Heimskringla - 21.12.1949, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. DES. 1949
pfeimskringla
(StofnuO lSSt)
(Cemor út á hverjum miðvlkudegi.
tíieendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð Diaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrírfram.
AJlar borganír sendist: THE VIKING PRESS LTD.
ÖIl viðskiítabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Vikmg Press Limited, 853 Sargent Ave., Wimiipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDiTOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PALSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Teiephone 24185
1 lega að orði komist og eigi ó- að málfar og ljóðmýkt. Má því
sjaldan nokkuð meinlega, þó að fyllilega ætla, að þau verði ljóða-
meira kenni þar glettni en vinum kærkominn lestur. Og
græsku. Áhrifameiri hafa þau þökk sé þeim, sem haldið hafaj
1 kvæði þó verið meðan atburðir minningu hans á lofti með út-j
þeir, sem þau eru, bundin við,! gáfu ljóða hans; hæfari minnis-j
voru nær í tíma og að sama skapi varði verður honum ekki reistur,
ferskari í minni. Af skopkvæð-^ því að í þeim fundu sér framrás
unum njóta þau sín því best, dýpstu tilfinningar hans og
Þetta Nútíma Fljóthefandi
Dry Yeast, þarf
Engrar Kælingar Með
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 21. DES. 1949
Kvæðabók Kristjáns S. Pálssonar
Eftir prófessor Richard Beck
Það var þarft verk og þakkarvert að safna í eina heild kvæðum
Kristjáns S. Pálssonar, sem verið höfðu á víð og dreif í vestur-ís-
lenzkum blöðum og tímaritum; en ekkja hans Ingibjörg Pálsson,
hefir nú látið gefa út stórt safn þeirra, “Kvæðabók”, fallega og
vandaða að frágangi, prentaða hjá Columbia Press í Winnipeg.
Gísli Jónsson ritstjóri hefir búið kvæðin undir prentun af
vandvirkni og smekkvísi, og ritar einnig hlýleg og skilningsrík
inngangsorð um þau og höfund þeirra, þar sem hann víkur jafn-
framt að vestur-íslenzkri Ijóðagerð alment.
Eins og þeim er í fersku minni, sem fylgdusut með kvæðum
Kristjáns í blöðunum og tímaritunum (en hann lést 11. febrúar
1947), þá báru ljóð hans því órækan vott, að hann var gæddur næm-
um fegurðarsmekk og lá stuðlað mál óvenjulega létt á tungu.
Þeirra megineinkenna kvæða hans gætir í enn ríkara mæli í heild-
arsafni skáldskapar hans, þó að ljóð hans séu eðlilega misjöfn að
listgildi, eins og kvæði annara skálda. Auk þýðleikans og ljóðræn-
unnar, er fjölbreytnin í kvæðum hans einkum áberandi, hvað sleg-
ið er þar á marga og fjarskylda strengi hörpunnar. Og í hinum
ýmsu tóntegundum er þar að finna bæði fögur og prýðisvel ort
kvæði.
Á það ekki síst við um ætt-
jarðarkvæðin, sem öndvegi skipa
í bókinni, og bera því fagurt
vitni, hve djúpstæða sonarrækt
skáldið bar í brjósti til ættlands
og átthaga. Ágætt dæmi þess er
upphafskvæðið “Tigna drottn-
ing”, ort í tilefni af lýðveldis-
stofnuninni 17. júní 1944; í því
er fagnaðarhreimur og hrifning,
eins og sjá má af þessu erindi:
Landsins foma frægð er
endurhafin.
Fjalla-'blár og hvítur rís við
stöng
Fáni íslands, frelsis ljóma
vafinn;
Frjálsar tungur hefja nýjan
söng.
Leyst úr fjötrum fjalladísin
bjarta
Fyrri daga skrauti glæðist nú.
Ljós í augum, ljós í traustu
hjarta,
Langrar nætur von er orðin trú”.
Sögu íslands og fegurð í ýms-
um myndum túlkar skáldið af
sama ástarhuga í öðrum kvæð-
um sínum, og jafn glöggskyggn
er hann á gildi íslenzkra menn-
ingarerfða, eins og lýsir sér vel
í kvæðinu “Heimanmundurinn”
Ekki er þó í skáldskap hans,
fremur en annara vestur-ís-
lenzkra skálda, neinn árekstur
Það líða í austur silfurskýja
gnoðir,
sem varðskip ljóssins sigli eitt
og eitt
Frá aftansól með gulli rendar
voðir.
