Heimskringla - 04.03.1953, Síða 1

t'
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT"
BREAD
“Tops in Quality tc Ta»te”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red VV’rappei
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Top« iu Quality tc Taste”
CANADA BREAD —look for the
Bright Red Wrapper
---------------------
LXVII ÁRGANGUR
WINMPW, VITÐVIKUDAGINN 4. MARZ, 1953
NÚMER 23.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
FRÉTTIRNAR KÁRNA
Við höfum stundum fundið til
þess, að héðan væru ekki miklar
fréttir að segja. Það er eins og
ekkert komi hér fyrir, sem
og af stíllist skrifaðar, eins og fyrsta íslenzka stúlkan sem
fornhókmentir íslendinga. En fæðist í Winnipeg. Hana lifa
— * En eins og Welsh-menn töpuðu eiginmaður hennar Halldór, tvær
halda uppi njósnum um starfsfé- landi sínu, eins eru þeir nú að dætur, Mrs. Lincoln G. Johnson
laga sína, læknana 9, sem hand- týna tungu sinni. En ávalt hefir og Mrs. W. Allison, báðar í Win-
teknir voru í Moskvu, og benda landshluti þessi verið mikils- nipeg og einn sonur, Frank, í
á þá sem leigumorðingja. metins og frá því að Edward I Toronto. Ennfremur einn bróð-
Leninverðlaunin eru venju- lagði landið undir sig, og lét ur John David í Winnipeg.
, , . lega veitt fyrir afrek á sviði vís- prinsinn, son sinn, Edward II,
fjöHin bláUttU’ ekkert sem &eri inda og lista, og tveim af hnium taka upp nafnið Prinsinn af
TT , r ’ , , . níu sakborningum voru veitt Wales, hefir það haldist við
Undanfarna nokkra daea hefir . . ° ri . _ , , ,
A Kr.trvAJA r l verolaunin, oðrum arið 1945, en erfðaprmsa Englands konunga.
hinum í febrúar 1952, báðum fyr- ----------------
ir afrek á sviði læknavísindanna.
þó brugðið út af þessu. Hjá
okkur hefir hver furðu fréttin
rekið aðra.
Á mánudag hermdi blaðið Wiú
nlpeg Tribune þá frétt að í þess-
ari borg hefði vitnast, að starf-
tæktir væru skólar, með kenslu-
bókum frá Rússlandi.
Tvær slíkar stofnanir var bent
á. Hafði annar skólinn 50 nem-
-Alþbl.
FRÁ ÍSLANDI
FRA ÞJÓÐRÆKNISÞINGINU , P“‘. J0”’”1 ''“"''“•A
J , a þmgi um, að Eimskipafelagið
Venjan hefir verið sú, að blöð sé beðið að taka yfir strandferð-1
in birtu frétta-útdrátt úr fund-J ir og eiginlega allan útgerðar-|
argerð Þjóðræknisþingsins sem;rekstur ríkisins. Framsögumað- ‘
fyrst að hægt er eftir þing. Þessa
endur og fór kenslan fram í Ukr-| 'ikuna getur ekki orðið af því
ranían Labor Temple í Winni-! veSna annars óhjákvæmilegs les-
peg. Hin er starfrækt að 215
Selkirk Ave., af rússneskum
samtökum 0g hefir 20 nemendur.
Hinar rússnesku kenslubækur
Snúa svo að segja mannkynssög-
unni við. T. d. fann Rússi Ivan
Polzonov upp gufuvélina 20 ár-
um áður en James Watt, sem
mannkynssagan segir hafa upp-
götvað hana 1744.
Myndir af Lenin og Stalin
skreyta veggi skólanna.
í bókunum standa ýms slagorð
°g upphrópanir eins og um að
hugsjónir foringjanna lengi lifi
máls frá þinginu. En úr því verð
ur brátt bætt.
