Heimskringla - 17.08.1949, Síða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. ÁGÚST 1949
l^címskringla
fStofnuO 1888)
íamui ót á hverjum miðvikudegl.
Ei?endur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsíml 24 185
Verð biaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist íyrirfram.
Ailar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanftskrlft tll ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
ewan fylkjum með barrskógar Hver samvistarstund, hvert vin-
breiðurnar og veiðivötnin víð- arbros, hvert kærleiks atlot, hver
áttumiklu.
samúðar tjáning hefur spunnið
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 17. ÁGÚST 1949
Um orðið <<Dominion,,
Hvers orðið “Dominion” á að gjalda, er ekki gott að vita. En
það þykir nú sjáanlegt að í sambandi við Canada, er það mikið
sjaldnar notað en áður. Fyrir 80 árum eða eftir að ríkjasamband
Canada varð til, þótti orðið eitt hið veglegasta. Þýðing þess er
blátt áfram sjálfstjórnarríkið Canada. Að íbúarnir væru montnir
af sameiningu hins stóra lands og vildu minna á hana sem oftast,
er ofur skiljanlegt. En nú bregður svo við, að orðið “Dominion” er
lítið notað. Og menn eru farnir að spyrja, hvort orðtækið “Domin-
ion of Canada” hverfi ekki bráðlega úr málinu.
í stað þess er nú að verða að venju jafnvel á þingi Ottawa og
af stjórnafþjónum, að láta orðið “Canada” nægja. f mjög miklu af
því, sem út er gefið af stjórninni, er orðið “dominion” hvergi að
finna
hvort sem útgefendur eru einstök félög eða landstjórnin. En þá
líka upptalið.
Símastúlkur í þjónustu Ottawa-stjórnar, sem áður heilsuðu
með orðunum “Dominion of Canada”, segja nú ávalt “The Govern-
ment (stjórn) of Canada”. í nýrri símabók Bell félagsins verðurðu
og að Mta upp undir stafnum ‘G” (Government of Canada) en ekki
“D” (Dominion Government) að nafni sambandsstjórnar.
Á síðasta þingi í Ottawa, bar einn þingmanna, Phil Cote, upp
þá tillögu, að breyta nafni þjóðhátíðardags Canada, sem nú er
kallaður Dominion Day, í Canada Day. En hann komst brátt að
raun um að þetta málefni var mörgum heilagt og frumvarpið var
felt.
í landslögum Canada (B. N. A. Act) er um enga vernd að ræða
fyrir nafninu “Dominion of Canada ’. Það er með nafnið á landinu
eins og flagginu, að þar kemur aðeins smekkur eða persónuleg ósk
til greina.
Vér erum ekki vissir um hvort þessi stefna hér er angi af því,
sem víða má segja að sé nú tákn tímanna, en það er að vaða með
foruga skó inn á hinn helga völl sögunnar, ata hann út og gera alla
fortíðina með menningu sinni að engu, eins og ljósast er af baráttu
Rússa gegn vestrænni menningu. Þar er æði harkalega ráðist á
söguna; það liggur nærri við að hún sé hvergi neins virði, nema í
Rússlandi. Hér getur þessi gleymska viðvíkjandi því, sem sögulegt
er stafað af hirðuleysi fremur en ásetningi. En spurningin er samt
hvort það bendi hér ekki til afskiftaleysis um engilsaxneska-menn-
ingu. Vér lítum svo á, að úrslit síðustu kosninga í þessu landi,
hafi haft meiri áhrif fyrir frakkneskan “kúltúr” hér en engilsax-
neskan.
