Heimskringla - 04.04.1951, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 4. APRÍL 1951
HEIMSKRINGLA
7. SIÐA
SKÝRSLA páls kolka
LÆKNIS
Frh. frá 5. bls.
spjalla nokkur orð við ýmsa,
auk þess sem þá voru jafnan
sungin íslenzk þjóðlög. Þetta
tel eg mjög þýðingarmikið at-
riði, bæði fyrir fyrirlesarann og
áheyrendur, sem margir þrá
ekki aðeins að heyra rödd frá
gamla landinu, heldur og að
taka í útrétta íslenzka hönd og
fá persónulegar fréttir frá ís-
landi, þar sem því verður við-
komið. Eg var stórhrfiinn af
þeirri ánægju og gleði, sem
skein út úr andlitum blessaðra
landanna, þegar gamalkunnu ís-
lenzku ljóðin og lögin voru
sungin. Til þess að halda við
trygðinni til “ástkæra, ylhýra
málsins” er ékkert ráð betra en
að syngja það inn í hug og
hjarta fólks.
Um hinn þátt þess persónu-
lega kynningarstarfs, heimsókn-
irnar á enstök heimili, er það að
segja, að fátt hefur fengið mér
eins mikillar gleði á ferð minni
eða verður mér ógleymanlegra.
Veldur þar nokkuru um for-
vitni mín í að kynnast högum
og heimilislífi íslendinga vest-
an hafs, en engu síður sú gest-
risni og einlæga hlýja, sem
hvarvetna mætti manni. Því
miður var tíminn víða af of
skornum skammti til þess að
sinna þessu eins og skyldi.
Einkum harma eg það, að mér
gafst ekki tími til að heimsækja
hina ágætu íslendinga í kring-
um Glenboro, Hayland og Riv-
erton, en á síðasta staðnum var
veðrið einnig til fyrirstöðu. í
Árborg, North Dakota, Seattle
og Blaine hafði eg aftur á móti
góðan tíma til að koma á mörg
heimili og hafði þar prýðilega
leiðsögumenn, sem fórnuðu
miklum tíma til fylgdar mér.
Verða þeir dagar mér ógleyman-
legir, sem eg ók um með þeim
um blómlegar íslendingabyggð-
ir og mætti gestrisni og gleði,
hvar sem barið var að dyrum.
Það skal og tekið fram, að gisti-
staðirnir, sem mér voru útveg-
aðir, voru hver öðrum yndis-
legri, og væri eg ekki bundinn í
báða skó heima á fslandi, hefði
þessari ferð minni sennilega
lokið með því, að eg hefði gerzt
flakkari að gömlum sið og orð-
ið nokkurs konar Sölvi Helga-
son eða Símon Dalaskáld í ís-
lendingabyyggðunum hér vest-
an hafs.
II.
Þá vil eg leyfa mér að benda
stjórn Þjóðræknisfélagsins á
ýmislegt, sem eg tel horfa til
bóta og rétt að taka til athugun-
ar, ef starf Þjóðræknisfélagsins
á að geta náð fullum árangri.
Verkefnin eru mörg og sum
mjög erfið, en hafa aftur á móti
svo mikið framtíðargildi, að
varla er hægt að ganga fram hjá
þeim. Mun eg í því samlbandi
benda á það, sem mér þykir á-
bótavant í starfi félagsins, og
vona eg, að það verði ekki tekið
illa upp.
Eg hef hitt hér marga landa,
sem tala ágæta íslenzku, eins
góða eða jafnvel betri en gengur
og gerist heima á Fróni, en það
fær heldur ekki dulizt, að ís-
lenzkan er hvorki töm tungu né
eyra alls þorra fólks, sem er af
þriðju kynslóðinni hér vestan
hafs og á þetta einkum við um
Winnipeg. Mér virðist, að víða
hafi hvorki foreidrar n • oörn
áttað sig á því, hversu dýrmæt-
ur arfur íslenzkan er, og er þetta
ekki filfinningamál eingöngu,
heldur blátt áfram praktiskt
atriði. Það er hverjum einum
gott veganesti að leggja út í líf-
ið með menntun og fátt er jafn
menntandi í víðtækum skilningi
eða gefur jafn góð skilyrði til
menntunar eins og að læra ís-
lenzku, eina lifandi klassiska
málið, sem nú er talað á vestur-
hveli jarðar og er .ekki aðeins
móðir hinna skandinavisku mál-
anna, heldur og móðursystir
ensku, þýzku og hollenzku.
