Heimskringla - 16.02.1949, Side 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. FEBR. 1949
EIRÍKUR JÓNSSON
1 DJÚPADAL
Nokkur Minningarorð
Þann 15. september s.l. andað-
ist Eiríkur Jónsson bóndi og tré-
smíðameistari í Djúpadal á heim-
ili dóttur sinnar á Sauðárkróki,
eftir stutta en þunga legu, rúm-
lega 85 ára gamall.
Eiríkur var faeddur í Djúpa-
dal þann 24. maí 1863. Voru for-1
eldrar hans Jón Jónsson bóndi
þar og kona hans Valgerður
Eiríksdóttir.
Faðir Jóns bónda var Jón
bóndi að Tréstöðum Jóhannes-
sonar bónda á Syðra-Hóli Jóns-
sonar bónda á Klúkum Guð-
mundssonar á Ytra-Gili í Eyja-
firði Ketilssonar. Er karlleggur
Eiríks allur eyfirzkur.
Valgerður móðir Eiríks var
systir Stefáns á Höskuldsstöð-
um og Símonar í Litla-Dal, en
faðir þeirra systkina var Eisíkur
bóndi í Djúpadal Eiríkssonar
prests á Staðarbakka Bjarnason-
ar bónda í Djúpadal Eiríkssonar
bónda í Djúpadal (Mera-Eiríks)
Bjarnasonar bónda að Hjaltastöð
um Eiríkssonar Guðmundssonar
bartskera Guðbrands biskups og
lögréttumanns Kolbeinssonar á
Merkigili í Austurdal. Það var
Eiríkur Bjarnason (Mera-Eirík-
ur), sem fyrstur komst yfir
Djúpadal, keypti hann árið 1733
og hafa niðjar hans því búið þar
rúmar tvær aldir.
Eiríkur i Djúpadal var mikill
mannkostamaður. En tvennt er
það einkum, sem einkenndi þenn-
an gagnmerka mann, en það var
drengskapur hans og hjartahlýja
og býst eg við, að þessar góðu
kynfylgjur hafi lengi búið í ætt
hans. Skapmaður var hann mikill
eins og fleiri frændur hans og
hinn mesti ákafamaður tíil allra
starfa, og ekki var örgrannt um,
að stundum hrytu frýjuorð af
vörum hans^þegar honum fannst
eitthvað seint ganga, en þau él
stóðu jafnan stutt yfir, og í
gegnum það allt yljaði hjarta-
hlýja hans og drengskapur, —
hverjm samferðamanni.
Eiríkvtr í Dal, eins og hann var
oft kallaður, sat aldrei yfir mikl-
um auði eða mannaforráðum, en
þó áttu einkennilega margir er-
indi heim að Djúpadal. Sannast
þar hið fornkveðna: Að til góðs
vinar liggja gagnvegir. Hann
hafði að jafnaði stórt og þungt
heimili, því að auk margra barna,
hélt hann alltaf eitthvað af fólki
sem fyrir elli eða lasleika sakir
gat ekki séð fyrir sér. En í
Djúpadal var alltaf húsrúm fyrir
slíkt fólk, og þá ekki síður
hjartarúm. Og þá er eg kominn
að þeim þætti í skapgerð Eiríks,
sem eg hef jafnan metið mest,
en það er umhyggja hans og sam-
úð með öllum sjúkum og öllum
þeim, sem höfðu lent eitthvað
utangarðs í þjóðfélaginu. Öllum
slíkum reyndist hann eins og
kærleiksríkur faðir og bróðir.
Og ef það er rétt, að öll góðverk-
in séu geymd í sjóði hjá hinum
mikla höfundi og reikningshald-
ara lífsins, hlýtur Eiríkur í Dal
að vera auðugur maður, þótt ekki
réði hann yfir gildum sjóðum á
veraldarvísu. Og víst er um það,
að margur fátæklingurinn fór
auðugri frá garði hans en hann
kom. Og það var einmitt þetta,
þessi hjartahlýja, sem dró gesti
að Djúpadal, svo að þar hefir
jafnan verið meiri gestagangur
cn á flestum öðrum bæjum sveit-
arinnar. Það var eins og allir
ættu erindi upp þangað og öllum
var þar tekið með hinni sömu
alúð og sama höfðingsskap. Þar
var þeim tekið jafnt smala-
stráknum og prestinum, hinum
snauða umrenningi og stórbónd-
anum.