Já, hver mun gleyma þessu demants þræði inn í lífsvef
öllu, sem það hefur séð, en engu rninn, inn í manngerð mína,
að síður reikar heimafæddur fs- kveikt gleði ljós í geði mínu,
lendingur oft um alla þessa un- kynt vitaljós vonarinnar í veru
aðs heima sem útlendingur með minni, ljós sem lýstu mér frá
heimþrá í hjarta og þráir ætt- einum áfanga til annars. Án ykk-
land sitt, eyjuna sína kæru yzt ar myndi lífsbrautin hafa reynst
við íshafsbaug ”Nóttlausa vor- ennþá örðugri, brosin færri, tár-
aldar veröld þar sem víðsýnið >n fleiri. Þið eruð með mér í
skín”. | anda og þið eruð þáttur eða
Ameríka! Þú ert land hinna Þættir sjálfum mér og vin-
ægilegustu öfga, hinna undra- átta ykkar og elskulegheit bera
verðustu mótsetninga. Aldrei avöxt hjá mér til enda hérvist-
verður ofsögum sagt um auðæfi arinnar og enda lengur. Smá hef-
þín og náttúrugæði. Dugnaður ur umbunin verið önnur en sú er
og framtak hinna ungu þjóða fæst fyrir æfinguna í því að
hefur gert löndin bæði að mestu' gera gott- Það er lífsins mikla
auðríkjum veraldar en misskifti vandamál að samræma þessa á-
þessa ríkidóms hefur ollað því, hrifa þaetfi þannig, að í öllu
að ömurlegasta örbyggð hefur bergmáli endurminningana
lengst af verið hlutskifti margra verði samræmi til lífsins fegr-
milljóna, í Vesturheimi. Sumt unar °g fullkomnunar. Hversu
hef eg séð með eigin augum svo sem mér kann nú að takast að
sem Hoover-villurnar, sem hús- samræma reynslu fortíðar minn-
viltir alsleysingjar reistu á ar þegar heim kemur er eitt víst
kreppu tímum. Engin sómakær að eg flyt, með mér heim, eitt-
mannúðar maður myndi vista hvað af göfugmensku ykkar allra
hundin sinn í þvílíkum vistar- sem vel hafa reynst mér vestra.
verum ótilneyddur. Um annað f þeim skilningi ferðist þið all-
hef eg áreiðanlegar sagnir svo' ir með mér heim til Fróns, því
sem þá neyð er námumennirnir eigindi ykkftr og atlot eru og
í Virginia eiga við að búa eftir verða partur af sjálfum mér.
lýsingu Mrs. Roosevelts í sjálfs- Já, gaman er að flúga, það er
true artist knows when he is de-
feated and the shades and the1
blending of those colors ís im-f
possible to catch.”
Að líkindum ferst mér ekki
betur að lýsa því með orðum en
á það skal nú freista vitandi vits,
að eg get aðeins gefið óljósa hug-
mynd um alla þá uppheims dýrð.
Jafnslétt þokuhaf lá yfir haf-
inu langt fyrir neðan okkur. Það
var ljósgrátt að lit og svo jafn-
slétt að manni virðist sem vel
megi þarna lenda og fá sér hress-
ingar göngu um lágsléttuna.
Einum tvisvar sinnum greiðir| Gleymska í þessu lífi, og al-
svo til að niður til hafsins sézt. gleymi eftir dauðann, eru þær
Eg hef aldrei séð þvílíkan lit- einu friðarhafnir, sem tilveran á.
blæ á sænum sem þarna í hinu *
fyrsta árdagsskini, það var svo! Mannsandinn finnur
einkennilega dimmblátt. Eftir fullnægjU( ekki einu
því sem sól reis hærra við ysta himnaríki
sjónbaug gerast mörg undur, *
sem inní aðra veröld sæi meðan
Ef að þetta er alvalds ráð,
enginn skilur rökin.
Þegar þeir, sem drýgja dáð,
deyja, og missa tökin.
Ef eg mætti greiða gjald,
með gráti og kærleik sönnum.
Oft við dauðans voða vald,
vildi eð skifta á mönnum.
H. E. Magnússon
-Seattle, Wash.,
27. júlí 1949.
HUGDETTUR
aldrei
sinni í
Engir menn fullyrða eins mik-
um það, sem þeir v
um eins og prestarnir.
missterkir geislar glitra á marg- „ .............
