af, en til þess notuðu þeir ýmsar
aðferðir svo sem að láta binda sig
rambyggilega og losa sig svo úr
böndunum. Stinga sig með hníf
svo blóð lagaði um þá og höfðu
þeir þá falið á sér belg eða
blöðru með blóði í sem þeir
stungu gat á svo blóðið rann um
þá. Láta hengja sig og rakna
svo til lífs aftur, en til þess
þurftu þeir að hafa aðstoðar-
mann, sem í flestum tilfellum
var lærisveinn þeirra, halda uppi
samtali þegar þeir voru einir,
við eina eða fleiri ósýnilegar per-
sónur (búktal sem þeir voru
leiknir í) og ýmislegt fleira þess-
háttar, sem Innúítar töldu æfin-
lega órækan vott yfirnáttúrlegra
yfirburða. En þrátt fyrir töfra-
vald það sem Angekokar höfðu
á ættbræðrum sínum og systr-
um í þessu efni, þá hefir það ver-
ið frekar sjaldgæft að þeir mis-
brúkuðu það, eða stefndu því
Innúítunum til skaða.
Um eitt tilfelli heyrði eg þó
getið, þar sem einn þessara
Angekoka átti að hafa beitt
kunnáttu sinni og kúnst, til eyði-
leggingar og ógæfu og það átti
að standa í sambandi við unga
og efnilega Innúíta stúlku. Um
ástæðuna er mér með öllu ó-
kunnugt, en stúlkan átti að
veikjast af völdum þessa töfra-
manns á þann hátt, að hún gat
ekki haldið neinni fæðu niðri.
Við slíkum gerningum vissu
Innúítar engin ráð önnur en að
mæta þeim með sömu meðulum
og ií þessu tilfelli áttu fimm
Angekokar að standa ráðþrota og
úrræðalausir gagnvart hinum að-
senda og illa anda er þjáði stúlk-
una. Ef að Innúítar sannfærðust
um að Angekokar yrðu mönnum
að fjörlesti á þennan hátt, var
ekkert til sem afplániaði þá sekt
annað en blóðhefnd, sem næsta
skyldmenni þess dána í karllegg
varð að framkvæma.
Innúítar trúa því, að dauðinn
sé ekki endalok, eða endir á til-
veru þeirra, heldur aðeins breyt-
ing og bústaða skifti og þeir
mæta honum karlmennalega og
kvíðalaust, enda eru flestir
þeirra búnir að ihorfast í augu
við hann margsinnis, áður en að
dauðastundinni kemur, bæði á
sjó og landi.
Trúar visisa þeirra, um líf eftir
dauðann er ákveðin og einlæg,
eins og llíka öll hugarstefna
þeirra í lifenda lífi er, og stafar
sú hugarfesta, ékki aðeins frá
ódauðleika von þeirra, og að
minni meining ekki fyrst og
fremst frá henni, heldur mynd-
ast hugarfesta þeirra, og hrein-
leiki í hugsun við brjóst hinnar
falslausu og tignarlegu náttúru
norður héraðanna, þar sem
stormarnir hreinsa hugann eins
og loftið, frostin brenna hálf-
leikann, og sólbjörtu sumarnæt-
urnar tala til manna um líf,
frið og fegurð.
Innúítar hugsa sér tvo veru-
staði eftir hérvistar líf sitt. Ann-
an á himnum, þar sem þeir er
þangað fara lifa lífi fegurðar-
innar og gleðinnar, en þátttaka
þeirra í því lífi ódauðleikans og
gleðinnar, er undir dauðdaga
þeirra komið, miklu fremur, en
háttsemi þeirra í hérvistar líf-
inu. Konur, sem að barnsförum
deyja, eiga fyrstar allra vísan
verustað á himnum, eða eins og
Innúítarnir segja í leiftrum
norðurljósanna. Næstir konun-
um koma þeir sem myrtir hafa
verið án saka, þá fólk sem sjálfs-
morð hefir famið, því Innúítar
líta svo á, að um sjálfsmorð sé
ekki að ræða, og geti ekki verið
að ræða, nema þegar svo þung-
ur kross veikinda, eða bilunar sé
lagður á fólk að það fái með engu
móti undir honum risið. Hinnj
verustaðurinn eftir dauðann er í
undirheimum, sem við kölluðum
hér á árunum helvíti, á .meðan
að menn voru til á meðal vor,
sem þorðu að nefna það. —
Þangað fara allir þeir af Innúít-
um, sem algengum dauðdaga
deyja. Staður sá að þeirra ætl-!
