Heimskringla - 10.08.1949, Blaðsíða 1

>##*»»»»»»>•
3 New loaves by
CANADA
BREAD
1. Tendcr Crust
2. 16 oz. White Sandwich
3. Honey Crushed Brown
Ask your Grocer for them
3 New loaves by
CANADA
BREAD
1. Tender Crust
2. 16 oz. White Sandwich
3. Honey Crushed Brown
Ask your Grocer for them
LXIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 10. ÁGÚST 1949
NÚMER45.
Avarp Forseta
/ upphafi hátíðahaldanna á Gimli, Man., 1. ágúst 1949
Eftir séra Valdimar J. Eylands
Samkomugestir!
Við erum saman komin á þessum fagra sumardegi, á þessum
sögufræga og yndislega stað til að sitja sextugustu þjóðhátíð Vest-
ur-íslendinga. Við, sem hér erum samankomin, erum arftakar
mætra manna sem ruddu brautina í fyrstu, vörðuðu veginn, sköpuðu
fordæmið, og kölluðu menn saman undir merki íslenzks þjóðernis
og þjóðrækni. Er þar að minnast dr. Jóns Bjarnasonar, og Jóns
Ólafssonar ritstjóra, sem voru forvígismenn hreyfingarinnar og
ræðumenn fyrsta Islendingadagsins, sem eins og kunnugt er, var
haldinn í borginni Milwaukee í Bandaríkjunum, árið 1874.
Sextán árum síðar voru báðir þessir menn komnir til Winnipeg,
og voru fyrstu ræðumenn fyrsta íslendingadagsins sem þar var
haldinn, undir forystu W. H. Paulsons, 2. ágúst 1890. Þetta varð
upphaf langrar sögu, sem eg hygg að íslenzkir annálaritarar beggja
megin hafsins muni telja næsta merkilega. Áhrif þessa fyrsta há-
tíðahalds fslendinga í Winnipeg, sem síðan var haldið þar í borg
árlega alt til ársins 1932, en síðan hér á Gimli, með ágætri sam-
vinnu við bygðarfólkið hér, hafa náð meira og minna til allra bygða
okkar hér vestan hafs, og orðið þess valdandi að hliðstæðar sam-
komur hafa farið fram í mörgum sveitum þar sem íslendingar
dvelja, alt fram á þennan dag. Þessi hátíðahöld hafa haft mikla
þýðingu, ekki aðeins fyrir líðandi stund, heldur hafa þau og elft
samheldni okkar og samvinnu innbyrðis, og um leið kynt okkur sem
þjóðflokk út á við, betur en flest annað sem við höfum haft með
höndum.
í prentaðri dagsrká sem ykkur var í hendur fengin við hliðið,
munið þið finna nöfn þeirra manna og kvenna sem hafa tekið opin-
beran þátt í þessum hátíðahöldum okkar undanfarin sextíu ár.
Margt hafa ýmissir þessara ræðumanna sagt fallega, og skáldin
hafa sungið fslandi og kjörlöndunum nýju margan dýran og ein-
lægan óð, á umliðnum hátíðisdögum.
Við, íslendingadagsnefndin, sem berum ábyrgð á skemtiskrá
þessa dags, erum sannfærðir um að hún muni standast samanburð
við það sem á undanförnum árum og áratugum hefir verið borið á
borð fyrir fólk við svipuð tækifæri. Við njótum þeirrar ánægju
að hafa hér með okkur í dag hugljúfa gesti austan um haf, frá
ættjörðinni, 1 og einnig gesti vestan frá Kyrrahafsströnd. Auk
þeirra eru hér staddir aðrir viðurkendir ræðumenn, og skáld. Allir
hafa ræðumennirnir lofast til að vera stuttorðir og gagnorðir, og
skáldin flytja engar inngangsræður! Veðrið er hagstætt. Alt|
leikur í lyndi. Njótið dagsins sem bezt. Verið öll hjartanlega
velkomin.
SR. FRIÐRIK HALL-
GRÍMSSON DÁINN
- .
1 ‘ 'M
fyrir sig, eða að minsta kosti
sína, eins og var kjörorð frum-
herjanna. Af samhug þeim er
lýsti sér á samkomunni til gull-
brúðhjónanna og allri góðvild-
inni í garð þeirra, verður ekki í
augum viðstaddra ofsögum farið.
