Heimskringla - 06.10.1948, Blaðsíða 1

Always ask for the
HOME-MADE
“POTflTO LOflF”
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
J
inðlft.

Always ask for the—
HOME-MADE
“POTflTO LOflF”
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LXIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 6. OKT. 1948
NÚMERl.
Foringi íhaldsflokksins
Col. George Drew
Plokksþingi íhaldsmanna í Ot-
tawa s. 1. viku lauk með kosn-
ingu nýs foringja. En hann er
Col. George Drew, stjórnarfor-
maður Ontario-fylkis. Hlaut
hann við fyrstu atkvæðagreiðslu
tvo þriðju allra atkvæða eða 827
af alls rúmum 1200 atkvæðum.
Fjölda atkvæða sinna hlaut
hann í öllum eystri fylkjum Can
ada, en jafnframt einnig úr vest
ur-fylkjunum, að Saskatchewan
undanskildu. Þar er sagt að
Diefenbaker hafi fengið megin-
ið af 94 atkvæðum, sem þaðan
voru. Þetta er hans fylki; hann
er þingmaður þar fyrir Lake
Centre; alls hlaut hann 311 at-
kvæði. Fleming, þ.m. frá Toron-
to-Eglington, sá þriðji er var í
vali, hlaut 104 atkvæði.
Þó Drew hafi aldrei tekið þátt
í sambandsstjórnarmálum Can-
ada, er hann þektur um alt land.
Hann er tiltölulega ungur, eða á
55 ári. f fyrsta heimsstríðinu
ávann hann sér hinn bezta orð-
stír. Hann var brátt kosinn bæj-
arstjóri í Guelph, heimabæ sín-
um. Hann stundaði lögfræðis-
störf fram að árunum 1942 og
1945, er hann vann sína miklu
sigra í fylkiskosningunum og
varð forsætisráðherra Ontario-
fylkis.
Hann er sagður glæsimenni hið
mesta, með hærri mönnum á vöxt
og mælskur og djarfmannlgeur í
framkomu. Er tekið til þess
hvað honum var klappað lof í
lófa í hvert skifti er hann reis úr
sæti á þingi flokksmanna sinna
og hélt ræður. Tíguleg fram-
koma hans hafði þar eflaust eigi
síður áhrif, en orð hans.
Áður en kosningar fara fram
til Ottawa-þingsins 1949, ætlar
hann að vera búinn að ná sér
kjördæmi og segja af sér forsæt-
isráðherrastöðunni í Ontario. ■
Eftirmaður hans þar er haldið að
verði T. L. Kennedy, akuryrkju-
málaráðherra.
Fyrstu mennirnir til að óska
nýja foringjanum heilla, voru
gagnsækjendur hans, Diefen-
baker og Fleming.
Var eining hin bezta á þinginu
og með ýmsum nýjum atriðum
bætt í stefnuskrána, er lutu að
auknu frelsi bæði í viðskiftum
og í fari einstaklinga, telja marg-
ir mjög sennilegt, að Drew taki
við forsætisráðherrastöðu Can-
ada af Rt. Hon. St. Laurent, eftir
næstu sambandskosningar, sem
haldnar munu verða á næsta ári
(1949).
Hvert stefnir í Evrópu?
Þessari spurningu verður ef til
vill bezt svarað með hliðsjón af
árunum 1938 og 1948.
Árið 1938 voru Þjóðverjar
kampakátir út af því, að hafa
lagt tvö ríki. undir sig, án blóðs-
úthellinga.
Austurfíki og Tékkóslóvakía
muna þá sögu, þó öðrum kunni
hún að vera gleymd.
Síðara ríkið var blátt áfram
tekið með Munich-samningnum
1938, er Bretland og Frakkland,
eða Chamberlain og Daladier
urðu að láat í minni pokann fyr-
ir Hitler.
Hitler var hrifinn af þessari
nýju landvinninga stefnu sinni.
Enda mátti hann vera það. Þó
með samningnum um Bæheim,
væri af hálfu vestlægu þjóðanna
miklu fórnað, var það alt gert til
tryggingar alheimsfriði og hefði
meira en borgað sig, ef samning-
urinn hefði verið haldinn af
hálfu Hitlers.
En það var nú öðru nær en að
á slíkt mætti reiða sig. Árið 1939
réðust Þjóðverjar á Pólland og
með því hófst síðara veraldar-
stríðið, ekki án blóðsúthellinga,
en samt sem áður án mikillar
fyrirhafnar vegna hins mikla
liðsmunar, er þar var um að ræða.