, .... . ,. ,.a M , io um það, sem þeir vita ekkert
breyttilegum skýjaroðum. Neðst______ ____ J
á austur himni getur að líta gull-
flöt mikinn eins og guðlegt ör-
læti hefði veitt fljótandi elfum
Mannssálin er svo há til lofts
Á landabréfum er orðið oftast notað, einkum ef í litum eru, sefisöguköflum hennar og hinni alveg yndislegt. Margt er að sjá
em útvefendur eru einstök félöe eða landstjórnin. En þá er átakanlegu frásögn Mr. Calders ofan úr geimnum og flest af því
um ástandið í Suður ríkjunum. j næsta nýstárlegt. Ótt ber oss
Ameríka! Þú hefur verið yfir Nantucket sundin, firðina
nefnd álfa frelsis og mannrétt- og vötnin í Nova Scotia og Ný-
inda en meðan hæðst var um það fundnaland. Alt fær svo ein-
hrópað beygðu blökku mennirnir | kennilegt útlit úr sjö og átta
bök sín undir hnútasvipur höfð- þúsund feta hæð. Húsin í þorp-
ingjanna. Samt ber því ekki að unum virðast brúðuhús á leik-
neita, að þú hefur líka veitt vangi barnanna, akrarnir smá
mörgum, sem til þín flúðu, upp- svuntur milli dökkra skógarása,
reisn frá örbygð og þrældómi. vötnin og sundin eins og skraut-
Slíkar eru mótsetningarnar. — dúkur með silfur gljáandi í-
Margir af þínum þegnum trúa saumi. Hvítir skýja hnoðrarnir,
því í sinni einfeldni, að Banda- langt fyrir neðan okkur virðast
ríkin séu hreinræktað lýðræðis hvíla á jörðinni og vitið þið nú
land en samt eru miljónir ör- bara hvað þeir mintu mig á. Þeir
snauðra manna sviftur þar at- mintu mig á vorullina hennar
kvæðisrétti og Kggur nú frum- mömmu breidda til þerris á tún-
varp fyrir þingi um að rétta ið í Borgargerði.
þeirra hluta en óvíst um fram-^ Eftir tveggja stunda viðdvöl
gang þess. Hér er alt á hæsta j Gander, Nýfundnalandi var
stigi bæði ilt og gott. Hér eru enn flogið j norðaustur. Mér
fleiri góðverk gerð og meiri virtist hafið nú dimmblárra,
glæpir drigðir en í nokkru öðru hinn einkennilegi heimskauta-
landi samtíðarinnar. Hér ægir blámi og á þessu blá'-djúpa hafi
öllu saman: viti og vitleysu, vís- flaut ísjaka skari heimskauta
indamensku og villumannlegri hafsins. Það getur verið tignar-
hjátrú, fögrum listum og herfi- leg sjón því jakarnir hafa ýmsar
legustu skrípamyndum, háleitum myndir, mynda reglulega haf-
lausrar vináttu göfugra kvenna | hugsjónum- og blindri þröng- borg af mjallahvítum, háreistum
og góðra drengja og sumt af sýni. Hér leikur alt lausum hala kirkjum og köstulum. Allt í einu
og þrotlaus barátta háð milli breytist útsýnið, eða unz það
ljóss og myrkurs, lífs og dauða, hverfur í illilegri, grárri íshafs
vits og vanhyggju, eigingirni og þoku, hinni svo nefndu Græn-
bróðurhyggju. Enn er vanséð landsþoku er þarna nær um og
um eldalyktir þessarar baráttu. yfir hundrað og sjötíu sjómílur
Engin getur nú vitað hvert þetta til hafs. Hún rauk sem geigvæn
Á þessum visnunar tímum vest-
rænna bókmenta, er hægt að
Á gandreið
eftir H. E. Johnson
Flugvélin lyfti sér léttilega í
loft upp og stefndi í austur átt
ísland var fyrir stafni 3,140 míl-
ur handan við hafið. Jafnvel
skýjarjúfarnir í risaborginni
New York hurfu brátt sjónum í
morgun móðunni.