Og svo kemur hér skemtiskrá-
in í þeirri röð er atriði hennar
fóru fram:
Hólmfríður Daníelsson:
1.
5), “Hve
2.
B. A.
er svo
Séra Friðrik Hallgrímsson
f skeyti til sr. Valdimars J.
Eylands heiman af íslandi í gær.
getur þess að sr. Friðrik Hall-
grímsson, dómprófastur, hafi lát-
ist laugardaginn 6. ágúst.
Sr. Friðrik kom vestur um haf
1903 og var prestuf Argylinga
þar til 1925, að hann hvarf aftur
heim, gerðist annar prestur Dóm-
kirkjunnar í Reykjavík og síðar
dómprófastur. Hann var fæddur
1872 og því um 77 ára. Hann var
Sálmur 310 (1, 2
gott og fagurt”
Ávarp forseta, séra
Bjarnason
3. Samsöngur, “Hvað
glatt”
4. Minni gullbrúðar, Mrs. And-
rea Johnson
5. Samsöngur, “Fósturlandsins
freyja”
6. Minni gullbrúðguma, Sigurð-
ur Wopnford
7. Söngur, sex stúlkur
8. Kvæði, Friðrik P. Sigurðson
9. Samsöngur, “Táp og fjör og
frískir menn”
10. Söngur, Geraldine Björnson
11. Kvæði, Gutt. J. Guttormsson
12. Einsöngur, Mrs. B. A.
Bjarnason
13. Afhending gjafa, séra B. A.
Bjarnason
14. Söngur, Geraldine Björnson
15. Ávarp, Stefán Einarsson
sonur Hallgríms Sveinssonar
biskupsp, maður lipur og vinsæll| varP> Gunnlaugur Holm
og helgaði kristindóminum starf !7. Svar gullbrúðgumans, Berg-
sitt, ekki sízt með útgáfu kristi-j ur J. Hornfjörð
legra fræða fyrir æskulýðinn. 18. Svar gullbrúðarinnar
Kona hans var Bentína Björns-
dóttir, bónda og hreppstj. á Bú-
landsnesi við Djúpavog.
sín fyrstu Isbister verðlaun í XI
bekk (grade).
Eggert er sem stendur á hvíld-
ardögum sínum hjá ömmu sinni.
19. Eldgamla ísafold, God Save
The King
ÍSLENDINGADAGURINN
fslendingadagurinn 1. ágúst á
Gimli, hepnaðist ágætlega. —
Skemtiskrá var góð og um veðrið
fór betur en vænta mátti að
minsta kosti um tíma að morgn-
inum. Gestirnir sem lengst að
voru komnir, voru kærkomnir á
deginum bæði sem ræðumenn og
nýjir góðir kunningjar. Aðsókn
dagsins var góð, eflaust nokkuð
yfir 3 þúsund. Aðgöngumiðar
seldir heyrðist að verið hefðu um
2600.
Ávörpin, ræðurnar og kvæðin,
sem flutt voru, eru flest eða öll
birt í þessu blaði. Er því óþarft
að minnast þeirra hér. Það er alt
til samans mikið innlegg í þjóð-
ræknisdálk vorn og verður ekki
annars fremur óskað, en að slíkt
haldist hér við.
Framhjá einu virðist þó ekki
mega ganga, en það er að þakka
Fjallkonu dagsins, frú Hólmfríði
Danielsson ágætan flutning á er-
indi sínu.
Flestir sem vér höfum heyrt
minnast á (laginn, hafa lokið lofs-
orði á skemtunina. Það eina sem
á móti honum hefir verið haft, er
að hann hafi tæplega verið nógu
mikið helgaður sextugasta af-
mæli dagsins.
En ekki getum vér sagt, að að-
finsla þessi hafi verið neitt áköf.
Annað, sem einstökum fanst sér
órétt gert með, var að þeir gátu
ekki fengið hina prentuðu dag-
skrá, er útbýtt var við inngang-
inn. Það er víst enginn efi á að
nokkuð margir fara hennar á mis
árlega. Upplagið sem prentað er
hefir um mörg ár ekki nægt þörf-
inni. f ár sakna menn þessa
meira, vegna þess að skráin hafði
nú inni að halda nokkrar upp-
lýsingar um sextíu ára starfs-
rekstur íslendingadagsins.
