Heimskringla - 07.03.1951, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 7. MARZ, 1951
Ávarp forseta Þjóðræknisfélags íslendinga
í Vesturheimi
séra, Philip M. Pétursson, við þingsetningu 26. febrúar, 1951
Framh.
Samband við ísland
Eitt, sem koma Páls Kolka
læknis hingað vestur hefur gert,
og sem ekki hefur verið tekið
fram að ofan, er að styrkja bönd-
in milli okkar vestur-íslendinga
og fslands. Hann kom með eitt-
hvað af andrúmslofti gamla
landsins með sér, inní hverja
bygð, og inn á hvert heimili sem
hann heimsótti. Og eins má segja
um hvern einasta gest af þeim
öllum sem heimsóttu okkur á
þessu liðna starfsári. Við eigum
marga góða vini nú á íslandi
vegna þessarar persónulegrar
Útgáfumál
í samlbandi við útgáfumál
Þjóðræknisfélagsins, er lítið
annað að segja en sagt var í
fyrra. Haldið er enn áfram að
gefa út Tímaritið undir umsjón
og stjórnar þess ágæta ritstjóra
Gísla Jónssonar sem hefur ár-
hvert, síðan að hann tók við
stjórn á því, vandað sig á því, og
séð um að það væri með sömu
ágætum og það hefur altaf verið
og verið félaginu til mikils heið-
urs og sóma. Eg þakka honum
enn einusinni vel unnið starf,
og veit að allir samþykkja það
með einum rómi. Og fyrir aug-
að fresta allskonar samkomum! verði okkur og íslenzka þjóðar-
og öðrum athöfnum í vor sem brotinu hér vestra til heiðurs og
leið vegna flóðsins, og þar á með-1 sóma. Markmiðið er, þegar alt
al var hin árlega skemtun laug- kemur til alls, að vinna að heill
ardagsskólans, sem búið var að þjóðar vorrar, þjóðar vorrar hér
undirbúa mjög vandlega, og selja' vestra, hvort sem er Bandaríkin
aðgöngumiða að. Vegna flóðsins eða Canada, og þjóðar vorrar
var hætt að starfrækja skólann fyrir handan hafið.
miklu fyrr en vanalega og með[ Með þetta í huga, segi eg
því og vegna samkomufrestsins, þetta þrítugasta og annað árs-j
minkaði áhuginn hjá börnunum þing Þjóðræknisfélags íslend-j
svo að þegar byrjað var aftur í inga í vesturheimi sett, og bið
haust, voru miklu færri börn en þingheim að taka til starfa.
áður og árangurinn .af starfinu
Kaupið þennan
stóra
OGDFUc
viðkynningar. Og eg veit að þeir lýsingasöfnun í ritið, vil eg, fyr-
hafa það á tilfinningunni að ir hönd félagsins, votta Mrs. P.
hingað verða þeir æfinlega kær-js. Pálsson þakklæti okkar allra,
BRÉF TIL HKR.
Calgary, Alta.,
20. febr. 1951
komnir gestir.
því án auglýsinganna gætum við
Ekki sízt þess, sem hefurj ekki gefið Tímaritið út. Eg vildi
styrkt böndin við heimaþjóðina minna menn á það, að það er á
er koma s.l. laust, Dr. Alexand-
ers Jóhannessonar hingað á veg-
um Manitoba háskólans í sam-
bandi við stofnun kenslustólsins
í íslenzkum fræðum. Hann er í
samráði við Dr. Gillson háskóla-
forsetans hér við að koma þeim
kennslustól á framfæri og er þaðj heimta það að nokkur stjórnar-jað dæma á milli þeirra ung-j
okkur öllum mikið ánægjuefni nefnd leggi á sig það, sem nefnd: menna, sem tóku þátt í sam-j
félagsins þarf að leggja á sig til; keppninni, sem var hin ágætasta.
minni. Ráð hefur verið gert að
reyna að hafa samkomu aftur í
vor, og er verið að æfa börnin
til þess og vonast er að henni
takist vel. Kennararnir eiga mikl Kæri fitsj Hkr>f
ar Þakkir skilið fyfir starf Þeirra Stefán Einarsson
og nota eg þetta tækifæri til aði T . . * ...
