Heimskringla - 09.06.1948, Blaðsíða 3
WINNIPEG, 9. JÚNÍ 1948
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
1924. Ári síðar kom Adam Paul- j
sen til Reykjavíkur og lék í —j
“Einu sinni var”. Þar lék eg|
prinsessuna. Adam Paulsen
hvatti þá mömmu til þess að láta
mig fara á nemendaskóla Kon-
unglega leikhússins og varð það
úr, að eg fór þangað haustið 1925. í
Um leið kom manna hingað til
Loftsteinaleit
Eftir Niel M. Clark
Úr Saturday Evening Post
Framh.
Það var aðeins eitt orð sem vís
lækninga og varð þá minna úr aði Nininger á slóð ágætis fund-
námi hjá mér en skyldi fyrsta ar. Á milli áranna 1800 og 1890
árið. Mamma dó hinn 16. janúar, tók Frank Kimberly og Mary
1926, eg fór með henni heim degi kona hans heimilisréttarland
síðar. Áður en mamma dó, hafði nánd við Haviland, Kansas
hún beðið mig að halda leiklist- Nágrannar Franks plægðu svo
arnáminu áfram og þegar eg kom dögum skifti án þess að koma
heim hvatti pabbi mig einnig til nokkurn staðar í stein, en Frank
þess að halda áfram. Nemenda- gat vart farið eina umferð án
skólinn tekur tvö ár, en af því, þess að rekast á stein, sumir
að eg hafði misst svo mikið úr þeirra voru á stærð við vel stalp-
fyrsta árið, fékk eg að vera í aðan grísling.
Lausleg þýðing eftir Árna S. Mýrdal
Eg skal veðja”, segir Nining-
þrjú ár, svo eg lauk námi 1928.
Mary Kimberly, fyrrum kenn-
Þegar eg kom á skólann ari, leit á steina þessa, er voru
dreymdi mig ekki um að verða sífelt að skaprauna manni henn-
leikkona hér í Danmörku, en fé- ar, og segir að þeir séu ekki venj-
lagar mínir á skólanum hvöttu ulegt grjót, heldur loftsteinar
mig til þess að verða kyr og það( Frank hló að henni> Qg alHr j
varð svo úr. Eg á það félögum nágrenninu gerðu slíkt hið sama.
mínum að þakka, hversu vel eg Hún lét mann sinn flytja alla
hef kunnað við mig. Þau voru steinnanna í eina hrúgu nálægt
mér svo góð. Þegar eg kom, var húsinu.
eg svo rammíslenzk, að mér. Hún eflir nú og auglýsir hug
fannst allt svo ólíkt þvi, sem eg mynd gína þar til að tveir burg_
átti að venjast, og atti bagt með eisar frá fíkis háskólanum koma
að aðlaga mig þessu nyja um- , rannsóknarferð. Þeir kyáðU( að
hverfi. Mér var þo fullkomlega . ...
^...........& skollinn sa arna væn í raun og
ljóst, að eg varð að lifa mig inn yeru loft8teinar_ Þetta skeði árið
í líf og hugsunarhatt folksins lg90 B6ndabýU þetta yarð við
hér. Eg gat ekki ætlast til þess, fragt af nafninu> sem yið það
að aðrir semdu sig að minum sið- fegtist> “loftsteinabújörðin”. Um
um, þar eð eg var ut en íngur. hana voru rifaðar vísindagreinar
Aldrei hef eg orðið var ofundar
af hálfu Dana í minn garð, þegar
hvorki fyrr né síðar.
I á frönsku, þýzku og ensku. Og
vísindamennirnir voru
búnir að kaupa alla steina-
Meðan eg var í nemenda-skól- hrúguna> átti Mary Kimberly dá-
anum var eg hrædd við einn lagiega fuigu j bankanum og
kennarann. Hann var svo strang- síðasta hláturinn.
ur og fann alltaf að við mig því Þrjáfiu og fimm árum síðar ber
að eg talaði með isl. hreim. Eg Nininger af tilviljun einni að
gekk venjulega heim þegar eg Kimberly hjónin voru far-
hafði verið í tímum hja þessum að eldagt Qg sagan að fymast
manni; til þess að na mer. Einn En hann sat hjá þeim við arineld.
daginn gerði eg ekki annað en
æfa mig í að segja danska orðið
“ej” og eg sagði við sjálfa mig —
eg skal nú sýna honum, að eg
get lært dönsku.
Er frú Anna Borg sagði mér fundum f gomiu veltunni?
