Heimskringla


Heimskringla - 23.02.1949, Qupperneq 4

Heimskringla - 23.02.1949, Qupperneq 4
4. SÍÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 23. FEBR. 1949 Heitnakringla (StofnuB ÍSM) Kemur út á hverjum míðvikudegl. Ei?endur: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185 Verfl blaflsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram. Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. öll viflskiftabréf blaðinu afllútandi sendist: The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winmipeg Ritstjóri STEFAN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg Advertising Manager: P. S. PÁLSSON "Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMTTED and pTinted by VIKING PRINTERS 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185 Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa WINNIPEG, 23. FEBR. 1949 Ávarp forseta Þjóðræknisfélagsins Háttvirti þingheimur Með komu vorri hingað í dag, til að sitja þing Þjóðræknisfélags íslendinga í Vesturheimi, minnumst vér þrítugasta afmælis félags- ins. Það eru liðin þrjátíu ár síðan að stofnfundir félagsins voru haldnir, 7. janúar, 1919, og 25. marz, 1919, þá lögðu íslendingar grundvöllinn að því félagi, sem staðið hefir nú í 30 ár, og lögðu félög og einstaklingar samskot saman til að koma hinu nýja félagi á góðann fjárhagslegan grundvöll. Með því stofnaðist félagsskap- ur, sem allir íslendingar hverrar skoðunar í trú eða pólitík, í mann- félags málum eða stjórnarmálum, gátu verið samtaka í, og voru samtaka í, og aldrei síðan, á þessum liðnu 30 árum, hefir félagið nokkurntíma brugðist þeirri upphaflegu stefnu þess, sem stofnend- urnir settu sér, að sameina íslenzka þjóðarbrotið vestan hafs í eina heild, til þess að vinna, sameiginlega, að þeim málum, sem þeir bera mest fyrir brjósti, eins og sett er fram í stefnuskrá félagsins: 1. Að stuðla að því af fremsta] á tuttugasta afmæli þess var megni að íslendingar megi verða sem beztir borgarar í hérlendu þjóðlífi. 2. Að styðja og styrkja ís- lenzka tungu og bókvísi í Vest- urheimi. 3. Að efla samúð og samvinnu meðal íslendinga austanhafs ,og vestan. Þjóðræknisfélagið er, eins og hvert þing félagsins og starf deilda bendir á, með góðu lífi, sem er vottur um þrautseigju þjóðararfsins sem vér höfum orð- ið aðnjótandi, og stefnunnar, sem félagið setti sér í upphafi þess. Félagið hefur nú starfað í þrjátíu ár og gefur góða von um að vera á lífi enn um nokkur ó- komin ár. Eg þori ekki að spá hve mörg ár, því allir spádómar fyrri ára um endingu íslenzks þingið hið 'jö'mennasta sem haldið hafði veiið upp að þeim tíma, að minsta kosti eftir nafna- bókinni að dæma, því í henni voru skráð 239 nöfn manna sem þingið sóttu og sátu fundi þess. En þar voru ekki taldir þeir sem sóttu lokasamkomu þingsins, eins og skýrt er frá í nafnabók- inni, því þar er sagt: “Að loka- fundi þingsins, fimtudagskvöld, 24. febrúar voru um 400 manns viðstaddir en engin tími til að skrásetja nöfn.” Af þef.su má dæma að fyrstu tuttugu ár Þjóðræknisfélagsins, þrátt fyrir erfiðleika, dafnaði félagið vel. Og eins held eg megi segja um næstu tíu árin á eftir og upp að þessum tíma. Á þeim tíu árum sem liðin eru síð- an hefur stórkostlegra stríð en félagskaps hafa verið langt frá| Heimuirinn