Eiríkur lifði alla sína löngu
ævi á óðali feðra sinna, Ðjúpa-
dal. Þegar foreldrar hans féllu
frá, tók hann við búi þar, ásamt
Valdimar bróður sínum. annáluð-
um ágætisdreng og drengskapar-
manni. Bjuggu þeir síðan báðir
í Djúpadal og höfðu jafnan stór-
bú. Að vísu kom það meir á
Valdimar að annast búsýslu, því
að Eiríkur var oft langdvölum
að heiman við kirkju og húsa-
smíðar í sveit sinni og nærliggj-
andi sveitum, því að hann var
hinn mesti hagleiksmaður og
víkingur til allra verka, _svo að
allir, sem þurftu á smið að halda
sóttust eftir að fá Eirik í Djúpa-
dal.
Þegar Valdimar andaðist árið
1915, tók Eiríkur við búsforráð-
um öllum og bjó þar einn, unz
Jón sonur hans tók við búi.
Kvæntur var Eiríkur frænd-
konu sinni, Sigríði Hannesdótt-
ur, Þorlákssonar bónda að Yztu-
Grund, en móðir hennar var Ingi-
björg Þorleifsdóttir, Þorleifs-
sonar á Botnastöðum Þorleifs-
sonar í Stóradal. Er það ein hin
ágætasta og elskulegasta kona og
húsfreyja. Stendur hún enn fyrir
búi Jóns sonar síns í Djúpadal,
þótt orðin sé 73 ára gömul.
Þeim hjónum varð 8 barna auð-
ig og lifa 7 þeirra: Stefán, bú-
settur í Vesturheimi, Jón bóndi
í Djúpadal, Valgerður, húsfreyja
‘í Sólheimum í Blönduhlíð, Eirík-
ur, trésmíðameistari í Reykjavík,
Sigríður og Ingibjörg, húsfreyj-
ur á Sauðárkróki og Skarphéð-
inn, bóndi í Torfmýri.
Eiríkur var jarðsettur í nýjum
ættargrafreit á fögrum hóli í tún
inu í Djúpadal 6. október s.l. að
viðstöddu miklu fjölmenni. Þar
sem vagga hans stóð, kaus hann
að bera beinin. Svo römm var sú
taug, sem tengdi hann við mold
feðra sinna og mæðra. Og nú er
hann allur þessi garpur og góði
drengur. Þessi er leið okkar
allra. En einhvernveginn finnst
mér sveitin mín gamla fátækari
eftir en áður, og þó að maður
komi í manns stað, er alltaf eftir-
sjá að góðum drengjum.
Eiríkur í Dal kom að vori, þeg-
ar Glóðafeykir brosti baðaður í
skini síhækkandi sólar, þegar
Dalsáin féll straumþung og mik-
ilúðleg fram úr gljúfrum sínum
og þegar gróðurilmurinn steig
frá vaknandi lífi móður jarðar.
Og nú kveður hann að hausti.
En þegar hið föla skin haustsól-
arinnar leikur um nýorpið leiði
hans, megum vér öll minnast
þess, að:
“Hver dagsins geisli deyr oss
hér að kveldi,
en dagur guðs á eilíft sumar-
veldi.”
Og svo að lokum þetta: Hafðu
þökk fyrir allt og allt, látni vin-
ur og frændi. Hafðu þökk fyrir
alla þína ástúð og vináttu, sem
þú hefir sýnt mér. Sú hlýja, end-
ist mér enn. Og: “Einn býr ó-
gleyminn ofar stjörnum( sá karla
skóp og konur.”
Hannes J. Magnússon
EIRÍKUR JÓNSSON
í Djúpadal í Skagafirði
F. 4. júní 1863 — D. 15. sept. 1948
Geng eg í Dalinn djúpa
daprari en forðum,
heimkoma er hér að ranni
þá horfinn er sjónum.
Fornvinur er eg átti
ylinn hjá löngum;
lækkar nú sól á lofti,
ljósgeislum fækkar.
Þeir segja ei skarð fyrir skildi
skjómi þó dauðans,
höggvi þá hlyni í skógi
hrörnun er sýni;
og standi þar stofna berir
stórveðrum hrjáðir,
varnandi vaxtarrýmis
viði hinum yngri.
Einn leit eg aldinn í skógi,
ungvið nærri; •
álminn hinn ítur hreina
í ársólar skini.
Breiða sitt lim til legu,
svo ljósgeisla hrannir;
sindruðu á ungsprotum öllum
álmsins hins minni.
