Heimskringla - 19.03.1952, Blaðsíða 3

WINNIPBG, 19. MARZ 1952
heimskringla
3. SIÐA
Eldhúsdagur Stúdentafélagsins
“HIÐ JÁKVÆÐA VIÐHORF
TIL LIFSINS ER KJARNI
allrar menningarbar-
ÁTTU",
segir Tómas Guðmundsson
Fengi Snorri Sturluson núll
móðurmálinu?
uggandi nú í dag. En samt sem
áður verða menn ávallt að hafa
opin augun fyrir öllu því, sem
horfir til menningarbóta og vera
á verði gegn því, er þar fer mið-
ur. Um hnignun í menningarmál
mundsson. Hann lagði ríka á-f'
herzlu á hvern þátt bókmennt-
irnar hefðu átt í viðhaldi og
vexti menningarinnar hér á landi
og sagði að “án bókmennta væri
hér engin menning”. Markmið
lista og bókmennta væri að sýna
manninum sjálfan sig í spegli
fengurðarinnar. Því markmiði
Eins og tilstóð, efndi Stúd-
entafélag Reykjavíkur til eld-
húsdags umræðna um menning-
armál þann 18. febrúar. Umræð-
ur þessar fóru fram í Sjálfstæð-
ishúsinu og tóku þátt í þeim sem
frummælendur fimm þjóðkunn-
ir rithöfundar og mentamenn.
Komu þeir víða við í ræðum svo
sem vænta mátti og drápu á
margt í menningarmálum þjóð-
arinnar, er þeim þótti ýmist til
vanza eða þeir álitu að ætti
verðugt hrós skilið. Var það
mjög vel til fundið hjá Stúdenta
félaginu að efna til slíkra alls-
herjarumræðna sem þessara um
menningarmál þjóðarinnar, en
þau verða seint fullrædd, og
kom það ekki hvað sízt fram á
fundi þessum, en þar var nær
eingöngu rætt um stefnur og
strauma í ljóðlist og öðrum bók-
menntum, og svo auðvitað um líf
ið og listina yfirleitt. Það, sem
talað var á fundi þessum var
allt tekið á stálþráð og mun út-
varpshlustendum gefinn kostur
á að hlýða á ræðurnar einhvern
tímann á næstunni. Sökum þess
hve margir framsögumennimir
voru, var ræðutími hvers þeirra
takmarkaður við 15 mín. og
þeirra er síðar kvöddu sér hljóðs
við 10 mínútur.
Fyrstur frummælanda talaði
Hendrik J. S. Ottóson. Hóf hann
mál sitt á því að lýsa ánægju
sinni yfir því, að dómþing þetta
í menningarmálum skyldi háð
eins og hann orðaði það, enda
væri það ekki að ástæðulausu.
Hendrik vék síðan að því að
um væri helzt að ræða a þrennan . æ f ____
, , , . , . . , | væn gofugt að þjona. I engu
1 hatt. í fyrsta lagi mætti tala um . , rj_ , (
, . , . , , . . ..„ ! landi heims hefðu skaldin feng-
beina hnignun, urkynjun. 1 oðru . .
. . ; . íð meiri og betri viðurkenmngu
lagi g»t. menningarframsoknm ^ einmm hérlendis allt frá alda
h*f* mJ”S ’■« öðu „jó6ill hefði ÖU konnað
átoðvun lægi. I þriðja lagi væn J . . r t___..
, _ , * . , . . | kvæði þeirra. En jafnframt
það svo þjoðermsleg minnimatt-r _ c.x
* , , , • .. hefðu þau óviða att erfiðara upp-
arkennd er kæmi monnum til. , , , . , ..
, „ , . . . I drattar sokum skorts a veraldar-
þess að sækjast eftir ymsum ,, .
F . r • u • * r ,! gæðum. Ef við hefðum aldrei
stefnum og fynrbrigðum fra °. ^ ,
... . •,* y • c eignast ljoð og list, þa væri eg
oðrum þjoðum, sem engmn feng-1 b . * .*
. . , ? r & sannfærður um, að við gengj
ur væn að, en hið heimafengna
oftast nær öllu betra. 1 dag
um á f jórum fótum og bauluðum
, rj. •*«,*• , , . eins og tuddar. Ástarrómantík-
þyrftum við Islendingar helzt; . ° . »
_,_tJ_________.. ina hefðu skáldin em skapað, og
ef satt væri að hún væri nú að
hverfa úr tízku, þá þætti sér
menningunni allmjög vera farið
að hraka.