Ýmsar hugsanir vöknuðu mér
í muna, nú þegar eg hvaddi V.-
heim eftir fjörutíu og tveggja
ára dvöl í þessari undra álfu. Nú
greindi eg það einna bezt hvað
mikið eg átti löndunum tveimur:
Bandaríkjunum og Canada að
þakka en um þau bæði höfðu
leiðir legið á fjörutíu ára æfi-
göngu, frá hafi til hafs, frá Ari-
zona til Alaska. Þann takmark-
aða þroska sem eg hef hlotið á
margbreytilegri lífsreynslu,
vestan hafs, á eg þér að þakka
margbreytilega og mislynda
Ameríka. Ef sá þroski varð von-
um smærri er mér um að kenna
því margt má hjá þér læra, bæði
til uppörfunar og viðvörunar. —
Hjá þér hef eg notið ógleyman-
legra unaðsstunda og liðið mín-
ar sárustu sorgir. Hér hef eg séð
æskudrauma mína að nokkru
þessu fólki kvaddi eg fyrir
skemstu með djúpum söknuði.
Hér hafa saman fléttast skins og
skugga dægur í nærri því hálfrar
aldar lífsreynslu.
Undraverða Ameríka, álfa
hinna ægilegustu mótsagna! Hér mikla land og þróttmikla þjóð legur hrímsþursa andblær um
er alt á hástigum: ljótt og fag-^verður ljósberi til betra heims vængi vélarinnar og huldi loft
urt, unaðs reitir og eyðimerkur,' e^a nýtt og voldugt hernaðar-^ og lög með hálfgerðu helmyrkri
auðlegð og örbirgð, snild og riki lii heims yfirráða, endur- og smitaði salina með geigvæn-
heimskar hugsjónir og afturhald. reist Rómaríki sem útslýtur sér um ugg. Nú tók að líða að mið-
í ótal orustum unz það sjálft nætti á þessum slóðum því dag-
veltur í valinn, úttaugað og blóð- urinn er fljótur að líða þegar til
runnið en með falli sínu koll- austurs er flogið og maður er
varpar um leið heimsmenning- altaf að flýta klukkunni. Mér
unni eins og Rómverjar gerðu Varð hugsað til Eiríks Rauða
bjartar elfur og glampandi1 við enda sinnar eigin gullaldar. sem sigldi í þessari íshafsþoku
stöðuvötnin “er glitra eins og ^em sten<fur hafa Bandaríkin gegnum ísahrannirnar á átavita-
men á meyju milli brjósta sett”.j efni °S aðstæður til þess að leiða lausri öld. Ætla eg það sann-
Nei, aldrei gleymi eg, né vi! heimin á framfarasælar sigur- mæli, sem Vilhjálmur Stefáns-
Hver mun gleyma sumarkvöld-
unum við Kyrrahafið, dimmblá-
um eyjum í sólgiltum sæ, hvít-
glóandi jökulhettum grænmötl-
aðra fjalla við blátæru sundin,
°g
a mai
brautir til allheims sátta í skin-
son segir, að trauðla hafi meira
gleyma morgungöngum
dögum þegar mjallhvítu epla-J samieSri samvinnu, eftir stefnu sigHnga afrek verið unnið í sögu
blómin vagga sér í hafrænunni.( °& f an(fa Roosevelts hins hug- veraldar. Útfrá þessum hugsun-
Aldrei mun mér úr minni'líða um stóra. Það er ennþá margt af Um sofnaði eg.
hin suðrænu sóllönd þín í gull-1 góðii og hugsjónarríku fólki íj Útlitið sem við mér blasti, eft-
epla lundunum eða hinni draum- Ameríku, en það er líka þar æði ir tveggja tíma blund verður mér
ljúfu fegurð Washash fjallanna margt: af heimskum þvergirðing- ógleymanlegt til æfiloka. Þær
í Utah og Colorado, eða sveitar- um °S hrokafullum þjóðremb-^ loftsýnir vóru svo dásamlegar.
