Heimskringla - 16.11.1949, Qupperneq 5

WINNIPEG, 16. NÓV. 1949
HEIMSKRIlfGLA
5. SlÐA
nánd. Fengu þeir feðgar vinnu
að bera vatn þó lágt væri kaup.
Hús höfðu þau leigulaust. Fram-
an við húsði rann á, sem fiskur
var í. Veiddu þeir feðgar fisk áj
kveldin. Og fleiri hlunnindi
höfðu þeir þar, og leið vel það
sumar.
Um vetur var haldinn skó'li
fyrir ísl. unglinga. Skólakenn-J
ari var Sigtryggur Jónasson út-J
flytjenda agent. Eitthvað sótti
Gestur skóla þann, en þó ekki af
kappi eða sárri löngun. Hann
var þá orðinn sjálfbjarga að tala
fyrir sig og aðra. Annað lærði
hann í Kinmount en málið, sem
honum gleymist aldrei. Það var
aund. Það lærði hann af Jónasi
Stefánssyni, góðum sundmanni.
Jónas sá var frá Húnaþingi. —
Gestur lærði svo vel sund, að
hann hefir oft sýnt það síðan, að^
bann er fraekinn sundmaður, og
verður þess greinilegar getið síð-
ar í sögu þessari.
3. Kapítuli
Gestur flytur til Nýja Islands
Sumarið 1875 rann sú löngun
í framikvæmd upp á meðal ís-
lendinga þar austur frá að flytja
vestur til Manitoba, sem þá var
strjálbygt. Að forráðum Sig-
tryggs Jónassonar og fleiri braut-
ryðjanda, var nýlendu svæði
þeirra valið á vesturströnd Win-
nipeg vatns, sem kunnugt er. —
Síðla var leiðangurinn hafinn að
austan. Vegurinn lá eftir stór-
vötnunum og til Duluth, Minn.
Þaðan landleið til Fisher Land-
ing. Þaðan á árbátum norður til
Winnipeg. Sú borg var þá aðeins
lélegt og lítið þorp. í þessum
hóp voru margir íslendingar. Þá
til Winnipeg kom tók innflytj-
andastjórinn í Winnipeg við
þeim. Þá voru ekki önnur tök
að koma svo mörgu fólki norður
að Gimli, en eftir Rauðá. Biðu
þá íslendingar í Winnipeg
nokkra daga meðan smíðaðir voru
flutníngaflckar, eða flatbotnaðir
dallar. Voru þeir dregnir aftan í
'barða norður Rauðá. Aðallega
var treyst á árstrauminn að
fleyta þessu hafurtaski norður á
Vatnið. Eftir langa og stranga
mæðu var lent á vesturströnd
vatnsins, þar sem nú stendur
Gimli þorp. Á frumbýlinga og
fátækasta hátt holaði fólk þetta
sér niður, hinn fyrsta vetur Vest-
ur-fslendinga í hinu nafnkenda
Nýja-fslandi. Um kjör almenn-
ings verður ekki hér rætt. Það
eru margir búnir að lýsa kjörum
þeim áður. Hver eftir reynslu
sinni og þékkingu. Hér er að-
eins um sérstákan mann og fjöl-
skyldu að ræða, í sögu þessari.
Fyrsta vetur Gests á Gimli var
fátt til fanga. Þeir feðgar voru
þar ókunnir.- Landið eyðilönd.
Veiðarfæri engin. Samgöngufæri
engin. Hússkjól ónóg og hrör-
leg. Mest dregið fram lífið á kúa-
kjöti og stjórnarvörum, sem altj
var ónóg, og misjafnlega útþýtt.
Faðir Gests nam land 6 mílur
norður frá Gimli. Hálfa mílu frá
vatninu. Þar býr Galli nú. Odd-
leifur, faðir Gests var ekki ásæl-
inn maður. Fráleitur að gúkna
yfir kjöthöllum stjórnarinnar,
eða annara manna veiði.
4. Kapítuli.
Oddleifur faðir Gests deyr
Annan vetur, sem Gestur var á
Gimli var hinn svonefndi “bólu-
vetur”. Þann vetur lét stjórninj
ryðjá vegastæði. Höfðu margir
íslendingar vinnu við að höggva
tré í mörkinni. Kaup var lágt.
En stjórnin fæddi vegryðjendur.