Hvað áhrærði atomkveðskap,
þá vildi Kristmann benda á, að
raunverulega væri þetta ekki
svo mikil nýmóðins stefna sem
af væri látið. Vísubrot eitt írskt
i’rá því fáum öldum eftir Krist
að gjalda varhug við þessu síðast
nefnda.
HEFUR HÁSKÓLINN
BRUGÐIST HLUTVERKI
SINU?
Grundvöllur sannrar þjóð-
menningar hlýtur að verS gagn-
ger alþýðumenntun, hélt séra
Ingimar áfram. Það er menntun-
in ein sem getur dregið fram alla
þá fúa í smáum eða ríkum mæli,
og því er nauðsynin svo mikil að
mennta hvern einasta einstakl-
ing, en láta sér ekki nægja að
eiga takmarkaðan hóp vísinda-
og fræðiiðkenda. í þessu sam-
bandi mætti drepa á það, hvort
Háskólinn hefði ekki að nokkru
brugðist hlutverki sínu, dregizt
aftur úr í menningafmálunum.
Sú stofnun allsherjarvísinda-
stofnun í stað þess að vera fyrst
og fremst kennslustofnun.
Að lokum vék séra Ingimar að
atomskáldunum og fór um þau
og þeirra list hörðum orðum
Hún væri innflutt, annarleg
stefna, er horfði til spillingar í
íslenzkri ljóðagerð og ætti ekki
hljómgrunn meðal þjóðarinnar.
Sem dæmi um óhæfu þessa vildi
hann taka kvæðisnefnu eina, er
NYTT
"SEAL-TITE"
LOK
HELDUR ALTAF
VINDLINGA TOBAKINU
FERSKU
L
1
-----r»
einfaldlega vegna þess, að hann
mundi fá núll á núll ofan í móð-
urmálinu. En þessi hætta, sem
vofir yfir tungunni verður því
bæri á sér sterkt atomistiskt ætt- j hryllilegri sem skólunum er sí-
armót. Það var éitthvað á þessa! íelldleSa fallnn meiri. trúnaður
leið:
Kom vetur,
Kom sumar.
Kom ferkantaður söngur
úr pípum og hörpum.
Menningin getur aðeins þrif-
um andlegt uppeldi þjóðarinnar
Síðan ræddi Tómas nokkúð
þann menningarblett, sem fugla-
dráp landsmanna væri og átaldi
miög stofnun skotfélags hér í
bæ á s.l. ári. Það væri öllum
þeim þingmönnum, sem stóðu
metið í spjótkasti á Finninn ANNÁLL ISLANDS
Yrjö Nikkanen. 78.70 metra. j YFIR JANÚARMÁNUÐ
Og þar sem spjót Grettis hitti _____
mann, má ætla að ella hefði það j Á Nýársdag flutti forseti ís-
farið nokkru lengra en 126 álmr. lands> herra gveinn Björnsson)
Og spjót hans var bardagaspjót seinasta ávarp sitt til íslenzku
þungt og smaug ekki gegnum þjóðarinnar. Hann sagði þá m.
loftið eins vel tréspjótin okk- d . «Það trú mín> að þau vanda
clY i
‘ mál séu fá, sem eigi er unnt að
Gunnar frá Hlíðarlenda hopp leyga með góðyild Qg gætni»
aði hæð sína til að forðast spjót ..
_ , , * ... Skommu siðar for hann 1
er að honum var kastað. Ef til , , . , ., , ra.
sjukrahus ser til heilsubotar og
ist. þar sem listin er fullkomlega gein Því að friða rjúpuna hinn
frjáls. Þetta vita flestir og við-
urkenna, en þó eru uppi nokkrir
ofsatrúarmenn hér á landi, er
vilja að listin þjóni flokknum
rr.esti vansi, og undarleg kenn-
ing væri sú að rjúpunni fjölgaði
við það að leyft væri að skjóta
hana. Nær hefði þingmönnum
menn yrðu að gera sér ljósa grein þ hefði lagt mikið á sig að
__ ' i____i____________ . .
fyrir, að þróun íslenzkrar tungu
virtist nú á vegamótum. Að
henni steðjaði hætta, er einkum
komi úr tveimur áttum, og í
fyrsta lagi innan frá. Sem dæmi
i»m það tók hann venju ýmissa
iðnaðarmanna svo sem rakara og
gestgjafa, er auglýstu iðn sína á
útlendum tungum, allsendis að
ósekju. í öðru lagi hefði fjarræn
og annarleg stefpa í ljóðagerð
numið hér land í seinni tlíð, er
mjög horfði til hrörnunnar tung
unni, —atómljóðin.