Vart þarf þér frændi að frýja
fullhugans kepni;
elstur af ítum “Hlíðar”
ennþá að slætti;
stóðst þú að starfi keikur,
í stormviðra fári;
aðrir þá yngri létu
arinn sér hlýja.
Það var þér öldnum ofraun
en mig þó hlægir,
að kærar ei kaustu þér rúmið
heldur kappanna forðum.
Harðfengur helstu’ í rómu,
hikaðir ei á brýnu;
vallarstóð, vaskur í múga,
vígreifur síðast hlóðstu.
Eg kom ei, að kveða á þig lofið,
í kvæði maklegu;
heldur til þess, þú héldir
með höldum sannmælis.
Auðmaður varst þú enginn,
í aldarsfars seyru
fjárgróða, félst þú ekki,
fullhuginn góði.
Vinnan hún var þinn styrkur,
þín völundar smíði;
geymast um ókomnu árin
sem óbrotinn varði, —
minning um göfugan góðan
garpinn í verkum snarpa;
ljómar á hafdjúpið hulda
er hylur þig dáinn.
Magnús á Vöglum
JÓN EIRÍKSSON
DJÚPADAL
50 ára 1. maí 1948
í dag er best að signa sig
syngja og vera glaður.
Já — glegi og farsæld faðmi þig
fimtugi æskumaður.
Já — nú er gott að gleðja sig
þótt gráni og fækki hárin.
— Vor og farsæld faðmi þig
og fyltu svo 100 árin.
Gisli Magnússon,
Eyhildarholti
Heill sé þér fimtugum, frændi
minn!
Nú fer eg í kröfugöngu
og bið um: að verða vegur þinn
varðaður hamingju, og glaðværð-
in
þér fylgi á leiðinni löngu.
Þó stormurinn æði um breiða
bygð
og blómin þau hvíli í valnum
þá blessist þín átthaga ást og
trygð
við ilminn í góða dalnum.
Stefán Vagnsson
JóN EIRÍKSSON
DJÚPADAL
50 ára 1. maí 1948
Við íjallabarm á háum hól
hillir gamalt ættarból.
í suðri dalinn djúpa ber
við dimmblá fjöll er lyfta sér
með tign og frið í heiðið hátt
og horfa í vesturátt.
Hér átti vinur æskuvor.
Hér áa þinna liggja spor
um fjalladal og græna grund
um grýtta skriðu og mýrarsund.
Með styrk og dygð var starfið
sótt
og stundum unnið fram á nótt.
/
Hér er þitt starf, hér er þinn bær.
Hér ættar þinnar hjarta slær.
Hér fer þér vel hið fagra kvöld
er fyllir hálfa öld.
Nú bið eg guð að blessa þig
og bæinn þinn — og nýjan stig
á sextugsleið — en sömu slóð
til sæmdar okkar þjóð.
^ Friðrik Hansen
UM BÆKUR
Eftir Stefán Einarsson
Bragarbót um Austurland,i
Halldórs Stefánssonar
Þegar eg lít nú yfir ritdóm
minn um þátt Halldórs Stefáns-
sonar í Austurlandi II., sé eg að
hef gert honum mjög rangt til
með því að fjölyrða um smágalla,
sem fundnir verða á riti hans,
ekki sízt þar sem sumar af vill-
unum eru settar fram með næg-
um fyrirvara af honum sjálfum
(Steinröðarstaðir), í stað þess að
draga fram og dvélja við það sem
gott er og ágætt í bókinni.
Skal þá fyrst bent á það, að
þáttur Halldórs um Papana í
bókarbyrjun mun vera það fyrsta
sem skrifað er um byggð þeirra
í heild eftir tryggum heimildum,
flestum íslenzkum. Sama er að
segja um kaflann um Kolskegg,
hinn austfirzka landnámabókar
höfund, eða heimildarmann. Þá
er þess ógetið, að í lok hins langa
og ítarlega kafla um landnámin,
þar sem Halldór nýtur þess hve
ihundkunnugur hann er á Aust-
urlandi, bætir hann við athuga-
semdum um göfugustu menn í
Austfirðingafjórðungi á söguöld
og reynir þar að vega þá eftir
mannvirðingum og ættgöfgi. f
því sambandi svipast hann eftir
uppruna þeirra í Noregi. Þá
reynir hann að benda á hof þau
og vé er fundin verða eystra. —
sömuleiðis á líkur fyrir því á
hvaða goð mnn trúðu helzt. í því
sambandi telur hann hina mörgu
Goðatinda og Goðaborgir, sem
einkenna mjög Austurland.
