Heimskringla - 22.10.1952, Page 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. Okt. 1952
Heitnakrirtjjk
(StofnuO UM)
Casnur út & hverjura mlðvikudegl.
Elgendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
VerO hlaOsins er $3.00 árgangurinn, borgist lyrirlram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öl! viBskiftabréf blaðinu aOlútandl sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINAHSSON
Utanáskrift til rltstjórans:
EDITOW HETMSKRINGLA. 853 Sareent Ave.. Winnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
‘'Heimskringlcr" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 22. Okt. 1952
Vetrardagurinn fyrsti
Vetrardagurinn fyrsti er n.k. laugardag—24 október.
Af veðri að dæma frá því í byrjun október, mætti fremur ætla,
að vetur væri hér byrjaður.
Reynzlan er mjög oft sú, að hann byrji fyr hér en heima á fs-
landi.
Persónulýsing Snorra af vetri, er á þá leið, að faðir hans hafi
ýmist verið kallaður Vindljóni eða Vindsvalur; en hann var Vásað-
arson og voru þeir áttungar (forfeður hans) grimmir og svalbrjóst-
aðir, og hefir vetur þeirra skaplyndi.
Vetur þekkist vel af þessari lýsingu, þó orðfá sé.
f brag einum í kvæðabók F. H. Bergs, skálds á Akureyri, er
heitir “Veðraslagur”, en í honum lýsir hann árstíðunum, segir
þetta um vetur:
SKÁLDIÐ SJÁLFT HEFÐI ÞÁ irkomulag fisklandana í Hull og
GETAÐ VERIÐ ANGAKOK j Grimsby með það fyrir augum
Norskur blaðamaður, sem fór tiljað tryggja landanir og hæfileg-
Grænlands í sumar, komst þar
yfir kvæði, sem talið er kynjað
frá dönskum lækni, Hans Beck,
sem var í Grænlandi á stríðsár
unum. Kvæðið fjallar um trú
boðann Hans Egede og Tonarsuk
I an aðflutning af fiski með ís-
lenzkum togurum og auka vöru-
vöndun báðum aðiljum til hags-
| bóta. Enn fremur yrðu brezkir
útgerðarmenn að hætta mismun-
un þeirri í afgreiðslu togara,
sem er æstur allra grænlenzkra ^eyið k.e^nr SÍfan °5
hjálparanda og fer þvert í gegn-
ur einnig þekkt orð, og við það
miðað að bókin geti komið að
sem víðtækustum notum. Fyrsta
hefti verður 12 til 13 arkir.
•
Leikfélag Reykjavíkur hefur á
miðvikudagskvöldið frumsýn-
ingu á íslenzkum ballett, Ólafi
liljurós eftir Jórunni Viðar og
Sigríði Ármann, og óperunni —
Marrar undir fæti fönn
Fellur drífa,
sér ei spönn.
Skefur mela.
Skaflar hækka
Skýli og afdrep fækka.
Heiðin verður ávöl öll,
útlitinu breyta fjöll.
Breiðist yfir
gjár og gljúfur,
gil og þúfur
lausa mjöll.
íslenzku fulltrúanna, að á stríðs
árunum hefðu 75% af öllum
fiski sem neytt var í Bretlandi,
komið frá íslandi og á þeim ár-
um hefði farist 21% íslenzkra
togaraflotans, sum skipanna með
allri áhöfn. í viðtali við brezka
fréttamenn tóku íslenzku full-
trúamir það fram, að íslenzkir
útflytjendur fisks myndu vinna
að því, að brezkar húsmæður
ættu þess kost sem áður að fá ís-
lenzkan fisk til matar, og myndu
gera það, sem þeir gætu til þess
að finna aðila, er vildu taka að
sér löndun á íslenzkum fiski.