hefur nokkurn tima markinu. Þeir hafa oftast verið aður þekt breitt eyðileggjandi i hraksýnisáttina, sem litla von hendur sínar yfir þjóðir og lönd. hafði um að íslenzk samtök yrðu Margir íslenzkir foreldrar sáu langlíf eða endinga góð. Ef eg' drengi sína ganga í herinn og færi nú að spá að félagið næði síðan út { dauðan á erlendum vissu takmarki, og ekki meiru, [ vígvöllum, eða í loftinu eða á gæti jafnvel það, hversu von- hafinu. Margir þeirra komu aft- gott sem það sýndist nú vera, |ur heim> sumir með heilu og seinna skoðast sem alt of skamm-; höldnu, sumir særðir, en sumir sýnt og vonlítið. j koma aldrei aftur. Þeir gáfu líf Eg las einu sinni ritgerð frá sitt 1 Þessu síðara stríði eins °g árinu 1910 sem spáði að innan tíu mafglr fslendingar gerðu í fyrra ára yrði íslenzk tunga lögð niður striðinu> °g með því hafa þeir sem mælt mál hér vestra, og ís- mar&borgað fyrir öll borgaraleg lenzku blöðin hætt að koma út.! réttindl 1 Þessu landi og Um daginn sagði mér einn stofn- 1 Bandaríkjunum, sem enda Þjóðræknisfélagsins að ár- ið 1919 hefðu þeir sem þá mættu til að stofna félagið varla þor- að að gera sér vonir um að félag- ið stæði í þrjátíu ár. Stuttu áður, eða réttara sagt, fimm árum áð- ur, árið 1914, er breyting varð á eigendum annars íslenzku blað- anna, var talið að blaðið gerði vel að endast til 1925. Svona hefur það gengið. Blöð- in eru enn á lífi og Þjóðrækn- isfélagið, nú orðið þrítugt að aldri, ber fá ellimerki með sér sem gætu bent til bráðrar hnign- unar. Samt hefur það gengið í gegnum eldraunir miklar, sem að hefðu orðið morgum veik- bygðari stofnunum um megn. Félagið var stofnað árið 1919, eftir að heimsstyrjöldin hin fyrri hafði lagt deyfandi hendi á öll félagssamtök. Fyrstu tíu árin til 1929 var hin nýbyrjaða stofnun að þroskast til lífs og ára, þá kom tíu ára tímabil sem dró úr kröftum og athöfnum einstakl- inga og»félaga, frá 1929 til 1939. En Þjóðræknisfélagið sýnist ekkert hata látið það á sig fá, því landar þeirra nú njóta, og sannað það, að fslendingar eru hvergi eftirbátar annara þjóða manna, á hvaða sviði sem er, og verð- skulda með öllum öðrum, sem hér búa að vera kallaðir borgarar þessara tveggja þjóða — Can- ada og Bandaríkjanna — og það með fullum rétti. Þann- ig uppfyllist fyrsta atriðið í stefnuskrá félagsins, — “að stuðla að því af fremsta piegni að íslendingar megi verða sem beztir borgarar í hérlendu þjóð- lífi.” Þjóðræknisfélagið hélt tilveru sinni á stríðsárunum eins og á kreppuárunum þar á undan, og nú á þrítugasta afmæli þess, eins og eg mintist, ber það engin eða fá ellimerki, sem benda til hnign- unar eða rénandi krafta. Það er betur lifandi en stofnendur þess hefðu þorað að gera sér vonir um fyrir þrátíu árum þegar þeir komu saman til að ræða mögu- leikana til að stofnsetja Þjóð- ræknisfélag. Þeim hefur fækkað stórkost- fundinum fyrir þrjátíu árum. Það er ekki gott að vita hvort að eru fleiri hérna megin grafar- innar eða hinumegin. En þeir sem enn eru með oss eru mikið farnir að eldast, eins og eðli- legt er. Þeir sem þá voru fertug- ir, eru nú um sjötugt, og ekki er að furða þó að sumir .hafi ekki verið jafn starfandi og þeir voru á fyrri árum. En svo hafa aðrir og yngri menn komið í málið, svo vér megum vænta hins bezta í framtíðinni