þessa sögu, tók Paul Reumert Það var sigasta orðið sem vakti
undir - já, hann var nu lika ljoti athygli hans Nininger óist upp
karlinn þessi kennan. Kennarmn . Kansas Qg Qklahoma, og vissi
var Paul Reumert bætti frú Anna þy, ÖU deiu - «veltum» (wall.
v*®' , ! ows). Áttu við vísinda-veltu?
Fyrsta aðalhlutverkið, helt ge hann
/. A___/ MAm orr 1olr xm r
Já, það var slík velta, sem
að telja honum hughvarf; annars
væri hann nú ekki heimsins fræg-
október 1946, slítur hann sig
lausan á nýjan leik, og setur á
er, ”að þetta er af völdum víga-
hnattar, en ekki vísunda.” Fjöldi
vísindamanna hafði sveimað segja til eða koma með loftstein
Bsti loftsteinasafnari. Árið 1925 stofn American Meteorite Mus-
laust eftir að honum hafði hug- eum, af því að hann áleit, að safn-
kvæmst það snjallræði að auð-| ið myndi vekja athygli þeirra, er
veldasta aðferðin til að safna
loftsteinum væri að fræða al-
menning um einkenni þeirra og
eiginleika og sjá svo um að það
yrði til einhvers að vinna að
fram og aftur um bújörð þessa
árum saman, en engum þeirra
hafði komið þetta í hug. Bað nú
Nininger um leyfi að grafa nið-
ur í lautina, en varð að bíða í átta
ár, áður en hann gat komið því
við. Árið 1933 beitir hann hestum
fyrir sköfu og byrjar á greftin-
um.
Nininger bjóst við að finna ar-
arstórann loftstein. En honum
brugðust hraparlega vonir. “Velt-
an” var troðfull af loftsteinum.
Það var líkast því sem verið væri
að moka upp kartöflum, hann
skóf þá upp í þúsundatali. f einu
teningsfeti voru sextíu og fimm
en enginn þeirra, sem í ljós kom,
var stór. Sá allra stærsti vó að-
eins áttatíu og fimm pund; en
flestir voru minna en eitt pund
að þyngd. En áhrifamesta upp-
götvunin, er vakti undriln Nin-
ingers og annara vísindamanna
þegar þeim skildist þýðing henn-
ar, var sú, að loftsteinarnir höfðu
skipast í jörðinni eftir ákveðnu
forsniði, sem var keila á hvolfi,
með broddinn tíu fet fyrir neðan
yfirborð akursins. Þessi upp-
götvun var fullnaðar sönnun
þeirrar lærdómsáætlunar Dr. F.
R. Moulton’s og síðar Dr. L. J.
Spencer’s, brezks vísindamanns,
að þegar stór vígahnöttur steyp-
gerði hann tilraun að fá fjár-
hagslegan styrk hjá doktor Mer-
rill, yfirmanni Smithonian stofn
unarinnar, til að koma áformi
sínu í framkvæmd. Þessi þaul-
leikni vísindamaður sagði hon-
um að þessi aðferð gæti ekki
hepnast og skýrði honum frá
hvers vegna.
Fær hann nú tólf mánaða lausn
frá kenslustörfum, lætur gera sér
íbúðarbíl, flytur í hann með konu
og börn og leggur af stað. Það
var nú helzt til seint jafnvel þá,
að gerast flakkari; hann hafði
átta um þrítugt og átti konu og
þrjú börn. Frá fjárhagslegu
sjónarmiði, var fyrirtækið næsta
óhyggilegt. Aleiga hans í pen-
ingum, daginn sem hann lagði af
stað, var $19.87, og átti enn ó-
goldna $300 í íbúðarbílnum. En
konan hans, Addie, sem var þá
og er enn hans bezti ráðunautur,
var meðmælt förinni. Það reið
baggamuninn
Árið var bæði æfintyraríkt og
framkvæmdaríkt. Nininger fjöl-
skyldann hafði ferðast átta þús-
und mílur. Stundum áttu þau
ekki fyrir frímerki á sendibréf.
Tíu dögum fyrir jól, námu þau
staðar í Corpus Chisti, Texas og
áttu þá ekki málungi matar.
