Heimskringla - 18.01.1950, Qupperneq 5

WINNIPEG, 18. JANÚAR 1950
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
SVEINN G. BORGFJÖRÐ
Fyrst þegar eg kyntist Bergi,
furðaði eg mig á því, hvað hann
var vel að sér í þjóðlegum fræð-
^un. svo ungur sem hann var.
Hann var að vísu búinn að ganga
á Möðruvalaskóla, en hitt er á-
reiðanlegt, að hann lærði þau
ekki þar Hann nam þau í heima-
húsum sem við vitum mörg hér,
að beztu skólarnir hafa lengi ver-
ið á íslandi.
Hafnanesið var slíkt heimili.
Og hyggið prúðmenni hefi eg
aldrei fyrir hitt ef Jón Einars-
son, faðir Bergs var það ekki.
úg þetta hefir orðið að ættar-
fyigju og ekki einungis komið
fram á Bergi sjálfum. Eg sé
aldrei svo Sigurjón Hornf jörð, að
mér detti ekki í hug afi hans.
Jæja — mér þykir nú fyrir að
efni þetta hlýtur að vera mörg-
um af ykkur sem hér eru stödd
aU fjarlægt, sem ekki þekkið
ueitt til á æskuslóðum brúðhjón-
anna. Eg hefi ekki álitið það
e>-ga vera annað en innskot í
raeðuflutninginn hér og læt ykk-
ur nú eftir að tala beinna til
gullbrúðhjónanna og um dvöl
þeirra vestra.
Eg skal svo enda þetta með
tveimur vísum til smekkbætis
eftir sama skáldið og eg mintist
a hér að framan:
Vor hjartans ósk er enn að megi
þið
sem áður lengi félagshóp vorn
prýða,
að ellin kyrlát ykkur blasi við
og ánægjunnar sumarveður blíða.
í*á burt skal flutt og blánar fyrir
nótt,
að beggja verði kvöldið ævidasins
svo værðardrjúgt og draumaljúft
og rótt
sem dýrðarfegurð haustsins
sólarlagsins.
Stefán Einaisson
Sagan af Gesti Oddleifssyni
Landnámsmanni í Haga í Nýja Islandi
Skrifuð af Kr. Asg, Benediktssyni
mannsbarni, þegar reynslan hef- “Sá skarpskygni” var orðinn
ir talað. | stórhrifinn. Hér var vissulega
En margur mun nú spyrja: — eitthvað dularfult og óskýran-
Hvert rekja íslenzkir kommún- legt á ferðinni.
istar línuspottann sinn?
—Tíminn.
Frá láti Sveins Guðmundsson-
Borgf jörð á Lundar hefir ekki
verið sagt í Heimskringlu, en
hann lézt 5. desember, 1949 og
var jarðsuninn 8 s m. af séra V.
J. Eylands.
Sveinn var 91 árs að aldri,
fæddur á Hrærekslæk í Hróars-
tungu 3. desember 1858 Vestur
urr> haf kom hann 1894 ásamt
konu sinni, Þorbjörgu Guð-
mundsdóttur og fjörum ungum
börnum. Hann bjó á Hvoli í
Borgarfirði eystra, áður en hann
flutti vestur enda ættaður í
móðurætt frá Höfn í Borgarfirði.
Og vegna þess mun hann hafa
tekið sér Borgfjörðs nafnið.
Hann settist að í Alftavatnsbygð
sama sumarið og hann kom vest-
ur og bjó þar brátt góðu búi ,því
hann var maður iðjusamur og
hagsýnn.
Hann og kona hans vóru hinir
beztu nágrannar og voru reiðu-
búin að greiða veg annara, ef
þess var kostur. Sveinn komst
yfir 3 lönd og seldi 2 af þeim
fyrir fasteignir í Winnipeg 1921,
flutti þá sjálfur til Lundar og
bjó þar mörg síðari árin.
Kona hans dó fyrir mörgum
árum. Börn þeirra eru: Ingi-
björg, gift Herman Rennesse íj
Árborg; Ásmundur og Kristján
Viihjálmur, Anna Sigríður, gift
Jóni Björnsyni smið, öll að
Lundar.