Gestur réðist þá hjá verkstj. sem
túlkur, tæpra 12 ára. Faðir Gests
vann í skógarhögginu. Einn dag
var hann kvaddur til að vera lík-
maður. Hinn framliðni dó úr ból-
unni. Litlu á eftir veiktist Odd-|
leifur af bólunni, og beið bana af,
veikinni. Var þá fokið í fögurj
skjól fyrir Gesti og þeim móður
hans og systir. Þegar verkstjór-
inn frétti um fráfall Oddleifs,
gerði hann orð Gesti. Tók hann í
vinnu, sem áður, og borgaði hon-
um fimtán dali um mánuðinn.
Var það hæsta kaup þá. Sluppu
þau af veturinn án mikils skorts,
en með beiska sorg, og framtíðar
sorta fyrir honum. Það sumar
varð Gesti fátt til búsfanga. —
Hann fór til Winnipeg ásamt
systur sinni, að leita þeim at-J
vinnu. Hann fékk enga vinnu.J
En þá komu stjórnarkýrnar, sem
stjórnin leigði fslendingum. Var|
kýrreksturinn áleiðis norður til ■
Nýja íslands. Gestur þekti áður-
nefndan innflytjendastjóra, W.|
Hesper, þýzkan að uppruna, en
dávænan karl. Hann þekti einnig
John Taylor, sem var nokkurs-
konar Moses íslendinga í Nýja
fslands eyðimörkinni. Þessir
menn önnuðust um kýrreksturinn
norður á Willow tanga (rauði
víðitanga). Gestur réðist enn. —
Næsta haust horfði alt ægilega í
augu þeim, Gesti og mæðgum.
Framh.
Ættartöluágrip Gests og
konu hans Þóreyar
Börn:
1. Oddleifur (engineer)
2. Una (gift Guðmundi Jakobs-
syni)
3. Stefanía (gift Jóni Pálma-
syni)
4. Ingibjörg Ireina, ógift
5. Gestur Stefán, ógiftur
6. Sigurður Óskar, ógiftur
7. Þórey Sigríður, ógift
8. Sigurberg, ógiftur
9. Jóhannesdna, ógift
10. Daniel Hope, dáinn
11. Mable Laura
12. Drengur, óskírður
13. Drengur, óskírður
Svo langt er síðan þessi ættar-
tala var skrifuð, að flest börn
Gests eru þá ógift og sum óskirð.
Það verður að hafa í huga.
Bréf
til Þ. I>. Þ. á 70 ára afmæli hans
f rá Stef áni Einarssyni, Hopkins U.
MINNINGARORÐ
Kæri Þ. Þ. Þ.
Við hátíðleg tækifæri — eins
og þetta sjötugsafmæli þitt —
sakna eg þess altaf að Drottinn
skyldi svifta mig sjálfsagðri arf-
leifð íslendingsins: hagmælsk-
unni, án þess að bæta það upp
með gáfu söngsins sem hann hef-
ur sumum mönnum léð í staðinn,
og það sumum sveitungum mín-
um.
En þar sem svo er í pottinn
búið sé eg ekki annað ráð vænna
en að skreyta mig með lánsf jöðr-
um og stela ljóði frá skáldi, sem
mér virðist hafa komið alveg ó-
venjulega vel orðum að því, hvað
fyrir þér vakti sem upprennandi
æskumanni og hvað það var sem
gerði þig að þeim merkilega
sjötuga öldungi, sem nú ert þú.
Skyldir þú eða aðrir kannast við
kvæðið, verð eg þjófurinn, að
biðjast vægðar, en ljóðið er svo-
hljóðandi:
•
Ef veiztu hvað þú vilt — ef ant
annt þú heitt
því verki er krefst þín hugsjón,
stattu þá
sem bjargið fast, er brýtur
straum sér á
og buga lát ei tilraun þína neitt.
Ef lífi þínu er til þess eirihvers
eytt,
sem örvar, glæðir ljósið samtíð
hjá,
þótt lausa aura og lönd þú hafir
fá,
er lífsgjald þitt í félagssjóðinn
reitt.
Því skaltu ei hræðast heimskra
manna sköll,
né héraðsglópsins illmálgt kals
og spott.
Þær dægurflugur suða sig í hel.
