Heimskringla - 01.12.1948, Síða 3

WINNIPEG, 1. DES. 1948
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Eskimóar væru Skrælingjar? Af
þeirri ástæðu, að það er ómögu-
legt: 1) Af því, að við höfum
fjölda af áreiðanlegum íslenzk-
um, erlendum og Eskimóa-heim-
ildum um Skrælingja, er útfylla
og staðfesta hver aðra, svo að á
því leikur enginn vafi, hvernig
Skrælingjar litu út í aðalatrið-
um. 2) Af því, að við höfum frá
fyrri öldum og frá 15. öld lýsing-
ar á Eskimóum, ekki Skrælingj-
um, heldur sem andstæðu Skræl-
ingja, sem íslendingum, er falln-
ir voru frá kristinni trú og góð-
um siðum, fallnir frá þeirri
menningu, er einvörðungu —
geymdist á íslenzkri tungu. 3)
Af því, að Eskimóar eru að lík-
amsbyggingu enn aðallega ís-
lendingar og menning þeirra
mest-öll íslenzk.
Við þekkjum enga þjóð, sem
við með vissu getum sagt um, að
dáið hafi út. — Skrælingjar voru
ekki beisnir. Þeir eru sú al-aum-
asta þjóð, sem sögur fara af, og
þeir voru efalaust ekki mann-
margir heldur. Samt getum við
ekki sagt um þá, að þeir hafi með
öllu dáið út. Ýmis sérkenni í út-
liti þess fólks, sem nú byggir
Eskimóasvæðið og er Skrælingj-
um annars gerólíkt, gefa hugboð
um, að einnig Skrælingjar hafi
gengið veg allrar veraldar: —
blandast því ísl. fólki, sem sapn-
orðar heimildir segja, að verið
hafi að byggja Eskimóasvæðið
á tímabilinu 986 — 1500, og sem
forminjar og ritaðar heimildir
sýna og segja, að búið hafi þar
öldum saman og býr þar áþreif-
anlega enn.
Hin norrænu sérkenni í útliti
Eskimóanna fyrir austan Mac-
kenzie-fljótið gefa upplýsingu
um það hvaðan þetta háa og ljósa
fólk er komið. Að því leyti, sem
hægt er að sjá og dæma af upp-
lýsingum þeim, sem fyrir eru,
lítur málið þannig út: Á svæðum
þar sem Eskimóar eru sérlega há-
vaxnir, þar er hörunds- hára- og
augna-litur einnig sérlega ljós,
skeggvöxtur mikill, hárið held-
ur mjúklegra eða liðað, andlitið
sporöskjulagað, nefið hátt, aug-
un bein, kinnbeinin lág, ennið
hátt, cephalic index hár, og út-
limabyggingin líkist útlimabygg
ingu norrænna manna o. s. frv.
Á svæði, þar sem einn þessara
eiginleika er áberandi, þar eru
þeir allir áberandi, og þeir virð-
ast jafnvel hafa tilhneygingu til
Safnbréf vort ionikeldur 15 eða flelrl
tegundir af húsblóma fræi sem sér-
ataklega er valið til þess að veita sec.
mesta fiölbreytni þeirra tegunda er
spretta vel inni. Vér getum ekki gefíð
skrá yfir það eða ábyrgst vissar og
ákveönar tegundir því innihaldinu er
breytt af og til. En þetta er miklll
peningaspamaður fyrir þá sem óska
eftir indælum húsblómum.
Bréfin 15c; 2 bréf 25c, póstfrítt.
#anmnnnnnimnmianiniiiininiuiiiiiminmiiiiiminmnniiiiv
j INSURANCE AT . . .
REDUCED RATES
1 Í
— =
=
Fire and Automobile |
COMPANIES
| McFadyen j
| Company Limited I
Ie 362 Main St Winnipeg |
Dial 93 444
s
=
=
AiinrnAianiinnnnnmmnniinmmininaiiuimiiuoiiiaiiniiit*
að fylgjast að í sömu persónu.