Sveinn var hin mesti atorku-
maður og komst ávalt vel af.
Hann var og hinn bezti í allri
viðkynningu og maður réttskift-
inn og vildi ekki vamm sitt vita.
Með honum er til moldar hnig-
inn einn þeirra frumherja
islenzkra er hér verður ávalt
minst sem hins nýtasta borgara
°g góðs drengs.
Framh.
14. Kapítul.
Gestur fer til Hudson’s Bay fél.
þaðan til viðarsala
Gestur var daglaunamaður hjá
ofannefndu félagi um tíma, síð-
an tók hann að sér að afferma
hveiti og við af vögnum á samn-
ingsvinnu. Þénaði hann oftast
talsverða peninga. Þá var Gestur
að moka hveiti, sem oftar, bar
þá þar að Pat gamla Inwright,
fyrrum fóstra hans. Höfðu þeir
sézt í millitíð, en fátt talað sam-
an. Karl stansar og horfir á Gest
og segir: “Ef þú hefðir verið
kyr hjá mér, þá hefðirðu haft
marga menn í vinnu, og ekki
þurft að vinna sjálfur, drengur
Gestur var skjótur til svars,
og segir: “Eg held eg hefði ekki
verið sælli að þiggja alt af þér,
og starfa ekkert, en vinna fyrir
því sjálfur, sem eg þarfnast til
framfærslu”. Karl gekk þá burtu,
og mælti ei fleira.
Þegar Gestur var að vinna
samningsvinnuna hjá H. B. fé-
laginu, var hann eitt sinn hætt
kominn, að C. P. R. félagið tæki
ekki í hnakkann á honum. Hveiti-
kornið kom laust í vögnum. —
Þurfti að moka því upp í poka,
inni í vagninum og flytja þá yfir
að metum, vigta það, og steypa
því upp í geymsluhólfin. Gestur
réði menn í vinnu með sér, og
þótti verkið sækjast seint. Finn-
ur hann upp á því flýtisráði, að
saga gat á vagnhurðina, og láta
kornið renna út í pokana. Var
þetta helmings flýtir. Gengur þá
afferming greitt í 4—6 daga. —
Anderson hét yfirmaðurinn á
mylnunni. Var hann íslending-
um kunnur, sem á mylnunni
unnu, og vænn við þá í margan
máta. Einn morgun kallar hann
Gest fyrir sig, og fær honum
bréf frá C. P. R. félaginu, og er
þar H. B. fél. skýrt frá, að C. P.
R. fél. ætli ekki að láta H. B. fél.
né aðra, skemma og ónýta eignir
sínar, án réttar og laga. Spyr
hann Gest að hvort hann hafi
sagað göt á hveitivagnana, eins
og félagið upp á standi. Gestur
kvað satt vera. Segir Anderson
að hann hafi sagað götin á hurð-j
irnar, en að Anderson hafi verið
þar á eftirlitsferðum á hverjum
degi, og ekki annað fundið. —
Anderson kvaðst ekki hafa tekið
eftir, enda hefði sér ekki dottið
slí-k heimska í hug, sem þetta;
væri Gestur svo viti borinn, að
hann skildi það og vissi, að hann j
ætti ekki að skemma eða eyði-j
leggja annara eignir, þótt gengi
um þær. Andeson kvað þetta
til vandræða horfa og kanske til
stór peningaútláts sem hann ætti
ekki til. Anderson bað hann að
hætta þessum umbótum á vögn-
um félagsins, eða hætta vinnu að
öðrum kosti. Kvað hann yrði að
gjaldlauna fyrir glöp sín. Gestur
fór; hætti að saga götin á vagn-
ana, og hélt samningsvinnunni.
Hann var fyrst kvíðafullur um
afdrif málsins, en spurði aldrei
til málsins meira, né hvernig
Anderson komst út úr þessu við
félagið. Fleira kom fyrir Gest
líkt þessu hjá H. B., en hann
ætíð sannorður og drífandi í
hvarvetna, og fyrirgafst því mik-
ið.