un er tilbreytingarlaus og leiðin- j
legur, þar sem sálir þeirra verða
að vera háðar hirtingu Anaute-
lik-úsar, föður Sednu, drotriing-
ar fiska og sjódrýa, fyrir lengri
eða skemri tíma. 1 þessum stað j
eru þeir þá lausir við margt af j
erfiðleikum þeim, sem þeir áttu
við að stríða í lifenda lífi, þeim
er aldrei kalt þar. Þeir þurfa
heldur ekki að leggja sig í sömuj
hættur og þeir þurftu oft að
gera við dýra og selveiðar á Baf-
fin-eyjunni, en samt er það ekk-
ert slædar líf, sem þeir aiga við
að búa í undirheimum. Hvað
lengi að þeir, eða sálir þeirra,
verða að vera í þessu ástandi,
eða 'hvort að nokkur uppreisnar-
! von sé frá því, hygg eg að þeir
hafi ekki gert sér gerin fyrir eða
getað ráðið fram úr.
I Það er á tilfinning eftirlifandi
Innúíta, að líðan hinna burt-
fluttu þjóðbræðra þeirra og
systra til undirheima, sé ábóta-
vant og reyna þeir að bæta úr
þeim skorti með þVí, að leggja
ýmsa ihluti í gröf með þeim dánu
og svo á leiði þéirra. Er þar um
að ræða alla mögulega hluti sem
þénanlegir voru hinum látna á
hérvistartíð hans, og er hugsun-
' in á bak við þær fórnir sú, að
bæta úr skorti, sem sá dáni yrði
,að líða, eða öllu héldur sál hans
og er sá skorts ótti æfinlega
, bundinn við jarðneskar lífsþarf-
(ir. Fórnir þessar sem sjá má á,
I og í kröfum Innúíta, eni helgi-
I fórnir, þær snertir enginn og
I þegar þær fara að rotna og
hverfa eða ganga saman, er and-
inn farinn að hafa þeirra not.
Þegar dauðsföll bera að hendi
hjá Innúítunum, þá eru það ýms-
ar reglur sem verður að fylgja.
1 Fyrst þegar þéim er ljóst, að
Mjór gangur var á milli reitanna,
en reitirnir sjálfir alveg horn-
réttir, hver og einn þeirra út af
fyrir sig, og heildar mynd þeirra
eins, og bar sú dauðra manna
bygð af öllu öðru af því tagi þar
norður frá, sem eg sá.
Þegar dauðsföll á meðal Innú-
íta bera að höndum að vetrarlagi
' er æfinlega, eða var æfinlega,
farið með líkið upp í fjallslhíð,
þar náðist til jarðar fyrir snjó-
þyngslum og kumlin bygð þar
og í sumum tilfellum var farið
með leifar þess framliðna upp á
hæstu nærliggjandi fjöll og þeim
búið þar 'hvílurúm aðallega var
það samt þegar um var að ræða
leiðtoga, sem Innúítar vildu sér-
j stakann sóma sýna, eða minning
þeirra.
-----Endir-----
LÁTINN1HERÞJÓNUSTU
dauðinn sé óumflýjanlegur, sem
þeir eru ótrúlega nasvísir á,
safnast ættingjar og kunningjar
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar. *
Captain M, R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
UmboásmaSur lyrir Manitoba, Saskatchewan 09 Alberta
»###############################################################»#J
þess sjúka saman í húsi hans, eða
tjaldi og láta í ljósi hrygð sína
mjög áberandi, því annars er
hætta á að andi hins látna manns
redðist hluttekriingarleysi þeirra.
Næst voru húsgöng öll, sem í
húsinu, eða tjaldinu voru, eða
eru; borin út, til þess að andi
hins látna geti ekki haft áhrif á
þau.
Fyrstu nótrtina eftir að menn
deyja var það siður, að næsta
skyldmenni þess látna í karllegg
vekti hjá líkinu, ekki var samt
óhætt fyrir hann að vaka einan,
sökum ótta við, að andi hins
farmliðna réðist á hann og yfir-
bugaði, og var því variinn að
hann fengi sér mann til að vaka
méð sér og var þá öllu óhætt.
Hinum dauða varu svo gerð
grafarMæði; var það verk
kvenna og klæðin gerð úr þykk-
um dýraskinnum og var sá bún-
ingur bæði traustur og skraut-
legur og var líkið svo afklætt og
fært í þann búning, en á meðan
lá líkið í þeim stellingum sem
persónan var í þegar hún dó.
Þegar líkið var búið til greftrun-
ar var það borið út, en aldrei um
dyr húss, eða tjalds, heldur var
op rofið á hliðar, eða gafl snjó-
húsanna eða skör á tjaldblið, eða
enda lyft og hinn dauði tekin þar
úr. Ástæðan fyrir því er sú, að
eftir trú Innúíta þá er andi hins
dauða á sveimi í kringum bústað
hans, eða heimili, að minsta
kosti í þrjá daga, eftir andlátið
og þeim er síður um, að honum
sé 'kunrrur út og inngangur um
dyr síns forna heimilis.
