Heimskringla - 18.04.1951, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 18. APRÍL, 1950
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
i
leirnum. Hinir ensku jarðfræð- þar sem enn er með öllu ókunn-
ingar töldu í sumar ársrendur ugt um orsakir þeirra stórfeldu
leirlagsins og reyndust þær vera hitabreytinga á jörðunni, sem
270 að tölu. Mér eru ekki kunn- fæða af sér ísaldirnar og hlý-
ar ályktanir, sem Jíklegt er að j viðrrisskeiðin á milli þeirra. —
fræðimenn hafi dregið af þessu, Mætti vel skjóta hér inn í því,
og verður því ekki til þeirra sem taka má með í reikninginn,
vitnað hér, en frá almennu sjón-(þegar getið er til um veðurfar á
armiði virðist mega ráða það af komandi öldum, að hreint er
þessum athugunum, að 270 árjekki loku fyrir það skotið, að
séu liðin síðan skriðjökull sá,jUm það bil er til ísaldar dregur
sem hér um getur færðist í a ný, verði umráð mannanna yfir
aukana og hækkaði vatnsborð náttúruöflum hnattarins orðin
Hagavatns. Hefir það þá verið svo mikil, að þeir geti komið í
árið 1680. Ennfremur virðist veg fyrir nýja ísöld. Má í því
mega slá því föstu, að á þeim
270 árum, sem síðan eru liðin,
hafa aldrei komið svo langvar-
andi hlýjindi, sem þau er geng-
ið hafa síðustu áratugina. Þetta
sannar oss einnig það, að um
miðja 17. öld hefir kólnað veru-
lega í veðri hér á landi, og hefir
það kuldaskeið haldist allt til
vorra daga. Er sennilegt, að
svalviðri þetta hafi náð hámarki
á seinni hluta 18. aldar, enda var'
þá illt árferði hér á landi, svo
sem kunnugt er. Þessi uppgötv-
un hinna ensku jarðfræðinga
bendir einnig til þess, sem
marga hefir grunað, og hinn stór
merki jarðfræðingur vor, Helgi
Péturss. hélt fram, að veðurfar
hafi verið hlýrra hér á landi
fyrr á öldum, einkum á lands-
náms- og söguöld, en það nú er.
Vitað er, að töluverð kornyrkja
var stunduð hérlendis, einkum
sunnanlands, og þó eitthvað í
öðrum landshlutum, allt fram á
16. öld, og bendir það einnig til
hlýrra veðurfars í landinu þá,
en vér eigum nú við að búa.
Sumir munu nú segja, að sýnt
sé og sannað, að bygg og hafrar
geti enn í dag þrifist á sunnan-
verðu íslandi og vitna í korn-
ræktina á Sámsstöðum og víðar,
því til sönnunar. En menn verða
að taka það með í reikninginn,
að korn það, sem nú nær þroska
hér á landi er af kynbættum,
hraðvaxta stofnum, sem alls
ekki þekktust fyrr á öldum. —
Bygg það, sem landnámsmenn
fluttu hingað, og ræktað var í
landinu um margar aldir, hefir
vafalaust verið miklum mun
seinsprottnara og lingerðara, en
þær kynbættu byggtegundir,
sem nú ná fullum þroska hér á
landi í flestum árum. Segir mér
svo hugur um, að byggkorn það,
sem fyrr á öldum var ræktað hér
á landi, myndi nú ekki ná full-
um þroska nema í beztu árum,
og jafnvel ekki þrátt fyrir þá
veðurfarsbreytingu sem orðin er.
Þetta “Hagavatnstímabil” í ís-|
lenzkri veðursögu styður greini-
sambandi benda á, að ýmsir fræg-
ir náttúrufræðingar hafa nýlega
látði sér til hugar koma, að í ná-
inni framtíð kunni að verða
kleift, að eyða ísum heimskauts-
svæðanna með tilstyrk atómork-
unnar.
