Heimskringla - 28.11.1951, Síða 1

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper

1
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper
^-------------------------r»
LXVI ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 28. NOV. 1951
NÚMER9.
íslenzku-kennarinn kominn
Kennarinn við íslenzkudeild
Manitoba háskóla, Finnbogi
próf. Guðmundsson, kom s.l.
laugardag (24. nóv) til Winni-
peg.
Hann er eins og áður hefir
verið getið, 27 ára gamall stúd-
ent frá Háskóla íslands í ís-
lenzkri tungu og sögu, sonur
Guðm. Finnbogasonar og Lauf-
eyjar Vilhjálmsdóttur. Var móð-
ir hans bróðurdóttir Þorhalls
biskups Bjarnasonar og víðkunn
kenslu kona, lærð bæði í Dan-
mörku og á Englandi. Föður
hans þekkir hver einasti nulif-
andi og læs íslendingur, því á
svip íslenzkra bókmenta síðan á
öðrum tug þessarar aldar, hefir
fár eða engi sett gleggri merki,
en Guðmundur. Þegar eitt af
fyrri og höfuðritum hans, Hug-
ur og heimur, kom út, sagði hinn
rýni Georg Brandes, að hún væri
bezta bókin, sem út hefði komið
um 10 ára skeið í Evrópu!
Undir eins og það fréttist
vestur að sá er við stjórn kenslu-
mála tæki hér við háskólastól-
inn væri sonur dr. Guðmundar
Finnbogasonar, var hann hér
strax hyltur að óséðu, svo víðtæk
voru áhrif föður hans hér fyrir.
Það eru en ekki margir hér,
sem kynst hafa hinum nýja kenn-
ara. Hann verður fyrst af öllu
gestur stjórnar Manitoba-há-
skóla, en mun eftir það kynnast
á meðal Vestur-íslendinga. Síð-
ast liðinn sunnudag átti sjóðs-
söfnunarnefnd stólsins fund með
sér á heimili frú Hólmfríðar
Pétursson á Home St., sem oftar.
Lauk honum með kaffidrykkju
og hafði Finnboga hinum nýja
kennara, verið boðið þangað. —
Voru það fyrstu kynni flestra af
honum. Án nokkurra orðaleng-
inga um það, sem þar var talað,
gæti eg hugsað mér, að nokkrum
hafi fundist hingað í íslenzka
hópinn vera kominn maður, sem
eftir ætti að setja hér svip á
starf okkar í sambandi við við-
hald íslenzku, eins og faðir hans
gerði á bókmentaheiminn og er
það vel farið. Þannig mun sum-
um af okkur hafa komið nýi
Sjálfur leið þú þig sjálfur
Þetta fagra forn-norræna
spakmæli létu Riverton-búar sér
að kenningu verða 20 októfoer s.
1.; þann dag kusu þeir sína
fyrstu bæjarstjórn, rúmum 76
árum eftir að fyrsti landnams-
maður sté á land í Fljótsbygð.
Á hans landi stendur stór partur
af Riverton-bæ. Eftirbreytnis-
vert er það hvað vel fólkið sótti
kjörstað við þetta tækifæri. Það
sýnir glögt, hvað sjálfstæðis
eðlið er ríkt í Fljótsbúum. Þeir
Próf. Finnb. Guömundsson
færi að kynnast persónulega hin-
um unga góða gesti.
★
Á samkomu sem haldin er í
þessari viku norður á Lundar
verða héðan sr. Philip M. Pét-
ursson, forseti Þjóðræknisfélags-
ins og mun Finnbogi próf. Guð-
mundsson verða með honum og
ávarpa samkomugesti. Annars
munu verða ráðgerðar fyrir-
lestraferðir út um allar bygðir
íslendinga síðar, því í vetur og
fram að næsta kensluári, verður
starf kennarans undirbúnings-
starf að kenslunni .