Þá Gestur hafði verið lengi
hjá H. B. bauðst honum samn-
ingsvinna í viðargarði, að hlaða
eða stafla upp borðum, jafnóðum
og söguð voru. Hann fékk 75c a
þúsund fet. Hann fór í félag
með írskum manni, vönum við
þetta verk. Þeir hlóðu eins miklu
og 35,000 fet á dag, og rökuðu
saman peningum það sumar, sem
þeir voru við það.
Síðar fór Gestur til Spragues
alþekts viðarsala í Winnipeg, að
fornu og nýju. Hann var bómu-
maður hjá honum, og fá þeir
menn hátt kaup. Þessir bómu-
menn kvía inni sögunarviðinn, þá
hann kemur í flötum ofan ána, í
þá lendinga sem þeir eiga að
fara í, til sögunar. Framh.
TÖFRAMAÐURINN
Eftir Stephen Leacock
— Dömur mínar og herrar,
sagði töframaðurinn, eg hef nú
sýnt yður, að ekkert er innan í
klútnum, sem eg held á. Nú ætla kaka'
eg að taka innan úr honum ker
með gullfiskum. Hokus pokus
filiokus!
— Fólk stakk saman nefjum
víðsvegar í salnum. Þetta er vel
af sér vikið! Hvernig í ósköpun-
um fer hann að þessu?
En “skarpskyggni maðurinn” á
fremsta bekk sagði við sessunaut k[ndarlegur
sinn svo hátt, að allir máttu1
— Og viljið þér nú vera svo
vingjarnlegur, herra minn, að
rélta mér pípuhattinn yðar og
leyfa mér að dansa á honum?
Kærar þakkir.
Töframaðurinn stilti ‘hattinum
á gólfið, hoppaði upp á hann og
steig nokkur dansspor. Síðan
sýndi hann hattinn, sem var orð-
inn flattur út eins og pönnu-
— Og viljið þér svo, herra
minn, taka af yður flibbann og
leyfa mér að brenna hann við
þetta ljós? Kærar þakkir.
Og má eg fá leyfi til að slá á
gleraugun yðar með hamri. Kær-
ar þakkir.
Þegar hér var komið, var “sá
skarpskygni” orðinn dálítið
á svipinn. — Þetta
, . , j er ofvaxið mínum skilningi. Eg
’ h3nní 'botna ekkert í þessu bragði.
Dauðaþögn ríkti í salnum. —
Eftirvæntingin var mikil. Hvað
N ATIO AiL-KOMM-
ÚNISMI
The Jón Sigurdsson Chapter
I-O.D.E., will hold a meeting
Tuesday, Jan. 20 at 8 p.m. at the
home of Mrs. B. Nicholson, 557
Ágnes St.
Þeir eru ef til ekki margir hér
á landi, sem muna hvað flokkur
Hitlers, hinir oftnefndu Nazist-
ar, hétu réttu nafni. En hann hét
fullu nafni á Þýzku: “Die
Deutsche nationalsozialistisohe
Arbeiterpartir” eða á íslenzku:
þýzki þjóðlegi sósíalistiski
verkamannaflokkurinn. Flokks-
mennirnir kölluðu sig “national-
sosialista”, sem á íslenzku var
útlagt: ‘Þjóðernisjafnaðarmenn’.
í augiun alþýðu voru þeir í
öndverðu fyrst og fremst sós-
ialistar eða jafnaðarmenn og
ýmsar af kenningum þeirra og
staðhæfingum minntu á kenning
ar og staðhæfingar kommúnista,
Þýzkalandi. En þeir tóku það
skýrt fram og lögðu á það á-
herzlu, að þeir væru ekki al-
þjóðasinnar eins og jafnaðar-
menn eða sósíalistar annara
landa. Þeir væru þýzkir sósíal-
istar, þýzkir þjóðernisjafnaðar-
menn, og sjónarmið þeirra væru
eingöngu miðuð við Þýzkaland
og þýzka hagsmuni. Með þessum
hætti tókst þeim að sameina und-
ir merki sínu jöfnun höndum
verkamenn (og fleiri) með sós-
íalistísk lífsviðhorf og ramma
þjóðernisdýrkendur og hernaðar-
sinna, sem aldrei gátu unað ó-
sigrinum í fyrri heimsstyrjöld-
irini. Með þetta í huga verður
valdataka þýzka nazistanna skilj
anleg og saga þeirra öll, en að
öðrum kosti óskjljanleg öllum
sem vonlegt er.