Skrúðför frá pósthúsinu á
Gimli út í skemtigarðinn var
nýtt atriði á deginum. í farar-
broddi þar var vagn sá, er fs-
lendingar sýndu í skrúðför á 75
ára afmæli Winnipegborgar.
Koma góðra gesta að heiman,
er búin að ná þeirri hefð, að það
þykir heldur en ekki brestur á
skemtun dagsins, ef enginn er
þar staddur að heiman. f þetta
sinn var gæfan okkur hliðholl að
þessu leyti, þar sem Dr. Þorkell
Jóhannesson háskólakennari og
frú hans eru hér á skemtiferð
og um leið á íslendingadeginum.
íslendingadagsnefndinni bera
þakkir fyrir sitt mikla og óeig-
ingjarna starf í þágu hátíðarinn-
ar.
GÓÐUR NÁMSMADUR
S. Eggert Peterson
sonur Mr. og Mrs. S. Peterson í
Pine River, vann Isbister skóla-
verðlaunin, $60, eftir fyrsta árs
nám í vísindum hjá United Col-
lege á s. 1. vori. Skipar þetta
honum í hóp 10 beztu náms-
drengja, af 2000 alls, í fyrsta árs
bekk háskólans og allra skóla,
sem samband hafa við hann í
fylkinu. Á s. 1. ári vann Eggert
DÁN ARFREGN
Gísli Sigmundsson, um langt
skeið kaupmaður að Hnausum í
Nýja íslandi, lézt 3. ágúst á
Svanhildi Sigurgeirsson, ekkju sjúkrahúsi í Winnipeg.
EgSerfs Sigurgeirssonar, Siglu-i Hann var 68 ára, þingeyingur
nesi, Man. Frændur hans eru að ætt og mun hafa komið vestur
Björn, Jóhann og Davíð Eggert- um haf 1891. Nam faðir hans,
son, er heima eiga að Vogar og| Sigmundur Gunnarsson land við
Siglunesi og hefir Eggert varið Hnausa og nefndi Grund.
yfir hvíldartíma sinn hjá þeim.
Faðir Eggerts er stöðvastjóri í
Pine River. Foreldrar hans, Mr.
og Mrs. Thorsteinn Peterson,
Á verzlun byrjaði Gísli 1915
á Hnausum. Að nokkrum árum
liðnum gerðist hann félagi í Sig-
urðsson-Thorvaldson félaginu og
áttu um mörg ár heima a Sher- j var þag unz hann 1946, lét af
brooke St., í Winnipeg.
Eggert byrjar vísindanám á ný
að haustinu í United College.
GULL-BRÚÐKAUP
Viðhafnarmikil gull'brúðkaups-
veizla var hjónunum Bergi J.
Hornfjörð og Pálínu Einarsdótt-
ur í Framnesbygð í Nýja-tts-
landi haldin s. 1. sunnudag (7.
ág.) af sambýlingum þeirra. Var
þrátt fyrir 105 gráðu hita saman
starfi og flutti til Gimli-bæjar.
Verzlun hans blómgaðist vel,
enda var Gísli lipurmenni hið
mesta og átti mjög víðtækum vin-
sældum að fagna í Norður-bygð-
um Nýja-fslands.
Hann lifa kona hans, Ólöf,
þrjár dætur, Mrs. G. Martin, Mrs.
P. Hjörleifsson báðar að Gimli
og Mrs. S. O. Thorvaldson, Win-
nipeg og þrír synir: Fred, Dan-
iel og Marino, allir á Gimli.
$f|Jarðað var frá lútersku kirkj-
komið í Framnes Hall á þriðja unni að Hnausum s. 1. laugardag
hundrað manns, að fagna 50 ára (6- ág.), að fjölmenni viðstöddu.
hjúskapar afmæli hjónanna. _ Prestarnir séra Bjarni Bjarnason
Voru þeim fluttar ræður og og séra Sigurður Ólafsson jarð-
kvæði af fjölda manna, og færðar sungu.