Það sem ávalt er talin mikil
frétt af þinginu, ’ eru stjórnar-
nefndar kosningarnar. Þær fóru
að venju fram á þriðja þingdegi.
Sigurvegarar í þeim voru sem
hér segir:
Séra Valdimar Eylands, forseti;
Séra Egill Fáfnis, vara-forseti;
Frú Ingibj. Jónsson, ritari;
Finnb. próf. Guðmundsson, vara-
ritari; Grettir Jóhannsson, féh.;
Miss Margrét Pétursson, vara-
féhirðir; Guðman Leví, fjárm.-
ur segir ríkið stórtapa árlega. —
Eimskipafélagið sé færast um að s^stir’ Mrs’
láta rekstur þennan bera sig.
Tbe W. A.. of the First Luth-
eran Church will hold a sale of
Home Cooking (Icelandic Food
a Specialty) Friday evening,
March 13th, from 7 to 10 p.m. in
the Lower Auditorium of the
Church. Coffee will be sold.
Einar Sæmundsson, skógrækt-
arfræðingur í Reykjavtík, lézt
lö. febrúar s.l. Hann átti meðal
I skyldmenna
verði hún hér rakin. Á það má sínu, hafa norræn fræði og ís-
samt minna, að hann er stofnað- lenzk verið kennd þar í full 60
ur sejc árum áður en N. Dak varð ár. Hvorttveggja eru þættir í
“ríki í ríkinu”, og ber það sann-jþeim böndum, sem tengja háskól
arlega fagurt vitni þekkingarþrá j ann oss fslendingum og heima-
og framsóknaranda brautryðj-
andanna, sem þar voru að verki.
Og mættu þeir ágætu og fram-
sýnu frumherjar líta upp úr
gröf sinni, gæfi þeim á að líta,
því að haustið 1884, er ríkishá-
skólinn hóf kennslu (árið eftir
að hann var stofnsettur) voru
kennararnir fjórir og nemendur
þjóðinni.
En eg hefi sérstaklega á þess-
um merku tímamótum í sögu
ríkisháskólans í Norður Dakota
viljað draga athygli að hlut ís-
lenzkra stúdenta þar og að því,
hversu vel þeir hafa reynst á
þeim vettvangi *og síðar í lífs-
starfinu; ekki til þess, að vér
79 talsins, en nú er tala kennara miklumst af því, heldur til á-
kornrækt á íslandi síðustu árin.
FJÆR O C N
T?
Og Sovét herinn, sem fyrir rétti ritari; Ólafur Hallsson, vara-
fjárm.ritari; Ragnar Stefánsson,
skjalavörður.
Samkomur þingsins annað og
þriðja kvöldið voru vel sóttar,
þó betur sú er Icelandic Canad-
ian Club hélt, er sýnir hvert
frumherja berjist.
★
Litlu áður, eða s.l. laugardag,
kunngerði kommúnista foringi,
Fat Walsh að nafni, í Quebec,
að skipun hefði komið til allra
Jón M. Borgf jörð, bóndi í Ár-
borg, dó s.l. föstudag á Rauða-
krossspítalanum í Árborg, 86
ára að aldri. Hann kom vestur
hér vestra eina
Sigríði Arnason,
ekkju séra Guðmundar Árnason-
_ ar. Fékk hún bréfið með frétt-
Um 76 bændur hafa fengist við inni að hei™n frá
heitins, en .hann var her a ferð í
Winnipeg fyrir einu ári. Hann
ber nafn föður síns og hefir
sömu stöðu og faðir hans hafði.
Hingað kom hann norðan frá Al-
aska, var þar að kaupa fræ fyrir
skógræktarfélagið.
The W. A. of the First Luth-
RÍKISHÁSKÓLINN f NORÐ-
UR DAK. og ÍSLENDINGAR
kommúnista samtaka hér, um að stefnir. Þar skemti séra Harald-
vera reiðubúnir að fremja alt ur S. Sigmar með ræðu og margt
það eyðileggingar-starf, sem
hægt væri, er til stríðs kæmi.