Þessu ytra norræna útliti fylgir
lífsgleði, atorka, djarfmannleg
framkoma og önnur norræn skap-
gerð. Rækilegri líkamsmælingar,
blóðrannsóknir og athuganir á
gáfnafari eiga eftir að varpa enn
fyllra Ijósi yfir þetta.
Frá Asíu geta þessi norrænu
sérkenni ekki komið. Blóðblönd-
un eða áhrif frá Indíánum þekkj-
ast ekki á Eskimóa-svæðinu fyrir
austan Mackenzie-fljót. Allt
skraf manna um það, er hreinn
skáldskapur. Höfuð- og líkams-
mál útiloka allan skyldleika við
Indíána þar.
Einstök þeirra nefndu norr-
ænu einkenna á Eskimóasvæðinu
eins og t. d. hár líkamsvöxtur,
gætu vel hugsast að stafa frá
Indíánum, en önnur einkenni, er
fylgja þessum háa vexti, geta ó-
mögulega stafað frá þeim, eins
og t. d. bjartur litur, mikill
skeggvöxtur o. s. frv. Nú vill
svo vel til, að við einmitt höfum
kynblöndun milli Indíána og
Eskimóa í Alaska, og sú kyn-
blöndun gefur allt annað útlit
en það, sem við finnum meðal
háa og lósa fólksins fyrir austan
Mackenzie. Vildu menn ekki
gera sér það ómak, að bera þetta
saman, og taka tillit til útkom-
unnar.
Vilhjálmur Stefánssan hefur
bent á aðra hugsanlega skýringu
á uppruna hinna norrænu ein-
kenna meðal Eskimóa, lífeðlis-
lega breyting.
Þessi skýring nær þó harla
skammt. Það er hugsanlegt, að
Skrælingjar hefðu á óralöngum
tíma við lífeðlislega breyting og
úrval getað tileinkað sér eitt-
hvert eitt sérkenni eða svo, er
minnti á norræna menn. En þessi
langi tími er ekki til, því sá tími,
sem um gæti verið að ræða, ták-
markast af þeim upplýsingum,
sem við höfum um Skrælingja,
niður í 1 — 3 mannsaldra eða svo.
Með engu móti hefðu Skrælingj-
ar heldur af tilviljun og lífseðlis-
legri breytingu og útvali getað
tileinkað sér öll norræn líkams-
og sálar-einkenni í þeim réttu
hlutföllum, sem um virðist vera
að ræða, og því sízt á þeim
skamma tíma, sem um getur ver-
ið að tala. Hið einasta, sem skýrt
getur þessi norrænu fyrirbrigði,
er sama skýringin, sem ein og
einasta ein getur skýrt uppruna
sjálfra Eskimóa og uppruna
menningar þeirra: Að íslenzkir
búðsetumenn á Eskimóasvæðinu
hafi blandast örlítið við Skræl-
ingja, og glatað ísl. tungu.
Það hefur áður verið sýnt fram
á, að íslendingar byggðu allt
Eskimóasvæðið — og víðar. Það
hefur einnig verið sýnt fram á,
að þar sem íslendingar byggðu
eða sátu innan um Skrælingja,
hlutu þeir að blandast við þá,
og blönduðust við þá.
Á grundvelli þeirra heimilda,
er nefndar hafa verið í kapítul-
unum hér á undan (kap. I. —
XII.) verður ekki — að því er
eg fæ séð — komizt hjá því að
viðurkenna, að Eskimóar eru
fornir Vestur-íslendingar, er
féllu allir frá kristinni trú og
íslenzkri tungu, en eru, eins og
þeir bera sér sjálfir vitni um,
aðeins örlítið blandaðir Skræl-
ingjum.
(Landkönnun og landnám fs-
lendinga í Vesturheimi” bls. —
1200 — 1204).
Ljóðmæli Kristjáns S. Pálssonar
Ákveðið er, að gefa út ljóð-
mæli þessa vinsæla skálds.
Fjölskylda hans hefir beðið
mig að safna kvæðum hans. Vil
eg því vinsamlega mælast til, að j
þeir sem eiga þau, annaðhvort í
eigin handriti eða úrklippur úr
blöðum og tímaritum, sendi mér
það sem fyrst.