margar verðmætar gjafir. Sam-
sætinu stjórnaði séra Bjarni FERST í BÍLSLYSI
Bjarnason, með þeim gleðibrag ------
og fjöri, að menn gleymdu jafn- Sigurður Sigurðsson frá Buf-
vel hitanum og þurfti þó nokkuð | falo, N. Y., dó 26. júlí á sjúkar-
til að taka fram fyrir hendur húsi í Michigan af afleiðingum
stjórnara lofts og veðurs þann meiðslis er hann hlaut við bílá-
dag. Hann lét mig hafa skemti- rekstur. Hann hafði verið hér
skrána uppskrifaða, og skal hún nyrðra mikið af júlí mánuði að
fylgja fregn þessari. Hún minn- heimsækja móður sína, Guðrúnu
ir, þó fáorð sé, æði vel á hvað
fram fór.
Gullbrúðhjónin komu að heim-
an árið 1902. Þau eru bæði úr
Nesjum í Hornafirði ættuð, —
Sigurðsson á elliheimilinu a
Gimli, systkini sín og foma
kunnngja. Með honum var kona
hans og tveir synir þeirra hjóna,
Raymond og William og stúlka,
Avarp Fjallkonunnar
Flutt 1. ágúst 1949 á Gimli.
Fjallkonan hellsar yður, börnum sínum, samankomnum
víðsvegar að á þessum söguríka stað til þess nú í sextugasta
sinn að minnast þeirrar arfleifðar, sem þér hafið frá henni þegið
og til þess að treysta bróðurböndin meðal yðar sjálfra.
Lífið hefir fært henni mörg merk tímamót, en þessi dagur
mun lengi sveipast dýrðarljóma í huga hennar, og engin orð fá
túlkað þær tilfinningar, sem nú leita til yðar frá stoltu og
þakklátu móðurhjarta.
Hver hátíðisdagur, — jafnvel hver hugsun, sem þér hafið
helgað hinni öldnu móður yðar á undanförnum árum, hefir
verið henni sem dýrmæt perla, er hún hefir skoðað sem gjöf frá
yður og veitt móttöku af hrærðu hjarta. Þó var henni oft þungt
innanbrjósts, er hún hugleiddi þá stund, er síðasta perlan frá
börnunum í vesturheimi yrði lögð með trega á altari minning-
anna.
En nú býr ei lengur sorg né kvíði í huga hennar. Aðeins
oumræðileg gleði, ast og þakklæti fylla hann á þessari stundu.
Þessi merki og sérstæði dagur er ekki einungis sextíu ára af-
mæli hins fyrsta hátiðahalds, er þér helguðuð henni á þessum
slóðum. Hann er umvafinn minningum um nærfelt heillrar ald-
ar sigursælt starf íslendinga í þessari heimsálfu, og órjúfanlega
trygð þeirra við ættland feðranna. En hann er ekki tengd*r að-
eins við minningar hins liðna þó þær séu margar og hugnæmar,
þvi að hann hefir fært henni fullvissu fyrir því, að börnin fyrir
handan hafið muni aldrei gleyma ætterni sínu og uppruna og er
því óneitanlega forboði nýs tímabils í sameiginlegri sögu vor
og samstarfi.
Aldrei finnum vér eins og nú hve góð, traust og gæfurík
bræðraböndin geta orðið milli íslenzkra niðja vestan hafs og
austan. Því þér hafið á þessu ári lagt traustan grundvöll að því
að íslenzkum bókmentum og tungu verði reist virðulegt sæti í
menningarkerfi þessa lands, svo að kynslóð eftir kynslóð megi
njóta hinna andlegu verðmæta, sem landnemarnir gróðursettu í
hjörtum barna sinna.
í gegnum margra alda ánauð, þrengingar og eymdarkjör
geymdu íslendingar og þroskuðu með sér óviðjafnanlegt sálar-
þrek. Þegar hetjumóður, þolgæði og kjarkur virtust vera að
þrotum komin þá var sem yfirnáttúrlegur varaforði andlegs
styrks streymdi um æðar þeirra og gæfi þeim máttinn til nýrra
átaka og enn öflugri framsóknar. Islenzkir frumherjar í vestur-
heimi áttu einnig í ríkum mæli þenna dýrmæta innri þrótt, svo
þeim óx ásmegin við hverja þraut og auðnaðist að yfirstíga
óteljandi örðugleka. Alt vildu þeir leggja í sölurnar til þess að
tryggja yður, börnum sínum, betri og bjartari framtíð. En
framtíðin er ekki örugg enn! Og nú horfast börn þeirra í augu
við örlagarík andleg viðfangsefni. Ægileg umbrot eiga sér stað
um heim allan og ótti og óvissa sækja að úr öllum áttum. Sagan
sýnir að voldug menningarkerfi hafa hrunið til grunna sem
afleiðing af langvarandi heimsstyrjöldum, og enn leitar andleg
afturför í kjölfar þeirra.