Eftir að líkið er hafið út, er það
flutt á hvílustaðinn, en hann er
vanalegast, ef jarðsett er að
sumrinu til, við sjávarströndina
í nánd við heimili hins látna,
þar sem gnægðir erri af lausu
grjóti. Legstaðirnir voru þann-
ig búnir, að grunnur var bygður
úr flötum steinum, þeim raðað
hlið við hlið unz að grunnurinn
var nógu stór fyrir hinn látna að
hvíla á. Svo voru veggir bygð-
ir sitt hvoru megin við grunninn
og til endanna, frá 2—3 fet á
hæð. Þurrum mosa svo dréift
yfir grunninn og likið lagt þar á.
Svo var gert yfir með hellustein-
um og flötu grjóti. Það má sjá
raðir af slíkum steinþróm fram
með ströndum Baffin-eyjunnar.
1 flestum tilfellum eru þær rað-
ir óreglulegar og áf handa hófi
gerðar og hvergi sá eg þar votta
fyrir neinum fegurðarsmekk í
lagi eða frágangi, á þessum fornu
hvílureitum, sá það hvergi þar
norður frá nema í Arsúk á Græn-
landi, þar sem þessi steinhvílu-
rúm báru á sér ákveðið og fast-
bundið fyrirkomulag. Þar sá eg
þrjá slíka réiti og lágu þeir hlið
við hlið og voru frá átta til tólf
þrór í hverjum með aðeins einn
vegg á milli hverra líkamsleifa.
Stefán Gísli Ólason
Einn úr hópi vorra ungu Vest-
ur-Islendinga, Stefán Gísli Óla-
son frá Hensel, N. Dak., féll í
Burma, er flugvél sú er hann var
á var skotin niður af óvináhern-
um 4. des., umliðið haust; hann
var sonur þeirra hjóna Jóns
Metúsalemson Ólason að Akra,
N. Dak., og konu hans Elínfríðar
Ólason, nú búsett í grend við
Hensel, N. Dak.
Þau hjón fóru frá N. Dak.,
skömmu eftir aldamótin til
Mjanitoba og settust fyrst að í
Vita, Man., og fluttu svo þaðan
til Grunnavatns bygðarinnar og
settust að í Lillesve, 12 mílur
fyrir austan Lundar, og bjuggu
þar þangað til 1926, að þau fluttu
til baka til Norður Dakota og
settust að í grend við Hensel.
Stefán G. Ólason var fæddur í
Lillesve, Man., 4. júlí 1919 og var
6 ára gamall er hann fluttist með
foreldrum sínum til Hensel, hann
bjó hjá foreldrum sínum þangað
til hann innritaðist í Bandaríkja-
herinn 15. marz 1942, og fór til
Englands snemma árs 1943, það-
an fór hann skömmu síðar til
Burma. Hann tilheyrði Cavalry
Unit, en síðar Engineer Group
og keyrði Truck um tíma, sem
flutti matvæli eftir hinum ný-
bygða þjóðvegi til hermannanna
i Burma. Svo innritaðist hann í
Airborne Supply Unit, og var á
einu af þessum loftskipum, sem
Bandaríkjamenn kalla Lofteim-
reiðina “Sky Train”, sem flytja
matvæli og aðrar nauðsynjar ti!
hermannanna í Burma, og dó
þar, ásamt félögum sínum, er
loftfarið var skotið niður af ó-
vinahernum.
Fyrst fengu foreldrar hans
fregn um að hann væri tapaður
4. desember og var þá strax hafin
leit eftir loftfarinu, og voru von-
ir þeirra enn sterkar, að hann
mundi finnast, en 14. des. kom
hraðskeyti að leifar loftfarsins
hefðu fundist og var þá útgert
um afdrif þeirra, sem á því voru.
Stefán heitinn var yngsta barn
þeirra hjóna af 8 börnum, og eru
6 á líifi; syrgjendur, auk foreldra
hans, 2 bræður, Jón, fangi í Hong
Kong og Pétur, nú heima hjá for-
eldrum sínum og fjórar systur
allar giftar: Mrs. Guðrún Gunn-
laugson, Cavalier; Mrs. Ingveld-
ur Melsted, Mountain; Mrs.
Hrólmfríður Bjarnason, nú hjá
foreldrum sínum, en maður
hennar í Bandaríkjahernum;
Mrs. Anna Bernhoft, Seattle. —
Þessi sorg er djúpt mótuð inn í
tilfinningalíf foreldra Hans og
ekki sízt móður hans.