Það hefði einmitt verið ljóð-
listin, sem haldið hefði tung-
unni hreinni og ómengaðri allt
frá því að Snorri reit Heims-
kringlu, og þv.í væri íslenzkri
tungu hreinn voði vís ef klúður-
ljóð þau, er atomljóð nefndust
næðu að rótfestast í íslenzkri
ijóðagerð, Síðan varpaði Hend-
rik fram þeirri spurningu, hvort
Egill mundi hafa leyst höfuð sitt
úr höndum Eiríks konungs, ef
kveðið hefði hann atomljóð sér
til lífs og lausnar. Svarið var nei
kvætt, og eigi að heldur myndu
menn á borð við Sigfús Baðason
hafa kveðið niður Uppkastið frá
1908 með hvatningarljóðum sín-
um, svo sem þeir Einar Bened-
iktsson, Guðmundur Guðmunds-
son og Þorsteinn Erlingsson.
Hendrik lauk ræðu sinni með
því að hvetja til herferðar gegn
atomskáldunum, á sama hátt og
landlæknir hefði þegar farið her
ferð á hendur geitum og lúsum
meðal þjóðarinnar.
Næstur talaði Ingimar Jóns-
son. Hann kvaðst efast um það,
hvort menn gætu verið sammála
um hvað væri merking (orða)
£n á því byggðist allur umræðu-
grundvöllur. Menningin getur
aldrei staðið í stað, sagði séra
fngimar, hún stígur og hnígur.
Eyrrstaða í menningarefnunum
v*ri sama og dauði. Þróunin í
þeim sökum virðist ganga í öld-
um upp og niður, og því er engin
ástæða til þess að vera svo mjög
að hún sé f jötruð eitruðum áróð- verið að sannreyna þá kenningu á
ursböndum ofbeldisflokk tilisjalfum ser fyrst °S leyfa al'
framdráttar. Að lokum kvaðst mennt þingmannaskytten en
Kristmann fremur óttast, að ekki kvaðst Tómas þo í þvi þatt
hafa viljað eiga, ef nokkur lik-
vill hafa forfeður vorir verið
betri í íþróttum en við?
—Mbl.
hvíldar en lézt þar aðfaranótt
| 25. janúar og varð öllum harm-
dauði.
Tíðarfar.
Snjóalög voru með mesta móti
KARL FINNBOGASON ..
LÁTINN
Karl Finnbogason fyrrum , , , .
, ,, ., . ,, , ~ ' . ... í þessum manuði og storviðra-
skolastjon lezt 1 gær að heimui r . ,
, , „ ,, . samt. Þegar um aramotin kom
sinu .1 Kopavogi 76 ara að aldn. * r._„___._
Karl var þjóðkunnur maður
sem gegndi margs konar trúnað-
hnignun tungunnar hefjtst inn-
an frá en utan, rétt eins og þeg-
ar blómskrúðugar jurtir feyskj-
ast í rótina. Lind tungunnar
índi hefðu verið til þess, að við
það fjölgaði þeim heiðursmönn-
um. Síðan sagði Tómas: “Nei,
læra utanbókar, þótt venjuleg
ljóð lærði hann fyrirhafnarlaust
með öllu. Það var svona:
ó, bú, sem veldur hvorki önd
P né æði,
en eigrar milli svefns og vöku.
Svona, upp með þig!
Það er glas.
Þetta var margendurtekið og
riáði yfir heila síðu í bókinni.
Er hægt að bera þetta saman við
fögur íslenzk kvæði, t.d. “Eg bið
að heilsa?” spurði hann að lok-
um.
Þá tók Jóhannes úr Kötlum
til máls. Kvað hann enga hættu
stafa af hinni nýju stefnu í ljóða
ast i rotina. Lina jungumwi «
hefði jafnan runnið hreinust í við megum ekki venja okkur a
sveitum landsins og fólksflutn-, a« s*ta neinu lagmarkr um sið-
ingar þaðan á möldina gætu haft | gæðis- og. mennmgarkrofur. Lit-
afdrifaríkar afleiðingar fyrir, i11* ÞJóð riður á engu oðru merr
málkennd og tungutak þjóðar- en þvi, að lata ser vera vandara
b um en oðrum. Og um eitt getur
innar.»