sælunni þegar leiðir liggja um in8um- Hverjir verða ofaná? Aldrei hef eg fremur óskað, að
hið velhirta akurlendi. í Illinois -^n6in veit en mér virðist það kafa sameinaðar gáfur frænda
Indiana, New York og Penn-| nokkuó undir því komið hvert minna tveggja til ag geta lýst
sylvania-ríkjanna. Ólík en engu þjóðin eignast foringja slíka sem þvj gem ag augum bar en til þess
síður dásamleg er hin bjarta feg- JeHerson, Paine, Lincoln, Chan- hefði eg þurft að hafa skáldskap-
____________ __________________ urð norðurhjarans í Alaska, á nin&’ Parker og F. D. Roosevelt, | ar g4fu Einars Benediktssonar
rætast og einnig líða hin hrap- sólríkum sumar morgnum, græn- a næstu aratugum. I Qg hagmælsku Símonar Dala-
arlegustu skipbrot. Hér hef eg skógarbeltin í bröttum hlíðum,1 Nú verður mér hugsað til vina skálds. Eg hafði orð á við skoska
kynst mörgu ágætu fólki og líka við fagra firði og gnæfandi jók-| minna vestanhafs. Hvað munu listakonum, sem eg kyntist í
nokkrum innrætis Ijótum aum- ultindar í langdegis skini. Engu; þeir nú aðhafast? Mun nokkurj Reykjavík og nú dvelur á fs-
af þessum glóandi góðmálmi til °S víð til veggja, að allar hug-
heims frá himni. Þetta leit út myndir trúarbragðanna rúmast
eins og stórt stöðuvatn af fljót- innan vébanda hennar, og spurs-
andi gulli og lýsti hið saffron mál hvort þýðingu hafi að leita
litaða skýjahaf sem næst því að orsökum þeirra fyrir utan
hrannaðist eins og hafbylgjur á hana.
útsænum. Ofar sló ýmsum blæ á< *
skýjakófið eins og drottinn als-j Að gera upp efnislega reikn-
herjar væri að dunda þarna við inga er auðvelt. Að gera upp
listmálningar sjálfum sér til án- andlega reikninga er ókleift.
æju. Undarlega, töfrandi blá-| *
slikju brá hann á gráleita þoku-1 Eg gá þá úreltu skoðun nýl a
kúfana og í baksýn sást hin em- . kvæg. að
kennilega heimskauta grænka, yitra Hitt er sönnu nær ag það
þessi sérkennilegi loftlitur sem ger- m£nn heimska Þreyttir
ófinnanlegur er í hinum suðlæg- menn geta ekk. huggað af þyí að
ari löndum. Þarna var sem tjold- þe-r þurfa ag fara að sofa _ En
um væri svift frá margbreytileg- hugsunin er undirrót alls vits.
um sjónarsviðum. Eg for ao *
hugleiða um undur þessarar ver-
aldar. Þarna bárumst við um
lofthafið fyrir uppfindingar nú verQa hirðskáld með slagorðum
tímans, sem engan gat grunað Qg ;ýía/yí/u r/m/ En f Ae/m/
um þegar eg fluttist vestur um an(jans frafa ageins framvísar
ver árið 1907 og nú gafst mer að hugsjónÍT giJdJ> , hvaöa búningi
lýta það sem engin, meðal gengra s<?m bÍTtastm
ættliða, hafði áður séð. Fleiri og *
fleiri myndir sköpuðust þarna í( Þó ag kynferðis hvötin virðist
skýjafarinu eins óþekkjanlegar vera hégómagjörn á yfirborðinu,
°g dularfullar loftverur yæru liggja rætur hennar langt inn í
þarna á morgun göngu. Þa ýtti leyndardðma tilverunnar.