Heimskringla býður hinn unga
prófessor velkominn í hóp ís-
lendinga hér vestra og vonar að
koma hans verði íslenzku hér til
erflingar og brautargengis.
voru orðnir leiðir á að fara eins stærð. Ekki svo að skilja, að þeir
og ölmusumenn til sveitarjórn-
ar með þau mál, sem þeir gátu
eins vel og oft betur ráðið fram
úr sjálfir. Atkvæðagreiðslan
sýndi, að næstum því hver einasti
ferðafær. Fljótsbúi greiddi at-
kvæði. En því miður fóru kosn-
ingarnar fram á þeim tíma sem
allmargir voru fjarverandi. Því
svoleiðis hagar til hér, að marg-
ir af Fljótsbúum verða að sækja
lifibrauð sitt víðsvegar, sérstak-
lega fiskimenn, sem halda til í
verbúðum sínum víðsvegar á
ströndum Winnipegvatns. Að
jálfsögðu verður sú regla í
framtíðinni, að hafa kosningar,
jegar sem flestir eru heima. Og
3að er annað hvort í ágúst eða
apríl. Það væri gott að menn og
konur vendu sig á að sækja
kjörstað eins vel og þeir gerðu
að þessu sinni. Atkvæðisréttur-
inn er það eina vopn, sem ein-
staklingurinn getur sér til varn-
ar beitt og lýðræði endist ekki
lengi í landi, þar sem menn
TIL
SKÁLDAGYÐJUNNAR
Eg hefi fylgt þér langa leið
og lagði alt í sölumar;
en þér er tömust þeysireið.
Mér þungur fótur jafnan var.
Svo ætíð varstu óánægð
þó ekki mér þú hyrfir frá^
því alla þína andans gnægð,
eg aídrei nema 'í draumi sá.
Þú flaugst á vængjum vorboðans.
Eg varð að ganga hraunið grátt.
Úr geislum sólin gaf þér krans.
. . r . ... r Eg gat ei eygt hann — stóð svo
kennarinn fyrir sjonir við fyrstu 06
kynningu. 8
Næst er það frétta, að nefnd
söfnuðarsjóðs háskólans efnir til
móttöku-samsætis fyrir hinn
nýja kennara 10. des. í Fyrstu
lútersku kirkju. Er samkoma sú
auglýst á öðrum stað í blaðinu.
Get eg þess til að hana sæki
margir. Hún verður með nokkuð
öðru sniði en vanalegt er, því
fyrir sjóðsöfnunarnefndinni
vakti að gefa öllum íslendingum
tækifæri, sem þess eiga kost, að
taka í hendi hins unga manns, er
um langa vegu er hingað ^om-
inn til þess, að aðstoða okkur í
framkvæmdum þess máls, sem
okkur er öllum kærast. Inn-
gangseyrir er enginn og kaffi
verður drukkið í samkomusal
kirkjunnar öllum sér að kostn-
aðarlausu. Okkur ber að þakka
rausn þessa og tækifærið eigi
síður til þess, er fjöld-
anum gefst þarna á, að
bjóða kennarann persónulega
velkominn. Ræður verða þarna
stuttar eða sama sem engar, að-
eins ávörp frá formanni sjóð-
söfnunarnefndar, Dr. P. H- T.
Thorláksno, forseta Manitoba
háskóla H. A. S. Gillson og pró-
fessor Finnboga Guðmundssyni.
Hugmyndin er að gefa sem flest-
um íslendingum að unt er tæki-
í einlægni eg unni þér
og alla mína krafta bauð;
þó stríðlynd samtíð stjaki mér
og steina gefi fyrir brauð.
Um hrós og last á heimsins stig
að hugsa og tala er lítils vert.
En hitt er raun að hryggja þig,
og hafa ei getað betur gert.
Nú reiknings-skilin nálgast naum
því nóttin er að fara í hönd.