Þróun kommúnismans á síð
ustu tímum minnir mjög greini-
lega á “nationalsósíalistana
þýzku. Útþenslu- og hernaðar-
stefna Rússa virðist vera í ósam-
ræmi við ýmsar megin kenning-
hafði kerið í erminni.
Og sessunautarnir kinkuðu í-
byggnir kolli og sögðu: — Já,
auðvitað. Og nú hvíslaði hver að
öðrum: Hann hafði kerið í erm-
inni.
— Næsti galdur, sem eg sýni
yður, sagði töframaðurinn, eru
hinir frægu indversku hringir.
Eins og þér sjáið, eru hringirnir
aðskildir. Nú blæs eg á þá, og þá
festast þeir saman. Hokus pokus
filiokus!
Hrifningaralda fór um salinn.
En “sá skarpsygni” sagði hálf-
hátt: — Hann hafði aðra hringa
í erminni!
Þá kinkuðu allir kolli og hvísl-
uðu: Hann hafði samföstu hring-
ana í erminni.
Töframaðurinn hleypti brún-
um.
— Nú skal eg sýna yður mjög
skemtilegt bragð. Eg ætla að
galdra ótakmarkaða tölu af eggj
um upp úr hatti. Vill ekki ein-
hver herrann gera svo vel og lána
mér hattinn sinn? Kærar þakkir.
Hokus pokus filiokus! McNei] skorar á valdhafana í
Hann tók seytján egg upp úr' Rússlandi að “draga frá
hattinum. Og áhorfendurnir j gluggunum”
sannfærðust nú um það, að hann; HectQr McNeil) aðstoðarutanrík-
gerði yfirnáttúrlega hluti. En þá ismálaráðherra Breta, skoraði í
hvíslaði “sá skarpskygni” á
myndi töframaðurinn nú gera?
Töframaðurinn gekk fram á
mitt sviðið og ávarpaði sýning-
argesti:
— Dömur mínar og herrar! Þér
hafið verið vitni að því, hvernig
eg hef molað í morteéli gullúr
þessa herra, sem þarna situr —
og nú benti hann á “þann skarp-
skyngna” — brent flibbann hans,
dansað á hattinum hans og brot-
ið gleraugun hans með hamri —
alt með hans góða samþykki. Ef
hann vill einnig leyfa mér að
mála grænar randir á frakkann
sinn eða klippa í sundur axla-
böndin sín, væri mér það ó-
blandin ánægja. Ef svo er ekki,
þá er sýningunni lokið.
Tjaldið féll, og áhorfendur
héldu heim til sín, sannfærðir
um það, að ekki væru öll töfra-
kallaði þetta hreinan áróður, sem
Vishinsky sjálfur vissi, að væri
fjarstæða ein. Hann spurði Vis-
hinsky hvort þjóðir Evrópu, sem
enn krypu við grafir hinna föllnu
í síðustu styrjöld, óskuðu eftir
nýrri styrjöld
Rússar óska ekki eftir styrj-
öld og það gerir vissulega engin
önnur þjóð, sagði hinn brezki
ráðherra. En skemarverk Rússa
á friðsamlegri sambúð í heimin-
um eru hin alvarlegustu. Svo
rakti hann starfsemi Rússa í
sameinuðu þjóðunum og sagði,
að gætu stórveldin ekki komið
sér saman um Berlínardeiluna,
yrði aldrei samkomulag um
kjarnorkuna.