Þar að auki er íslenzkan lykill
að bókmenntum, sem öllum sam-
an sköruðu langt fram úr öllu
því, sem skapað var á sama
tíma og af sama tagi meðal hins
'hvíta kynstofns, og enn þann
dag í dag eru á því máli skapað-
ar bókmenntir, sem þola saman-
burð við bókmenntir flestra
annara landa. En íslenzkan er
erfitt mál og því er það mikill
fengur að geta lært hana fyrir-
hafnarllítið af mu^ini foreildra
sinna. Fyrsta og jafnvel önnur
kynnslóð íslendinga hér vestan
hafs var sjálfmenntuð, af því að
hún hafð.i drukkið íslenzkt mál
inn í sig með móðurmjólkinni,
og íslenzku landnemarnir stóðu
bví sem heild á hærra bók-
ætterni þeirra og ættar-
tengsli við gamla landið, sögum
af afrekum þeirra og séreink-
ennum. Nú á sú villimennska
sér stað meðal íslendinga hér í
álfu, að ljósmyndum af land-1
nemum og fágætum dýrmætum
bókum á íslenzku er ýmist
brennt eða þeim hent út á sorp-
haug. Merkur maður hér skýrði
mér nýlega frá því, að hann
hefði fundið fágætar, íslenzkar
bækur á sorphaugnum utan við
bæinn, sgm hann býr í. Mér var
einnig skýrt frá því, að við
dauða eins íslendings, sem ára-
tugum saman hafði safnað bók-
um, blöðum og tmaritum, hefði
öllu safni hans verið brennt, af |
því að það var stórt fyrirferðar.
Þjóðræknisfélagið verður að fá
góða menn í hverri íslendinga-
byggð til að bjarga því, sem
hægt er, af gömlum bókum og
gömlum ljósmyndum, að eg nú
ekki tali um kirkjubókum úr
söfnuðum íslendinga. Sama er
að segja um gömul íslenzk ör-
nefni, sem fullt er af, einkum
í Nýja íslandi. Það eru síðustu
forvöð með margt af þessu, en
betra er seint en aldrei.
Hér vestra er margt ágætra
íslendinga, en það þarf að skipu
leggja og samræma krafta þeirra
í þessum tilgangi og það verður
Þjóðræknjsfélagið að gera, ann-
ars verður það ógert. Til þess
þarf auðvitað fé, en það ætti að
vera auðfengið, ef viljann vant-
ar ekki. Bláfátækir landnemar
sameinuðu krafta sína þegar á
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
A ISLANDI
Reykjavík...............Björn Guðmundsson, Bárugata 22
t CANADA
Árnes, Man............................S. A. Sigurðsson
Árborg, Man...........................G. O. Einarsson
Baldur, Man-------------------------------O. Anderson
Belmont, Man..............-...............G. J. Oleson
Bredenbury, Sask._Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask------------------Halldór B. Johnson
Cypress River, Man.................— G. J. Oleson
Dafoe, Sask_____________O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
EHfros, Sask___________________Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man_____________________ ...Ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask__________Rósm. Arnason, Leslie, Sask.
Foam Lake, Sask____________Rósm. Arnason, Leslie, Sask.
Gimli, Man----------------------------- _K. Kjemested
Geysir, Man.__________________________G. B. Jóhannson
Glenboro, Man_____________________________G. J. Oleson
Hayland, Man-------------------------_Sig. B. Helgason
Hecla, Man.........................Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man__________________________ _.Gestur S. Vídal
Innisfail, Alta_______Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask----------O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Langruth, Man_________________________Böðvar Jónsson
Leslie, Sask........................Th. Guðmundsson
Lundar, Man...............................D. J. Líndal
Markerville, Alta____Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man_________________________Thorst. J. Gísiason
Mozart, Sask...........................Thor Asgeirsson
Otto, Man_____________________D. J. Líndal, Lundar, Man.
Piney, Man...............................-S. V. Eyford
Red Deer, Alta.....................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man_______________________ Einar A. Johnson
Revk.javik, Man-------------------- „...Tngim. ólafsson
Selkirk, Man..........................Einar Magnússon
Silver Bay, Man...................... Hal-lur Hallson
Steep Rock, Man..........................Fred SnædaJ
Stony Hill, Man_______________D. J. Líndal, Lundar, Man.
Swan River, Man____________________Chris Guðmundsson
Tantallon, Sask..................... Árni S. Árnason
Thornhill, Man_________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Vancouver, B. C......Mrs. Anna Harvey, 3390 E. 5th Ave.,
Phone Hastings 5917R
Víðir, Man__________________Aug. Einarsson, Arborg, Man.