★
Sjómannadagsráð ræddi ný-
lega framkvæmdir varðandi
^yggingu dvalarheimilis a'ldr-
aðra sjómanna, en því er fyrir-
hugaður staður á Laugarási norð
vestanverðum í Reykjaviík og
verður senn byrjað að grafa fyrir
grunni þessa stórhýsis. Það verð
ur 2500 fermetrar og að rúmmáli
21,000 teningsmetrar. Þar verð-
ur rúm fyrir 127 vistmenn í eins
og tveggja manna herbergjum,
Við komu vetrar er nú öðru vísi snúist en gert var í æsku okk-
ar heima. En þar áður var það og enn öðruvdsi. Það segir í okkar
fornu fræðum, að vetri hafi verið heilsað með blótum; með því var
reynt að blíðka hann og gera sér að vini. Á þeim tímum sem við
munum eftir, sem nu lifum, var lesið a vetrar daginn fyrsta, sem' gseti eg sjálfur verið angakok!
kann að vera leifar frá blótstímunum. Annars var að því starfað, j pá mundi eg syngja og dansa
að gera hús manna og skepna, að sem betzu skjóli í vetrarnæðing- Gg skipa þeim að fara til hel-
vítis,
öllum dönsku djáknunum
og öllum prestunum þeirra!
FYRSTA OG SÍÐASTA
RÆÐA LINCOLNS
í fyrstu kosningaræðunni, sem
Abraham Lincoln hélt, en það
var í Poppsville í Illinois-ríki
1832, komst hann þannig að orði;
“Háttvirtu samborgarar: —
Ykkur mun af erindi mínu hing-
að gruna hver eg er. Eg er vesl-
ings Abraham Lincoln. Nokkrir
vinir mínir hafa hvatt mig til að
sækja um þingmensku. Um pólit-
ískar skoðanir mínar get eg ver-
ið stuttorður. Eg er með þjóð-
banka, endurbótum á heimamál-
um vorum og verndartolli. Þetta
eru mín tilfinninga og áhugamál.
Ef þið kysuð mig, yrði eg ykkur
þakklátur. Ef ekki, gerir það
ekki mikið til.”
A
Hin síðasta opinbera ræða Lin
colns flutt á fundi í þinghúsinu
í Washington 11. apríl 1865 í
tilefni af lokum stríðsins, var á
þessa leið:
“Við komum hér saman í
kvöld, ekki til að hryggjast,
heldur með fögnuð í hjarta.
Burtför hers úr Petersburg og
Richmond og uppgjöí uppreisn-
arhersins, vekja vonir vor allra
um skjótan og réttlátan frið.
Getum vér ekki dulið gleði vora
í þessu efni.
En mitt í gleði vorri, megum
við ekki gleyma að þakka bon-
um, sem alt gótt og blessunar-
ríkt kemur frá til vor. Heldur
megum við ekki gleyma þeim,
er harðast hafa að því unnið, að
gleðistundin er fengin. Heiður
þeirra er meiri en svo, að hann
nokkru sinni firnist.
Sjálfur var eg í nánd við víg-
um. Nú er minna um “veðraslaginn” hugsað, eða bryetingu árstíð-
anna. Nú er ekki verið að troða torfi í hverja húsagætt. En um
sumt eru þó verkefni vetrar og hinna árstíðanna auðvitað einnig
hin sömu og fyr, jafnvel hvar sem er. Veturinn er enn yfirleitt -TTíminn
námstími manna. Hann er undirbúningstími mannsins til að kynna _______________
sér og búa sig sem bezt, undir það sem hann gerir ráð fyrir að FRÉTTIR FRÁ RÍKISÚT-
verði æfistarf hans. Veturinn hefir fyrir þetta sína miklu þýðingu VARPI ÍSLANDS 12. OKT.