Með Evrópu klofna um Austur-
ríki, varð engri vörn komið við í
Póllandi af vestlægu þjóðunum,
sem verndarar smærri þjóða Ev-
rópu höfðu gerst, og frá Rúss-
landi kom Pólverjum engin
hjálp heldur. Enda skiftu Þjóð-
verjar og Rússsar því brátt bróð-
urlega milli sín.
★
Hvernig er nú ástatt 1948?
Önnur stór landvinningaþjóð
er nú komin til sögunnar í stað
Þýzkalands. Það eru Rússsar.
Fimtudeildar herir þeirra nú um
allan heim, eru svo gráðugir eins
og Spaak, fulltrúi Belgíu sagði
á þingi Sameinuðu þjóðanna ný-
lega, að her Hitlers er sem lítil
skátafylking hjá þeim. Með
honum og framferði rússneskrar
stjórnar síðan stríðinu lauk, hafa
Rússar tapað algerlega þeirri vin-
áttu vestlægu þjóðanna, sem þær
öfluðu sér í síðasta stríði.
í október 1943, áttu Eden, Hull
og Molotov fund með sér í
Moskva. Féll þá alt í ljúfa löð og
hétu allir aðilar að vinna saman
að varanlegum friði. Þá var það
látið að vilja Rússa að ræða ekk-
ert um landamæri frá því fyrir
stríð og skildu vestlægu þjóðirn-
ar það sem góðs vita. Og 28. nóv.
1943, hófst Teheran fundur
Churchills, Stalins og Roose-
velts. Þar voru allir sammála
um að starfa að varanlegri trygg-
ingu friðarins. Ef eitthvað hank-
aðist á, átti að leita samvinnu
allra frelsisunnandi þjóða til að
kippa því í lag.
Á þessari friðarsamvinnu var
svo byrjað, með Dumbarton Oak
fundnium 1944; að gera þar upp-
kast að lögum Sameinuðu þjóð-
anna og eiginlega friðarskilmál-
unum, var álitið greiða fyrir og
af öllum samþykt. En þegar til
framkvæmda kom um stofnun
allsherjar félagsins, voru Rússar
á móti nálega öllu, sem hreyft
var
þykkir, þar með friði við Þýzka-
land og Japan er mátti ekki
nefna sem átti þó að vera'grund-
völlurinn að lögum og starfi S.,
þjóðanna.
Á Yalta-fundinum 1945, voru
Bandaríkin og Bretland eins eft-
irgefnaleg og þau sáu sér fært í
kröfum Rússa um áhrif í Ev-
rópu, en það var þó sett upp, að
það svifti ekki neina þjóð stjórn-
arfarslegu sjálfstæði. Rússinn
var hinn ánægðasti með það. —
Þessi fríðindi lofuðu vestlægu
þjóðirnar Rússsum með friðinn
einan fyrir augum. En blekið
var ekki fyr þornað á samningn-
um þessum en Rússar sviku þá
og tóku öll stjórnarfarsleg völd
af hverri nábúa þóð sinni af ann-
ari og settu þar upp kommún-
istastjórn. Og svo er járntjald
reist á vesturhlið þessarar þjóð-
ar og þeim bannað að eiga nokk-
ur mök við vestlægu þjóðirnar.
Frá San Francisco-fundinum
og alt til þessa dags, hafa Rúss-
ar sózt eftir að ræga Sameinaða
þjóðafélagið; þeir hafa ráðist á
það í hvert sinn sem þeir hafa
ekki fengið valdakröfur sínar
uppfyltar, unz að þeir eru nú
orðnir stór hættulegir friðinum
S. Garson, Premier of Manitoba.
His Worship Lt.-Col. G. C. Mc-
Lean, Mayor of St. Boniface. His
Worship Mr. Garnet Coulter,
Mayor of Winnipeg.
Þetta verður eina samkoma
Agnesar í Winnipeg. Hún kem-
ur fram í Town Hall listihöllinni
í New York í janúar.
íslenzkur almenningur hefir
í heiminum. Berlínar-málin eru stutt Agnesi með samskotum sín-
eitt af því er þetta sannar. Umj um til að fullgera sig í pianolist
leið og þeir banna vestlægu
þjóðunum flutninga þangað með
lifibrauð handa allslausu fólki,
smygla þeir sjálfir vörum frá
Vestúr-Evrópu þangað eftir öll-
um leynigötum og um bakdyr
með sínu fimtudeildarliði.
Og hvernig er svo komið? Það
við og þeir voru áður sam-j er sPurninS á hver* manns vör’
um um hvort nú verði stríð. —
Sannleikurinn er sá, að horfurn-
ar eru mjög líkar því og eftir
Munich-samninginn 1938. Rúss-
ar feta nú að öllu leyti í spor
Hitlers. Það er aðeins eitt sem
og veitist fólki nú tækifæri til
að heyra hana.