í kvöld er vatnið fagurt friðarhaf
Og fyllir gleði sléttubarnsins
hjarta.
Á morgun rís um sviðið traf við
traf
Er tryltar öldur földum hvítum
skarta —
Eg ann þeim leik, er öldur rísa
hátt
Og æði brimsins hug minn jafnan
hvetur.
Því sál mín einnig á þann svæfða
mátt,
Sem aðeins lúður stormsins
vakið getur.”
sem almennast gildi hafa, t. d.
i “Vegur spámannsins”.
Lipurð og léttleiki, samlhliða
smekkvísi í orðavali, einkenna
tækifæriskvæði Kristjáns, að ó-
gleymdri drengilegri vinhlýju,
sem þau anda í ríkum mæli. Þær
eru, svo eitt dæmi sé nefnt, ó-
neitanlega bæði léttstígar og
fallegar þessar vísur úr afmælis-
kveðjunni til Guðbjargar Good-
man níræðrar:
“Þig hafði vorsins von og þrá
Vafið armi sínum,
Því er sumarsvipur á
silfurhærum þínum.
Aldrei sigra ellin má
andans kærleiks varma.
Leikur fagur létt um brá
ljómi kvöldsins bjarma.”
Af sama hreinræktaða ljóða-
toganum spunnin, um anda,
hugsun og búning, eru erfiljóð-
in um Guðna frá Signýjarstöð-
um. Heilsteyptri mynd og rétt-
orðri er brugðið upp í kvæðinu
“Minning um merkisprest” (sr.
Steingrímur N. Thorláksson) og
í hinum fögru og hjartnæmu
minningarljóðum um fróðleiks-
og merkismanninn Klemens
Jónasson, tengdaföður skálds-
ins.
Ekki kemur það á óvart, að
jafn ljóðrænn maður og Kristján
var skyldi fara um ferskeytluna
fimum höndum, eins og fram
kemur í lausavísum hans í ýms-
um tóntegundum, gamni og al-
vöru. Hér eru tvær vorvísur,
“Vorkvöld” og “Vorhret”, og
því andstæður:
“Vetrar feldi sundrar sól,
sigrar veldi hríða.
Ellihreldum betra ból
boðar kveldið fríða.”
“Ofsafengin hríðaríiönd
hroll að mengi setur.
Treður engi og akurlönd
afturgenginn vetur.”
helgustu hugsjónir.
O. Henry
JóLAGJAFINAR
E. Sigurdson þýddi
Einn dollar og áttatíu og sjö
cent — það var allt og sumt. Og|
sextíu og tvö cent af því, voruj
koparskildingar sem henni hafðij
tekist að safna saman með því
að raga niður verðið hjá matsal-
anum eða ávaxtasalanum. Hún
roðnaði af sneypu þegar hún
hugsaði um, hvað hún hafði orð-!
ið að gera sig lítilf jörlega til að
komast yfir þessi cent.
Þrisvar taldi Della peningana.
En það var ekki um að villast,
það voru bara einn dollar og átta-1
tíu og sjö cent. Og þetta var að-j
fangadagurinn. Hún viknaði við
þá hugsun. Fleygði sér niður á
snjáðann legubekkinn og lofaði’
tárunum að hafa framrás.
Að stundarkorni liðnu, stóðj
hún á fætur, þurkaði sér um aug-
un og duftaði á sér nefið. Gekkí
út að glugganum, og sá hvar grár
köttur spígsporaði spekingslega1
eftir grárri rimlagirðingu að
húsabaki. Á morgun var jóladag-
urinn, og hún átti einunugis
$1.87 til að kaupa jólagjöf handa og enn féll hárfossinn niður. ákaflega örann hárvöxt. Segðu
Heldur ferskleika!
Verkar fljótt!
Hér er um að ræða undrunarvert, nýtt ger, sem verkar eins
fljótt og ferskar gerkökur, og á sama tíma heldur fersk-
leika og fullum krafti á búrhillunni. Þér getið pantað mán-
aðarforða hjá kaupmanninum yðar, í einu.
