Heimskringla - 03.06.1953, Side 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 3. JÚNÍ 1953
H^intskringk
(StofnuO 18S6)
K*miu 6t á hverjum miðvikudegl.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsfmi 74-6251
Verð bteOsiiw er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirlram.
Allar borganir sendisrt: THE VIKING PRESS LTD.
öll vlOsklftabréf blaOtnu aOlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAIf EINARSSON
Utanáskrift tli ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA. 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
"Heimakringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
lengra um það, en Heimskríngla
ætlar að geyma sér það þar til
sambandskosningarnar skella á í
agúst. En hún vonar þó, að eitt-
hvað megi af þessu læra.
Mrs. S. E. Björnsson:
MÁLEFNI KVENNA
Kvenfrelsishreifingin
Það eru nú orðin allmörg ár
síðan konur víðsvegar um heim
Authorized as Second CIcum Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG 3. JÚNÍ 1953
Farfularnir búa sig til Norðurferða
sem láta til sín heyra, og taka
allar mikilvægar ákvarðanir
Einnig þær er fyrst og fremst
varða heimili, konur og börn. Það
eru engin lagaboð — nema þá
gömul hefð—, sem ákveður, að
þannig skuli þetta vera, en kon-
unum hefir ekki ennþá tekist að
gera sig svo gildandi, hvorki í
i atvinnulífi né stjórnmálum, að
aA reglulget mark se a þvi tekið.
heldur er á Alþingi, mannamót-' af konum og körlum í samein-
tim eða í blöðum, eru það undan- ingu á algjörum jafnréttis grund
tekningarlaust karlmenn einir,| velli. Með öðrum orðum: hreyf-
ingin vrnnur að sinni eigin upp-
lausn.”
að þeim bæri sami réttur á öllum
sviðum og karlmenn hafa til-
einkað sjálfum sér frá öndverðu.
Á öllum liðnum öldum og fram
á þá tultugustu var hlutskipti
þeirra að sjá um börn og heimili
an þess að hafa notið nokkurrar
verulegrar fræðslu um þau efni
eða önnur. Skólaganga kvenna
var mjög af skornum skamti og
um háskólamentun var alls ekki
að ræða. Eðlileg afleiðing þessa
fyrirkomulags varð þó sú að ó-
ánægja sú, sem af þessu leiddi
braust út, og konur fóru að
mynda samtök sín á milli, til
þess að vinna að aukinni ment-
un kvenna ”og að fleiri starfs-
greinar yrði opnagar fyrir kon-
ur. Var fyrsta kvenfélag þannig
til í Boston árið 1881. f farveg
þess fylgdi svo kvenréttindabar-
áttan brezka með Pankhurst f jöl-
skylduna í fararbroddi. Létu
brezku konurnar ekki nægja
Næstkomandi sunnudag leggja um 40 Vestur-íslendingar af
stað í skemtiferð til íslands.
þetta er sú nýlunda, að maður getur ekki nanað en orðið hrif-
inn af því.
Að undanskildu árinu 1930, munu aldrei eins margir hafa tek-
ið sig upp í einu og haldið heim.
Og það er spá vor, að hér sé verið að brjóta ísinn fyrir framtíð-
ar-heimsóknum Vestur-íslendinga til ættjarðarinnar.
Að ísl. hér beina fyrst ferðum þangað, er efni og ástæður
leyfa þeim að sjá sig ofurlítið meira um, en áður, er það sem skemti-
legar tilfinningar mun vekja hjá hverjum þjóðræknum manni.
Við vitum ekki hvað það er, sem þessu veldur, fremur en því,
að farfuglarnir leita norður á vorin og alla leið heim til ísland?
einnig. En það hlýtur einhver ástæða að vera fyrir því.