Héðan fer Agnes til New York
og víðar til að leita sér frægðar
og frama. Við hjálpum henni
með því að styrkja samkomu
hennar auk þess að skemta okkur
við að sjá hana og heyra.
Inngöngumiðar fást hjá Win-
nipeg Piano Co., 383 Portage
Avenue.
Hræðilegir skógareldar
í Norður-Manitoba geisa hinir
hræðilegustu skógareldar á
útlitið gerir nú annað. Það er að .. ....
kröfur Stalins verða nú ekki til m°r§um stn um-
greina teknar eins og Hitlers1 ,,Suður af Rlverton kom UPP
1938. Ræður þeirra Bevins, Mar-1 ^ldur fynr tyeimur eða þremur
shalls, Schumanns, Spaaks og I d°gum sem nu eru komnir á móts
Kings, eru allar mikil sönnun Vlð eða nnrður fyrir Riverton, að
þess, að árásum Stalins nú 4 iauatan- Er eldurmn þar aðeins
mikil
Stalins
frelsi og sjálfstæði smærri þjóða,
vírði ekki með þögn eða undir-
gefni samþyktar. Sagan er oft
ótrúlega góður kennari.
Miss Agnes Sigurðsson
Recital
Patrons: His Honor R. F. Mc-
Williams, K.C., Lieut.-Gov. of
Manitoba. The Honorable Stuart
BOLU - HJALMAR
Bólu-Hjálmar Sónar-sverði
sáru beitti aldarfar,
þó að dyrum þrálát berði
þunghent vofa fátæktar.
Mæddur sorg af mannavöldum,
mannorðsrúið sinustrá,
reittur eign af réttarfiöldum,
raunamæddur gekk þeim frá.
Heilsuþrotinn?húsgangsviltur
hærum sínum fann ei skjól;
heiftum gróinn heimur spiltur
honum níð og rógburð gól.
Það er víst af vörum flugu
viðsjál orðaskeyti beitt;
merg og bein þau manna smugu,
mörgum varð í skapi heitt.
Alráðin í eining bandsins;
— illkvitnin til samnings gekk —,
yfirburði ofurmannsins
öfundin ei staðist fékk.
Sá sem er til gullsins græfur
grjót hann fær í verkalaun;
maður sem er mikilhæfur
má oft þola slíka raun.
Hjálmar átti í brag og bögu
brugðið orðsins hvassa stál,
leifturgripin hugvitshögu
hafa stundum glatt hans sál.
Afræktur í elliraunum
— Akrahrepps var neitun smáð —
Skymp hann fékk að skáldalaunum
skáld þó væri af drottins náð.
Hann gat orðið harmaglaður
— hrörnætt skar og at'hvarfs laust, —
heiðþróaður andans maður
átti í drotni von og traust.
ísland mun þér aldrei gleyma,
orð þitt býr í landsins sál
bergmál þess mun brag þinn geyma
björgum stuðlað vit og mál.
Jón Jónatansson
Heimskringla
sextíu og tveggja
Með þessu tölublaði hefst 63.
^rgangur Heimskringlu. Þessa
vikuna heimsækir hún áskrifend-
ur sína hægt og hljóðalaust eins
og hún hefir gert frá fyrstu og
færir þeim eitthvað eins og fyr,
sem þeir munu hafa gaman af að
líta yfir, og áhrærir það sem er
að gerast í þeirra litla ríki innan
ríkisins, hinu andlega ríki ís-
lendinga, eins og okkar snjalli
Jónas Jónsson frá Hriflu nefndi
það.
Þannig hafa arin liðið og hvert
afmælið rekið annað unz þau nú
eru 62 orðin. Vonandi heldur
það hljóða starf ennþá áfram,
eða eins lengi og hér finnast fyr-
ir nokkrir, sem er það kærkomið
og það verður eins lengi og
nokkrir þeirra standa foldu ofar,
sem fullþroska komu að heiman.
Og þeir eru margir enn og óskar
Heimskringla þeim langra og
góðra lífdaga . Hún óskar sjálfri
sér eins langra lífdaga og hinna
elztu þeirra.
^ j ausidu. rur eiuurmn þar
hálfa mílu frá bænum, og heldur
í norður undan hvínandi sunnan
stormi. Eru þrjú bændabýli þar
á leið hans. Er jafnvel sagt, að
Mikley stafi hætta, ef eldurinn
berst norður eftir og storminum
ekki lægir.
í Riverton var hver maður og
drengir úr efri deildum skólans
kallaðir á vettvang til að berjast
gegn eldsvoðanum.