Páll S. Pálsson,
796 Banning St.,
Winnipeg
* * *
Heimskringla er til sölu hjá
hr. bóksala Árna Bjarnarsyni,
Akureyri, fsland.
Heimilið sem hjörtun byggja
“Hin mikla þörf að þér byggið elliheimili að Mountain sem fyrst”
Dr. B. J. Brandson
Þannig féllu orð einum ágæt-
asta syni íslenzku byggðarinnar
í Norður Dakóta, er hann eygði
þörf hinna öldnu og stundum
einmanna frumbyggja og land-
námsmanna og kvenna, sem áttu
skilið laun erfiðis og fórnar fyr-
ir komandi kynslóð. Og orðin
tóku rætur í hjörtum sannra fs-
lendinga í Vesturheimi. Nokkur
ár og þroskandi andrúmsloft
þessarar ágætu hugsjónar hafa
liðið síðan, en það reyndist satt,
svo sem jafnan að fögur hugsjón
er aldrei til ónýtis borin. Um síð-
ir ber hún ávöxt minningu þess
er mælti fram, til heiðurs og
þeim sem hana tileinkuðu sér til
gæfu, og framtíðinni til blessun-
ar. Þetta fundu svo margir, 19.
september, s. 1. þegar um 1500
manns lögðu leið sína til Mount-
ain, N. D., til þess að taka þátt í
og helga staðinn þar'sem nú var
að rísa heimili handa þeim öldnu.
Þann dag voru draumar og hug-
sjónir svo margra að rætast; von-
ir að verða að virkileika, hjart-
ans ósk að uppfyllast. Og þegar
einhver ókunnugur spurði, þenn-
ann dag, ‘‘Hver byggir hér með
slíkri risnu og reisir svo fagran
bautastein frumbyggjunum?” —
var auðvelt að svara “Það byggja
hjörtu þeirra sem heitt unna og
aldrei gleyma fórn brautryðj-
andans”. “Já svo byggjum vér
því vér höfðum áhuga á verkinu”.
Neh. 4:6.
Orð hins mæta sonar voru
heyrð af söfnuðum íslendinga í
Dakota-ríki fyrst og fremst, ís-
lenzka kirkjufélagið lagði styrkj
andi hendi fram og menn og kon-
ur annara íslenzkra byggða
Bandaríkjanna, námu hljóminn
af hamarshöggunum og sendu
efni sín í musteri þetta. Og kan-
adiskir vinir gengu líka í hópin.'
Já, hvílík fýlking að bera hug-
sjón fram til sigurs. Hve heimsk-
ur sá, sem hyggst að hnekkja
framgangi slíks málefnis, sem
margir hafa lagt óskir og bænir
sínar í, með tímanum skal höll
þessi rísa. Sönn hjartagæska er
allri efníshyggju sterkari. Já,
svona gætum vér lengi látið hug-
ann njóta þess sem vel er gert.
Þennan 19. september, var
hornsteinn heimilisins, sem þér
sjáið á teikningunum, lagður. —
Hann er í suðaustur horni bygg-
ingarinnar. Yfirsmiður heimilis-
ins gaf steininn sjálfan. Síðan
hefur verkinu miðað áfram vel,
og verður haldið áfram í vetur,
jafnóðum og fé til fullgjörðar
byggingarinnar kemur inn. Þú,
sem lest þessar línur, átt hér
tækifæri við hendina. Þitt hjarta
getur byggt fullkomnar þetta
minnismerki frumbyggjanna. —
Vér, sem á staðnum erum, erum
verkfæri í höndum ykkar, hjálpa
oss að hætta ekki fyr en fullbú-
ið er. Þið, sem guð hefir blessað
jarðneskum auði, sendið okkur
þakkargjöf í þetta heimili.
Enda þótt Dakota-söfnuðurnir
íslenzku hafi hafist hér handa
um framkvæmdir, á þetta heimili
ekki að vera aðeins fyrir þeirra
fólk. íslendingar alstaðar að
munu eiga hér rétt til inngöngu.