McNeil benti á, að Bretar
hefðu síðan stríðinu lauk minkað
her sinn úr 5 miljónum í 750,000
Rússar hefðu ekki afvopnast á
sambærilegan hátt og hefðu nú
4 miljónir undir vopnum. Bret-
ar hefðu kallað heri sína úr flest-
um löndum, en rússneski herinn
héldi enn fremstu stöðvum, sem
hann vann á stríðsárunum.
Á eftir ræðu McNeils tók Vi-
shinsky, sem sat við hlið hans í
nefndinni, til máls, og viður-
kendi hann, að hugsanalegur
væri grundvöllur til friðsamlegs
samkomulags milli kommúnist-
isku ríkjanna og auðvaldsríkj-
anna.—Alþbl. 17. nóv.
í Evrópu
Hveitiuppskeran í Evrópu
hefir orðið meiri á s. 1. sumri, en
hún hefir nokkuru sinni orðið
eftir stríðið.
Snemma í sumar var óttast, að
uppskeran yrði 5% minni en hún
var í fyrra, því að kuldar voru
lengi frameftir. Nú þykir hins-
vegar sýnt, að uppskeran rnuni
verði meiri en á s. 1. ári, þótt
mjög sé farið dult með það í A.-
brögð framkvæmd í ermi töfra- EvróPu- hvað uPPskeran muni
verða þar. Er það nú orðinn
mannsins.—Jólahelgin.
ar kommúnismans frá fyrri tím-
um. En ef menn hugsa sér rússn-
eskan “nationalkommúnlsma”,
rússneskan þjóðerniskommún-
isma, hliðstæða hinum er gátan
ráðin. Hér hefir þýzku þjóðern-
isjafnaðarmönnum sem Hitler
stýrði það eitt gerzt. að sagan
endurtekur sig, að þessu sinni í
nýju landi, og flest einkenni eru
hin sömu á báðum stöðum. Hug-
sjónir um alhemsríki (stór
þýzkt, stór slavneskt), hetju-
dýrkun, óþolinmæði og harðýðgi
við andstæðinga, skefjalaus á-
róður og einræði eru meðal þess-
ara höfuðeinkenna á báðum stöð-
um.
Titoisminn í Júgóslavíu hefir
þegar opnað augu ýmsra fyrir
þessum hliðstæðu fyrirbærum.'
Hvað er Titoisminn? Hann virð-'
ist vera upphaf að kommúnisma1
smáþjóðanna fyrir austan hið svo
kallaða “jarntjald”. Ef til vill á
þessi kommúnismi smáþjóðanna
eftir að koma í stað hins gamla,
alþjóðakommúnisma, ef nation-
alkommúnismanum rússneska
tekst ekki að yfirbuga hann með j
hervaldi innan stundar. Ef til|
vill cr þá í vændum ný endur-
fæðing sósíalismans í veröldinni
með samruna þeirra sósíalistísku
alþýðuflokka, sem stendur ógnj
af nationalkommúnismanum eins
og þeim stóð áður af nationalsos-
ialismanum þýzka
Það þarf sennilega engan að
undra þó, að hinn fyrri keisara-
dómur í Þýzkalandi og Rúss-
landi hafi getið af sér svipuð af-
kvæmi í þjóðfélagsmálum þess-^
ara landa. En menn eru stundum^
seinir að skilja hin endurteknu
fyrirbrigði sögunnar, þegar þau^
koma fram í nýjum myndum. —j
Því auðskildari verða þau hverju
fyrsta bekk: Hann hefir falið
hænur í erminni. Hann hefir
beilt hænsnabú í erminni!