Engum nýjum forskriftum eða fyrirsögnum þarf að fara
eftir. Notið Fleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast
nákvæmlega eins og ferskar gerkökur. Einn pakki jafngildir
einni ferskri gerköku í öllum forskriftum.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast!
Jim. Jim sínum.
Nú var farið æfðum höndum1 gleðileg jól Jim og látum okkur
Þetta kvæði er gott dæmi þess,
hve opið auga skáldið átti fyrir
fegurð og litbrigðum umhverfis
síns á láði og legi. Einkar fallegt
ef kvæðið “Indíána sumarið”.
En þó Kristján væri mikill unn-
andi vors og sumars, gat hann
einnig náð í strengi sína andblæ
haustsins og eggjandi raust vetr-
i arins, eins og kvæði hans um þau
efni sýna.
Kvæði hans um söguleg og
þjóðsöguleg efni eru
mjög vel ort, og þykir mér
Skjöldurinn” þeirra tilkomu
milli órofa ræktarhuga hans til mest. Hinum kunna atburði úr
ættlandsins og heilhuga hollustu Egils sögu Skallagrímssonar,
hans við kjörlandið, sem hann þar er tekinn tiil meðferðar,
ann innilega og metur að verð-, eru gerð góð skil Munu margir
leikum. (Smbr. hin fögru Kan-- minnast þessa kvæðis> sem kom
ada- og Manitobakvæði hans). I út j Tímariti þjóðræknisfélags-
Listhneigð Kristjáns og ljóð- sins fyrir nokkrum árum síðan.
ræn skáldgáfa hans lýsa sér þó
hvergi betur en í náttúrulýsing-
Að ótöldum nokkrum góðum
kvæðum á ensku í bókarlok,
frumsömdum og þýddurn, er þá
ógetið andlegu ljóðanna í bók-
inni, sem eru fjarri því að vera
sístu kvæði hennar, en eins og
safnandi segir í inngangsorðum
sínum, benda þau kvæðin ljós-
lega til þess, “að höfundurinn
var trúhneigður, enda þótt hann
ósjaldan gerði gys að prestum og
kreddukenningum.”
Sannleikurinn er sá, að ljóð-
ræn fegurð og einlægni í tilfinn-
ingu, samhliða trúarvissu, renna
í einn farveg í þessum andlegu
ljóðum skáldsins, hvort heldur er
einnig, í bljúgum bænarmálum eða lof-
söngvum til lífsins herra, eins
og í “Vorið kemur”:
Margri ánægjustund hafði hún um lokkana. “Tuttugu dollara”
eytt í það, að hugsa um hvað segir hún svo.
hún ætti að gefa honum í jóla- “Gefðu mér þá strax” segir
gjöf. Það varð að verða eitthvað Della.
sérstakt. Eitthvað sem væri þess Næstu tvær klukkustundimar
virði að komast í eigu Jims. \ voru fljótar að líða, því þá fórj fjarskalegt andlegt erfiði að
Allt í einu sneri hún sér við Della úr einni búð í aðra til að; skilja þau augljósu sannindi.
vera glöð. Þú hefir ekki hug-
mynd um hvað fallega jólóagjöf
eg keypti handa þér.”
“Þú lést klippa af þér hárið”!
segir Jim, eins og það útheimti
staðnæmdist frammi fyrir spegl- leita að jólagjöf handa Jim.
inum, og sigurglampa brá fyrir Loksins fann hún hana, og henni
í augunum, hún losaði í flýti fannst hún hlyti að hafa verið út og áður? Eg er eg hvort sem
hárið á sér og lét það falla nið- búin til handa Jim, og engum eg hef langt eða stutt hár. Er
“Klipti það af mér og seldi
það. Lít eg ekki alveg eins vel
ur eins langt og það náði. | öðrum. Þetta var úrfesti úr plat-
Tvent var það, af veraldlegum inu af alveg óvanalega smekk-
ekki svo?”