Pat Walsh er formaður skóg-
arhöggssamtaka (Independent
Canadian Woodworkers Union).
Hann hefir nú yfirgefið alla
kommúnista starfsemi, en hann
var forkólfur margvíslegs for-
af okkar listafólki með söng og
hljóðfæraspili. En það sem mjög
sérstakt þótti, var að þarna
sungu tvísöng Mr. og Mrs. Max
Kaplick, fyrrum operusöngvar-
ar frá Þýzkalandi; var mjög
dáðst að söng þeirra.
Síðasta kvöldið var og voldug
um haf 1888, frá Litlu brekku í| Church, meets on Tuesday,
Borgarhreppi, og flutti ári síðar ^arch lOth, at 2.30 p.m. in the
til Nýja-íslands og var einn af ckurcil parlors
fyrstu brautryðjendum Árdals1
byggðar. Hann lifa kona hans,
Guðrún Eggertsdóttir, Jónasar,
lögsagnara á Leirá, er hann gift-
ist 1889, og þessi börn þeirra: —
Eggert í Geraldton, Ontario;
Edward í Winnipeg; Árni í Ár-
borg; Valdimar og Magnús
heima, og fjórar dætur: Mrs. T.
T. Jónasson, Riverton; Mrs. O.
Kristjánsson í Geralton, Ont.;
Mrs. George P. Olson í Spokane,
og Mrs. S. O. Jónasson, Winni-
Eítir dr. Richard Beck
•
Ávarp flutt á Þjóðræknisþingi
þ. 23. febrúar 1953
170 og stúdentar 2300 talsins.
Að sama skapi hefir háskólinn
fært út kvíarnar um húsakynni
og margbreytni námsgreina, enda
nýtur hann mikils álits
Bandarikjanna og utan.
Saga íslendinga á ríkisháskól-
anum í Norður Dakota er jafn-
gömul starfssögu háskólans, því
að í fyrsta námsfólkshópnum,
sem innritaðist haustið 1884,
voru tvær íslenzkar stúlkur úr
íslenzku byggðinni í Pembina-
héraði, en af þeim slóðum hafa
flestir íslenzkir stúdentar há-
skólans eðlilega komið, vegna
fjölmennis íslendinga norður
þar.
Dr. Vilhjálmur Stefánsson,
víðfrægasti íslendingurinn, sem
stundað hefir nám á ríkisháskól-
anum, og vafalaust jafnframt
víðkunnasti maður, sem þar hef-
ir verið við nám, fór þess á leit
við mig fyrir allmörgum árum,
að eg grennslaðist eftir því, hve
margir íslendingar hefðu stund-
að þar nám, og hvernig þeir
hefðu í heild sinni staðið sig. Eg
fékk góðvin minn og starfsbróð-
ir á háskólanum, prófessor Th.
Að sjálfsögðu tel eg mér miklai heitinn Thorleifson, í lið með
sæmd að því, að verða við til-|niér, og athuguðum við í samein-
mælum dr. Johns C. West, for-jingu all gaumgæfilega stúdenta-
seta háskóla míns (University of skrár og aðrar skýrslur háskól-
minningar og hvatningar til
dáða. Dæmi þeirra landa vorra á
ríkisháskólanum, sem þar hafa
fagurlega haldið uppi merki
ínnan voru og síðar með sæmd á mörg-
um starfssviðum, getur minnt
oss á skylduna við fósturlandið
annars vegar og skuldina við
ættlandið hins vegar. En oss er,
vegna afstöðu vorrar “skipað
mikið verk”, eins og Stephan G.
Stephansson orðaði það rétti-
lega og skilgreindi síðan á þessa
leið:
“við fósturlandsins frægðar-
starf,
með föðurlandsins sæmd í arf,
af höndum inna æviþraut
með alþjóð fyrir keppinaut.”