Eg sé þig yfir ís og glaum
á undarlega f jarri strönd. '
Og sú er bara óskin ein,
sem eftir vakir fyrir mér:
að horfa í þín augun hrein
og yrkja kvæði er líkar þér!
Og ef það tækist, allar þrár,
sem að mér sækja, hvíldir fa.
Og raunir hverfa og róttæk sár
við reikningsskilin komin á.
Þá hvíslar rótt á banabeð
sú blíða rödd, sem huggnast mér
Þú hefir elskað, sigrað, séð
það sannasta á jörðu hér.
Eg svo má verða að svörtum leir.
Eg set ei traust á dulda hlíf.
Eg hugsa ekki hóti meir
um himnaríki og annað líf.
J. S. frá Kaldbak
ýmsu tæi: tveir járnsmiðir, eitt
smjörgerðarhús, ein bátaverk-
smiðja, tvö gistihús með ölstof-
um, skautaskáli, curlingskáli,
banki og auðvitað pósthús, sem
reyndar er nú ekki nema nafnið,
tveir samkomusalir, tvær korn-
hlöður, járnbrautarstöð og síðast
en ekki sízt tvær kirkjur. íbúðar
hús eru hér yfirleitt stærri ^og
verðmeiri en alment gerist í smá
bæ. Það eru færri smáhýsi í Riv-
erton en gerist í bæjum af sömu
sem í smábhúsum búa, standi
hinum neitt að baki, að mannúð
og menningu. En sem tekju-
grein fyrir það opinbera, eru
stórhýsin arðsamari. Ekki má
heldur gleyma barnaskólonum.
Ekki veit eg fyrir víst um nem-
endatölu , en tvær stórbygging-
ar þarf til að hýsa þann menta-
lýð. Með þennan farangur ýtir
stjórnarskútan í Riverton frá
Blaðasafn E. Sturlaugssonar komið
Séra Einar Sturlaugsson
Um síðústu helgi barst Mani-
toba-háskóla hið mikla blaðasafn
sr. Einars Sturlaussonar, er hann
landi. Megi hún hneppa Hrafn-’|^e^r um langt skeið unnið að
istumannabyr. | söfnun a til að gefa til íslenzku
Eg sé að bæjarstjórinn á Gimli j ^kasafnsdeildar Manitoba-há-
hefir verið
sæmdur riddara-
krossi og ástæðan fyrir þeirri
sæmd er sú, að hann var í nefnd-
inni, sem stóð fyrir 75 ára hátíða
haldi Nýja-íslands, sem konsull-
inn segir að í rauninni hafi vfer-
ið sjálfsagt að halda á Gimli. En
þann sjálfsagða raunveruleika
ræðir hann ekki meira. Heims-
kringla segir að hann hafi verið
þriggjamanna maki í þeirri
nefnd og er þar reyndar ekki
til mikils jafnað. Og enginn
skóla.
nenna ekki að fara á kjörstað. Sá^ skyldi taka það svo að eg hafi
kveðskapinn og oft hafa þeir
Ólafur stúdent og séra Hjálmar
komið í hug mér, þegar sumir
ræðumenn hafa lokið máli sínu.
Satt að segja líkar mér gamla
aðferðin betur eins og þar stend-
Þeir sem náðu kosningu við En öll sanngjörn rök benda til ur-
sem ekki nennir að greiða atk-
væði, er óbeinl’ínis að spinna
enn þáttinn í sína eigin heng-
ingarsnöru.
neitt persónulegt, hvorki á móti
nefndinni eða því að hátíðin var
haldin að Gimli, því eg hefi ekk-
ert nema gott um Gimli að segja.
jessar fyrstu kosningar, voru
sem hér segir:
Bæjarstjóri
S. V. Sigurdson
Bæjarráðsmenn
Clarence Maza
Sigtryggur Briem
Einar Johnson
Gustav Romanuk
Hvernig tekist hefir með val
þessara manna leiðir tíminn
þess, að nefndinni hafi verið
hörmulega mislagðar hendur í
þessu máli.