En hvað sem þessu liíður, þá
eru margir jarðfræðingar og
veðurfræðingar nú á dögum
sammála um það, að auk hinna
stóru loftslagsibreytinga, sem or-
saka ísaldir og hlýviðrisskeið,
eigi einnig smærri sveiflur sér
stað, sem skifta bæði ísöldunum
og hlýviðrisskeiðunum í hlýrri
og svalari tímabil. Bæði sögu-
leg gögn, og þó einkum jarð-
fræði- og jarðvegsrannsóknir,
styðja þessa skoðun. Er hér um
mikið og merkilegt rannsóknar-
efni að ræða, og má telja líklegt,
að veðursaga jarðarinnar, fyrst
og fremst síðan að síðasta jökul-
tíma lauk, verði á næstu áratug-
um lesin út úr þeim jarðlögum,
ekki sízt mómýrunum, sem síðan
hafa myndast. Þegar það hefir
verið gert, mun verða auðveld-
ara en nú er, að gera sér grein
fyrir og gizka á, hvernig veður-
far muni haga sér í stórum drátt-
um næstu aldirnar.
Með tilliti til þess möguleika,
að meðalhiti jarðarinnar kunni
að halda áfram að aukast, svo
sem gerst hefir í seinni tíð, hafa
lífeðlisfræðingar og mannfræð-
ingar tekið sér fyrir hendur að
rannsaka, hver áhrif hækkað
hitastig kunni að hafa á líf og
menningu manna.
Dr. Clarence Mills .prófessor
í læknisfræði við háskolann í
Cincinnati, en hann hefir varið
nokkru af æfistarfi sínu til þess
að rannsaka áhrif veðursfars á
líkamlega og andlega hæfileika
manna, telur að heitt loftslag sé
óæskilegt og jafnvel stórskað-
legt fyfii? eðlisgerð mannsins. —
Rannsóknir hans hafa sýnt, að
íbúar heitu landanna þroskast
hægar og tregar í flestum efn-
| um en íbúar tempruðu beltanna,
ennfremur að hitabylgjur slæva
iega þá skoðun nútíma jarðfræð-l ... ,, . rtcr Hpvís
; JL I mJ°g andleSa hæfileika og deyla
inga, áð hljiviðrisskeiðin á milli
ísalda skipist í svöl og hlý tíma
framgirni og
starfsþrek. Ef
áliti
. _ .. , , „ . r I treysta ma rannsoknum og
bil, sem nu yfir hundruð og jain J K -„i,iian
’ 3 t. j þessa manns, er synt að einhlioa
vel þúsundir ára. Einnig að um
skiptin séu tiltölulega skyndi-j
leg, alveg á sama hátt og þegar
kaldir vetur og köld sumur
skiptast á við hlýjar árstíðir frá
ári til árs, eins og allir kannast
við og engum þykir með ólíkind-
um.
Svo sem eðlilegt er, þykir
umrædd veðurfarsbreyting mikl-
um tíðindum sæta og ræða menn
nú um það af kappi, hvort hér
sé einungis um stundarfyrirbæri
eitt að ræða, eða varanlega breyt-
ingu á hitastigi, sem líkleg sé til
þess, að haldast um aldaraðir, og
þá einnig um það, hvort frekari
hitaaukning kunni að verða, en
orðin er. Að sjálfsögðu verður
ekkert um þetta fullyrt, en
margar tilgátur eru þó á sveimi
um þessi efni á meðal náttúru-
fræðinga, og sýnist sitt hverjum
eins og gengur.
Það er talið, að fjórar ísaldir
með hlýviðrisskeiðum á milli
hafi gengið yfir norðurhvel
jarðar á síðustu miljón árum, og
raunu mjög margir jarðfræðing-
ar hallast að því, að vér lifum nú
á hlýviðrisskeiði á milli ísalda.