Wapah, Man____,________.Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man............................S. Oliver
Wynyard, Sask......................... O. O. Magnússon
fyrstu árunum til þess að koma
menntalegu menningarstigi en sér upp kirkju í hverri sveit,
nokkurt annað þjóðarbrot bér. i ]auna presta og gefa jafnvel út
Þessir yfirburðir eru því miður blöð og tímarit. Ef al|ar þær
óðum að tapast. Frændur okkar, J þúsundir manna af íslenzku
Skotar, hefðu haldið betur á kyni, sem nú búa í þessari heims
1 BANDARIKJUNUM
.Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
____I
Akra, N. D------
Bantry, N. Dak._
Bellingham, Wash____Mrs. Jolhn W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash.........................JMagnús Thordarson
Cavalier, N. D___________Bjöm Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D__________iC. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D___________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D____________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Grafton, N. D___________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Hallson, N. D_____________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D..
Hensel, N. D____________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Ivanhoe, Minn._
.JMiss C. V. Dalmann, Minneota, Minn.
Milton, N. Dak........................S. Goodman
Minneota, Minn..................Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D______C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Point Roberts, Wash.................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash_____J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak---------------------
The Viking Press Ltd.
Winnipeg; Manitoba
sínu, ef þeir hefðu átt sitt sér-
staka og sameiginega móðurmál
og aðrar eins bókmenntir á því
eins og fslendingar. Þjóðernis-
félagið þyrfti að koma ungu
fólki af íslenzku kyni í skiln-
ing um það, að hér getur það
varla talizt dyggð gagnvart
hinu nýja fósturlandi að afneita
menningararfi feðra sinna, þótt
það teljist vottur um þjóðholl-
ustu í einræðisríkjum að ofur-
selja foreldra sína í böðla hend-
ur, ef svo stendur á.
Sem betur fer eru íslending-
ar hér vestan hafs nú að koma
upp háborg íslenzkrar menning-
ar í Vesturheimi, þar sem er
kennarastóllinn í íslenzkum
fræðum við Manitoba-háskóla.
Sú háborg verður að komast upp
og standa, þótt íslenzkan hverfi
sem mælt mál meðal almennings,
en æskilegast er, að íslenzkan
lifi sem lengst á tungu fólks-
ins, svo að kennarastóllinn verði
ekki eins og “kirkja á öræfa-
tind.”
Sú þjóð, sem nú byggir ísland,
telur ekki nema helming þess
mannfjölda sem drepinn var í
loftárásum á Dresden á 24
klukkustundum, samkvæmt því,
sem eg las í nýju hérlendu
læknatímariti. Samt sem áður
myndi ásýnd menningarinnar í
heiminum breytast og verða
svipminni, ef íslenzka þjóðin
væri þurrkuð út. Það er af þvá,
að íslendingar eiga sérstæða og
sjálfstæða menningu og hana
eiga þeir fyrst og fremst því að
þakka, að í tæka tíð voru uppi
menn, sem skráðu sögur fyrstu
kynslóðanna í landinu. Eg trúi
því, að amerísk menning eigi
mikla framtíð fyrir sér, en þó
þvf aðeins, að ekki sé kastað á
glæ minningunni um landnám
og lfsbaráttu fyrstu kynslóða
hvítra manna hér í áfu. Það er
skylda fólks af íslenzku kyni
°g þá Þjóðræknisfélagsins fyrst
og fremst að varðveita frá glöt-
un allar leifar hins íslenzka
landnáms hér og leggja með því
fram íslenzkan skerf til fram-
tíðarmenningar Vesturheims. —
Til þess þarf að bjarga öllu því,
sem bjargað verður viðvíkjandi
lífi og starfi landnemanna og
fyrstu kynslóðanna, ná mynd-
um af þeim, upplýsingum um
álfu, fást ekki til að leggja fram
nokkur þúsund dollara árlega til
þess að bjarga íslenzkum menn-
ingarverðmætum frá glötun og
leg&ja með því stein í framtíðar-
byggingu amerískrar menningar,
þá eru þeir ættlerar, lélegir syn-
ir feðra sinna og enn þá lélegri
feður afkomenda sinna.
Eg álít það höfuðnauðsyn, að
Þjóðræknisfélagið hafi fastan
erindsreka í þjónustu sinni, sem
ferðist um allar íslendinga-
byggðir, safni saman gömlum
ljósmyndum og bókum, skrá-
setji merkilegar frásagnir frá
landnámsöldinni hér, skrifi upp
eða öllu heldur ljósmyndi allar
kirkjubækur, sem til eru!, og
reyni að hafa upp á ættum þeim,
sem komnar eru af landnemun
um. Það þarf að glæða áhuga
manna í hverju bygðarlagi
fyrir þessu og að sjálfsögðu
hafa um þetta samvinnu við
fræðimenn á íslandi, þegar um
er að ræða ættfærslu eða annað,
sem ræturnar standa að þar
heima. Ef þetta tekst, þá mun
Þjóðræknisfélag sins verða
mninst hér í landi öldum saman
og nafn þess verða skráð bæði
í menningarsögu íslands og Am-
eríku.