Þetta leiðir Halldór yfir í
þáttinn um “Goða og Þingaskip-
un” í Austfirðingafjórðungi, en
sá þáttur þó stuttur sé mun vera
með því allra bezta í bókinni, og
vel til fallið að gamall alþingis-
maður skyldi skrifa hann. í þess-
um þætti setur Halldór fram
skoðanir um goða og goðorð fyr-
ir 930, sem áður hafa verið ve-
fengdar af fræðimönnum þeim er
skrifað hafa um myndun þjóð-
veldisins. En það er í stuttu máli
ætlun Halldórs, að hver byggð,
einkum ef hún var jafnafmörk-
uð og firðirnir, muni hafa haft
sinn goða og sitt hof eða vé, og
hafi goðorðin því í öndverðu ver-
ið nálega jafnmörg hinum göf-
ugustu landnámsmönnum og
landnámum þeirra. Telst honum
svo til, að í Austfirðingafjórð-
ung hafi verið upphaflega 33
goðorð og 11 þing, og drógust
þau saman í 9 goðorð og 3 þing,
þegar Úlfljótur kom með þjóð-
veldislög sín 930. Vera má að
hér sé fullmikið í lagt, en sterk-
ar líkur færir Halldór fyrir þess-
ari skoðun sinni. Og ef þessi
skoðun hans er á rökum byggð,
þá er ekki að kynja þótt “marg-
ar sögur og stórar” hafi gerzt í
Austfirðingaf jórðungi og það þó
flestar séu þær nú týndar. En
þessi skoðun Halldórs styrkir þá
ætlun Nordals (isl. menning I.,
117), að mikill átök hljóti að hafa
verið um goðavöldin þegar þeim
var skift upp á milli svo fárra
manna.
City Hydro
Vinnur óviðjafnan
legt þrekvirki
1911
1931
1945
1948
Fyrsti ódýri raforku-straumur
leiddur til Winnipeg frá fyrstu
raforkustöð City Hydro við
Pointe du Bois, sem framleiðir,
þegar allar vélar eru notaðar,
105,000 hesta öfl.
Þá var' orka Slave Falls plönt-
unnar, sem er önnur orkustöð
City Hydro, leidd til Winnipeg.
Var ákveðið, og byrjað, að auka
framleiðslu Slave Falls orku-
stöðvanna með því að bæta þar
við fjórum nýjum vélum.
t
Var þessu mikla verki við Slave
Falls lokið, og hefir nú orkuverið
þar framleiðslu-afl sem nemur
96,000 hesta öflum.
Nú hefir City of Winnipeg Hydro Electric System
samanlagða framleiðslu sem nemur 201,000 hestöflum.
Winnipeg borgarar vita, að hér er um að ræða ábyggi-
lega, starfandi stofnun, sem gefur þeim tryggingu
fyrir framhaldandi, öflugri framleiðslu rafurmagns
hvar sem þeir eru búsettir í borginni.
Ott| i“lxþctrc>
EIGN WINNIPEG BORGARA OG
STARFRÆKT AF ÞEIM

VÉR ÓSKUM
Þjóðræknisþingi íslendinga
í Vesturheimi
TIL ALLRA HEILLA
OXFORD HOTEL
“Staðurinn sem fslendingar mætast”
\
Joseph Stepnuk, Pres. S. M. Hendricks, Mgr.
PHONE 926 712 NOTRE DÁME AVE.
Manitoba Birds
WILSON’S PHALAROPE (Grunter)
Steganopus tricolor
Small birds between seven and eight inches long, with'
plumage dense and gull-like. The female, instead of the
male, is the bright-coloured member of the family, and
upon fulfilling her duties of egg deposition, leaves the
care of the incubation to the male. The juvenile appears
much as the male but paler and striped with reddish
'ochre above.
Distinctions: Have long awl-shaped bill. Toes scarcely
webbed but margined with narrow border.
Field Marks: Swimming habit and whirligig action.
Nesting: On the grass in damp places near sloughs.
Distribution: The prairie regions.
One of the commonest, as well as one of the lovliest of
the inlhabitants of the prairie sloughs. It loves the little
sunny mud-bottomed pools of shallow water in a meadow,
where they whirl about in little circles, stirring up the
mud with their little feet.
Economic Status: Inhabit water or waste shores and are
of little or no economic importance.
This space contributed by
Shca's Winnipeg Brewery Ltd.
MD-227