Jim leit í kringum sig í stof-
auði James Dillingham fjöl- legri gerð. Tuttugu og einn doll- unni.
skyldunnar, sem þau voru bæði ar varð hún að gefa fyrir hana,
upp með sér af. Annað var gull- og svo flýtti hún sér heim, með
úrið hans Jims, sem faðir hans 87 cent í buddunni.
hafði átt á undan honum og afi Þegar Della kom heim, og af
hans þar áður. En hitt var hárið henni var runninn kaupskapar-
hennar Dellu. víman fór hún að hugsa alvar-
Þó drottningin frá Sheba hefði lega umu þetta tiltæki sitt. Hún
átt heima í íbúðinni andspænis, náði í krullutengurnar og fór
er áreiðanlegt að í hvert skifti að reyna að laga skemdir þær,
sem Della hefði þvegið hár sitt sem gjafmildi, og ást höfðu vald-
mundi hún hafa hengt það út um ið.
gluggan til þerris, til að sann- Ef Jim klárar mig ekki alveg
færa hennar hátign um, að allir sagði hún við sjálfa sig, segir
hennar gimsteinar kæmust ekki hann auðvitað, að eg líti út eins metið til fulls tilfinningar mín-
í hálf kvisti við þetta fagra hár. og götustelpa — en hvað gat eg ar gagnvart þér. Á eg ekki að
Og þó Salomon konungur hefði keypt fyrir $1.87?
verið dyravörðurinn með öll sín Klukkan sjö bjó hún til kaff-
auðæfi geymd í kjallaranum ið, lét steikina í pönnuna tilbú-
hefði Jim sjálfsagt dregið upp in að setja hana upp þegar hún
úrið sitt í hvert skifti sem hann heyrði Jim koma, og Jim var
fór fram hjá honum, bara til að aldrei seinn. Hún heyrði til hans
sjá karlinn skeggreyta sig af öf- strax þegar hann steig á neðsta
und. j stigaprepið og hún fölnaði við.
Og nú stóð Della frammi fyr- Það var barnsvani hennar að
ir speglinum, og hárið féll niður biðjast fyrir í hálfum hljóðum,
Þú segir að hárið af þér sé
farið”, segir hann og það var lík-
ast því að hálfviti væri að tala.
“Það er ekki til neins fyrir
þig að horfa eftir því”, sagði
Della. “Eg seldi það. Það er ekki
hér lengur. Þetta er aðfangadags
kvöld, drengur minn. Vertu góð-
ur við mig. Það var þín vegna
sem eg seldi það. Það getur vel
verið að öll mín höfuðhár séu
talin, en eg efast um að jafnvel
hann sem höfuðhárin telur geti
Ádeilu kennir allvíða í kvæð-
um Kristjáns og hittir vel í
‘Winnipegvatn”
“Vorið kemur, verðir ljóssins
kalla
Vakið, lítið morgunroðans glóð.
Myrkrin hopa, hlekkir dauðans
falla,
Höndin milda opnar lífsins sjóð.
Heyrið vorsins hörpustrengi
gjalla;
Heyrið, nemið vorsins sigurljóð.
um hans, sumar- og vorljóðum' , , , x . TT
. » - 6.„ . * mark 1 kvæðum sem Minni Her-
hans og oðrum arstiðakvæðum. ,, „ ((TT , , . ,x
_ , 6 „ , , ,, odesar og Vargold fra stríðs-
Er þar af miklu að taka, svo þyð- , ,, . . ,
, , . . , , arunum siðari, og þar kemur eft-
lega er í þeim efnum og fimlega1 . . ., , , , . i
, Y . . írminnilega fram frelsis- og, ------
í strengina grxpi , en nægja r^ttlætiskennú höfundarins og Vefur jörð í fegurð skaparans,
“nir-3 f56851 ^r|,n 1 Ur Væ mU samúð hans með lítilmagnanum. Lát þá einnig lifna í huga mínum,
Hann var einnig, eins og kunn-; Lífsins faðir, gróður sannleikans.