u ,n i • i'i Lengi er eg nu að svara kall-
birta pakklæti Þioðræknisfelags- . r „
. T J , r inu Pinu og er það þo ekki af o-
íns til þeirra. Kennarar hafa ver-, , . . *
. , ^ f ræktarsemi við þig sjalfan eða
_þe“a ar4 _r_S: ^ í.r^J!!!' Þitt heiðraða blað Heimskringlu
okkar, sem eg er búinn að vera
kaupandi að í fleiri ár, heldur
hitt, að eg hef svo mörgum að
skrifa að eg sé sjaldan fyrir
miður, veit eg ekki hvað hefur , . , , _
° endan a þvi, og er næstum orðinn
gerst i Þessu mali nema í Arborg, leiður . bréfa skriftum_
son; Mrs. Ragnheiður Guttorms-
son.
Út um land, meðal deilda, því
Ekki er það þó svo afleitt eft-
kostnaði auglýsenda að við get-
um haldið áfram að gefa ritið út þar sem að árleg samkeppni í
og gefið það ókeypis með hverju j framsögn fór fram, eins og egjir“ £f sestur niður En að
ársgjaldi til allra meðlima félags; gat um áðan, og fórum við þang- koma gér af gtað , hvert
ins. Eg get ekki stijt mig um að j að, Gisli Jonsson, ntstjori Tlma-| það ^ mesta þrautin.
geta þess, að það er í raun og ritsins, Mrs. Ingibjörg Jónsson 1
veru skömm fyrir íslendinga að j vara-ritari félagsins, og eg, til
að vita af þessum samtökum og
þessari samvinnu, sem getur ekki
annað en leitt af sér góðan árang-
ur. Og með þeirri samvinnu er
verið að styrkja bönd, ekki að-
að halda félaginu víð, og svo að
heimta að hún gefi Tímarit í við-
bót, og þeir borgi sem meðlima-
gjald aðeins einn ómerkilegan
eins á milli íslendinga austan og, dollar. í fyrra var tillaga feld um
vestan hafs, en líka á milli ís- að hækka gjaldið upp í tvo dali.
lands og hérlendra manna, sem Á þessu ári hefur stjórnarnefndin
hefur meira gildi en margir geraj verið óspar á sjálfri sér til að
sér grein fyrir.
vera félaginu og íslendingum til
En auk þeirra, sem styrkt hafa1 sóma, og oft þurft að gera per-
böndin við ísland með komuj sónuleg fjárútlát. Mér finst það
sinni hingað vestur, eru fulltrú-^ varla vera að skifta verkum á
ar, sem héðan hafa farið til fs-j nokkurn réttmætan hátt, að
lands. Og þó að nokkrir séu, tel heimta mikið af nefndinni, en
_ . ... i_____ líi.:*
eg aðeins upp sjo, sem eg
veit af, tvenn hjón, Doktor og
Mrs. S. E. Björnsson, sem
héðan fóru í fyrra og dvöldu á
íslandi nokkra mánuði, og hr.
Hun fór fram í nýja samkomu- j ^nnars
húsi Geysis-bygðar, og þar stýrði
forseti deildarinnar “Esjan”
samkomunni, hr. Gunnar Sæm-
undson.
En um kenslu annarstaðar veit
eg ekki, og bið velvirðingar á1
því að hafa gleymt nokkrum
stöðum sem halda kenslu uppi,
ef svo skyldi vera.