En stefndu beint á hugans hæstu
fjöll,
þótt hálfnist ei sú leið, hún ber
þess vott,
ef áfram hélztu, að þú vildir vel.
Hér hefur góður drengur sett
sér háreitt mark og mið í æsku,
og hver sem ort hefur, þá er ekki
um að villast að þú, Þ. Þ. Þ., hefir
einmitt lifað slíku lífi, verið
vaskur maður og batnandi, eins
og Snorri segir. Því miður hefur
fjarlægð meinað mér að kynnast
þér persónulega og fylgjast
með kvæðum þeim og greinum,
sem þú hefur vísast stráð hvers-
dagslega í íslenzku blöðin úr
nægtahorni gáfna þinna. En þó
hef eg lesið nóg af kvæðum þín-
um og sögum til þess að þek'kja
og meta fjör þitt, manndóm og
drengskap. En einkum er mér
þó hugstætt hið mikla dreng-
skaparverk er þú hefur unnið
minningu Vestur-íslendinga,
bæði í Vesetmönnum, Æfintýr-
inu frá Brasilíu og síðast en ekki
sízt í Sögunni miklu. Þótt þar
skorti nokkuð á að takmarkinu
sé náð, þá eru þessar bækur all-
ar Grettistak, er engin mundi
hafa reynt að lyfta, er ekki hafði
stórhug þann og starfsþrek, er
skáldið lýsir svo fagurlega hér
að ofan.
Fyrir það að lyfta þessu Grett-
istaki vildi eg þakka þér í kvöld.
En óska vildi eg þér enn
langra og starfssamra lífdaga1
svo að þér entist síðasti áfanginn
til að fylla skarðið í vör Skíða:
að safna kvæðum þínum í eina
bók, og skrifa það sem eftir er
sögunnar. Og enn vildi eg óska
þér þess að íslendingar beggja
megin hafsins yrðu þér heldur
innan handar en hitt til fram-
kvæmdar málum þessum.
Þinn
Stefán Einarsson
Þetta Nýja Ger
Verkar Eins Fljótt Og Ferskt Ger
Heldur Ferskleika Eins Og Þurt Ger
Þarf epgrar
kælingar með
Nú getið þér fengið fljóthefandi ger án þess að vera hrædd um
skemdir. Hið nýja Fleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast
heldur ser viku eftir viku án kælingar. Hafið ávalt mánaðar-
forða a búrhillunni.
Notið það nákvæmlega eins og ferskt ger. Einn pakki af þessu
nýja, þurra geri jafngildir einni köku af fersku geri í öllum
forskriftum. Tekur tafarlaust til, er fljóthefandi. Afleiðingar
þess eru lostæt brauð og ágætir brauðsnúðar, á afar stuttum
tima. Biðjið nú þegar matvörusala yðar um hið nýja Fleisch-
mann’s Royal Fast Rising Dry Yeast.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast!
FRANK GERVANSI —
Fréttagrein frá Osló í Noregi
Baldur Stephánsson
“Við hversdagsstörf uni eg
áhyggjulaus
Mér óhult það sýnist og létt
Og kem svo til dyranna Dauði til
þín
í daglgeu fötunum rétt.”
St. G. St.
Hann varð bráðkvaddur að
heimili sínu 13. júní s.l. á 70 ald-
urs ári. Harin var fæddur í Sho-|
vano County í Wisconsin-ríkinu
25. september 1879. Foreldrar.
hans voru Stephan G. Stephans-
son skáld og Helga Jónsdóttir
kona hans. Hann fluttist með for-
eldrum sínum, fyrst til N. Dak.,
ogsíðan til Alberta 1889 þá tæpra1
10 ára að aldri. Árið 1905 kvænt-
ist hann Sigurlínu Bardal (dáin
1942) og reisti bú skamt frá föður
sínum og bjó þar til dauðadags.
Baldur var bóndi alla sína æfi,
þar að auki var hann póstur milli
Innisfail og Markerville í 4 ár,
frá 1903 til 1907. Hann var góður
og hjálpsamur nágranni, vinsæll
og hinn bezti drengur í hvívetna.
Þeim Baldri og Sigurlínu varð
6 barna auðið. Af þeim eru fimm
á lífi. Þau eru: Stephán, ókvænt-
ur, Hrefna, ógift, Cecil Benidict,
kvæntur Dolly Stewart, Jakofeína
gift Jónasi T. Hunford og Lilly,
gift August Seifried. — Einnig
syrgja hann 2 systur og einn
bróðir, Jóna, Rósa og Jakob
Kristinn, og tveir sonarsynir.