Síðastur
frummælenda var
Tómas Guðmundsson. Rakti
hver smáþjóð verið öllum heim-
1 ir.um til fyrirmyndar. Hún getur
tamið sér að bera virðingu fyrir
arstörfum um ævina. Hann var
svo mikill snjór, að fjallvegir
teptust.
3. jan. var komin svo mikil ó-
færð á götum Reyjavíkur að bif-
kynslóðir að afla sér menntun-
gerð, er hinir fyrri ræðumennjar-
hann það nokkuð hver umskipti ( „
hef8„mikilog gSðor6i6ím.nn,| sm“ ioknum fruImnæl.
unarmálum þjoí.rmn.r „u « ^ kva<Jd. séra Björn
siðustu timum, og hve goð tæki- ... , H-. . . p'n:x,.ka
r • , , j • u rx- 4 k„í Ó. Bjornsson fra Halsi -i hnjosKa
færi æska landsins hefði a þvi J v_ _:nk_
, : dal ser hljoðs: VUdi hann einK-
«6 afla ... menntunar. Komsr ^ ^ „ tv8 atriði
ha„„ svo að orði um þatInmto. „ að auki tungunnar
06 það væn "ahka erfi.t fyr, bóPkinenntannai et stu51uðu
æskulyð vorra daga. að komast að þvi að halda het uppi
hjá fræðslu eins og fyrir fyrri ( J ._____wl \7 rvru V\”5 A
hefðu atyrt svo mjög. Miklu
fremur mætti nefna ræður á borð
við þær, sem séra Ingimar hefði
hér verið að enda við að flytja
menningarhættu.
En jafnframt gæti hið mikla
og skyndilega framboð á menn- innar ekki
yasa — mgargæðum haft hættur i for ^ nútimask
Listina hvað með sér fyrir allt menaingarlif
_1 menningarþjóðfélagi. Voru það
kristindómurinn og trúin á land
ið að hans skoðun.
Næstur talaði dr. Sveinn Berg-
sveinsson. Taldi hann menningu
stafa mikil
hætta af nútímaskáldskap og nú
tímamyndalist, enda ætti það
um langt skeið skólastjóri á
Seyðisfirði og er höfundur,reiðar tePtust °S sumar Sötur
landafræðikennslubókar, sem ur«u ófærar. Þá um nottina
um þriggja áratuga skeið var gerði aftaka veður (allt að 15
kennd í barnaskólum landsins>indstig) er olh ge*silegum
Alþingismaður Seyðisfirðinga^ spjöllum á simalinum og ha-
var hann árin 1914—1916, Karl spennulínum um allt land. Sima-
var albróðir Guðmundar heitins staurar og rafstaurar brotnuðu
Finnbogasonar fyrrverandi lands tugum saman eins °g eldspýtur
bókavarðar. -Alþbl. 8. jan. um allt land- Veðrið var sv0 m‘k
* . ið að bílar fuku um koll, fólk
, ______ fauk og slasaðist. Farþegabíll
ÍSL. SKIP FERST VIÐ með þremur monnum fauk fram
HJALTALANDSEYJAR | að brekkunni á Akureyri og
Velskipið Eyfirðingur, eignj slösuðust
tveir mennirnir. Hey
Njáls Gunnlaugssonar í Reykja-, ^ skemdir urðu á hús_
vík, strandaði 8.1. miðvikudag, um ki
við Hjaltlandseyjar, og forst oll, , . . x. , 7
«höf„ ha„S, 7 Var akip- „ðrv.ðr, g.rð. 6.-7
ið á leið til Belgíu með bro.a-'l þ« broOtuðu styn á tve.m-
ur erlendum veiðiskipum fyrir
hann vera árangur ítrustu per- v°rt og tungu, þá er^’ *ei” .. hvorugt ríkan hljómgrunn
sónueflingar í þágu samfélags-| eigum dyrasta. Um þetta sagði^^ hann einkum
;ns Listamaðurinn yrði að vera hann: Það er nefnhega a a hlúa að yísindastarfsemi í sam
auðmjúkur þjónn allrar ^ bandi við Háskólann og gera veg
hefur af hólmi mððurmáUkeuusl,
una í skólunum, miðar að því
eskju væri listsköpun, listnautn
Borgaralega list kvað Jóhann-
es miða helzt að því að kveða
bölmóð hrörnunarinnar inn
Skúli Thoroddsen
luiu, - f. „innie stutta ræðu. Fleiri voru sij
einu að g.r. »eku laudsms ekk. * mælendaskrá og sogðu -1.1. 20 feb
f| aðeins orðlausa og malsljoa, held t;|_______ ncr nrtkk_
ur blátt
jarn.