Ný mál
Svo kem eg að enda þessa á-
varps, og undir þessum lið “Ný
mál” tel eg upp tvö atriði. Hið
fyrsta er minnisvarðinn sem
Canadastjórninn sá sér fært að
reisa til minningar um Stephan
G. Stephanson, skáld, í Red Deer
borga lítið sjálfir. Hið minsta
sem meðlimir gætu gert væri að
hjálpa nefndinni til að vinna
verk sín og standa í skilum eins
og sæmir nefnd mikilsvarðandi
Árna Eggertsson lögfræðing og félags, með því að hækka gjaldið I Alberta, s.l. sumar. Þetta er al
frú hans, sem fóru heim í Eim- upp í tvo dollara á ári, allra; veg sérstætt í sögu þessarar þjóð-
skipafélagserindum. Mrs. Björn-! minnst. Það hjálpaði til að sýna.ar> því aidrei fyrr, er eg bezt
son kemur hér seinna fram á j virðingu á störfum ritstjóra okk-j veit, hefur nokkuð skáld þessa
þing með kveðjur frá ýmsum fé- ar, við útgáfu Tímaritsins, og j ]ands verið heiðrað á sama hátt,
lögum og einstaklingum tilj Mka það, áð við værum ekki al-j a hvaða tungu sem það hefur ort
þjóðræknisfélagsins, og Arni gjörlega upp á öbnusugjöfumI
Eggertsson, sem er einn af nefnd annara manna komnir sem félag.
armönnum okkar gerði það á-
reiðanlega líka, en vegna fjær- Háskólamál
veru í embættiserindum í Ottawa Nú kem eg að lið, sem, hvernig
getur ekki verið staddur á þessu sem menn líta á hann í dag, mun nægja að senda skriflegt ávarp
þingi jí framtíðinni vera talin íslend- með próf. Skúla Johnson, sem
Einnig vildi eg nefna Halldór j ingum meira til heiðurs og sóma j var aðal ræðumaðurinn við af-
„ „ , . , en næstum því nokkuð annað eitt hjúpun minnisvarðans.
Swan, sem varð fynr ovaentu ^ gem þeir hafa unnið> Það| Ræða próf. Skúla hefur birst í
veikindakasti og lá á spitala um ^ háskólastóllsmálið. Eg geri blöðunum. Hann flutti einnig
Þjóðræknisfélagið fékk sérstakt
boð að senda fulltrúa vestur til
að vera staddur við athöfnina,
en enginn nefndarmannanna gat
farið og lét nefndin sér því
Aðal erindi þessa bréfs til þín
j er að skila þessum 9 dölum sem
eg skulda blaðinu, og vona eg að
þú fyrirgefur mér dráttinn sem
á þessu hefir orðið hjá mér.
má eg ekki svíkja
“Kringlu” í trygðum, því ætíð
hefir hún verið trygg mér í öll
þau ár sem eg hef keyft hana,
og hún verið stundvís, á réttum
tíma og réttum stað í mörg og
mörg ár.
Mér hefir altaf þótt mjög vænt
um “Kringlu” og held eg helzt
að það komi til af fyrstu kynn-
ingum þess eða ritstjóra þess ár-
ið 1913, þá er eg var nýkominn
til þessa lands.
Enskurinn talar um “The first
impression”. Eg segi líka, The
first impression sem eg fékk af
þáverandi ritstjóra Heims-
kringlu, loðir við mig enn þann
dag í dag. Það var þá séra Rögn-
valdur heitinn Pétursson. Aldrei
minnist eg þess að hafa séð meira
snyrtimenni en hann var þá. þar
sem hann sat við skrifborðið. Og
hlýleikinn var svo mikill — —
það var upphressandi handar-
band sem eg fékk hjá honum, þá
ný-kominn heiman. Mér fannst
eg vera aftur kominn heim eftir
það handarband, enda var hlý-
leiki okkar á milli, alla tíð frá
í Calgary ef hann kynni að koma| ing, eða löngun hennar, þá er
hér við, sem hann líka gjörði og hún var smá telpa heima á Sauð-
var Mrs. Sigurðson svo góð að
kalla mig upp í “phone” og
spurði mig að hvort eg vildi ekki
vera með, jú, auðvitað vildi eg
vera með. Því þar sem einn eða
fleiri eru komnir saman í íslands
nafni þar er ríki af mínum heimi.
— Auk þess að vera hjá Sig-
urðsson hjónunum, sem eg hef
haft svo margar góðar og glaðar
stundir.