Ef hér er rétt á litið megum vér
vænta þess, að ný ísöld gangi
yfir jörðina eftir nokkur þúsund
ár, ef til vill fyrr en varir. Hér
er þó aðeins um tilgátu að ræða,
úr vissu marki. Má því fullyrða,
að veðurfarsbreyting sú, sem
hér hefir verið gerð að umtals-
efni, hlýtur, einkum ef meira
sækir í sömu átt, að vera skað-
leg fyrir íbúa hitabeltisins og
heittempruðu landanna, þótt
hún sé mjög æskileg frá sjónar-
miði þeirra, sem heima eiga í
kaldtempruðu löndunum og á
heimskautasvæðunum.
Liggur þá nærri að álykta, að
íyrri hitabreytingar, sem orðið
hafa á jörðunni síðan ísöld lauk,
hljóti að hafa haft djúptæk, en
þó misjöfn, áhrif á lífsferil og
menningu þábúandi þjóða jarð-
arinnar, eftir því hvort þær áttu
heima nær eða fjær miðjarðar-
línunni. Hinn enski Brooks, sem
áður var vitnað til, álítur að um
það bil sem Rómaveldi var á há-
tindi menningar sinnar, um 200
e. Kr., hafi skyndilega hlýnað
verulega á jörðunni, og hafi hlý
viðristímabil þetta haldizt þang-
að til um árið 1000 e. Kr. Þetta
hlýviðri hafði að hans áliti at-
hyglisverðar afleiðingar. Vín-
viður tók að vaxa í Englandi
og hinar norrænu þjóðir fara að
láta til sín taka á leiksviði sög-
unnar. Víkingaferðir hefjast og
norrænir menn nema ný lönd,
ísland og Grænland, langt norð-
vestur í hafi og sigla enda alla
leið til Norður-Ameníku. En í
hinum gömlu menningarlöndum
Suður-Evrópup hélt kyrrstaðan
og hnignunin innreið sína, hægt
og bítandi. En upp úr því, að
annað árþúsund kristins siðar
hóf göngu sína, fór stig af stigi
að kólna á ný og upplifðu þá
þessi sömu, gömlu menningar-
lönd endurreisnartímabil, sem
enda var nefnt því nafni. Dró
smátt og smátt úr þessu, til
þeirra mannlegu lífshátta hér á
Vésturlöndum, sem nefnd eru
nútímamenning. Óþarft er að
geta þess, að hér voru einnig
önnur öfl að verki, en veðurfar-
ið átti, að áliti hins enska fræði
manns, nokkurn og ekki óveru-
lengan þátt í allri þessari þró-
un. — Annar enskur fræðimað-
ur, S. F. Markham, segir að
heppilegasti hiti fyrir mannlega
lífsstarfsemi sé 15—24° C. að
degi til, enda fylgi þar með
hæfilega mikil sólskin og hress-
andi vindar.
Samkvæmt þessu má álykta,
að hitaaukning á jörðunni sé
yfirleitt óhagstæð flestum þeim
mönnum, sem búa sunnan (eða
norðan) 40. breiddargráðu, en á
hinn bóginn ákaflega hagstæð
og æskileg fyrir löndin þar fyr-
ir norðan, sér í lagi þau land-
svæði, sem liggja norðan við 50.
breiddarstig.