Eg er metnaðargjarn fyrir
hönd vor íslendinga í landi hér,
og vil sjá þá bera drengilega sig-
ur af hólmi í alþjóðakapphlaup-
inu hér í álfu á sviði manndóms
og mennta, og því vil eg, á hinn
bóginn, ekki vita þá gerast lítil-
þæga menningarlega og skipa
meðalmennskunni til hásætis. í
þeim anda eru þessi kveðjuorð
flutt. Blessun fylgi starfi þessa
þings og félags vors; það á enn
hlutverk að vinna vor á meðal.
peg. Ennfremur tvær systur, North Dakota) og heiðursfélaga
ustu starfs fyrir þá. Þykist hann> samkoma og helguð minninguj
nú ætla að vara verkamannasam-
töIí víðsvegar um land við skip-
Ur>inni frá Kremlin.
*
Næsta furðufréttin má heita
SÚ, er frá Toronto berst um það,
að læknir hafi þar verið hand-
tekinn og sakaður um að vera
riðinn við sölu ungbarna frá
þessu landi til N. York.
Lækknirinn heitir dr. Joseph
Chaikoff. Á hann hefir ekkert
enn verið sannað. En það bar svo
við að á flugstöðinni' í Toronto
voru hjón handtekin frá New
York, er voru með ungabarn með
Seri er graunsamlegt þótti að
væri þeirra barn, eins og þau
héldu fyrst fram, en síðar að þau
hefðu tekið það í fóstur af 16 ára
stúlku. En læknirinn hafði fals
fæðingardag barnsins í ógáti
að hann segir. En um þessi New
Y0rk-hjón, Mr. og Mrs. Jack
Shinder heita þau, hefir nú upp
komist að þau séu agentar al-
þjóðahrings, er böm kaupi og
selji hvar sem markaður er fyrir
þau. N. York hjónin keyptu barn
af stúlkunni fyrir $400.00. —-
^váðu þau oft seld “hringunum
fyrir $2,000 dali. Er talið að tals-
Vert kveði að sölu barna héðan á
þennan hátt.
HúN FÉKK LENINVERÐ-
Launin FYRIR AÐ
HjóSNA um félaga
SíNA
Leninorðan, sem er æðsta heið
Ursrnerki Sovétríkjanna, hefur
Gests Pálssonar, fyrrum rit-
stjóra Hkr. Flutti Dr. Richard
Beck honum frumsamið kvæði
en Ragnar Stefánsson las upp
úr tveim sögum Gests, af sinni
alkunnu snild. En erindi flutti
Finnbogi prófessor Guðmunds-
son um Gest, sem var hið sköru-
legasta flutt og vakti oft hlátur
áheyrenda, einkum þar sem Gest
Mrs. S. Landy, Gimli og Mrs.
George Harpell Winnipeg. Og
einn bróðir Guðmundur, bóndi í
Arborg.
Jarðarförin fer fram frá lút-
ersku kirkjunni í Árborg í dag.
Séra Ólafsson jarðsyngur.
Þjóðræknisfélagsins, um að
flytja fulltrúum og gestum, og
félagsfólki öllu, kærar kveðjur
og velfarnaðaróskir.
Og mér er það hlutverk enn
kærkomnara, vegna þess, eins og
West forseti tekur fram í bréfi
sínu, að ríkisháskólinn í Norður
Samkomuhöll þessa bæjar, —. Dakota heldur einmitt í dag há-
Civic Auditorium, hefir tapað á tíðlegt sjötíu ára afmæli sitt.
rekstri sínum frá því að það var1 Jafnfratm er eg sérstaklega
fyrst tekið til notkunnar 1932,
mjög nærri $480,000.