Fólk á yfirleitt við erviðari
lífskjör að búa í Noregi, en var
á Englandi fyrir tveimur árum
síðan, og að sumuleyti erviðara
en á stríðsárunum. Flest sem
flutt er inn í landið, verður að
borgast nieð “dollurum”, svo sem
smjör og kjöt, byggingarefni og
kramvara. Það lítið að Noregur
hefur af dollurum, er varið til
þess að kaupa fyrir bygginga-
efni, til endurbyggingar þeirra
skemda sem gerðar voru í land-
inu á stríðsárunum, og er það
kraftaverki líkast, hve mikið
hefir áunnist með endurbygg-
inguna en flestir gerðu sér í
hugarlund að hægt væri, en það
hefir kostað stranga sjálfs-afneit
un og hörð átök þjóðarinnar, og
enn um skeið verður fólkið að
búa við þröngan kost og harða
vinnu, háa skatta og þröng húsa-
kynni.
Næstum allar anuðsynjar eru
undir skömtunar reglum, frá mat,
vöru til nylon sokka. Það eina af
matvöru sem ekki er skamtað er
fiskur og garðávextir og þar á^
Jarðarförin fór fram frá Lút.|
kirkjunni í Markerville, 17. júní
að yiðstöddu fjölmenni, undiri
umsjón Percy Duffield útfarar-
stjóra frá Innisfail. Hann var
jarðsunginn í grafreit ættarinnar
af séra Simons, United kirkju
presti.
Svo kveð eg þig, góði kunningi,
og friður sómeð þér.
“Þó við megum sakna ’ins sam-
henda manns
í sérhverri mannraun og góðvilj-
ans hanms.” St. G. St.
A. J. C.
(Endurprentað vegna villu á-
hrærandi dánardaginn).
meðal kartöflur. Þetta ásamt
hvalakjöti og hvalfeiti eru aðal
fæðutegundir borga og bæja
fólksins í Noregi, og er vafalaust
hið tilbreytingarlausasta þjóðar-
viðurværi í allri Evrópu. í Nor-
egi eru egg sjaldséð, og appelsín-
ur sjást ekki, nema sem glaðn-
ingur fyrir börn um jól og
páska. Nýjir barnakjólar eru
búnir til úr gluggatjöldum, eða
stofubúnaði (drapes) sem verið
hefur í betri stofum. í stað
smjörs er margarin, sem er bú-
ið til úr bragðlausri storknaðri
hvalfeiti. En væri það ekki fyrir
hvala afurðirnar væri viðurværið
lélegra en það er. Hvalakjöt og
spik er matreitt á ýmsa vegu.
Hvalakjötið er steikt eða búin
til úr því stappa, og úr spikinu
og renginu eru búin til margs-
lags réttir, sumir eins og þeyttur
rjómi eða ísrjómi, sem veitt er í
hinum beztu ferðamanna hótel-
um.
Harðréttið sem fólk í Noregi
á við 'að búa, er þannig, að viður-
værið á Englandi er sem alsnægt
ir borið saman við það.
Allir gera eins litlar kröfur
og möguleigt er. Stjórnarráðs-
mennirnir gera sér að góðu, að
búa í tveggja herbergja íbúðum
og ferðast í strætisvögnum frá
og til skrifstofa sinna. Einn al-
fatnaður og einir sokkar, er allt
það sem fæst fyrir klæðnaðar
skömtunar miða þá, sem eiga að
duga yfir árið, svipað leyfi er
konum fegið til fatakaupa. Allar
konur verða að verja svo og svo
miklu af tíma sínum til að sauma
og bæta og halda við þeim fatn-
aði sem til er. Hver fjölskylda
hjálpar annari um föt, sem svo
eru gerð upp og bætt, og svo
brúkuð þangað til ekkert er eft-
ir nema ræflar, sem ekki eru til
annars nýtir en vera notaðir fyr-
ir gólfþurkur.