Annars í lengri tíð hafði eg
ekki komist í samband við neina
“Landa”. í Salmon Arm sá eg
aðeins tvo, Vin minn Sig. Sig-
urðsson frá Calgary, og Byron
Johnson, ráðherra. Er hann að
öllu leyti hinn mesti tignar mað-
ur, en sérstaklega snjall ræðu
maður. Hann er tign og sómi
okkar fslendinga hvar sem að
hann ber að. Um hann mætti
skrifa langt mál. Hér í Calgary,
síðastl. september, hitti eg Wal-
ter dómara Lindal, og hans tign
ar-brúði. Höfðu þau þá verið vik
una áður vestur í Banff í sinni
brúðkaupsför, ‘honeymoon”, en
voru nú á austurleið til sinna eig-
in heimkynna í Winnipeg; aust-
ur í hitana og fluguna, og
seinna í kuldan, datt mér í hug.
Sig. Sigurðsson og eg, höfðum
indælt kvöld á Pallisar hótelinu
með Lindals brúðhjónunum. Við
drukkum þar og snæddum og
það eina sem að var að þeirra
komu, var að dvöl þeirra var
þeim degi til hans æviloka, sem ^ .
eg -hefði viljað óska að ekki hefði ^ °f stu“;
borðið að svo fljótt, því að svo-
leiðis menn sem hann var, (eftir
okkar dómi) ættu aldrei að deyja.
Nei! eg má ekki bregðast henni
tíma í Reykjavík. Hann hefur-ráð fyrir að nú aftur á þessu kveðju okkar og hefur nefndin ..Kringlu»( því að þá bregst eg
hrests síðan, nógu mikið til að þingi eins og á öðrum þingum,' fengið þakkarbréf fyrir, frá for'| minningu ’ eins okkar mætasta
geta þolað ferðalag hingað aftur komi háskólastólsnefndin með stöðunefndinni, Historical Sites ■yestur_isienúingg> ag hennar
til Winnipeg, en er ekki enn orð- skýrslu in á þing, og vil eg því and Monuments Board.”
fara sem fæstum orðum um það|
inn albata. Eg veit að allir taka
undir með mér í því, að óska hon- j
mál. En eg verð að lýsa ánægju! Námsstyrkur
J minni yfir hve nefndinni hefurj A síðasta þingi, var rætt um
um góðs bata. En með förinni tekist vel á undanförnu ári í að að veita
eigin gæðum ógleymdum.
Mikið'trygðaband eru íslenzku
blöðin fyrir okkur, sem lesa ís-
lenzku, því í rauninni eru
. ----- ---------------------------------namsmónnum sem synaj þau eina bandið sem flytur
heim, hitti hann ættingja og vini nálgast takmarkið, sem sett hef-| serstaka hæfileika í einhverrii frettir og tengir okkur saman í
og endurnýjaði gömul vinabónd. ur verið Nú er j beinum fjár-,list> styrk til framhaldsnáms. — | fjarlægðinni. En illa laetur það
Og hver sem það gerir, er að framiögum komin í sjóðinn íj Milliþinganefnd var sett í þettajj augu og eyru, þá er maður sér
vinna þjóðræknisstarf. Líka vil^ höndum háskólans meira en mál og kom hún með skýrslu inn{ teknar r"’~ £
eg minnast á Friðrik P. Sigurðs- j $150,000 dollarar og um $170,000 á stjórnarnefndarfund, með álit
son frá Riverton sem dvaldi alls í sjóði og í loforðum. Og sitt, en þar sem nefndin var milli-
sumarlangt á íslandi og lét gefaj vegna þess hve vel málinu hefur
út kvæðabók þar, og Ólaf Hall-! miðað áfram Senr forsetl haskfo1:
, f ans hér ráð fyrir að geta gefið
son, kaupmann fra Enksdale. Eg ,. ,, . s
. „ . . | markverða yfirlysingu semna í
þakka þeim öllum, bæði þeim,
sem eg hefi nefnt og þeim sem
ekki hafa nafhgreindir verið, fyr
ir alt, sem gert hefur verið á
þessu sviði.