En fyrst bæjarstjóri á Gimli
fékk riddarakross vegna þess,
að hann var í þessari nefnd, þá
ætti bæjarstjóri í Riverton að fá
sömu útreið hjá forseta íslands,
því hann var einnig í þessari
sælu nefnd.
Og hvað sem hver segir, er
Riverton söguríkasti staðurinn,
■vem til er meðal Vestur-íslend-
inga og stendur á landi hins
fyrsta íslenzka landnema í Mani
toba. En að öðru leyti gerir það
hvorki til né frá, hvort S. V. Sig-
urðson fær krossinn eða ekki
Hann þarf ekki að hengja á sig
neitt barnaglingur til að draga
að sér athygli. Hans eigið at-
gervi hefir fyrir löngu sannað,
að hann er afbragð annara
manna.
Svo læt eg útalað um þetta
mál. Þetta átti nú eiginlega að
vera fréttabréf, en það vill þá
svo illa til, að eg man ekki eftir
neinu, sem sérstaklega hefir bor-
ið hér við, því silfurbrúðkaup og
giftingar-dembur tel eg eigin-
lega ekki með fréttum. Það er
orðinn nokkurs konar kross, sem
almenningur hefir lagt á sig og
Hér er um að ræða ílest eða
öll blöð, sem gefin hafa verið út á
íslandi fram á síðari árin. Kass-
arnir sem þau komu í voru 41 að
tölu og vógu yfir 30 tonn. Blaða-
gjöf þessi er guili dýrmætari
fyrir íslendinga og vísu alla,
sem notfært sér geta það Það
fyllir hér autt skarð í bókasafns-
heimi okkar Vestur-íslendinga
sem sögu- og annálaritarar og
blaðamenn hér vestra hafa ekki
átt neinn aðgang að og oft hefir
til mikils baga verið. Þetta er að-
eins eitt dæmi af, hve afar mik-
ilsverð gjöf þessi er, og starf
séra Einars í þágu íslenzkrar
bókmentaiðju hér vestra.
Það hafa margir rétt oss Vest-
ur-íslendingum hendina til við-
halds íslenzkri b^aða og bóka-
ment hér vestra. Sr. Einar Stur-
laugsson stendur framarlega j
fylkingu þeirra manna. Okkur
verður skerfur har.s í því efni ó-
gleymanlegur.
Ijós. Sjálfsagt hefir þeim verið
það Ijóst, þegar þeir sóttu um|finst að hann geti ekki undan
þessa stöðu, að embættið væri komist. En ekki er samt hægt að
segja að það gangi æfinlega
möglunarlaust af og mörgum
þiggjanda er gerður stór ó-
greiði að vera dreginn í nokkurs
konar gapasfokk eftir 25 ára
giftingarherleiðingu. Oft slær
þar líka mjög oft út í fyrir skáld
um og ræðumönnum þó oft hafi
verið kveðin smellin vísa við
þau tækifæri. Þó margur ræðu-
maður hafi komist þar vel að
orði, þá hefir mér oft orðið á að
hugsa til Eríks Ólsonar með
ekki með öllu vandalaust. En
það er bót í máli, að ef þeir
reynast léttvægir í sinni stöðu,
þá er í lýðræðislandi, altaf hægt
að skifta um, ef almenningur
nennir að fara á kjörstað og
veita opinberummálum nægilegt
athygli, svo þeir viti hvað þeir
eiga að gera þegar á kjörstað er
komið. Við seinasta manntal,
töldust í Rivertonbæ, sjö hundr-
uð og fjörutíu sálir.
í Riverton eru 14 verzlanir af
Það var sú tíð í fyrri daga,
þegar 25 ára samok hafði lukk-
ast svo vel, að sameykin gátu
ekki orða bundist yfir gæfu
sinni, þá kölluðu þau saman
skyldfólk og beztu vini til að
gjalda guði þökk fyrir hans
handleiðslu á sér í gegnum blítt
og strítt. Og satt að segja finst
mér það vera alveg rétt, því auð-
vitað eru það hjónin sjálf, sem
mest gagn og gaman hafa af
sínu hjónabands-braski.