Þegar vorið vaggar blómum
sínum,
um hana eins og skínandi foss, jafnvel þó um hversdagslegustu
sem sólargeislarnir baða sig í. bluti væri að ræða, og nú hvislaði
Það náði alla leið niður að hnjám bún “Góði Guð gefðu að honum
og myndaði einskonar kápu eða sýnist eg vera eins falleg og áð-
skjólfat um hana. ur- ’
Hún setti upp hárið í flýti og Hurðin opnaðist og Jim kom
sem snöggvast kom hik á hana, *nn fyrir. Hann var grannvaxinn
og fáein tár féllu niður á gamla ig alvarlegur. Aumingja dreng-
rauða gólfteppið. urinn, ekki nema 22 ára og orð-
Því næst fór hún í gömlu inn heimilisfaðir. Hann hefði
brúnu kápuna sína, setti upp þurft að fa nýjan yfirfrakka og
hattinn sem var gamall líka, nýja hanska.
skvetti dálítið til pilsunum og Jim stansaði snögglega rétt
stökk niður stigan og út á innan við dyrnar, eins og veiði-
stærtið. hundur, er finnur þefinn af veiði
Eftir stutta göngu staðnæmd- dýrinu. Hann einblíndi á Dellu,
“í vestri sígur sól við skógar-
rönd.
Nú sofna blóm og skuggar
kvöldsins lengjast.
En andi Vatnsins líður létt að
strönd;
Og ljós og húmið friðarböndum
tengjast.
Og loftið alt er litum kvöldsins
skreytt.
ugt er, einkar vinsæll fyrir gam-: Veit mér kraft af kærleiksanda ist hún fyrir framan auglýsinga og hún gat ekki ráðið í hvað í því
ankvæði sín, sem hann las oft þínum, | spjald sem á var letrað stórum augnaráði bjó og hún varð hálf
upp á samkomum, enda var hann Kraft og ljós, í nafni frelsarans.” stofum: “Mme. Sofronie, Hár- hrædd.
gæddur glettnisríkri kýmnigáfu. Hér hefir að sönnu verið stikl- verzlun”. “Elsku Jim”, sagði hún.
Til þess að gefa sem fullkomn- að á stóru í “Kvæðabók Kristj- Della fór rakleiðis inn, sneri “Horfðu ekki á mig með þess-
asta mynd af skáldinu og þroska- áns Pálssonar, en þó vonandi sér þangað sem henni virtist eig- um Svip. Eg lét klippa af hárið
ferli hans hafa eigi allfá af skop- nægilega gefið í skyn, hve þar andinn vera fyrir og segir más- 0g seldi það, því eg gat ekki
kvæðum hans verið tekin upp í er um fjölbreyttan skáldskap að andi: “Kaupirðu hár?” hugsað til þess að gefa þér enga
safnið; eru þau vel kveðin og í ræða og margt prýðilegra kvæða, “Taktu af þér hattinn, og lát- jólagjöf. Það vex aftur. Þér er
þeim ágætir sprettir, víða hnytti- jafnt um glögga hugsun, vand- um okkur sjá”, segir jómfrúin, sama? Er það ekki satt? Eg hef
setja upp steikina Jim?’1
En nú var eins og Jim vaknaði
af svefni. Hann tók Dellu sína í
faðm sér, og ... . Látum okkur
líta í aðra átt nokkur augnablik.
Jim dróg dálítin böggul upp
úr frakkavasa sínum, fleygði
honum á borðið og segir:
“Láttu þér ekki til hugar koma
að hárskerar eða fegurðar dokt-
orar geti gert nokkuð það er
kæmi mér til að lítast ver en áð-
ur á stúlkuna mína. En ef þú
opnar böggulinn þann arna skil-
urðu hversvegna eg var eins og^
hálf utan við mig fyrst í stað.”
Hvítir nettir fingur losuðu í
flýti umbúðirnar, og sú athöfn
endaði með gleðiópi, en sam-
kvæmt kvennlegri geðbreytni,
snerist það á svipstundu í snökt
grát og ekka, svo lávarður húss-
ins, heimilisfaðirinn varð að
stiga í betri fótinn sem huggari
til að sefa þann sorgarklið.
Því, í bögglinum voru kamb-
arnir, hárkambarnir, sem hún
hafði svo oft dáðst að í búðar-
glugganum á Broadway. Skín-
andi fallegir kambar, úr tortois-
skeljum og perlum settir, en nú
voru lokkarnir, sem þeir áttu að
prýða farnir veg allrar veraldar.
Della gerði gælur við kamb-
anda, og lagði þú undir vangan
sinn, loks brosti hún í gegnum