Skálmar nú Nininger hraustlega
ist til jarðar hlýtur hann aðþrýsta inn á skrifstofu bankastjóra og
saman loftkeilu á undan sér, er, skóianefndarformanns, sem að
á því augnabliki sem hún rekst á
jörðina, ætti að springa og mynda
in marga kvöldstundina og ræddi
um eitt og annað. Það var við
eina slíka heimsókn sem Frank
segir við konu sína, “Hvað varð
um stóra loftsteininn, sem við
frú Anna áfram, sem eg lék var
í Galgemanden og þar átti eg að
leika á móti þessum stranga
manni. Eg sagði við sjálfa mig:
—Hann tekur aldrei í mál að
leika á móti mér, en þegar til kom
var hann hjálpsemin sjálf, svo
eg hætti að vera hrædd við hann
og nú sjáið þér hvort hræðslan
er ekki að fullu yfirunnin.
Fyrstu árin var eg alltaf látin
leika mildar og meirlyndar stúlk-
Frank átti við, og sagði, að
nokkrar þeirra væru í landeign-
inni, en að þessi væri sú stóra.
Rigningarvatn lá lengi í henni;
hann brynti búfénu í tuttugu ár,
en veltan var þar enn.
“Mig langar til að sjá hana
segir Nininger. Þeir mældu velt-
una. Hún var þrjátíu og sex fet
á breidd og fimtíu og fimm á
lengd. Hún var ólík öllum þeim
ur, svo að eg var oftast grátandi vehum> sem hann hafði géð Jafn.
á leiksviðinu, mér flaug þá stund yel eftir að hafa yerið margpiægð
um í hug, að ekki væri eg lík var enn augsýniiegur hryggur í
Hjördísi, sem mig dreymdi um kringum hana
að leika, þegar eg var smáangi.
Á þessum árum lék eg m. a. menningarst0fnun> sem ekki má
Margrethe í Faust og Valborgu vanta hjá menningarþjóð. Þjóð-
í leikhús með færum leikurum er
í Axel og Valborg.
Síðan hef eg leikið strangar ekki aðeins leiklistinni, heldur
konur t. d. Guðrúnu Ósvífurs- einnig menningunni mikill styrk
dóttur í Kjartani og Guðrúnu. ur. yið eigum góða leikritahöf-
Þar var eg farin að nálgast Hjör- unda. Þeim yrði Þjóðleikhúsið
dísi. í fyrra lék eg í “De smaa hvatning til nýrra og meiri dáða.
Roul” eftir ameríska kvenleik- Leikararnir okkar heima hafa ár-
sögn var harðari í horn að taka en
nokkur annar í bænum og leggur
loftstein á skrifborðið og segir,
“Það springur ekki!” Lýsir svo
fljótlega, hvað hann hafi á boð-
stólnum, og áður en lýkur selur
hann bankastj., $150 virði af
náttúruvísinda munum og hafði
keilulagaðann gíg og dreifa víga-
hnattarbrotunum einmitt á þann
hátt sem Nininger var nú sjón-
arvottur að.
Nokkrir vígahnattagígir hafa
fundist hér og hvar, síðan fólk
vissi, hver einkenni þeirra eru.1 ræðuhöld í skólum bæjarins um
í grein, sem birtist í Saturday j náttúrusögu, er gáfu af sér $120
Evening Post 9. sept. 1944, lýsirj í viðbót. Þannig bar hann tíð-
Herbert Ravenel Sass undarleg- indin um loftsteinana víðsvegar,
um “fjörðum”, er sjást úr lofti og var fús að bíða árangurs jafn
fram með ströndum Carolina-rík-j vel í mörg ár, ef þörf gerðist.
is, gr margir álíta að hafi ef til, Fyrsta viðstaðan var í Paradise,
vill myndast af árekstri hala- Kansas; þar hélt hann þrjá fyrir-
stjörnu. Safn Niningers í Ari-^ lestra. Fjórum árum síðar í des-
zona stendur þar sem það er, af, ember 1929, kom einn af náms-
því að þaðan eru aðeins fimm sveinum hans með loftstein á
mílur til hins fræga vígahnattar- stærð við egg.
gígs. Árið 1939, rakar Nininger “Hvar fekstu þetta”, spurði
með seglumagnaðri hrífu, víga-1 Nininger.
hnattarögnum, sem voru ekki
stærri fyrirferðar en hnotkjarni
upp úr gígbarmi, sem er hálf
Drengur, sem hlýtt hafði a
einn af þremur fyrirlestrum er
i Nininger hélt í Paradise, hafði
þriðja míla ummáls; agnimar fundið steininn þegar hann var
voru vítt og dreift um allan gíg- að taka hýði af mais. Drengurinn
barninn. Aðrir vígahnattagígir,
er
var hræddur um að fjölskyldan
hafa að nokkru leyti veriðjmyndi henda gaman að sér> ef
rannsakaðir, hafa og fundist í. hann hirti steininn, og kastaði
Australía, Texas, Síberíu og öðr- honum þyí yfir f blett> sem not.