* * •
Mrs. Fredericka Thorólfsson,
minnugur þess, að á þeim há-
skóla hafa stundað nám fleiri
stúdentar af íslenzkum stofni en
á nokkrum öðrum háskóla
ur og Einar Hjörleifsson áttuíkona Halldórs Thorólfssonar íj Bandaríkjanna. Er hann af þeirri ig í ljós, að íslenzku stúdentarn-
vopnaleik saman. Þarna var ekki WinniPeg- lézt sJ- fös*udag.-ástæðu tengdur íslendingum ir höfðu yfirleitt getið sér hið
opnaleik
nema um brot úr afarlöngu er-
indi að ræða og skal því ekki
fjölyrða um það hér.
Heiðursfélagi var enginn kos-
inn. Frá þingritara birtist von-
andi brátt ágrip af starfinu á
þessu nýafstaðna, skemtilega og
vel sótta þingi.
HIÐ FORNA MÁL í
WALES AÐ TÝNAST
Hún var 73 ára. Hún var jörðuð
frá fyrstu lútersku kirkju, af
séra Valdimar J. Eylands s.l.
mánudag. Hin látna er talin vera
MINNING OG EGGJAN
í Wales eru tvö mál töluð,
eins og lög gera ráð fyrir, og
hið forna mál Welshmanna sem
er af keltnesku komið, þó breytt aevi fram á hinzta kvöld;
kunni að vera frá því sem er á báru yl í bæi kalda,
Flutt í Wpg., 25. feb. ’53 á sam-
komu Þjóðræknisfélagsins í til
efni af afmæli Gests skálds
Pálssonar
Heill sé þeim, er hófu merkið
hátt og djarft á nýrri öld,
áttu í hjarta eldinn bjarta
írlandi eða Skotlandi, eins og
Norðurandamálin hafa breyzt
En svo er nú komið, að mikið er
óttast, að hin forna tunga hverfi.
Af börnum landsins er sagt að
nú tali hana aðeins 2y2%, en fyrj skuldir gjaldast þetta kvöld,
hljóma yfir hafdjúp ára
birtu eftir langa nótt,
kveiktu sólþrá sálum ungum,
sumartrú og vængjaþrótt.
Vorsins syni, skáldi skyggnu,
ir 50 árum hvert barn.
Skólamenningin brezka út-,honum lof og þakkargjöld.
rýmir málinu, þarna á ættaróð- Vökumaður vonadjarfur
uli Breta sjálfu, og er þá ekki^vji^jj g]Æga Ættarþjóð
von að vel fari fyrir oss Vestur-; sannleiksást, en svefni hrinda,
íslendingum, því líklega er um sva]] j barmi kærleiksglóð.
3 miljónir að ræða, er Welsh-I
venð veitt hjúkrunarkonunni j málið mæla. Á því máli eru bók-iVUdi kröppu kjörin bæta
imosjuka, fyrir það afrek aðj mentir skráðar, er hugrænar eru kotungslýð, og öðrum þeim,
vestan hafs traustum böndum,
og þá um leið landi voru og þjóð.
Merkileg um margt er saga
ríkisháskólans í N. Dak, þó eigi
er í skugga sátu sviptir
sínum manndómsrétt í heim.
Vildi öllum hrjáðum hlýja
hjörtum, sem í éljum kól;
vildi hefja huga þjóðar
hærra móti dagsins sól.
V
Sein er leið á Sigurtinda,
sóknardjarfra bíður þraut. .
Grýttur reyndist gæfuvegur
Gesti, ævin þyrnibraut.
Tíðum lífs á hörðu hjarni
hríðarbarið skáldið stóð;
blóði drifinn ferill fórna
frumherjanna markar slóð.
Skýrist nú í skuggsjá aldar
skáldsins mynd og vökustarf;
sinni þjóð að sonarlaunum
sifri dýrri gaf hann arf.
Yfir legstað ljóssins þjóna
leiftrar, skráð á tímans spjöld:—
Eigðu’ í hjarta eldinn bjarta
ævi fram á hinzta kvöld.
