Heimskringla - 08.06.1949, Blaðsíða 1

TRY A
"BUTTER-NUT
LOAF
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg, Man.
Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr.!
#################»##»#############
TRY A
"BUTTER-NUT"
LOAF
CANADA BREAD CO. LTD. í
Winnipeg, Man.
Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr.!
LXIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. JÚNf 1949
NÚMER36.
FJALLKONAN Á IÐAVELLI
MRS. MAGNEA SIGURÐSSON
verður Fjallkona á þjóðhátíðinni á Hnausum 18. júní.
Hátíð Winnipegborgar
Sjötíu og fimm ára hátíð Win-
nipegborgar stendur nú sem
hæst. Síðast liðinn mánudag
mátti heita að eitt helzta atriði
allrar viku skemtiskránnar færi
fram, en það var skrúðför til að(
sýna bæði iðnaðar og menningar-
&ögu borgarinnar og sem talið er
að 125,000 manns hafi séð, er hún
fór um helztu götur borgarinnar.
í þeirri skrúðför tóku íslend-
ingar þátt og fórst það afbragðs
vel. Vagn þeirra sómdi sér prýði-
lega í skrúðförinni og var á ýms-
an hátt hinn eftirtektaverðasti.
Var ekki hægt að ná í viðunandi
mynd af honum í þetta blað, svo
það bíður næsta blaðs, ásamt ítar-
legri skýringum.
í skrúðförinni tóku um 100
skrúðvagnar þátt og 21 flokkur
hljómleikara.' Hér hefir ekkert
sézt áður af þessu tæi, er við
þetta jafnist.
Frá upptökum skrúðfararinnar
við Redwood Avenue, suður alt
aðalstræti og vestur Portage til
Sherbrook og til Broadway og
þinghússins er sagt að ekki hafi
verið auður blettur og víða var
röð fólksins 12 föld.
f bænum er fult gesta bæði frá
Bandaríkjunum og Austur og
Vestur-Canada.
VIÐTAL VIÐ
JÓN HÖRDAL
Jón Hördal frá Hörðadal í
Dalasýslu, en nú til heimilis á
Lundar, leit inn á skrifstofu
Heimskringlu s. 1. mánudag.
Hann mun til bæjarins vera kom-
in í boði borgarstjórnar, er
veizlu heldur þeim, er í Winni-
peg áttu heima fyrir árið 1886.
Jón kom hingað þrem árum áður
og er því vel að veizsuheiðrinum
kominn.
Heimskringla hefir verið að
reyna að ná tali af þeim fslend-
ingum er hingað komu fyrir árið
1886 eða öðrum eldri mönnum
og spurt þá um hvernig umhorfs
hafi verið í Winnipeg í þeirra
augum í fyrri daga.
Jón Hördal er einn þeirra.
Vestur um haf kom hann á-
samt foreldrum sínum og syst-
kinum árið 1883. Var hann þáj
sjálfur 13 ára gamall. Settust
foreldrar hans að á Rauðárbökk-
um í Winnipeg, þar sem C N R
járnbrautastöðin er nú. Þar rétt
hjá var hervirkið Fort Garry.
Reisti faðir hans þar timburskúr
og bjó fjölskyldan, eða níu
manna í honum í 3 til 4 ár. Voru
þeir vetrar langir og kaldir. Fað-
ir Jóns vann hverja vinnu, sem
til féll, var við húsabyggingar
á sumrum og sagaði eldivið á
vetrum. Hver köstur (cord) gaf
í aðra hönd 50 cents. Sjálfur
vann eg með föður mínum, sagði
Jón, en svo seldi eg blaðið Free
Press og burstaði skó þess á
milli. f ánni veiddum við “cat-
fish” og gullaugu í soðið og
höfðum ávalt nokkuð afgangs
til sölu. En að öðru leyti en því
er fiskurinn drýgði í búi, var
ekki neinn uppgripa gróði í
þessu.