enn. Á ýmsum ytri örðugleikum hans hefir verið sigrast með vís-
indum og framförum. En maðurinn er háður honum enn, að ekki Fyrsti ríkisráðsfundur V tíð
svo litlu leyti. Hann leggur manninum verkefni í hendur, sem jafn- núverandi forseta, herra Ásgeirs
vel nútíðin má ekki gleyma eða ganga framhjá, ef eðlilega og vel Ásgeirssonar, var haldinn að
á að fara. Bessastöðum hinn 9. þ.m
—— ---------setinn flutti ávarp og mælti m.
völlinn og hafði ánægjuna af, að a. á þessa leið: Við höfum allir
flytja ykkur hina góðu frétt. En skyldur að rækja við ættjörðina,
engin hluti heiðursins, hvorki í sem beina hug okkar og viðleitni
áformum né framkvæmdum sig-1 að sama marki.” Forsætisráðhr.,
ursins heyrir mér til. Hann heyr- Steingrímur Steinþórsson, þakk
ir Grant hershöfðingja og hin-1 aði ávarpsorð forseta og árnaði
um ágætu herforingjum hans og forsetahjónunum heilla í starfi.
hugprúða liði allur saman til.” j Forseti staðfesti síðan ýmsa úr-
-------------- j skurði, er hann hafði gefið út
VERÐMÆTI MÁLSINS frá því að síðasti ríkisráðsfund-
------ : ur var haldinn, en að fundi lokn-
Um það farast Sigurði Ein- um sátu ráðherrarnir og konur
arssyni orð á þessa leið: hádegisverðarboð forsetahjón-
“Enginn er sá hlutur í fari anna.
manns, sem hafið hefir hann jafn
afdráttarlaust yfir dýr merkur-
í septembermánuði síðastliðn-
um var vöruskiptajöfnuðurinn
innar eins og málið. Það mætti við útlgnd hagstæður um 19.7
miljónir króna. Inn voru fluttar
vörur fyrir 56.1 miljón króna en
runar kveða svo sterklega að
orði, að maður er því menskari,
sem hann er betur mælandi. Því úr fyrir 75.8 miljónir. Fyrstu 9
dýpra sem skilningur hans stend mánuði þessa árs var vöruskipta
ur á málinu, sem hann á að tala1 jöfnuðurinn óhagstæður um 232,-
í daglegu lífi, því snjallari tok g miljónir króna. Inn hafa verið
sem hann hefir á þessum undur-^ fluttar vörur fyrir 657 miljónir
samlega miðli mannlegra hugs- króna, en út fyrir 424,7 miljónir.
ana, að tala mælt mál, — því ★
mannaðri er hann. Hér til kem-j Fyrir nokkru fóru til Eng-
ur og það, að í orðuðum hugsun- lands tveir fulltrúar Félags ís-
um genginna kynslóða er fólg- lenzkra botnvörpuskipaeigenda,
inn nálega allur sá forði þekk- þeir Kjartan Thórs formaður fé
ingar reynslu og mannvits, sem lagsins, og Jón Axel Pétursson
þeim hefir auðnast að skila síð- framkvæmdarstjóri. — Erindi
ari kynslóðum. Þetta tekur til þeirra var að ræða við brezka
alls, sem ekki er beinlínis þann-' togaraútgerðarmenn um landan
ig vaxið, að það verður ekki ir á Isfiski íslenzkra togara í
tjáð nema með myndrænum tákn Grimsby og Hull, en togaraeig-
um eða með efnafræðilegum og endur þar höfðu komið sér sam-
stærðfræðilegum formúltun. Af ðn um að neita að lána löndunar-
þessu leiðir hins vegar, að kunn tæki fyrir íslenzkan fisk. full-
átta máls og skilningur á því, er trúarnir ræddu við fulltrúa heild
lykill vor að vizkubúri genginna arsamtaka brezkra togaraeigenda
kynslóða. Án hans mun oss fára ( London 2. þ.m., og vildu brerku
svo, að — — autt er alt sviðið fulltrúarnir þegar beina umræð-
og harðlæst hvert hlið og hljóð-' unum að nýju verndarlínunni um
um fjöllin sem ekkert sé. Kvæð-
ið er dálítið sérkennilegt og
ekki ákaflega hátíðlegt, og verð
ur hér að nægja lausleg endur-
sögn þess:
Tonarsuk hirði Hans Egede
og allt hans brauk og braml.