og vera hvíðalaus- ir. Eftir því að dæma, hve mál- inu hefur gengið vel á síðustu þrjátíu árum, þá ætti félagið að geta lifað til að halda fimtugs- afmæli sitt hátíðlegt, árið 1969. Það er engin meiri fjarstæða að halda það, en það hefði verið fyrir stofnendur félagsins árið 1919 að tala um þrítugs afmæli þess þrjátíu ár fyrirfram, því engin veitt hvað framtíðin ber í skauti sínu. Sá tími er nú kom- inn, 30 ára afmælið, en hinn tím- inn, 50 ára afmælið er ekki nema 20 ár framundan. Hver veit nema að félagið eigi enn eftir glæsi- lega framtíð. Þeir verða þá, að 20 árum liðnum, flest allir farn- ir, eldri mennirnir, og sumir þeirra yngri, en þá verða aðrir og yngri komnir til að taka við af þeim, til að halda verkinu á- fram á því sviði sem þörf verður þá að vinna á. Á hverju ári eru einhverjir sem falla úr meðlimatölunni. Vér minnumst þeirra með þakk- iæti og kærleika. Þeir hafa unn ið starf sitt vel og dyggilega, leyst verk sitt vel af hendi, og leitað hvíldar. Á hinu undan- farna ári, síðan að vér komum síðast saman, hafa dáið fjórir menn sem voru í deildinni Bár- an í Mountain, þeir Júlíus A. Björnson; Ben Helgason; Einar G. Eiríksson og S. A. Stevenson. Úr deildinni Aldan, á Vestur- ströndinni hafa dáið Jakobína Björnsson, í Blaine; Þorsteinn Goodman í Marietta; Áskell Brandson í grend við Blaine og Halldór Björnson sem lést í Hallson, N. D., þangað sem hann flutti á heimili dóttur sinnar, þegar Jakobína kona hans dó. í deildinni Frón í Winnipeg hafa dáið á árinu: Gunnlaugur Johannsori; Mrs. Anna Ólafson; Mrs. Kristín Chiswell, Mrs. Jó- hanna Thorkelson. Einnig hafa fallið frá: l5r. Benedikt Björns- son, Fargo, N. D.; Mrs. Albina Joelsson, Wynyard, Sask.; Sig- urður Magnússon, Wynyard, Sask.; Valdimar Gíslason, Wyn- yard, Sask.; Thorður Thorðar- son, Gimli, Man. og S. Arnason, Chicago, 111. Og svo geta verið fleiri sem vér höfum ekki af ein- hverri vangá, talið með. Hinir nýju sem bætast við í meðlimatölu félagsins fylla aldrei skarðið að fullu, um áformupi og nýjum fram- kvæmdum. Byggingarmál Meðal þeirra mála, sem bíða e.t.v. framtíðarinnar til fram- kvæmdar, er byggingarmálið. Skýrsla var samin á þinginu í fyrra og samþykt, sem fól stjórn- arnefndinni málið til íhugunar, og milliiþinganefnd var skipuð. Á nefndarfundi var samþykt að komast í bréflegt samband við önnur íslenzk félög hér í bæ til að leita upplýsinga um fjárhags legan þátt sem hvert félag sæi sér fært að taka í málinu. Það komu aðeins tvö bréf til baka, en hvorugt félagið sem svaraði sagðist geta veitt nokkurn styrk til málsins. Með því lagðist mál- ið í dá og liggur enn, nema að þingið vilji vekja það upp aftur. Fræöslumál varð við fráfall hinna sem dáið sam’ hafa, en þeir hrinda samt verk- inu áfram, og byggja á þeim grundvelli sem hinir lögðu. Með því móti þroskast og dafnar fél- agið og færist fram að enn nýrri takmörkum. Á hinu liðna ári hafa fram- kvæmdir félagsins verið eftir öllum vonum á flestum sviðum. Árangurinn í sumum tilfellum hefur verið meiri og happasælli en vér gerðum okkur vonir um, og í öðrum tilfellum hefur hann verið minni en vera skyldi. Eg vil drepa á það, sem hefur gerst, minnast þeirra hluta, þar sem framkvæmdir urðu færri en til var ætlast, benda e-t.v. á það, sem bíður oss í