aður var til beitar. Löngu síðar
sagði hann vini sínum, lærisveini
inn, sem til þessa hefir verið full- Niningers> frá steininum. Dreng-
um stöðum. Frank Kimberly’s
veltan er eini vígahnattargígur-
komlega rannsakaður,
irnir fóru á staðinn og fundu
f leit sinni að loftsteinum, hef- steininn. Leggur Nininger nú
ir Nininger stundum rekist á þá j tafarlaust af stað í nýja leit.
i skringilegum stöðum. Hann á Hann hittir þar aldraðann bónda,
einn, sem var í mörg ár notaður í j er notað hafði einmitt slíkann
staðinn fyrir steðja á bónda- stein til að troða j völskuholu í
byli í Mexico. Hann fann og' gamia kjallaranum. Gamla hús-
nokkra, sem notaðir voru til að ið var hrunið og kjallarinn full-
ritahöfundinn Lillian Hellman. um saman unnið samvizkusam-1 þyngja niður lokum á krukkum ur til háifs af rusll 0g for> en
' sem súraðir garðávextir voru þeir grúfu niður ^ð holunni og
geymdir í, flesktunnum og mjólk fundu steininn, er vó þrjáttíu og
urílátum. Einn fann hann í stein- eitt pund.
garði, er bygður hafði verið umj Með þyí að halda fyrirlestra og
selja ýmsum fágæta náttúru-
gripi, sem honum hafði áskotn-
ast í förinni, gat Nininger ann-
Þar var eg blátt áfram vond. Ef jega við slaem skilyrði. Þeir eiga
úr því werður að við hjónin leik- það margfaldlega skilið að fá að
um gestahlutverk í Reykjavík í njota bættrar aðstöðu. Sögurnar
sumar leikum við Litlu refina og 0kkar geyma efni í mörg stór-
Swedenhjelm eftir sænska höf- fengileg leikrit, sem myndu
undinn Hjalmar Bergman.
njóta sín bezt á íslenzku leiksv-
Mér þykir alltaf vænt um, þeg- iði. Margt fleira^mætti nefna til
ar Leikfélagið heima leitar til sönnunar því, að Þjóðleikhúsið
mín. Mér er sönn ánægja að því verður ekki aðeins skemmtistað-
að greiða götu þess eftir megni. ur> heldur einnig menningarinn-
Ekkert væri mér kærra en eiga ar.
eftir að leika í nýja Þjóðleikrús- — Ef við komum heim í sumar
inu heima. fslendingar mega til sagði frú Anna Borg, að síðustu
með að hraða byggingu Þjóð- tökum við drengina okkar tvo
leikhússins meira en gert hefir með okkur. Eg læt mig dreyma
verið. Nú höfum við íslendingar Um, að þeir eigi eftir að læra ís-
eignast veglegan háskóla, okkur lenzku.
vantar enn boðlega háborg á sviði Ólafur Gunnarson
ieiklistarinnar. Þjóðleikhús er —Tíminn,-3. maí.
áhuga hefðu á efninu, og að
gestirnir myndu útbreiða þessa
þekkingargrein og það, að leita
að loftsteinum í safnið, væri ekki
að vinna fyrir gýg. Þrjátíu og
fimm þúsund gestir heimsóttu
safnið 1947.
Þeir, sem safnið sækja, leggja
margar spurningar fyrir eigand-
an. Ein þeirra er “Eru líkindi til
að eg verði fyrir loftsteini?” —
Nininger segir að væri honum
sama hvernig honum græddisl fé,
væri vandalaust að selja slysaá-
byrgð gegn vígahnöttum.
Að áliti Niningers, er svo ó-
líklegt að nokkur verði fyrir víga
hnetti, að það er alveg óútreikn-
anlegt. Fyrir hundrað árum síðan
skall vígahnöttur inn í svefnher-
bergi í Bohemia þar sem þrjú
börn sváfu; ekkert þeirra skaðað-
ist. f Benld, Illinois, 29. sept.,
1938, klukkan níu um morgun-
inn, var frú Carl Crum að verki
út í garði, þegar vígahnöttur
skall í gegnum þakið á bílhúsi
sem Ed McCrain átti, er stóð í
fimtíu feta fjarlægð frá konunni.
Þótt bíllinn stæði til bóta, skadd
aðist enginn. f september 1944,
voru þrír menn að skera upp
baunir nálægt Torrington í Wy-
oming, þegar alt í einu, að loft
steinahrinu dembir yfir þá; þeir
veltu sér í skyndi undir flutn-
ingsbíl, og komust þanníg hjá
meiðslum. Maður nokkur, W. H.