Gerum til dæmis ráð fyrir, að
hitaaukning sú, sem byrjuð er,
héldi áfram og yrði 5° C. fram
hitaaukning á jörðunni allri er
mjög óæskileg, ef hún fer fram yfjr hið gamla meðallag. Mætti um landsins eru nú ofarlega á
þá búast við, að framsókn menn-
ingarinnar yrði örust í löndun-
um norðan við 50. breiddarstig,
og að hin miklu og óravíðlendu
íandsvæði upp af norðurströnd-
um Asíu og Ameríku yrðu bygg
ileg fyrir menningarþjóðir? —
Voldugustu menningarþjóðir
framtíðarinnar myndu þá rísa á
legg á næstu öldum á hinum
láglendu ströndum Norðurís-
hafsins, því að þar yrðu skil-
yrðin hagstæðust þróttmikilli
menningu. Lönd þau, sem hér
eiga einkum hlut að máli og
liggja við þetta “tilvonandi”
“miðjarðarhaf” eru Canada, Al-
aska, Síbería, Rússland, Norð-
urlönd, Bretlandseyjar, ísland
og Grænland. Norðuríshafið
myndi kafna undir nafni og
verða íslaust, er stundir liðu
fram. Stórskip framtíðarinnar
myndu kljúfa öldur þess og
fjölförnustu siglingaleiðir
heimsins liggja að því og um
það. Stærstu hafnarborgir ver-
aldar myndu þá rísa við ósa stór
fljótanna, sem í það renna og
þýðingarmestu verzlunarleiðir
og samgönguæðar myndu þá
liggja um meginlöndin frá suðri
til norðurs, en ekki eins og nú
til austurs og vesturs. Allt
þetta myndi vera harla gott og
æskilegt frá sjónarmiði þeirra,
sem heima ættu í þessum fram-
tíðarlöndum, en gera má hins
vegar ráð fyrir því, að löndin
sunnan við 40. breiddarbaug
hefðu allmikinn og varanlegan
óhag af veðurbreytingu, sem
kæmi þessu til vegar.
Augljóst er að ísland myndi
hafa stórkostlegan hag af veð-
urfarsbreytingu, sem hækkaði
meðalárshita þess upp í 8—9°
C. á láglendi. Veðurfar hér á
’.andi myndi þá verða líkt og
var í Norður-Englandi fyrir
veðurbreytinguna. Fá lönd hafa
farsælla veðurlag en Bretlands-
eyjar, þó þar sé oft þykkt í lofti,
nema helzt Kyrrahafsströnd
Bandaríkjanna, en þar má heita
að vorveðrátta sé árið um kring.
En svo sleppt sé öllum dag-
draumum um frekari hitaaukn-
ingu en þegar er orðin, þá má
óhætt fullyrða, að sú 2° C. aukn-
ing meðalárshita, sem orðið hef-
ir hér á landi síðan á framan-
verðri 19. öld, hefir stórmikla
þýðingu fyrir afkomu íslenzku
þjóðarinnar nú þegar og þó eink
um er fram líða stundir, því að
áhrif veðurbatans eru langt frá
því komin í ljós. Almenningur
skilur þetta ósjálfrátt, enda þótt
menn hafi ekki almennt gert sér
fulla grein fyrir hver breyting
er á orðin. Enda horfir þjóð vor
nú vonglaðari fram á veg en hún
hefir nokkru sinni áður gert,
og veldur því auðvitað fleira en
veðurbreytingin ein. Hjá bænd-
BRITISH JET BOMBER SUCCESS
The “Canberra” flies the Atlantic. — ThreeBritish Airmen recently flew the world’s first jet
bomber — the Canlberra B. 2. — from Northern Ireland to Gander, Newfoundland, without re-
fuelling, breaking all Atlantic records with a 2,100 mile flight in four hours forty minutes at
an average speed of 450 miles per hour.
Þetta Nútíma Flióthefandi
Dry Yeast, þarf
Engrar Kælingar Með
Verkar fljótt!
Hér er um að ræða undrunarvert, nýtt ger, sem verkar eins
fljótt og ferskar gerkökur, og á sama tíma heldur fersk-
leika og fullum krafti á búrhillunni. Þér getið pantað mán-
aðarforða hjá kaupmanninum yðar, í einu.