HVað vildi hann hingað til vor
sem vorum þó allgóðir fyrir?
Hefir aukizt ágæti vort?
Erum vér betri nú,
sælli eða auðugri
eða fínni eða snyrtilegri,
hraustari eða hamingjusamari?
Hús vor eru helköld,
spikið er saltað, selt burt,
klæðin eru óhrein, svört,
skinnin fara beint í verzlunina.
Ástir eru taldar syndir,
sem einokast af háum herrum.
Engan langar framar í matinn
sem tönn’laður er tannlausum
gómum.
Gleymdir reu trumbusöngvararn
ir,
níðvísurnar, bjarnaleikirnir . . .
en auk þess íbúðarherbergi fyrir
Hefði ekki Hans Egede komið 40manna starfslið.
hingað j *
hálfdauður af hungri, skipreikaj Fyrir nokkru voru nýjar regl-
maður, ur settar um fjarvistarleyfi
endurlífgaður af Eskimóastúlk- bandarískra varnarliðsmanna hér
um,! á landi, og er það aðalatriðið að
óbreyttum liðsmönnum beri að
hverfa úr Reykjavík og nálæg-
um bæjum kl. 22 öll kvöld vik-
unnar nema eitt, er þeir fá að
dveljast til miðnættis, og tak-
markaður er fjöldi þeirra liðs-
manna ,sem fara mega frá bæki-
stöðvunum á sama tíma.
*
Sl. vetur fór landbúnaðarráðu-
neytið þess á leit við Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Samein-
uðu þjóðanna, að hún léti íslandi
í té fræðilega aðstoð við rann-J
For. sóknir á sauðfjársjúkdómum eft
ir því sem tiltækilegt þætti. —j
Hingað er nú kominn á vegumj
stofnunarinnar skozkur sérfræð
ingur í sauðfjársjúkdómum, og
mun dveljast hérlendis þrjár til
fjórar vikur.
*
I vetur fá 22 íslenzkir náms- i
styrk fyrir milligöngu norrænaj
félagsins til náms við lýðháskóla
og húsmæðraskóla á Norður-
löndum, og hrökkva styrkir þess
ir til þess að greiða ýmist allan'
námskostnaðinn eða meginhluta j
hans. Langflestir fara til Sví-
þjóðar, eða 15, tveir til Noregs,
einn til Finnlands og fjórir til
Danmerkur. í vetur stunda tveir j
sænskir nemendur nám í íslenzk
um gagnfræðaskóla og hafa til
þess styrk frá sænska ríkinu. j
afturkaila löndunarbannið. Sam- Miðlinum eftir Menotti. óperan
komulag varð ekki ogvar viðræð!MiðÍllinn verður sungin á ís-
um slitið. Á það var bent af hálfu
lenzku og gerði Magnús Ásgeirs
son þýðinguna. Aðalhlutverkin
syngja þær Guðmunda Elíasd.,
og Þuríður Pálsdóttir. Sýning-
unni stjórnar Einar Pálsson. —
Hljómsveitarstjóri á báðum sýn-
ingunum er Róbert A. Ottóson.
•
Bókaútgáfan Helgafell hefur
gefið út bók eftir Halldór Kilj-
an Laxness er hann skrifaði ung
ur, og dr. Stefán Einarsson fann
fyrir löngu hjá frönskum munk-
um. Þetta er eitt af drögum Lax
ness að Vefaranum mkila frá
Kasmiír. í byrjun desembermán-
'aðar kemur út ný skáldsaga eftir
Halldór Kiljan Laxness, er hann
hefur unnið lengi að. Helgafell
hefur byrjað útgáfu nýs tímarits
um menningarmál, og nefnist það
VAKI. Ritstjórar eru fjórir ung
ir menntamenn.