Eg hefi oft spurt sjálfan mig og aðra að því, hvað farfuglanir
frá hinum heitari löndum séu að sækja heim til fslands? Ýmsir;ne*rí minna en fullkomið jafn
hafa sagt, að allur gróður væri betri og kjarnmeiri í köldum lönd- j fétti með kosningarétt og kjör-
unum en heitum, í námunda við sjólínuna. Það geta einnig verið j &eng*- En kvenfrelsisfélag
fleiri ástæður fyrir þessu. En það hefir einn maður svarað þessari. þeirra var þó ekki stofnað fyr
spurningu, svo að mér nægir. Það var Þorsteinn skáld Erlings- j en I907. eða 26 árum eftir að
son. Hann sagði farfuglana koma heim til íslands á sumrum vegna Boston-félagið reið á vaðið. Eins
þess, að fjöllin á Fróni tækju betur undir söng þeirra en fjöll ann- °S vænta má bárust nú fljótlega
ars staðar. Þessi skýring hefir að miklu leyti nægt mér. Eg held að
um Vestur-fslendingana sem heim fara megi eitthvað svipað segja,
að þeir kjósi að beina fluginu þangað, vegna þess, að fjöllin berg
máli þar betur söng þeirra, en annars staðar. Og það er ósk mín, að
farfuglarnir héðan finni það að það eru ekki einungis fjöllin sem aðal frumkvuðull hreyfingarinn-
það geri, heldur finni þeir jafnframt bergmál af því, sem í brjóst • j ar> °S þá síðar, dóttir hennar
um þeirra býr í nið fossanna og sogsins við ströndina, í söng fugl-
anna, í hvini stormsins, eins og þegar þeir fóru af fslandi.
Það eru til ferðafélög heima, sem undir nafninu Farfuglar
ganga. Eg vil að við köllum Vesetur-fslendinga, sem heim fara,íefni- °S árið 1915 höfðu koriur
einnig farfugla. Árið 1946, kallaði Sveinn Björnsson, hinn látni að lögum hlotið stjórnmálalegt
fréttir um kvennréttinda hreyf-
ingum út um allan heim, og þá
einnig og ekki sízt til íslands.
Var frú Bríet Bjarnhéðinsdóttir
frú Laufey Valdimarsdóttir. —
Unnu þær ásamt öðrum merkum
konum ósleytilega að þessu mál-
forseti íslands nokkra landa hér að vestan, sem á fundi hans voru.
nafninu farfugla. Tóku þeir því mjög vel og þökkuðu honum nafn-
bótina. Það gat ekkert nafn átt betur við þá eftir skýringu Þor-
steins Erlingssonar en þetta.
Já—við vitum að fornu að íslendingar heima fagna komu far-
fuglanna á vorin. Þeir munu ekki síður fagna þessum nýju far-
fuglum, þjóðbræðrum og þjóðsystrum sínum. Þið, sem heim farið,
munuð finna til þess, að böndin milli fslendinga hér og heima, eru
eins hlý og eins sterk og þau hafa nokkru sinni verið. Og við end-
urkynninguna á öllu því sem við ykkur brosti í æsku, munu þið
finna til unaðs stunda, er þið munuð aldrei gleyma, og sem að þiý kvenna í víðri veröld”. Var svo
munu meta flestu eða öllu öðru meira á ófarinni lífsleið ykkar. dagurinn gerður að almennum
Skilið kveðjum frá okkur öllum sem ekki getum verið með í, hátíðisdegi og einnig að barátta
ferðinni, en heima hokrum, til þjóðbræðranna og ættlandsins. j og f járöflunnardegi fyrir sér-
Megi ykkur ganga alt í vil í ferðinni! stakt velferðarmál allrar þjóðar-
— . ■ ■ innar, sem var stofnun landsspít Mætti
jafnrétti við karlmenn. Hefir sá
merkisdagur síðan verið kallað-
ur kvennadagurinn. Árið 1917
var svo gefið út rit undir rit-
stjórn frú Ingu L. Lárusdóttur.
Hét það 19. júní og kom út í
næstu 12 ár undir sömu ritstjórn.
Segir meðal annars í 1 tbl., lárg.,
þessa rits: “að íslenzkar konur
væri nú lagalega rétthæstar allra
HVERN Á EG AÐ KJÓSA?
sem
í fylkisgosningunum
hönd fara í Manitoba, liggur
spurningin yfir grein þessari
mörgum kjósenda á hjarta. Þeir
vita ekki hvern á að kjósa, sem
þeir geta einhvers vænst af.