Frá íslandi komum við til
Quebec, en þaðan með járnbraut
um Bandaríkin til St. Boniface.
Bygt mátti þá aðeins heita hér
með fram aðalstrætinu, sem
raunnar var ekkert stræti og
hafði ekki verið byggt að öðru
en að lausir plankar höfðu verið
lagðir yfir verztu ófærunnar. —
Húsin voru strjál, jafnvel við
Aðal stræti.
Hér var talsvert af íslending-
um um þetta leyti og man eg eft-
ir þessum: séra Jóni Bjarnasyni,
er fermdi mig; Vilhelm og
Magnúsi Pálssonum; Páli og
Halldóri Bardal; Baldvini Bald-
vinsyni, Fríman Arngrímssyni;
Eggert Johannssyni; Einari
Hjörleifssyni; Andrési Reyk-
dal; Sigtryggi Jónassyni o. s.
frv. Skemtu þessir oft í íslenzka
félagshúsinu og síðari árin af
þessum þremur eða fjórum, sá
eg Skuggasvein leikinn. Þótti
það heldur en ekki gaman. ís-
lenzkar messur voru hér nokkru
sinnum í félagshúsinu, því
kirkja var engin og fóru eftir
atvikum eða presta heimsóknum
fyrst í stað.
Jón Hördal kyntist viðskifta
frumherjum þessa bæjar eins og
Ashdown, McDermot, Banna-
tyne, Logan og Fonseca. Nöfn
þessara eru á allra vörum enn,
enda voru götur hér skírðar eftir
þeim. Var Jón kærkominn gest-
ur til þeirra, því hann færði þeim
j blaðið, sem ein mesta skemtun
hér var þá að fá. Og fyrir ár-
vekni og stundvísi Jóns, kölluðu
þeir hann “their good boy”. Við
járnbrautalagningu héðan og
vestur í land vann Jón mörg ár.
Vinnubími var 12 stundir á dag
og kaup $1.25 ekki á tímann eins
og nú heldur á dag.
Jón var íþrótta-kappi hin
mesti. í eitt sinn vann hann hér
125 mílna kapphlaup; fór hann
skeiðið á 24 kl.stundum.
Þrátt fyrir 79 ára aldurinn, er
Jón Hördal enn hinn ungi, góði
og frái drengur sem frumherjar
viðskifta lífsips hér höfðu að
verðugu hinar mestu mætur á
STÓRTJÓN í TVEIMUR
ELDSVOÐUM
Grunur leikur á, að íkveikju-
æði, eða beinlínis skipulögð
skemmdarverk liggi á bak við
nokkra eldsvoða, sem orðið hafa
hér í bænum í vikunni. Tveir af
þessum brunum urðu alvarlegir,
en á öðrum stöðum, þar sem eld-
ur kom upp, eða kveikt var í
tókst slökkviliðinu að kæfa eld-
inn, áður en stórtjón hlaust af.
Alvarlegastir urðu eldsvoðarnir
á fimmtudagsmorgun er Neta-
gerð Björns Benediktssonar við
Holtsgötu og Hringbraut brann
til ösku og milljóna verðmæti í
síldarnótum og efni til nóta-
gerða varð eldinum að bráð. Þá
stórskemmdist Franski spítalinn
við Lindargötu þenna sama
morgun.
Kallaö út 16 sinnum í vikunni
í gærkvöldi hafði slökkvilið-
ið verið kvatt út 16 sinnum það,
sem af var vikunni, þrisvar á
mánudag, einu sinni á þriðju-
dag, tvisvar á miðvikudag, sjö
sinnum á fimmtudag og þrisvar
í gær. Sumstaðar var eldurinn ó-
venjulegur og vitað um orsakir
hans.