Stríðið kom hart niður á mörg-
um löndum og þjóðum, en hvergi
á eins sérstakan hátt eins og í
Noregi og norsku þjóðinni. Þeir
urðu fyrir því sama, sem aðrar(
þjóðir, að hús þeirra voru brend,
og verksmiðjur þeirra skemdar
og eyðilagðar, bújarðir sundur-
tættar og byggingar niðurbrotn-
ar, og námur gerðar óvinnandi.
Norðmenn hafa frá elstu tíð.
verið sægarpar miklir. f þúsundj
ár hafa þeir sótt bjargræði sitt íj
sjóinn, bæði sem fiskimenn og
úthafs siglingamenn.
Árið 1939 var siglingafloti norð
manna 4,800,000 smálestir, þann-
ig fjórði stæðsti kaupskipa-
floti í heiminum. Inntektir af
farmgjöldum flotans var nægur
til að borga fyrir einn þriðja alls
þess, sem Noregur þurfti að
kaupa frá öðrum löndum, bæði ^
til fæðis og klæðis, og annars^
brúks. Fimm árum síðan var
helmingur þessa glæsilega flota
á sjáfarbotninum, og samfara
því hlutfallslegur inntekta
missir. England, Bandaríkin og
Japan höfðu stærri verzlunar-
flota 1939, en engin eins stórar
og Noregur í hlutfalli.við fólks-
fjöldan. Noregur er nærri því
eins stór og Californía, en hefir
aðeins 3,200,000 innbyggjara.
Þeir höfðu þannig 1660 smálestir
fyrir hvert þúsund inribyggjara.
England hafði 360 smálestir og
Bandaríkin 92 smálestir fyrir
hverja þúsund íbúa. Engin þjóð
þurfti að treysta eins mikið á
inntektir af verzlunarflota sín-
um, fyrir hagsmunalega afkomu
þjóðarinnar, eins og norðmenn.
Endurbygging verzlunarflot-
ans, eins áríðandi eins og það
var, var þó ekki nema partur af
því endurbyggingarverki, sem
norðmenn urðu að takast á hend-
ur eftir stríðið. Hvala og fiski-
veiðaflotinn, sem færir þjóðinni
aðal útflutnings vörumargn
hennar, ásamt efnivið og pappírs
deigi, þurfti einnig endurreisn-
ar við. Noregur misti svo þriðju
af hvalaveiðaskipum sínum, og
tvo fimtu af fiski flotanum. Það
var og margt annað sem þurfti
að endurbyggjast, áður en þjóð-
in gæti komist aftur til þeirrar
velmegunar og pólitískra ráðleg-
heita, er hún naut fyrir stríðið.
Þegar Þjóðverjar fóru úr land-
inu, skyldu þeir allt eftir í ó-
skapnaði og eyðileggingu og tak-
marklausri verðbólgu. Þeir
rændu í norðurhéruðunum og í
Finnmörku fordjörfuðu þeir
járnnámu og vinnuvélar, brendu
verðmæta skóga og sprengdu í
loft upp þorp og bæi og bænda-
týli. Engin veit upp á víst hve
mikinn skaða Þjóðverjar gerðu. í
Noregi. Hin lægsta ætlun er um
2,000,000,000 dollara virði, nærri
Frh. á 7. bls.
Coolidge forseti Bandaríkjanna
var ekki margmáll maður. Frú
ein í Washington talaði mjög
um, að hún skyldi fá forsetann
til þess að ræða við sig, fyrr eða
síðar. Eitt sinn í veizlu fannst
henni bera vel í veiði, fór til for-
setans og sagði :
Ó, herra forseti, í hreinskilni
sagt, þá veðjaði eg við kunningja
konur mínar um, að eg skyldi fá
yður til þess að segja að minnsta
kosti þrjú orð.
— Þér tapið, svaraði Collidge.
•
Þegar svínið hafði velt sér upp
úr forarpollinum, var svo vond
likt af því, að margir viku úr
vegi. Þá hugsaði svínið með
sjálfu sér:
— Virðingu bera þeir fyrir mér,
því verður ekki neitað.
Tilkynning
Umboðsmaður okkar á íslandi er Björn Guðmunds
son, Bárugata 22, Reykjavík. — Hann tekur á móti pönt-
unum á blöðunum og greiðslum fyrir þau.
Kaupendur blaðanna eru vinsamlega beðnir að til-
kynna umboðsmanni vorum vanskil á blöðunum, og
einnig ef breytt er um verustað.
Heimskringla og Lögberg