Eg man eftir fyrsta silfur-
brúðkaupi sem eg sat. Þá kallaði
séra Oddur V. Gíslason Fljóts-
búa saman og af sinni fátækt
hélt hann þeim hina höfðingleg-
ustu veizlu. Minnist eg þess að
prestur kvað sér hljóðs og lýsti
því yfir að fyrir 25 árum hefði
hann gert tvenskonar heit. Það
fyrra var að þá hefði hann heit-
ið æfilangri trygð elskulegustu
konunni, sem að hann áliti að
væri til í heiminum, hitt var að
smakka aldrei áfenga drykki.
Kvað hann sér hafa orðið þetta
til blessunar. Ástarvíman sem
væri öllum ölvíum sælli, hefði
gefið sér friðsælt og gott heimili
og fjölda barna og mætti með
sanni um það segja, að blessun
hefði fæðst með hverju barni. En
Bakkus fékk ófagran vitnisburð
hjá honum og taldi hann sig sæl-
an að hafa losast við hann.
Förukarl einn var sessunautur
minn við þetta tækifæri. Kvað
hjá honum við annan tón. Hann
Sigur íhaldsflokksins
í Ontario
í fylkiskosningunum í On-
tario 23. nóv. vann íhaldsflokk-
urinn, undir forustu Leslie M.
Frost, einn hinn mesta sigur er
sögur fara af.
Tala þingsæta á fylkisþinginu
er 90. Af þeim unnu íhaldsmenn
79. Liberalar 7, C.C.F. 2, og ó-
háðir 2.
íhaldsflokkurinn hefir verið
við völd í 8 ár. Fyrir kosning-
arnar var tala þingmanna hans
53, en liberala 13 og C.C.F. sinna
21.
Foringjar bæði liberala og C.
C. F. fylgjenda töpuðu. Hét lib-
eral foringinn Walter Thomson
frá Oshawa, en hins síðarnefnda
flokks Mr. E. B. Jolliffe.
Sigur Mr. Frosts er hinn óvið-
jafnanlegasti. f kosningunum
var hart barist. Og bæði sam-
bandsstjórnin og Saskatchewan
stjórnin sendu menn út af örk-
inni til styrktar flokkum sínum.
Er árangur þess nú alt annað en
skemtilegur fyrir þessar stjórn-
ir. Hefði þeim verið sæmra að
sitja heima. Slík hjálp í kosn-
ingum annara fylkja, er siðferð-
islega óverjandi.
Atom-orka til hitunar
Bretar sögðu það frétta s. 1.
viku, að þeir hefðu beizlað atóm-
orku til hitunar — og væru
fyrsta þjóðin er það gerði.
Fyrsta húsið, sem atómhitun
notaði, var hin mikla atóm-rann-
sóknarstöð í Harwell. Tilraunin
hepnaðist ágætlega.
hefði átt að lenda í klóm kerl-
ingar sinnar, þá hefði sagan orð-
ið önnur. Hann kvaðst glaður
vilja skifta á konunni og þrenni-
vínsflösku; sagði það góð býtti
fyrir sig. Og ekki mun hjóna-
bandið æfinlega fá mikið betri
vitnisburð en þetta hjá konum.
Svo vendi eg nú þessu kveði
í kross. Gísli Einarsson
Hitunin er gerð með vatnspíp-
um en vatnið í þeim er hitað með
atóm-orku.
Er hugmyndin að reyna þessa
hitun í fleiri húsum í Harwell.
Aðeins einn galli er á þessari
gjöf Njarðar. Hitunin er sögð
öllum fyrri hitunaraðferðum
dýrari og getur ekki án umbóta
orðið almenn.