Engum nýjum forskriftum eða fyrirsögnum þarf að fara
eftir. Notið Fleischmann’s Royal Fast Rising Dry Yeast
nákvæmlega eins og ferskar gerkökur. Einn pakki jafngildir
einni ferskri gerköku í öllum forskriftum.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast!
baugi stórfelldar áætlanir um
aukinn og bættan landbúnað. —
Þá mun nú óhætt mega treysta
því, að veðurskilyrði eru því
ekki lengur til fyrirstöðu, að
land vort verði klæt nytjaskógi,
enda hafa skógræktarmenn vor-
ir nú á prjónum stórfellda ráða-
gerð í því efni, sem, ef hún fær
stuðning alþjóðar, mun koma
því til vegar, að ísland verði
sjálfu sér nóg um trjáviðarfram-
leiðslu þegar 21. öldin er hálfn-
uð. En það, sem ef til vill mest
munar um og gott er til að hugsa
er það, að með hverju hitastigi
sem bætist við meðalárshita,
stækkar og batnar hið byggilega
fsland um þúsundir ferkílóm.
Slíkir landvinningar eru ein-
hver sú bezta guðs gjöf, sem
þjóð vorri getur hlotnast.
Veðurfarsbreytingu þá, sem
eg hefi hér verið að lýsa, má hik-
laust telja til eins þýðingar-
mesta viðburðar, sem gerzt hefir
í íslenzkri náttúrusögu um
margar aldir. Verður að vænta
þess, að jarðfræðingar vorir og
veðurfræðingar láti ekki undir
höfuð leggjast, að fræða þjóð-
ina um allt það, sem getur varp-
að einhverju ljósi á þetta merki-
lega náttúrufyrirbæri, hvort
heldur um er að ræða eigin
rannsóknir eða niðurstöður er-
lendra vísindamanna. Hafa þeir,
að mér virðist, verið allt of þög-
ulir um þetta rannsóknarefni að
undanteknum Jóni Eyþórssyni.
Vera má, að einhverjir hér
eystra hugsi sem svo, er þeir
lesa ritsmíð þessa, að ófcíðin,
sem gengið hefir hér á Austur-
og Norðausturlandi í heilt ár,
bendi ekki til þess að veðrátta
landsins fari tiltakanlega hlýn-
andi. Hér er því til að svara, að
veðurfar einstakra ára sker ekki
úr um þetta, heldur meðalhiti
nokkurra áratuga. í þessu sam-
bandi má og minnast þess, að í
Englandi, sem hefir þó a.m.k.
5° C. hærri meðalhita en ísland,
koma stundum svo harðir vetur,
að slík veðrátta myndi einnig
hér á landi teljast til harðinda.
Er, svo sem kunnugt er, einn
slíkur vetur nýlega afstaðinn
þar í landi, en þá féll margt bú-
fé á Bretlandi af kulda og fóð-
urskorti. Meðan veðurfari er í
höfuðdráttum svo háttað á jörð
vorri, sem nú er, má alltaf búast
við vondu árferði öðru hvoru,
eins þó að hitastig kunni að
hækka eitthvað frá því sem nú
er.
Icelandic Canadian Club
We have room in our Summer
issue of The Icelandic Canadian
Magazine for a number ocf photo-
graphs for Our War Effort Dept.
We are anxious to have a com-
plete record of those, of Iceland-
ic descent, who served in the
armed forces of Canada and the
United States. Kindly send
photographs if at all possible as
snapshots do not make a clear
newspaper cut.
Information required: Full
name and rank, full names of
parents or guardians, date and
place of birth, date of enlistment
and discharge, place or places of
service, medals and citations
There is no charge.
Kindly send the photograplt.
and information to:
Miss Mattie Halldorson
213 Ruby St. Winnipeg, Man.
* * *
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárusi Blöndal, Skóla
vörðustíg 2, Reykjavík, Island
Tilkynning
Umboðsmaður okkar á Islandi er Björn Guðmunds
son, Bárugata 22, Reykjavík. — Hann tekur á móti pönt-
unum á blöðunum og greiðslum fyrir þau.
Kaupendur blaðanna eru vinsamlega beðnir að til-
kynna umboðsmanni vorum vanskil á blöðunum, og
einnig ef breytt er um verustað.
Heimskringla og Lögberg