Foster að nafni, er bjó í Eaton,
Colorado, var úti í garði að reita
upp illgresi með hlújarni, þegar
vígahnöttur þaut hjá og lenti í
lausri mold sjö fet frá manninn-
um; þetta skeði í maí 1931. Nin-
inger vill ekki fullyrða, að eng-
inn verði nokkurn tíma fyrirj
vígahnetti; þó maður nokkur a
Indlandi yrði fyrir einum árið
1827, veit hann ekki af neinum
sem mist hefir lífið sökum loft-
steina.
Þeir sem á safnið koma spyrja
einnig að því, hvort loftsteinarn-
ir séu ekki rauðglóandi þegar
þeir falla. Steinnin, sem aðeins
misti Mr. Foster, var heitur við
komu, en með því að kasta honum
úr annari hendinni í hina á víxl
gat hann staðist hitan. Maður
nokkur í Archie, Missouri, stóð
framarlega í forskygni húsins
þegar loftsteinn fell í fimm og
hálfs feta fjarlægð; hann tók
steininn upp samstundis, er
reyndist kaldur viðkomu. Upp-
Skerumennirnir í Torrington
when you
SEND
MONEY
ABROAD
DO IT.
Quickly
Safely
Easíly
.VIA
CANADIAN PACIFIC
EXPRESS
Foreign Remittances
You simply drop into any
Canadian Pacific office, give
the required information, de-
posit the money and pick up
your receipt. The Canadian
Pacific Correspondent over-
seas is quickly contacted,
and the money paid over to
the payee at prevailing
rate of exchange. Your re-
ceipt insures you against
loss. Service charge is slight.
GuuiJkfirtQuifac
Í—LADIES—
Now—for the amaz-
ing new youthful
look have a natural
long lasting Perm-
_______ crnent Wove at the
GOLDEN BEAUTY SALON
Hairdresser: RUBY ANDERSON
Lawrence School of Beauty Cub
ture, Minneapolis, U.S.A.
Permanents, Cream Oil Waves
from $3.50, Cold Waves from $4.95
Grey Honr Dyed, bleached
Facials, Shampoos
No Appointments Necessary
LOCATED AT:
GOLDEN DRUGS
St. Marys' at Hargrcrve
(one block of Bus Depot)
PHONE 95 902
fundu loftstein á heysátu; heyið,
sem var þurt, hafði jafnvel ekki
sviðnað. Loftsteinninn, sem var
grafinn upp í Wisconsin laust
eftir að hann féll, var hélaður að
utan. Nininger skýrir þetta þann-
ig: Loftsteinarnir koma í gufu-
hvolf vort utan úr geimnum, þar
sem hitastigiðtr 459 gráður fyr-
ir neðan frostmark. Núningsmót-
Frh. á 7. bls.
Eyðilegging illgresis
2,4D Efnafræðisleg blöndun til eyðileggingar
illgresis, vökva eða duft, tilbúið af Dow
Chemical of Canada, Ltd., fæst hjá öllum
Federal umboðsmönnum.
Ennfremur finnið umboðsmenn okkar og
fáið upplýsingar um vélar er nota má til
dreyfingar vökva eða dufts þessara efna.
FtDM
g I t: u f t X 1 nr
F E| [E RJ IL C ;rhi in un HITED
COUNTER SALESBOOKS
klettóttann blómareit. En undar-
legasti staðurinn af öllum, að
finna loftstein í, var á skrif- j
stofu yfirmanns kensludeildar
ast fjölskyldu sína, borgað að
miklis háskóla; steinninn vó 128 fullu skuidirnar
pund, og nefndist stuðlabergs- fé - bankan> Árið 1930> þegar
hnöllungurinn. j !oftsteinarnir
voru farnir að
Þótt Nininger sé nú sextugur streyma til hans úr öllum áttum,
orðinn, hefir hann ötulleik og j lætur hann af háskólakenslu og
bjartsýni unglingsins, og trúir^ tekur nú stöðu við Colorado
því staðfastlega, að enn sé grafið Museum of Natural History og
gull í jörð að finna. Þótt síð-j stjórnar þar sérstaklega loft-
skeggjaðir sérfræðingar mæltuj steinadeildinni. Þá stofnar hann
oftsinnis í móti skoðunum og einnig sína eigin efnarann-
hans, tokst þeim aldrei sóknarstofu og loftsteinasafn. í
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þprfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargrent Ave. Winnpieg, Man.