Þessir voru skipverjar:
Benedikt Kristjánsson, skipstj.,
úr Reykjavík, kvæntur, átti fyr-
ii 3 börnum að sjá; Marvin Á-
gústsson, stýrimaður, R.vík,; Er-
lendur Pálsson, vélstj., R.vík;
Vernharður Eggertsson (Einars
sonar kaupm. á Akureyri) mat-
sveinn. R.vík; Guðm. Kr. Gests-
son, háseti; R.vík; Sigurður G.
Gunnlaugsson, háseti, R.vík;
Guðmundur Sigurðsson, háseti,
Dýrafirði.
Um tildrög þessa hörmulega
slyss er ekki fullkunnugt.
sunnan land. Var annað enskur
línuveiðari og bjargaði varð-
skipið “Þór” honum, hitt var
þýzkur togari og bjargaði togar-
inn “Fylkir” honum. Hafís sást
á reki úti fyrir Vestfjörðum eft-
ir veðrið. 9.—10. jan. gerði enn
stórviðri og olli það miklu tjóni
i Reyðarfirði.
12.—13.jan. gerðiaftaka veður
af suðvestri. Brim varð svo mik-
ið að ófært var eftir garðinum út
í Örfirisey og nokkrar skemmd-
ir urðu á skipum í Reykjavíkur-
höfn. Að kvöldi hins 12. brast
Frh. á 7. bls.
roiausa og Jóhannes og Tómas nokk-
„afniaun í sjálfum sé, (Sic.). «; „^^”«6 Se”ak „,ð að endmgu af hálfu f,um-
í kommúuisku þjoSfelag. héfð, B ekki ált Sllu mæleuda. F“ndl yar sht,ð na'
listamaðurinn fy«‘»f £"mst a'i hæ.tulegrt Til,æðisme„„ «„ þá, .1*8* m,ð„æ,t.-Mbl,
byrgð gagnvart flo num , £undu þag Upp( að bókmennt
hagsmunum hans, er hann yrði Qg tunga þjððarinnar væri FRETTTR FRÁ ISLANDI
ekki annað en sálaríaus gerfimál
að túlka. Þannig væri í rauninni
ekkert við að athuga, þótt rúss-
nesk tónskáld hefðu verið atyrt
af stjórnvöldunum fyrir ókomm-
únisk tónverk, —frelsi þeirra
vperi fólgið í því að þjóna flokkn
t m á sem víðtækastan hátt.
Síðan ræddi hann góða stund
umbarnakúgun í Egyptalandi,
stríð og manndráp og átta stunda
vinnudag og endaði mál sitt á
hugleiðingum um tilveruna al-
mennt, sem hann kvaðst alls ekki
botna neitt í.
Næstur talaði Kristmann Guð-
fræði og heimatilbúnar stafsetn- Á fSLENDINGUR HEIMS-
ingarreglur — þvi betri, sem þær MET í SPJÓTKASTI?
væru flóknari og steindauðari. i f grein einni er birtist í nors a
j íþróttablaðinu “Sport’smanden
FÉLLI SNORRI UPP j er rætt um íþróttaafrek hinna
í l BEKK’ fornu norrænu kappa. Þar segir
m. a. að telja megi að kappar
En að tilstuðlun þessara forn aldar hafi Unnið meiri afrek
manna er nú þessi skemmdar-'á íþ^óttasviðinu en íþrótta-
starfsemi rekin samkvæmt vald- menn nú tímans. í gömlum ís-
boði og það með svo hatrömm- jenzkum sögum sé skýrt frá því
um hætti, að sá skóli er ekki til m a, að Grettir Ásmundsson
í landinu, sem gæti hleypt hafj kastað spjóti sínu 126 álnir,
Snorra Sturlusyni upp í 1. bekk sem samsvarar 79 metrum Heims
BLUE
CROSS
THE SYMBOL THAT STANDS FOR SECURITY
/ /
You never know when you or some member
of your family may need hospital care.
“Let BLUE CROSS Pay the Hospital Bill”
■ t you are not already enrolled, see your local BLUE CROSS
II" representative or fill in and return this coupon today.
MANITOBA HOSPITAL SERVICE ASSOCIATION,
116 Edmonton Street, Winnipeg.
Please send full details of Blue Cross Plan;
Name __
Address
Please Print Plainly