Og töfrabragðið með eggin
varð að engu.
gær á Vishinsky hinn rússneska
að fara nú heim til Moskvu og
skýra valdajöfrunum þar frá því
hvernig þeir væru hinir einu,
sem lokuðu rússnesku þjóðinni
fyrir vináttu og friðarvilja þjóða
iSvona fór um alla ^sk^xxiti-, heimsins. Skoraði hann á vish.
skrána. Samkvæmt upplýsmgum insky Qg rússnesku valdhafana
“hins skarpskygna”, hafði töfra- að <<draga frf gluggunum» og
maðurinn ekki einungis kerið, Qpna leiðina fyrir meirihluta
hringina og hænurnar faldar i þjóða heimsinS) sem óskuðu eft.
erminni, heldur einmg fjolda ir samvinnu og vináttu við rúss.
spila, dúkkuvagn, Bfandi mys, ku þjóðina
peninga og jafnvel ruggustól.
Álit
orðið upp
... . ... McNeil flutti í gær ræðu í
toframannsms var ekki _ ,
, .. , .... stjornmalanefnd sameinuðu þ., 1
á marga fisxa. Allir „ \ „ . . ^
, U * * v.^r.n Lake Success, og er svo fra sagt,
voru sannfærðir um það, að hann , r. .. . , .
ao ræða hans hafi venð em hin
áhrifamesta, sem flutt hefur ver-
ið á allsherjarþinginu. McNeil
svaraði ásökunum Vishinsky —
þess efnis — að Vesturveldin
væri ekkert annað en vesæll og
klaufskur loddari, aem drægi
bara fáeina muni fram úr ermi
sér. En að lokum kom töframað-[
urinn með dáiítið aukanúmer. ,
-r... , , væru að undirbua styrjold. Hann
— Domur minar og herrar!.________________________J J
sagði hann. Nú ætla eg að lok-
um að sýna yður hið fræga jap-
anska töfrabragð, sem tekur öllu
öðru fram. Viljið þér, herra
minn, hélt hann áfram, og sneri
sér að “skarpskygna manninum”,
vera svo vingjarnlegur og lána
mér gullúrið yðar?
Honum var fengið úrið. «
— Leyfið þér, að eg leggi það
í þetta mortel og berji á það
nokkrum sinnum, sagði hann,
snöggiir upp á lagið.
“Sá skarpskygni” kinkaði
brosandi kolli. Töframaðurinn
lét úrið i mortélið og sló þétt-
ingsfast á það Brothlj^ð heyrð-
ist.
— Hann stakk því upp í erm-
ina, sagði “sá skarpskygni”.
— Og viljið þér nú vera svo
vingjarnlegur að lána mér silki-
klútinn yðar! Eg ætla að klippa
göt á hann. Kærar þakkir. Þarna
sjáið þér, dömur mínar og herr-
ar! Hér geta engin svik átt sér ^
stað. Þér sjáið öll götin á klútn- j ^
um með yðar eigin augum.
glæpur í “alþýðuveldunum” að
láta uppskátt um uppskeruhorfur
og magn.
Frakkar búast við að uppskera
þeirra sé næstum 7.9 milj. smá-
lesta og gera þeir sér vonir um
að þeir geti hætt hveitiinnflutn-
ingi og jafnvel hafið útflutning
á hveiti, en það hafa þeir ekki
gert síðan fyrir styrjöldina. Á
ítalíu mun uppskeran hafa orðið
12% meiri en í fyrra eða nærri
6.9 miljónir smálesta.
* * *
Tímdi ekki að giftast
Nielsen var hálf-skoskur, og ef
rétt er frá skýrt, þá tímdi hann
alls ekki að giftast, þótt hann
langaði til þess. Eitt sinn misti
hann buxnatölu og var lengi að
brasa við að sauma hana á aftur.
Þegar það hafði tekist, hrópaði
hann stoltur:
— Sjáið þið nú bara, nú hefi eg
enn einu sinni sparað mér konu.
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því jjlevmd er goldin sknld
S0®®0®®S®600060089800COÖ9800050e09S0000990B09B09íí9Se^
VERZLUNARSKÓLANÁM
Aldrei hefir verið eins nauðsvnlefrt opr ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lepra forganprsrétt þegrar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spvrjist fvrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það marghorgar sig.
The Viking Press Limited
Banníng og Sargent
§
§
WINNTPEG
MANITOBA
IS
v—
'^crc^ccoocoocooococcocccosocazjKccocccocooocc*