Stefán heitinn var með af-
brigðum ljúfur í lund og sýndi
foreldrum sínum og systkinum
sérstaka viðkvæmni og blíðu, og
var ljós friðarins á heimilinu og
því heitt elskaður af heimafólki
sínu og þeim, sem honum kynt-
ust; hann var mjög hæglátur og
H HAGBORG FUEL CO. ★ H
Dial 21 331 No.^11) 21 331
Dr. J. Marinó Sigvaldason
Svo þú ert oss horfinn af leiksviði lífs—
en langþreyðar harmanna bætur.
Því kváðu þér örlög sinn eilífðar dóm
svo árla — og móðirin grætur.
Þér æskan var fögur—en æfin ei löng—
þú ávalt svo góður og mætur.
1 föður og ástmeyjar sæti þú sazt
með sóma—en móðirin grætur.
Um árdegi visnaði blikandi blóm,
er býður oss góðar nætur.
Vér æskuna syrgjum—en æfin er stutt
og endaslepp—móðirin grætur.
Svo far þú vel, frændi, af leiksviði lífs
til ljósheima—dúrinn er sætur.
En minning þín lifir í sælu og sorg,
og söknuði—móðirin grætur.
S. B. Benedictsson
rólegur í lund, og er 'hann lék sér
að gullum sínum með yngri syst-
kinum sínum og öðrum börnum,
var hann fús til að láta gull sín
af hendi til þeirra barna, er eng-
in áttu, en var jafn ánægður í
leikjum sínum eftir sem áður;
hann var mjög tilfinningaríkur
og runnu þá oft tár ofan kinnar
hans, er honum fanst sér ójöfn-
uður sýndur, og voru þau þá oft-
ast þurkuð af hinni mjúku móð-
urhendi, sem batt órjúfandi ást
milli þeirra til dauðans.
Stefán heitinn vann vináttu
allra, er með honum störfuðu;
fyrir sína sérstöku góðvild, sem
hann sýndi öllum og sérstaklega
þeim, sem voru lítilmagnar og
olnbogabörn mannfélagsins. Það
verða þessar endurminningar
um hann, sem græða sár foreldra
hans og systkina. Ánægjan að
hafa fengið að vera með honum
á meðan hann lifði, og svo 'hina
fögru lífsstefnu, sem hann tók og
framfylgdi til hins síðasta dags.
Hvort burtförina til eilífðar-
landsins, ber að fyr eða síðar,
gerir ekki svo mikið til, en hitt
varðar meiru, trúmenskan, sem
hann sýndi á meðan hann lifði og
hans óeigingjarna fórnfærsla til
mannfélagsins, sem hann lifði
með, að fórna lífinu til að hjálpa
til að brjóta hlekki þá, sem eigin-
gjarnt drotnunarvald heimskra
manna er ætluðu að f jötra mann-
kynið í um ókomin ár.
Þökk fyrir trúmenskuna og
góðvildina, frændi. Þér og öllum
þínum félagssystkinum, konum
og mönnum, sem lagt hafa líf sitt
og heilsu í sölurnar til að brjóta
niður musteri heimskunnar og
eigingrininnar, sem nú verður
að leggja á flótta í fyrsta sinn,
svo nú geta trúir og göfugir leið-
togar manníélagsins bygt hásæti
fyrir sannleikann og dygðina; þá
getur mannfélagið fyrst farið að
lifa, þegar fólkið fer að geta
treyst hvort öðru og samstillir
hugsjónir sínar og beitir hinni
Sterku lífsmögnun til hærra og
göfugra lífs. Þá fyrst verður
hægt að fullkomna óskir meist-
arans mikla frá Nazaret, er hann
bað um að vernda ungbömin, og
þegar mönnunum verður kent að
efla það góða, sem í þeim býr: þá
verður friður á jörðu og vellíðan
meðal mannanna.
Þökk fyrir hina dýru fórn, sem
þú lézt af mörkum til að byggja
upp hærra og göfugra líf.
P. K. B.
Kaupi
Neðanmálssögur “Heims-
kringlu” og “Lögbergs”. Verða
að vera heilar. Má ekki vanta
titilblaðið.
Björnsson’s Book Store
702 Sargent Ave., Winnipeg

^ REB . 'vi.. » .vK ' I
BREZKAR SKIPALESTIR A LEIÐ TIL RÚSSLANDS
Hár er sýnd mynd af skipi sem heitir “Campania”, og var það þá statt við Rússlands-
strendur. MDennirnir sem sjást eru að hreinsa snjó og ís af dekik skipsins áður en það snýr
iheim til Englands aftur.