★ ★ ★
Eg get því miður ekki varið
lengri tíma til dvalar hér vestan
hafs, þótt mér hefði þótt vænt
um að fá að mæta sem gestur á
ársþingi Þjóðræknisfélagsins.
Eg vil því biðja stjórn þess að
koma á framfæri innilegu þakk-
læti mínu til allra þeirra mörgu,
sem á einn og annan hátt hafa
gert mér dvölina hér ánægju-
lega og ógleymanlega og sýnt
mér gestrisini og vináttu. Eg
þakka stjórn Þjóðræknisfélags-
ins af heilum huga boð hennar,
ágæta samvinnu og allan höfð-
ingshátt hennar í minn garð. Eg
fer héðan betri fslendingur en
eg kom, því að eg er snortinn af
þeirri fölskvalausu og einlægu
ást til gamla ættlandsins, sem eg
hef fundið meðal svo margra,
sem eg hitti ,en ekki eiga tæki
færi til að líta það öðru vísi en
í anda. Hollvættir íslands haldi
hendi sinni yfir þeim og yfir
starfi Þjóðræknisfélagsins í nú-
tíð og í framtíð.
Winnipeg, 25. janúar 1951.
Professional and Business
~ Directory—
Office Phone
924 762
Res. Phone
726 115
Dr. L. A. SIGURDSON
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Consultations by
Appointment
Talsími 925 826 Heimilis 404 630
DR. K. J. AUSTMANN
Sérfræöingur í augna, eyma, nets
og kverka sjúkdómum
209 MEDICAL ARTS BLDG.
Stofutími: 2—5 e. h.
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg
Phone 926 441
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 927 538
308 AVENUE Bldg. — Winnipeg
THE WATCH SHOP
CARL K. THORLAKSON
Oiam.inri Hnri Wedding Rings
Agent for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 SARGENT AVE.
WINDATT COAL
CO. LIMITED
Established 1898
506 PARIS BLDG.
Office Phone 927 404
Yard Phone 28 745
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Studioe
Broadway and Carlton
Phone 923 055
Winnipeg, Canada
CANADIAN FISH
PRODUCERS Ltd.
J. H. Page, Managing Dlrector
Wholesale Distributors oi
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 26 328
Res. Phone 73 917
COURTESY TRANSFER
& Messenger Service
Flytjum kistur, töskur, húsgögn,
píanós og kæliskápa
önnuinst allan umbúnað á smá-
sendingum, ef óskað er.
Allur flutningur ábyrgðstur.
Sími 53 667 1197 Selkirk Ave.
Eric Erickson, eigandi
The BUSINESS CLINIC
(Anna Larusson)
308 AFFLECK BLDG. (Opp. Eaton's)
Office 927 130 House 724 315
t
Bookkeeping, Income Tax, Insurance
Mimeographing, Addressing, Typing
MALLON OPTICAL
405 GRAHAM AVENUE
Opposite Medical Arts Bldg.
TELEPHONE 927 118
Winnipeg, Man.
PRINCESS
MESSENGER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smærri ibúöum
og húsmuni af öllu tæi.
NEW ADDRESS:
WHITLA Bldg., 70 ARTHUR ST.
WINNIPEG, MAN.
C. A. Johnson, Mgr
DR. A. V. JOHNSON
dentist
*
506 Somerset Bldg.
Office 927 932 Res. 202 398
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotla Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 928 291
DR. H. W. TWEED
Tannlæknir
508 TORONTO GENERAL TRUSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 926 952 WINNIPEG
H. J. PALMASON & Co.
Chartered Accountants
m
505 CONFEDERATION LIFE Bldg.
•
TELEPHONE 927 025
Rovaízos Floral Shop
453 Notre Dame Ave. Ph. 932 934
Fresh Cut Flowers Daily.
Plants in Season
We specialize in Wedding and
Concert Bouquets and Funeral
Designs
Icelandic Spoken
A. S. BARDAL
limited
selur líkkistur og annast um
útfarir. Allur útbúnaöur sá bestl.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina
843 SHERBROOKE ST
Phone 27 324 Winnipe*
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Finondal
Agents
Sími 925 061
510 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St.. Winnipeg, Mm.
Phone 928 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
Halldór Sigurðsson
& SON LTD.
Contractor 4 Builder
1147 Ellice Ave.
Sími 31 670
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
Kensington Bldg.
275 Portage Ave. Winnipeg
PHONE 922 496
Vir verzlum aðeins með fyrsta
flokks vörur.
Kurteisleg og fljót afgreiðsla.
TORONTO GROCER1
PAUL HALLSON, eigandi
714 Ellice Ave. Winnipe
TALSÍMI 37 466
TflOS. JACKSIIK & m
LIMITED
BUILDERS’ SUPPLIES
COAL - FUEL OIL
Phone 37 071 Winnipeg