Svo á árinu voru tveir mennj
hér meðal okkar sem heiðraðir
voru af stjórninni á íslandi sem
var öllum íslendingum hér mik-
ið gleðiefni. Þetta telst varla
undir liðnum samvinna við fs-
land en eg minnist þess hér
vegna þess hve það sannar að
böndin eru sterk á milli okkar
austur og vestur fslendinga. Hr.
Gísli Jónsson og Árni Sigurðs-
son voru sæmdir Riddarakross
af íslandsstjórn.
vor. Nefndin hefur auglýst að
það verði gert á samkomu, 30
marz í Playhouse Theatre, hér í
þinganefnd var áliti hennar vís-
að til þessa þings og verður hér
að sjálfsögðu borið upp til af-
greiðslu.
Nú er mál mitt langt orðið og
tími kominn til að byrja á þing-
störfum og afgreiða þau mál,
bæ, þegar söngkonan góðkunnalsem iiggja fyrir. En samt hefi
og fræga, María Markan Östlund
og píanósnilllngurinn, Agnes
Helga Sigurðsson, koma báðar
fram til að skemta undir umsjón
háskólanefndarinnar. En þetta
verður áreiðanlega auglýst
skýrslu nefndarinnar auk annars
í sambandi við það. Læt eg því
þessa stuttu yfirlýsingu nægja.
fslenzk kensla
Um íslenzkukenslu hér í Win-
niPeg þetta ár er ekki margt að
eg það á samvizkunni að enn sé
eftir atriði, sem eg hefði átt að
minnast. Eg vona að svo sé ekki.
En ef svo er, þætti mér vænt um
ef einhver góður félagsbróðir
1 vildi minna mig á, svo að eg geti
bætt það upp, ef ekki nú í þing-
setningarávarpi þessu, þá í hinu
prentaða formi sem það birtist í
að ári liðnu í Tímaritinu.
Að svo sögðu, bið eg þinggesti
og fulltrúa alla velkomna. Eg
vona að þetta þing verði gott
upp umsagmr eftir o-
heiðarlega hengilmænu, sem
aldrei hefir verið neitt, er ekki
neitt, og hér frá verður aldrei
neitt; ekkert annað en saman-
safnað mont, og á ekkert meira
erindi í mannfélagið, en óhreins-
aður sori á í stilt stál.
Fáa fslendinga hef eg hitt að
máli í lengri tíð, af farandi fólki
að heiman, en var þó svo heppinn
að mæta einum góðum gesti sem
hér er á meðal okkar, Dr. Kolka.
Var hann á leið vestan af Kyrra-
hafsströnd til Winnipeg, Stanz-
aði hann einn eftir-miðdag hér í
borg. Höfðum við því ekki
langan tíma til að kynnast, en
eg hef von um að finna hann
aftur að máli áður en hann fer al-
farinn heim.
Eins og mörgum fleiri kærum
gestum sem að heiman koma,
hafði Dr. Kolka verið bent á Mr.
hjónum hefði maður auðvitað,
helzt viljað njóta heillar viku í
stað þess bara eins kvölds.
Að endingu fórum við Mr.
Sigurðsson, með brúðhjónunum á
járnbrautarstöðina, og þar' kysti
eg brúðina að skilnaði. Eftir á að
hyggja, hafði hún verið hin
fyrsta íslenzka'kona sem eg hef
kyst í langa tíð. Enskar hefi eg
kyst margar og gjöri það enn.
Við Lindal dómara er eg í
skuld fyrir tvær yndislegar bæk-
ur hans sem, hann sendi okkur
Mr. Sigurðsson í sameining;
einnig bréf og jólakveðjur, og
ætla eg að gjöra honum betri
skil seinna.
Dr. Kolka kyntist eg á hinu
fína heimili, Mr. og Mrs. Sig-
urðsson, kaupm. hér í Calgary,
og var þar sannur skemtifundur
og skemti stund, sem svo oft,
hjá þeim mannkosta hjónum.
Eftir stutt samtal við Dr.