framtíðinni og hvetja svo þingið til starfs, með það í huga að margt bíður oss enn að vinna að. Ekki vinnum vér öll vor verk á einu ári, en gerum til- raun til að ná einu takmarki í senn, og stefna svo að hinu næsta. Þess vegna, þó að öllum takmörkum væri ekki náð á liðnu iri þá eru önnur ár framundan ig önnur tækifæri. Með því meg- m vér byrja þrítugasta og fyrsta lega, sem komu saman á stofn- ár Þjóðræknisfélagsins með nýj Á þinginu í fyrra, samkvæmt fræðslumálanefndarálitinu, átti tilraun að vera gerð til að halda uppi fræðslumálastarfseminni á komandi ári eins og hafði verið gert á hinu liðna ári, með um- ferðar fræðslumálstjóra til að skipuleggja starfsemina og vekja upp áhuga fyrir þjóðræknismál- um þar sem að þau höfðu lagst í dá. Mrs. H. F. Danielson hlaut mikið lof fyrir starfsemi sína í þessu sambandi. Allar skýrslur deilda sem hún hafði hjálpað á einhvern háft fóru lofsamlega orðum um starf hennar. Á þing- iftu lýsti hún því yfir að hún ef- aðist um að hún gæti haldið starfinu áfram, en þó heimsótti hún deildina “fsland” s. 1. júní, og tók annan þátt í fræðslu og útbreiðslustarfi félagsins. En í haust þegar tekið var til starfa aftur eftir sumarfríið var stjórn- arnefndin hálf hikandi um hvort hún ætti aftur að fara þess á leit við Mrs. Danielson, um að taka starfið að sér, og þegar að lok- um nefndin kom sér saman um að leita til hennar, var haustið orðið áliðið og lítill tími til jóla, og hún var búin að binda sig við annað hér í bænum. Þess vegna hefur ekkert orðið af fræðslu- 'starfsemi meðal deilda af hálfu stjórnarnefndarinnar, en auðvit- að hafa deildir haft frjálsar hendur til að koma á stofn, hver hjá sér, hvaða fræðslustarfsemi sem hver hefir fundist eiga bezt við. Deildin “Brúin” í Selkirk t.d. réðist í það að kenna börnum og fullorðnum söng, og hefur nú undanfarið haft reglulegar söng- æfingar í sambandi við deildar- starfsemina í hverri viku. Söng- stjóri hefur verið Gunnar Erlendson/' sem deildin pantaði héðan frá Winnipeg, og gerði samninga við. Mér skilst að deildin í Mountain, N. D., ‘Báran’ hafi einnig haft fræðslustarf- sem; semi með höndum. f Riverton hafa nokkrar konur haldið uppi lestrar og fræðslu fundum — (Study Groups) um íslenzk fræði og önnur mál, sem þær tóku upp undir leiðsögn Mrs. Danielson í fyrra. Hér í Winnipeg er skólahald á hverjum laugardagsmorgni í Fyrstu Sambands kirkju undir umsjón Þjóðræknisfélagsins, og íslenzkir söngvar kenndir. Þrír kennarar hafa það starf með höndum, með hjálp og aðstoð hins fjórða, Mrs. Ingibjargar John- son sem var formaður skólans í mörg ár. Formaður skólans í vet- ur hefir verið Miss Salome Hall- dórson sem mikinn áhuga hefur haft fyrir kenslunni og hefur leyst verk sitt vel og samvisku- samlega af hendi. Meðkennarar hennar eru Miss Stefanía Eyford og Mrs. E. H. Sigurdson, sem einnig eiga þakkir skilið. Miss Ruth Horn hefur hjálpað með því að spila undir á píanó þegar verið er að æfa söng. Síðastliðið vor hélt skólinn á- gæta samkomu 1. maí, í Fyrstu Lútersku kirkjunni á Victor St., bar sem skólahaldið var í fyrra, með ágætum árangri. Meðal þeirra sem sáu um samkomuna, sönginn, leikina og fleira voru Mrs. Ingibjörg Johnson, Mrs Violet Ingjaldson og ungfrú Katrín Brynjólfsdóttir. — Mrs. Hólmfríður Danielson sá