Hversu margir kunna þeir ekki
að vera sem farið hafa út í heim
og sótt eld sér og sínum, eða
numið land einhversstaðar, sem
þó munu finna er fóturinn stirðn
ar og sjón förlast að heim til
Dakotabyggðarinnar er gott að
koma og eiga vísan samastað þar
sem minningar íslenzkar lifa
lengst. Arfur hetjuframtaksins
er óbrotgjarn. Þú getur bóstaf-
lega setið við arineld heimilis-
ins, því arin er á hverju gólfi
þessa húss, og rakið við snark-
andi glæðurnar lífsþráð liðinna
ára. Já, og líka ofið hann saman
við lífsþráð annara sem eins og
þú, sigruðu stundum brattan sjó
og þó fundu höfn, örugga.
Myndirnar, sem hér fylgja,
sýna nokkuð af því sem var að
gerast daginn sem hornsteinninn
var lagður. Konur byggðarinnar
veittu af íslenzkri rausn. Mount-
ain bær hikaði ekki við að leggja
í yfir $20,000.00 vatnsleiðslufyr-
írtæki til þess að þetta heimili
mætti standa í bæ sem hefði öll
nútíma þægindi og eldsvarnir.
Borgarstjórinn, herra Magnús
Björnson bendir á skurðinn þar
sem vatnspípurnar voru lagðar.
Það verk er nú fullkomið, og
vatnið streymir inn í heimilin og
nýju bygginguna. Ríkisstjórinn,
hr. Fred G. Aandahl flutti hér
aðal ræðuna; sést hann þarna í
samtali við formann byggingar-
nefndarinnar hr. Freeman M.
Einarson, en til vinstri er prest-
ur Dakota prestakallsins séra E.
H. Fafnis, sem einnig er forseti
kirkjufélagsins íslenzka. Herra
Gamelíel Thorleifsson lagði
hornsteininn þennan dag og
flutti skörulegt og djúphugsað
erindi á þessari söguríku stundu
á íslenzku. Þau áttatíu ár og
nokkur fleiri sýndust liggja létt
á herðum öldungsins þennann
dag.
Við hornsteinslagninguna að-
stoðuðu, ríkisstjórninn, bygg-
ingarmeistarinn Jón Stephanson
frá Moose Jaw, Saskatchewan.
Aðrir sem ræður fluttu voru —
Nels G. Johnson, Attorney Gen-
eral; Dómari Guðm. Grímsson;
Dr. Baldur Ólson, fyrir hönd
Betelsnefndarlnnar; Árni Egg-
ertson, fyrir hönd Þjóðræknisfé-
lagsins; Dómari Thompson frá
Cavalier, fyrir hönd sveitarinn-
ar, Ásmundur Benson, lögmaður
einn úr byggingarnefndinni
flutti og hvetjandi orð til mann-
fjöldans. Fred Snowfield, ríkis-
lögsóknari Pembina-sveitar
flutti ræðu.
Einsöngva sungu sr. E. H.
Fafnis og frú G. S. Goodman frá
Milton. Einnig komu fram þarna
Thomas Jordan, yfirumsjónar-
maður byggingarfyrirtækisins
og yfirsmiðurinn ágæti Karl
Hanson frá Akureyri, og Winni-
peg. Dásamlegt veður signdi
daginn blessun sinni. Stjórn
þessarar hátíðar var í höndum
hr. F. M. Einarssonar og sr. E.
H. Fafnis. Sannarlega var dag-
urinn og tækifærið eitt hið sögu-
ríkasta sem nokkur íslendinga-
byggð hefur nokkru sinni átt.
Okkur dreymir um aðeins einn
stærri dag sem við vitum að kem-
ur næsta sumar, með ykkar hjálp
og það verður dagurinn sem
heimilið verður vígt til starfs
og blessunar fyrir þau fjörutíu
öldurmenni og konur sem þarna
hafa pláss ásamt starfsfólkinu
sem valið verður eftir hjartalagi
og huggæsku.
Megum við sem flest eiga þátt
í þeim degi
Geta má og þess að öll athöfn-
in var tekin á hljóðritara og mun
þannig geymast.
E. H. Fafnis