En á öðrum stöðum er ekki
hægt að sjá annað en að um í-
kveikju sé að ræða. Á miðviku-
dag kviknaði t. d. í á sama tíma
í kjallara á Bergþórugötu 21 og
í skúr við Snorrabraut 56. Um
sama leyti og eldurinn kom upp
í netagerðinni kviknaði í skúr á
Framnesvegi 58 og brotinn var
brunaboði á Spítalastíg, en það
var gabb. Litlu síðar kviknaði
svo í Franska spítalanum.
Er engu líkara en að gerðar
hafi verið tilraunir til að dreifa
kröftum slökkviliðsins til þess að
gera starf þess sem erfðast og
tjónið af eldinum sem mest.
ítarleg rannsókn
Rannsóknarlögreglan vinnur
nú að rannsókn þeirra bruna, þar
sem ekki er vitað um eldsupptök.
Mun allt verða gert, sem hægt
er til að komast að eldsupptök-
unum og um leið komast fyrir
um hverjir kunna að vera valdir
að brununum, ef um íkveikjur er
að ræða.
Er þess vænst að þeir, sem
kunna að hafa orðið varir við
grunsamlegar mannaferðir í
kringum brunastaðina, eða þar
sem brunaboðar hafa verið brotn
ir til að gabba slökkviliðið, láti
rannsóknarlögregluna vita.
Fræklegt starf slökkviliðsins
Slökkviliðið hefir sýnt frá-
bæran dugnað og ósérhlífni und-
anfarna daga við að ráða niður-
lögum eldsins á hinum ýmsu
stöðum. Frækilegast er starf
þeirra í Franska spítalanum. —
Karl Bjarnason, sem gegnir störf
um slökkviliðsstjóra í fjarveru
Jóns Sigurðssonar, hefir beðið
Morgunblaðið, að færa slökkvi-
liðsmönnum þakkir fyrir dugn-
að þeirra og flugvallarslökkvi-
liðinu þakkir fyrir aðstoð.
Frá 10. maí hefir slökkviliðið
verið kvatt út 47 sinnum.
Á FERÐ MEÐ KóR
í NOREGI
Phyllis Magnússon
Það er nú talsvert að því gert,
að afla sér þekkingar á öðrum
þjóðum með skipulögðum ferða-
lögum æskunnar. Með því er það
tvent unnið, að kynna sig erlend-
um þjóðum og kynnast þeim. í
Moorhead, Minn., er skóli, (Con-
cordia College), sem gott orð fær
syðra fyrir að sýna lit á þessu í
verki. Sendir hann í þessum
mánuði nemenda söngflokk sinn,
um 59 manns, undir stjórn Paul
J. Christiansen, til Noregs. Á
kórinn þar að syngja 31 kvöld til
og frá um landið. Kemur hann
ekki úr ferðinni fyr en í lok júlí.
Kór þessi kvað orðlagður á
sviði svipaðra kóra og hefir
sungið í mörgum stærri borgum
syðra eins og Minneapolis,
Northfield, Chicago, Detroit,
Pittsburg, Washington og New
York. En þaðan var siglt með
skipinu Stavangerfjörd 29. maí
til Noregs.
f kór þessum er ein íslenzk
stúlka. Heitir hún Phyllis og er
dóttir Magnúsar J. Magnússonar,
í Roseau, giftum norskri konu,
en foreldrar hans voru Jón og
Guðrún Magnússon, sem flestir
Dakota fslendingar munu kann-
ast við.
Heimskringla óskar Phyllis og
skólasystkinum hennar góðrar
ferðar um norðurljósa land frænd
þjóðar vorrar og ánægjulegrar
heimkomu.
Hér fer á eftir frásögn af
tveimur stórbrunnum á fimmtu-
dagsmorgun;
Tjónið í netagerðinni
Slökkviliðið var kvatt að neta-
gerð Björns Benediktssonar á
fimtudagsmorgun klukkan 4.29.