við skáldgáfunni og þarna voru *
riddarar og skartkonur á ferð-| Astin og draugarnir komast í
inni milli fjólublárra og ros algleyming, þegar dimmir af
rauðra halla og himingnæfandi nðttu *
I kastala. j *
Nú tókum við óðum að nálgast Kirkjuklukkurnar hringja
flugvöllinn í Keflavík og nú gddu andana inn í guðs hús, en
fyrst fór eins og geigur um mig g]amriQ / peningadiskinum fælir
eg kveið fyrir þokurökkrinu við þ£ út aftUTm
lendinguna, því nú var mér ann- *
ara um lífið en nokkru sinni áð-, Bernard Shaw segir að Chur-
ur. Já, hvað býr í þokunni og chill viti nógu mikið til þess, að
undir henni við hina langþráðu vita að Atlee-stjórnin viti ekki
heimkomu til ættlandsins. Já, neitt.
hvað býr í þokkunni og meðan ★
eg bjástraði við þessar bollalegg-! Dulvísindi segja að maðurinn
ingar, lækkaði flugfarið sig og hafi tvo líkama. Innan í sýnilega
demdi sér niður um Faxaflóa- Kkamanum sé líkami úr langt um
þokuna. léttara efni, ósýnilegur mannleg-
P.S. — Þetta til þeirra sem 6J r
báöu mið að útvega 5ér skirnar- '"f kollum dauð. se rangt hug-
vottorð og svoleiðis. Ekkert aS osyn.leg, l.kammn
°g
hægt að athafna sig sem stend-
ur í Reykjavík, allir á fríi út um
land.
Vestmannaeyjum 3. ágúst, 1949
STADDUR VIÐ ÚTFÖR
(Dáins vinar)
ingjum. Hér hef eg eignast un- síður er það augna glaðning að
aðslega ástvinni og hér hef eg skoða fegurð foldar þar sem
kvatt þá í dauðanum og grafir náttúran nýtur sín bezt, ósnortin
þeirra til mín hugsa þar sem eg landi, að mér þætti það furðu-
einn meðal ókunnugra, flýg um legt að listmálarar, sem iðulega
geyminn milli álfa? Nú fyrst fljúga yfir höfin, skulu aldrc'
iþeirra eru mín einustu óðul í af mannlegum höndum, í norður^ get eg gert mér nokkurnvegin hafa reynt að festa þá fegurð «
Ameríku. Hér hef eg notið fals-í héruðum Manitoba og Saskatoh- grein fyrir gildi vináttunnar. léreftið. Hún svaraði þessu: “A
Út í lífsins undra geim,
augu manna stara.
Einn er að fæðast inn í heim,
annar að kveðja og fara.
Alt of stutt er ævi skeið,
ýmsra góðra manna,
margir falla á miðri leið,
minst er verðleikanna.
Hér er einn úr okkar hóp;
ungur féll í valinn;
1 hann, sem öllum yndi skóp,
afbragð manna talinn.
Aðrir lifa langa stund,
lenda í villu og slarki,
aldrei rækta ærlegt pund,
aldrei stefna að marki.
klæði sig úr þeim sýnilega eins
og ónýtri flík, þegar hann er
: ekki lengur hæfur til þess að
J mæta kröfum lífslögmálsins, en
haldi að öðru leyti öllum ein-
í kennum persónuleikans. Mér
J skilst að þetta sé skynsamlegasta
tillagan, sem birst hefir um fram-
hald lífsins. Þau hugsa sér guð,
sem aflgjafa hinnar leyndar-
dómsfullu tilveru, og að hver ein-
staklingur hafi tengitaug við afl-
gjafann. Fyrir mannlegum sjón-
um, liggur sú taug fyrst og
fremst til hins sýnilega líkama.
Þegar hann er úr sögunni er ekk-
ert til að tengja við. En yrði
sannað að ósýnile^i líkaminn sé
til, væri þyngsta gáta manns-
andans ráðin, því að hann heldur
áfram að vera í sambandi við afl-
gjafann á öðru efnissviði.
Vestræn kirkja ætti að athuga
það, að á 20. öldinni, getur engin
stonfun milli himins og jarðar
þrifist án hluthæfra vísinda. —
Meirihluti af hugsandi fólki, er
orðinn fráhverfur fullyrðinga
hrópum um guð og annað líf, án