Richard Beck
ans þar að lútandi. Komumst við
að þeirri niðurstöðu, að fram að
þeim tima hefðu 200—300 stúd-
entar af íslenzkum uppruna ver-
ið þar við nám. Síðan er liðinn
heill tugur ára, og mun því ó-
hætt mega fullyrða, þegar með
eru teknir í reikninginn þeir
stúdentar, sem síðan hafa bætst
í hópinn, að alls hafi kringum
300- stúdentar af íslenzkum
stofni stundað nám á ríkisháskól
anum í Norður Dakota, og mik-
ill hluti þess hópa verið braut-
skráður þaðan. Rannsókn okkar
Thomasar prófessors leiddi einn
bezta orð, og gildir hið sama um
þá, sem verið hafa þar við nám
síðasta áratuginn.
Staðfestir West forseti þann
vitnisburð með ummælunum í
bréfi sínu, og bendir jafnframt
á það, sem honum má vera manna
kunnugast, að í hópi þeirra ís-
lendinga, sem stundað hafa nám
á ríkisháskólanum, eru ýmsir
þeir, sem mestum ljóma hafa
varpað á háskólann og þá jafn-
framt á þjóðstofn sinn. Það yrði
lengra mál en þessu kveðjuávarpi
er ætlað að vera, ef farið væri
að telja upp þá landa vora, sem
með þeim hætti hafa borið mann-
dómsmerki vort fram til nýrra
sigra sjálfum þeim og oss til
sæmdarauka, enda eiga við um
marga þeirra orð Þorsteins Earl-
ingssonar:
“Það þýðir ekki að þylja nöfnin
tóm,
og þjóðin mun þau annars staðar
finna.”
Nokkrir íslendingar hafa einn
ig verið prófessorar eða fyrir-
lesarar á ríkisháskólanum, og
eins og dr. West víkur að í bréfi
FRÉTTIR FRá RÍKISÚT-
VARPI ÍSLANDS
1. FEBRÚAR
Biskupinn yfir íslandi, herra
Sigurgeir Sigurðsson, birti ný-
lega áramótahugleiðingu og seg-
ir þar, að sennilega hafi skilning
ur þjóðarinnar á starfi kirkjunn-
ar aldrei verið meiri en nú. —
Kirkjan sé févana, eignir hennar
hafi smám saman verið lagðar til
hins opinbera með lögum, en
hún hafi mikla þörf fyrir starfs-
fé og ekki sé það að vilja al-
mennings að fjárveitingar til
hennar séu skornar við nögl.
Margs sé þörf, og fyrir Alþingi
það, er nú situr, muni verða lagt
frumvarp um kirkjubyggingar.
Það þurfi að byggja kirkjur í
Reykjavík, endurreisa Skálholts
kirkju og Skálholtsstað, og enn
fremur þurfi að byggja upp 28
prestasetur a landinu og sum
prestaköll sé alls ekki hægt að
veita, fyrr en þar komi einhver
húsakynni fyrir prestinn. Hvet-
ur biskup söfnuði og presta til
starfa og segir að lokum: “Þjóð-
in vill sterka, sameinaða og
starfandi kirkju, þar sem af víð-
sýni og skilningi, bjartsýni og
bróðurhug er starfað í anda
Krists.” í grein sinni getur bisk-
up þess, að Strandakirkju hafi
borizt samtals 160.000 krónur á
árinu í gjöfum og áheitum.
•
Stjórn Eimskipafélags íslands
hefur auglýst, að hún muni á
næsta aðalfundi félagsins, sem
haldinn verður 6. júní í sumar,
leggja fram tillögu um það, að
öll hlutabréf í félaginu verði inn
kölluð og í stað núgildandi hluta
bréfa fái hluthafar ný hlutabréf,
sem verði að fjárhæð tífalt nú-
verandi nafnverð bréfanna.