Ungur maður, Einar Þorsteins-
son, Holtsgötu 37, sem var á leið
heim til sín tók eftir reyk, sem
lagði úr húsakynnum netagerð-
arinnar. Er hann gætti betur að
sá hann að mikill reykur var í
byggingunni og gluggarúður
crðnar svartar af reyk. Hann
hljóp inn til sín og símaði á
slökkviliðið, sem kom brátt á
vettvang.
Húsaskipan
Þegar slökkviliðsmenn brutu
upp í netagerðinni, til að komast
að eldinum, gaus á móti þeim
gríðarlegur reykur og byggingin
var brátt alelda.
Húsum var þarna þannig hátt-
að, að við Holtsgötu var stein-
hús, sem er í smíðum. Var efri
hæð þess ekki fullbygð, en í
kjallara voru geymdar 11 síld-
arnætur. Áfast við þessa bygg-
ingu var verkstæðisbyggingin,
sem vissi að Hringbraut. Var það
einlyft timburhús, járnklætt. Á
neðri hæð hússins voru vinnu-
stofur og birgðageymslur, en á
efri hæð vinnusalir tveir þar
voru einnig geymdar síldarnæt-
ur.
Það varð brátt ljóst, að ekki
myndi nein tök á að bjarga hús-
unum, eða því, sem í þeim var,
því á svipstundu stóð alt í báli.
Hinsvegar var lögð aðaláherzla
á að bjarga lýsisstöð Bernhards
Pétursen, sem var áföst við neta-
gerðina, fyrir vestan, og litlu í-
búðarhúsi úr timbri fyrir austan
netagerðina. Tókst með miklum
dugnaði slökkviliðsmanna að
bjarga báðum þessum bygging-
um. Timburhúsinu var bjargað
með því að breitt var yfir það
segl og vatni dælt á seglið, án
afláts. Eldur læsti sig í þak-
skeggi lýsisstöðvarinnar en það
tókst að hefta útbreiðslu hans.
Vann slökkiliðið þarna klukku
stundum saman. Timburhús neta
gerðarinnar féll brátt að grunni
en eldurinn hélt áfram að loga
í nótunum. Varð að fá krana til
að róta nótunum til svo hægt
væri að komast að eldinum. Enn
í gær var eldur í nótahúgunni,
en að öðru leyti var alt brunnið
innan úr steinhúsinu og standa
steinveggirnir kolsvartir eftir.
Ómetanlegt tjón
Eldsvoðinn í netagerðinni olli
ómetanlegu tjóni, því þótt hægt
sé að meta sjálft verðmæti síld-
arnótanna, efnisins, sem brann,
véla og verkfæra, til peninga, þá
er ekki hægt að meta það óbeina
tjón, sem eyðilegging síldarnót-
anna veldur síldarútveginum.
Um sjötti hluti síldveiðiflot-
ans átti nætur sínar geymdar í
netagerðinni og það er alveg úti-
lokað að hægt sé að útvega næt-
ur í staðinn fyrir næstu síldar-
vertíð. Auk þess var þarna mikið
af hálfunnum nótum, sem ætlað
ar voru fyrir Hvalfjarðarvertíð
að hausti og efni í Hvalfjarðar-
nætur, sem eru nokkuð frá-
brugðnar norðurlandsnótunum.
Verður einnig erfitt að bæta það
tjón.
Verðmæti síldarnótanna er á-
ætlað um 2 miljónir króna, en
efni var þarna geymt fyrir 4 —
500 þúsund krónur. Þá brunnu
vélar og verkfæri, sem mikið
verðmæti var í.
Verðmæti efnisbirgðanna, sem
brann ,er raunverulega meira en
reiknað er með hér að framan,
þar sem sumt var hálfunnið og
tapast vinnulaun, sem búið var
að leggja í það.
Vátrygging
Timburhús netagerðar Björns
var vátryggt fyrir 400 þús. kr.
og vélar og verkfæri fyrir um
100 þús. krónur. En steinhúsið,
sem ekki var nema hálfbygt var
óvátryggt.