í Árbrog átti mannsöfnuður í
baráttu við eldhættu. Aðeins
tvær mílur fyrir sunnan þorpið,
geisaði mikill eldur á stóru
svæði. Hafa þar einhver heimili
verið flúin en þó ekki mörg sem
betur fer, en heystakkar og við-
arhlaðar hafa brunnið. Af því
tæi er og mikið tjón orðið bæði1
fyrir sunnan Riverton og annars^
staðar.
Norður hjá Ashern, Moose-
horn og Spearhill geisa og miklir
eldar og olla miklu tjóni. Svip-
aðar eru og fréttir norðan frá
Seven Sisters Falls, Lac du Bon-
net, Pine Falls og víðar. Við
Seven Sisters Falls var í gær
hver maður frá 16 til 60 ára ald-
urs kallaður til að varna út-
breiðslu skógarelda.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Málið um Berlín, eða vegabann
Rússa þangað, var í gær samþykt
að leggja fyrir fund Sameinuðu
þjóðanna af Öryggisráðinu með
9 atkvæðum gegn 2. Vishinsky
og fulltrúi frá Ukraine voru á
móti því.
Vishinsky sagði að um ekkert
vegabann væri að ræða af Rússa
hálfu. Þetta væri ólöglega með
málið farið.
Vestlægu þjóðirnar þóttust
hafa annað reynt en að um ekk-
ert vegabann væri að ræða.
Vishinsky kvað Rússa ekki
ætla að taka þátt í umræðum um
málið.
Fundurinn var á þeirri skoð-
un, að vegabannið fæli í sér
stríðshættu, það væri hótun um
stríð og það bæri að athuga.
Málið kemur fyrir í dag.
★
Fyrir nokkru fékk bæjarráð
Winnipeg-borgar nefnd manna
frá Chicago háskóla til að at-
huga skólamál bæjarins. Hefir
nefndin lokið starfi og hefir lagt
fram skýrslu eða álit sitt. Finnur
hún sitt af hverju að skólarekstr-
inum.
Er eitt meðal annars að 14
skólar, sem um 6000 börn sækja,
ættu að vera rifnir niður. Ein-
hverja fleirí þarf að bæta.
í þessa úreltu skóla skorti svo
margt, sem nútíðar mentastofn-
un sé samfara og þeir séu jafnvel
hættulegir bæði kennurum og
börnum. Nútíðar kensla geti
ekki notið sín í þeim, eins og
vera beri.
Skólar þessir eru frá 45 til 65
ára gamlir.
Finna þeir að kenslustofum
þeirra, fatageymslu barnanna,
skrifstofum kennara og svo eigi
hver góður skóli að hafa steypu-
böð og sundlaugar og margt
fleira.
Þeir vilja og mentaðri kennara,
bekki (klassa) minkaða í 25 úr
35, auka bekk í skólana, kaup
kennara hækkað o. s. frv.
Að taka sér fyrir hendur á
næstu árum að koma upp betri
skólum. Að fækka skólanefndar-
mönnum úr 15 í níu. Kosningu
skólanefnda úr skólahéruðum í
heild sinni, en ekki eftir deild-
um (wards). Lengja starf þeirra
úr tveimur í þrjú ár. Krefjast
meira fjár frá fylkja- eða lands-
stjórn, eða hækka skólaskatt. Til
skólanna sé ekki nægilegt fé
veitt.
Ábyrgðina á mentun eða
mentakröfurnar vilja nefndar-
menn leggja á herðar sér fróðra
mentamanna eða fræðara. Þeir
verða að segja hvert markmiðið
sé. Með því fáist nauðsynlegt
samræmi við kröfurnar annars-
staða. Skólanefndarmenn eigi
fremur að vera framkvæmdar-
ráð en fást við kenslugreinar.
Það má nú telja víst, að eitt-
hvað megi að þessum tillögum
þessara mentafrömuða frá Chi-
cago-háskóla finna. — En skýrsla
þeirra hlýtur eigi síður að vekja
athygli bæði foreldra og skóla-
stjórna vorra.
Giiting
Séra Philip M. Fetursson gaf
saman í hjónaband s. 1. laugardag
2. október, Hávarð Eliason prent-
ara og Agnes Paetkau. Þau voru
aðstoðuð af Jens Eliasson og
Mrs. Sig. Eliasson. Einnig voru
nokkrir vinir og ættingjar við-
staddir. Brúðguminn er sonur
Elíasar Elíassonar og Guðrún-
ar Hávarðardóttur konu hans en
brúðurin er af rússneskum ætt-
um. Giftingin fór fram á prests-