EFTIRMÆLI
Mrs. Elín Einarsson, Framnes
bygð, við Árborg, Man., andað-
ist 22. september.
Hún var fædd að Reykjavöll-
um í Skagafjarðarsýslu 29. maí
1885. Foreldrar hennar voru
Andrés Björnsson og Guðrún
Jóhannesdóttir. 1 bernsku var
hún tekin til fósturs af föður-
bróður sínum Birni Björnssyni
og Ingibjörgu konu hans.
Þau fluttu vestur um haf árið(
1888, og fór Elín með þeim, þá
3 ára. Björn og Ingibjörg settust
fyrst að í ísafoldarbygð, bjuggu
þar um hríð, en urðu að flýja,
þaðan sökum vatnságangs, fluttu
þau þá til Framnesbygðar og
bjuggu þar til dauðadags. Elín
ólst upp með þeim þar.
Þann 27. desember, 1907 gift-
ist hún Guðjóni Einarssyni Stef
ánssonar frá Árnanesi í Horna-
firði og konu hans Lovísu Beni-
diktsdóttur. Bjuggu þau jafnan
í Framnesbygð. Þeim varð 3
barna auðið: — Björn Andrés,
bóndi í Framnesbygð, kvæntur
Stellu Guðmundsdóttur Hannes-
sonar frá Gimli. Dreng og stúlku
mistu Einarsons hjónin á unga
aldri. Mann sinn misti Elín 24.
desember 1946. Systkini átti El-
ín á íslandi. Að sögn þeirra er
bezt þekktu Elínu ,var hún kona
vel gefin að gáfum, tilfinninga-
næm og viðkvæm. En þannig
upplag er miður fært að mæta
áföllum lífsins, þrautum þess og
baráttu. Hún leið mikinn sjúk-
dóm á ævileið sinni og varð oft
að dvelja langvistum frá heimili
sínu sökum heilsubrests. Skyld-
um lífsins mætti hún af beztu
getu og glöðum hug meðan kraft
ar entust. Um langa hríð annað-
ist Elín af mikilli nákvæmni um
hið íslenzka bókasafn bygðar
sinnar; mun lestur bóka henni
jafnan verið hafa mikil sefjun.
Bygðarfólk og fólk vtíðsvegar að
úr umhverfinu var viðstatt útför
hennar er fór fram í kirkju Ár-
dalssafnaðar í Árborg, fagran
síðsumardag 26. sept.
Sá er línur þessar ritar þjón-
aði við útför hennar.
S. Ólafsson
KVEÐJ A
Mrs. Elín Einarsson
Framnes, Man.
dáinn 22. sept. 1952
Flutt við jarðarförina 26. sept.
•
Lífs er letruð myndin,
leiðar æfi saga,
manna hér í heimi,
hérvistar um daga.
Hvíldar þjáður þráir,
það er vonin blíða,
leið til grafar liggur,
leiðin hinsta lýða.
Nemum stund hér staðar,
Stund skilnaði bundin.
Byggðarkonu að kveðja,
klökk, er vina lundin.
Öllum einlæg þakkar,
æfisamleiðina

ur sá andi sem býr þar.
—(Samtíðin).
hverfis landið, íslenzku fulltrú-
arnir vildu hins vegar ræða fyr
Konrad-Maurer stofnunin í
Kiel hefur boðið íslenzkum stúd
ent styrk til námsdvalar næsta
kennslumisseri, 1. nóv., til 28.
febr., og er styrkur þessi ókeyp-|
is dvöl í stúdentagarði með;
kvöld og morgunverði, 70 ríkis-J
mörk á mánuði og undanþáguj
frá kennslugjaldi. Umsóknir
sendist Háskóla íslands fyrir
16. þ. m.