Eigendur síldarnótanna munu
sjálfir hafa vátryggt nætur sín-
ar. Hafði Björn Benediktsson
hvatt eigendur þeirra til að vá-
tryggja þær, því áður vildi það
til að trassað var að tryggja næt-
ur, sem voru í viðgerð eða
geymdar voru í netagerðinni.
Óskiljanleg eldsupptök
Eldurinn virðist hafa komið
upp á neðri hæðinni í timburhús-
inu. En með hvaða hætti er
mönnum óskiljanlegt. Ósenni-
legt er að um sjálííkveikju geti
verið að ræða, þar sem nætur
allar og efni var vel þurt. Dag-
inn áður hafði ekki verið farið
með neinn eld í verkstæðinu. —
Var ekki einu sinni litað þann
dag, en þegar nætur eru litaðar
er litarefnið hitað. Var því ekki
til að dreifa að þessu sinni.
Eldurinn nokkurn tíma að
búa um sig
Nokkru áður en kallað var á
MISS CANADA
UNGFRÚ SIGURRÓS VÍDAL
verður Miss Canada á þjóð-
hátíðinni á Hnausa 18. júnd.
slökkviliðið, að netagerðinni, —
var fólk á ferli um Holtsgötuna.
Hafði stúlka nokkur er var í
hópnum orð á því, að kviknað
myndi í netagerðinni. Hinir
töldu það ósennilegt, þótt reyk-
legði þar út. Myndi reykurinn
stafa frá reykháf og hefði fólkið
kveikt upp þetta snemma vegna
þess hve kalt var í veðri. Hugs-
aði fólkið ekki frekar um þetta
fyr en það heyrði í slökkvilið-
inu.
Framh.
Flytur fjölda af ræðum
Dr. Richard Beck, prófessor í
Norðurlandamálum og bókment-
um við ríkisháskólann í Norður
Dakóta í Grand Forks N. D. hef-
ir undanfarnar vikur flutt fjölda
af ræðum þar í borg og víðar.
Á þjóðhátíðardegi Norðmanna
þ. 17 maí, flutti hann frá útvarps
stöðinni í Grand Forks, í tilefni
dagsins, ræðu um Norðurlönd og
heimsfriðinn; daginn eftir var
hann ræðumaður á fundi Kiwan-
is-klúbbsins þar í borg og talaði
þar um Sameinuðu þjóðirnar, —
starfsemi þess félagsskapar og
hlutverk, en hann sat fundi hans
úaglangt þ. 9. maí, sem gestur
Thor Thors, sendiherra fslands
og fulltrúa þess hjá Sameinuðu
þjóðunum. Um sama efni flutti
dr. Beck síðar í þeirri viku tvær
útvarpsræður og einnig ítarlegt
erindi fyrir nemendur háskólans
í blaðamensku.
Þann 23 og 25. maí, flutti hann
fyrirlestra um Sameinuðu þjóð-
irnar fyrir nemendur í ensku-
deild háskólans. Að kvöldi þ. 26.
maí var hann aðalræðumaður við
skólauppsögn gagnfræðaskólans
í Brocket, N. Dak. og kvöldið
eftir við samskonar hátíðahöld
í Reynolds, N. Dak., Ræðuefni
hans við bæði þau tækifæri var
“Lögeggjan samtíðarinnar” —
The Challenge of Today —.
Loks hélt hann á fundi Rotary-
klukkssins í Grand Forks þ. 7.
júní ræðu um Sameinuðu þjóð-
irnar.
« •* *
Verzlunarmaður var að ráða
skrifstofustúlku: — Og hvað
getið þér gert?
Hún: — Ja, eg get dálítið vél-
ritað og svo kann eg ósköp lítið
að hraðrita og svo — er eg ágæt
að dansa.