Kolka, varð eg þess fljótt var
hversu víða hann var heima í
ýmsum greinum, sem var alveg
fráskilið hans vísindagrein. Og
sem dæmi upp á það vil eg minn-
ast á eitt eða tvö.
Frú Ragnheiður Sigurðsson
er alveg sérstök smekkkona, og
það á fleiri en eina vísu. Að
undanteknum öllum þeim smekk
hennar, sem að heimili lítur, þá
hefir hún og sérstakt auga fyrir
safni skraut-gripa, svo sem post-
ulíni frá bæði nútíðar og fyrri
segja. Eins og allir muna, varð þing og að alt, sem við gerum og Mrs. Sigurðson (kaupm.) hér öldum, og vaknaði þessi tilfinn
árkrók á íslandi, að hún hafði
sérstaka löngun til að safna post-
ulín brotum. Nú hefir hún hald-
ið þessu áfram hér og safnað
(heilu) postulín þar til það er
orðið fegurðar safn af alskonar
gerðum. Safn hennar er bæði nú-
tíðar og frá fyrri öldum en eink-
um þó frá 17. öldinni og af
þýzkri gerð. Og ennfremur vel-
ur hún hlutina sem hafa flest
litbrigði og sem fínasta stemm-
ingu, (sculpture work). Það
gerir minna til þó að hlutirnir
séu ekki svo ævargamlir.
Nú kem eg aftur, í þessu sam-
bandi að dr. Kolka. Alveg var eg
hyssa á hversu vel að læknirinn
fylgdist með, og kamraðist við
hlutina, hverrar tíðar þessi
væri, hvers verk þeir voru, hver
stemming var, og hvar listin var
fest. Frú Sigurðsson er enn-
fremur listmálari, og hefir á
heimilinu sínu verk eftir sjálfa
sig. Og þá er Dr. Kolka sá það,
þá var hann og einnig vel að sér.
Hann gat rætt það og “kritiséf-
að”, alveg sem listmálarinn væri
sjálfur. Mér kom til hugar, því
líkar endalausar gáfur, sem
maðurinn hafði, hann, alla leið
norðan frá Norður-íshafi; og í
þessu sambandi datt mér í hug,
það sem einusinni var sagt við
mig af skozkum manni: “því
norðar sem þið komið, því betri
eruð þið”. Það á líka heima um
Dr. Kolka.
Sigurðsson’s heimilið í Cal-
gary er sannarlegur fyrirmynd-
ar áfangastaður fyrir íslendinga
sem eru á ferð frá austur til vest-
ur Canada. Sá áfangastaður er
íslandi og íslendingum til
sóma, hvaðan sem þá ber að.
Mér skilst það að margur fs-
lendingur hafi verið heiðraður,
eða verskuldaður sómi sýndur,
fyrir minna heldur en afrek
þeirra hjóna er í fleiru en einu.
Þau, og þeirra heimili logar sem
lifandi blys okkur öllum til sóma
nær og fjaer.
Nú munt þú spyrja herra rit-
stjóri: Hvað ert þú að gjöra í
Calgary, því ert þú ekki vestur í
Salmon Arm? Salmon Arm, sem
þýðir Laxnes á okkar máli. Rétt
daginn eftir að eg drakk kaffið
með þér, síðastl. vor, fékk eg
skeyti þess efnis að koma til Cal-
gary, og hef eg verið þar síðan.
Annars var eg þá í þeirri ferð,
af og til að hugsa um ferð til
gamla landsins, en það verður að
bíða að svo stöddu. Þetta er þá
fjórða stálverksmiðjan sem eg er
að hjálpa til að koma á laggirnar.
Mitt hlutskifti hefir því verið
samsetning málma til stáls, og
nú þykir mér orðið svo vænt um
það að eg læt það fylgja mínu
nafni hér frá.
Nú tek eg upp orð nafna míns
Jóns Ólafsson ritstjóra, þá er
hann var að skamma Björn rit-
stjóra Jónsson og sagði: láttu
þetta í Lögréttu og strikaðu