•
Á s.l. vetri fól mentamálaráðu-*
neytið stjórn íslenzku orðabók-
arinnar að hafa umsjón með
skráningu og útgáfu nýyrða, sem
fé var veitt til á f járlögum þessa
árs. Dr. Sveinn Bergsveinsson
var ráðinn til starfans og hefur
að þessu unnið frá því í febrúar
mánuði síðastliðnum. Fyrsta
hefti nýyrða er í prentun, og eru
þar samtals um 5000 orð. Safnið
á fyrst og fremst að gegna hlut
verki tæknilegrar orðabókar, og
eru þar því ekki eingöngu ný-
yrði í strangasta skilningi held-

GILLETTS

Sapa íyrir minna m \f hvcrt sívkki
Margar mismunandi tegundir má búa til á heimilunum
1111 * II 1 .IV. I I I IIU.’II VJJUl |/Vlllll^il VI uv ** ” n I *—
eð því að nota 4 pund a£ floti, tólg cða svínafeiti og 10 oz. af Gillett’s Lye.
tið þér búið til 12 til 15 pund af gó«ri, harðri þvottasúpu á 20 mínútum, fyrir
inna cn lc stykkifí. öþarfi er að sjóða lögin, aðcins fylgið fyrírsögninni a
illett’s Lye könnunni. T’ér sparið ekki aðeins peninga heldur notið fitu sent
inars er lítils virði, til þess að búa til góða sápn til allra venjulegra þarfa.
TILBCNINGUR GRÆNSAPU
Mjög einfalt að búa hana til- úr
harðri sápu scm búin er til eftir for
skrift á Gillett’s könnttnni. Skerið nið-
ur eitt pund í stnástykki. látið í ílát
með 8 pottum af vatni og sjóðið þar til
alt er uppleyst. Hcllið í annað flát, og
þegar sápan er köld má nota hana.
HALF-SUÐU aðferdin
er annar vegur fyrir sápu tilbúning
fscm útskýrt er a Gillett’s könnum). Þa
er efnablöndttnin þannig: 4 pund fita,
1 oz. burís, 10 oz. Gillett’s Lye (scm er
1 smádós), 9 pottar af vatni. Leysið upp
burísinn og Lyið ( einum potti af
köldu vatni. Bætið svo við 8 pottum af
vatni og látið hitna. Þegar fitan er
bráðin þá bætið út í burísnum og Ly-
inu. Sjóðið við lítinn hita, hrærið sam-
an í tvo kl.tíma, þegar sápan er orðin
þykk skal hclla hcnni í ilát og láta
standa 3 daga áður en hún er skorin.
“NAPTHA” SAPA
Notið sömu aðferð, látið kólna y2 kl.
tlma, bætið svo í það % bolla af kero-
sene. Þá fáið þér ágæta sápu til gólf-
þvotta og annara þarfa.
LYE TIL HREINGERNINGA
3 teskeiðar af Gillett’s Lye léyst upp
i köldu vatni hreinsar alskonar kám,
fitubletti og önnur óhreinindi bæði i
borgum og sveitabýlum. Nú fæst
Gillett’s Lye i stórum 5 punda könn-
um. Þannig er það ódýrara. GLF100
Ný bók ÓKEYPIS
(Aðeins á ensku)
Stærri og betri en áður. Skýrir fjölda
vegi sem Gillett’s Lye hjálpar við, til
flýtis og hreinlætis, f borgum og sveit-
um. Sápugerð fyrir minna
en lc stykkið. Sendið eftir
eintaki strax.
Bxði venjuleg stærð
og 5 pd. til
sparnaðar
Gerið svo vel að senda ókeypis
eintak af stóru, nýju bókinni,
hvernig nota má Gillett’s Lye.
Mail To:
STANDARD BRANDS LIMITED,
801 Dominion Sq. Bldg., Montreal
NAME
ADDRESS
II
II
II
=J