um sönginn aðallega. Þar komu einn- ig fram, séra Eiríkur Brynjólfs- son og forseti félagsins. Eg vildi nota þetta tækifæri til að þakka kennurunum fyrir starf þeirra. Það er stundum erf- itt og ábyrgðarmikið. En það er engu að síður þýðingarmikið. Einn kenaranna sagði einu sinni að það væri starf sem borgar sig þó að ekki nema eitt einasta barn sækti skólann. Og svo getur vel verið. Það er aldrei fjöldinn einn sem þýðingu hefur, en ár- angurinn af fræðslu einstakl- inga, hvort sem eru margir eða fáir. Agnes Sigurðson námsjóður Eins og menn vita, er ekkert að útskýra í sambandi við náms- sjóð Agnesar Sigurðson nú en að tilkynna að öll vinnan við að safna í sjóðinn og styðja ung- frúna í námi hennar hefir borið mikinn og góðan árangur. Hún kom hér fram í haust sem leið í Winnipeg og hlaut hinn ágæt- asta dóm frá öllum blöðum bæj- arins, það var fyrsti sigurinn, að maður telji ekki hina miklu sig- urför hennar til íslands s. 1. vor. En þar næst kom hún fram í Town Hall í New York, 19. jan- úar og hjá þeim mönnum, sem dæma allra manna harðast og ó- vægast, í New York, sem vanir eru jafnvel að leggja dóm á heimsfræga listamenn, hlaut hún ágæta viðurkenningu, betri en hún átti sjálf von á, og sem bend- ir til þess að framtíð hennar sem listakona hefur nú fulla trygg- ingu. Þjóðræknisfélagið má vera stolt af þessari ungu konu að fullkomna sig á því listasviði, sem hún valdi sér. Það nýtur eitthvað af heiðrinum og frægð- inni sem hún hlýtur, er tímar líða. Nú er þessi sjóður, þessi fjár- söfnun á enda. En nú væri líka tíminn til þess að skygnast um og komast að því hvort að ekki eru aðrir ungir listhneigðir ís- lendingar sem hjálpar þurfa og verðskulda, sem vér gætum stutt að einhverju leyti. Vér gæt- um reynt að komast að því hvern- ig og á hvaða hátt hjálp gæti veizt þeim og með hverjum kjör- um. I Minjasafn Minjasafnið stendur þar sem það stóð fyrir ári síðan. Til eru nokkrir munir sem sendir hafa verið Þjóðræknisfélaginu til varðveitingar og geymslu, sam- kvæmt listanum sem eg mintist í fyrra í 21. árgangi Tímaritsins, bls. 103. En auk þeirra hefir Þjóðræknisfél. eignast nokkra dýrmæta gripi, eins og t. d. kertastjakan sem hér var til sýn- is í fyrra, skjöl þau er voru send félaginu frá stjórn íslands, og Þjóðræknisfélagi fslands á ís- landi á 25 ára afmæli félagsins, mjög merkileg skjöl undirskrif- uð af stjórnarmönnum fslands, og stjórnarnefnd félagsins ,hvort um sig. Einnig eru aðrir munir sem félagið hefur eignast á ýms- an hátt, sem of verðmætir eru til þess að þeir liggi hér og þar á meðal nefndarmanna eða upp á hillu þar sem þeir safna riki en engin fær að sjá eða skoða. Þetta er mál, sem verður fyr eða síðar að greiða fram úr. En, enn sem komið er hafa engin ráð sem fylgjandi eru komið fram í sam- bandi við minjasafnið. Háskólamálið Með aðstoð og hjálp og hvíld- arlausri vinnu ágætra manna er þessu máli nú komið á það stig að stofnun kenslustóls í íslenzku máli og íslenzkum fræðum hefir fulla tryggingu. Markmiðið sem sett var, að safna hundrað þús- undum dollara fyrir 12 janúar, 1949, var náð fyrir síðustu ára- mót, og nú er eftir að ná næsta markinu, $200,000 dollara, eða næst því sem hægt er, og að stofna kenslustólinn fyrir 17. júní 1952. Háskólaráðið hefir nú tekið á