Já, menningin er enn í deiglunni, og mikils er ætlast til af
yður, því mikið hefir verið gefið. Sem niðjar íslands og sem
börn þessa mikla meginlands eruð þér arftakar tveggja merki-
legra mennigarstofna; sem börn guðs eruð þér, ennfremur, erf-
ingjar hinna háleitustu hugsjóna, sem heimurinn hefir eignast.
Varðveitið vel og ávaxtið þennan dýra fjársjóð!
Móðirin veit og skilur veikleika barna sinna. En hún þekk-
ir einnig þau öfl til blessunar, sem búa í sálum þeirra. Hún man
að íslendingar hafa ætíð metið manndóm, vit og þekkingu meira
en veraldlegan auð og metorð, og dyggilega hafa þeir starfað að
uppbyggingu síns nýja kjörlands. Hún veit að, þó þeir séu “fáir
og smáir”, þá muni niðjar þeirra hér enn eiga öflugan þátt í
þróunarsögu sinnar ungu þjóðar. Því einn lítill hópur manna
getur með göfugu líferni upphafið samtíð sína, sett aðalssvip á
umhverfi sitt og gróðursett óteljandi fræ andlegs þroska í
skauti framtíðarinnar.
Engin f jarlægð né framandi lönd fá aðskilið yður frá hjarta
móðurinnar. Hugur hennar, vonir og árnaðaróskir fylgja yður
alt til enda veraldar. — Hún kveður yður og biður yður blessun-
ar drottins. Megi göfugt, gleðiríkt og farsælt starf verða yðar
hlutskifti; megið þér sækja fram í baráttu lífsins, djörf og
stöðuglynd, brynjuð þeim góðu dygðum, sem einar eru þess
megnuar að leiða mannkynið fram til gæfu og sigurs:
“Hreysti, ráðsnilli og hugprýði
vina styðji von, sigri sannindi
og samheldni, ást guðs öllum hlífi”.
Bergur frá Hafnanesi þar sem Marvel Kristjánson að nafni frá
foreldrar hans bjuggu, en Pálína Dakota. Var fjölskylda hans með
frá Árnanesi. Þau hafa í Fram^ honum í bílnum, er slysið vildi
nesbygðinni búið síðan vestur(til. Meiddist kona hans mikið,
kom. Þau hafa þar starfað, lifað | fótbrotnaði á báðum fótum, en
'hinu margbreytilega, blíða ogf drengirnir sluppu lítið meiddir. heimsóknina norður til Winnipeg
stríða frumherjalífi, en ávalt Er. Mrs. Sigurðsson komin heim
horft þó til betri daga í framtíð og líður eftir vonum.
Náin skyldmenni hins látna
eru auk móður hans, tvær systur,
Mrs. S. B. Stefánsson í Winni-
I peg, er þau höfðu meðal annara
i heimsótt, og Mrs. R. E. Bell,
| Vancouver, og tveir bræður,
Henry í Buffalo, N. Y., og Stef-
án (hálfbróðir) í Vancouver.
Slysið varð með þeim hætti, að
vöruvagn og bíll Sigurðar rákust
á, á leið hans heim til sín, eftir
og Dakota, en hann átti fjölda
kunningja á báðum þessum stöð-
um hér, sem hann hafði áður átt
heima á. ,
f nýmeðteknu bréfi frá séra
H. E. Johnson, dagsettu 3. ágúst
í Vestmannaeyjur segir:
Eg er alveg eins og nýgiftur
stráklingur. ísland er unaðs-
legt, þegar sólin skín; fólkið fyr-
irtak; ættmennin elskuleg; fram-
farirnar ótrúlegar, veðráttan mis-
lynd og lítil síld. Samt er alt í
lagi nema síldin en hún getur
skánað, sú keipakind.