móti þeim peningum, sem safnast hafa, um $115,000 dollara, og önnur $20,000 í föstum loforð- um. Mest af þessu hefur safnast í þúsund dollara upphæðum og meira frá hverjum. Það var gert aðallega til þess að vissa yrði fyrir því að ná upphæðinni. En nú verður leitað til almennings, til að ná þeirri upphæð sem þörf er á til þess að hún geti leitt af sér nóg til að starfrækja kenslu- stólinn. Þetta er f jórðungsaldar draum- ur Þjóðræknisfélagsins að ræt- ast, og er það góðsviti fyrir framtíðina. íslendingar hafa haft eitthvað líkt þessu í huga frá næstum því fyrstu tíð. Það á vel við að vér getum haldið upp á 30 ára afmælishátíð Þjóðræknisfél- agsins með því að auglýsa sam- þykt háskólans um að hann hafi tekið fyrsta sporið í að ganga inn á samninga um að stofnsetja þennan fyrnefnda kenslustól. Að mínum dómi, eins og eg mintist fyrir ári síðan, getur þessi stofn- un kenslustóls í íslenzku og ís- lenszkum fræðum orðið eitt af hinum ágætustu minningar- merkjum vor íslendinga hér í Vestur-heimi, og tákn þess að þó vér séum tiltölulega lítið þjóðar- brot af lítilli þjóð, þá höfum vér metið mál vort og menningu nóg til þess að vilja taka það oss á herðar að stofna kennaraembætti í háskólanum, sem varir á meðan að sú menningarstofnun varir og fræðir ekki aðeins hérlent fólk, en afkomendur vora um þjóð vora og um þjóðararf. Þetta mun einnig vera, er eg bezt veit, í fyrsta skifti í öllu Vestur Can- ada að slík tilraun hefir verið gerð af nokkurri félagsstofnun eða af einstaklingum, sem er þó svo títt annarsstaðar í þessari heimsálfu, að stofnsetja fræðslu- stól við háskóla. íslendingar munu hljóta sérstaka viðurkenn- ingu og frægð fyrir framtaksemi sína, og þykir mér vænt um að geta komið hér fram með þessa yfirlýsingu við þetta tækifæri. Það væri ekki óviðeigandi að Dr. P. H. T. Thorlaksson, sem hefur verið formaður þeirrar nefndar, sem mest hefir unnið að fjársöfnuninni bæri hér fram skýrslu á þinginu, eins og hann gerði í fyrra. Eg hefi haft tal af honum, og fyrstu tvo daga þings- ins er hann í önnum á fundum læknafélags Canada sem er ver- ið að halda í Winnipeg. En eg hefi samið við hann, að hann komi hér fram kl. 11. á miðviku- dagsmorguninn, að öllu forfalla- lausu. Háskólinn er búinn að legja fram yfirlýsingu um vænt- anlega stofnun stólsins sem var tekin upp í dagblöðunum s. 1. föstudag, og um samningana, sem háskólinn hefir gengið inn á. Það er nú ekkert eftir annað en að leita til almennings til að bæta upp það sem enn þarf til að stólnum verði borgið. Útgáfumál • Tímarit félagsins var enn einu sinni, með sömu ágætum og það hefir verið, bæði að innihaldi og frágangi sem það hefir verið frá upphafi. Ritstjóra ritsins, herra Gísla Jónssyni ber að þakka hans ágætu frammistöðu í sambandi við útgáfu ritsins, ekki aðeins þetta síðasta ár en öll þau ár sem hann hefir verið í þeirri ábyrgð- arfullu stöðu. Tímaritið hefir útbreiðslu hér í íslenzku bygð- unum og heima á íslandi, og vinnur mikið og gott útbreiðslu- starf. Án ritsins mætti Þjóð- ræknisfélágið ekki vera. Raddir hafa heyrst sem halda því fram að ársgjaldið, sem innifelur borgun fyrir ritið, sé alt of lágt. En það mál kemur seinna fram á þinginu til umræðu og af- greiðslu.

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.