Flokkarnir hrópa auðvitað allir
dæmið okkur af verkunum, fram
kvæmdunum. En það er ekki
hægt. Fyrst og fremst hefir ekki
nema einn flokkur haft tækifæri
að sýna í verki hvernig hann hef
ir stjórnað. En jafnvel hann hef-
ir ekkert að sýna. Nálega alt.
sem hér hefir verið af stjórnum
gert og til einhvers er nýtilegt
er ekki Campbell stjórninni að
þakka eða neinum þeirra manna,
sem biðja nú um atkvæði kjós-
enda.
Af þessu stafar að menn
sem þær þó kunna að leggja til
málanna.”
Enn sem komið er á íslandi
eru einungis fáar konur í opin-
berum stöðum þó að skólament-
un þeirra á mörgum liðnum ár-
um hafi verið að jöfun við karl-
menn. í grein sem frú Ragnheið
ur Möller skrifar í 19 júní, gefur
hlut fallstölur alþingismanna, —
bæjarstjóra og hreppsnefnda, —
sem miðar við 100 verða
52 þingmenn til Alþingis, —
þar af 2 konur —3.8%. 115 kjörn
ir til bæjarstjórna í kaupstöðum,
þar af 5 konur eða 4.3%. í kaup-
túnum var engin kona í kjöri en
þar voru kosnir 163 fulltrúar.
Hreppsnefndarmenn eru 876, þar
af 3 konur eða 0.3% Af 1206
kjörnum fulltrúum til Alþingis,
bæjarstjórna og í sveitarstjórn
eru alls 10 konur kjörnar, eða
0.8%.
Til samanburðar og jafnframt
til gamans getur hún þess að í
norska stórþinginu eigi sæti 150
þingmenn, af þeim eru 7 konur
eða 4.1%. í sænska ríkisdeginum
eru 230 þingmenn af þeim eru
29 konur eða 12.6%. í danska
þinginu eru 149 þingmenn (auk
tveggja færeyskra), þar af 23
konur eða 15.4%. í finnska þing-
inu eru 200 þingmenn, þar af 24
konur eða 12%.
í hinu nýja riti 19. júní, sem
hóf göngu sína fyrir 2 árum
skrifar ritstjórin Svafa Þorleifs-
dóttir meðal annars: “Það er
von vor og trú að gifta muni
fylgja nafni og blaðið verði þess
umkomið, þótt lítið sé, að fræða
og glæða. Vér væntum þess einn
ig, að nafn blaðsins kunni að
vekja oss þann metnað, að láta
eigi falla í gleymsku og dá minn
inguna um það, að árið 1915 átt-
um við svo vitra og víðsýna for-
ráðamenn, að íslenzkar konur-
voru, eftir 19. júní það ár, “laga-
lega rétthæstar allra kvenna
víðri veröld”. Hugur slíkra at-
burða hlýtur að lækka “hita æs-
ínganna”, þýða “þurrafrost af-
skiptaleysisins”, og draga úr —
“næðingum miskilningsins”. —
oss íslenzkum konum
Eins og áður getur var stofn-
að félag háskólakvenna í Boston
árið 1881, aðallega með það fyrir
augum að styrkja stúlkur til
náms og embætta að loknu námi.
Árið 1920 var svo Alþjóðafélag
kvenna stofnað í London af 6
lands-samböndum. Hin stærsta
þessara félaga voru félög ame-
rískra háskólakvenna, og félag
brezkra háskólakvenna, og höfðu
þessi tvö forgöngu um stofnun
alþjóðasambandsins. Árið 1951
voru 136 þúsund konur frá 34
þjóðum í Sambandinu. Félög
þau sem mynda sambandið eru í
öllum álfum heims, og þar taka
því saman höndum konur frá
fjarlægustu stöðum í vináttu og
samstarfi. Tilgangur þessa mikla
félagsskapar er sá að auka skiln-
ing og vináttu meðal háskóla-
kvenna allra þjóða, án tillits til
kynþátta, trúar eða stjórnmála-
skoðana, og vinna þannig að
hagsmunum þeirra og að aukn-
um samhug og gagnkvæmri að-
stoð milli landa þeirra. Jafn-
framt vinnur sambandið og fé-
lög þau, er að því standa, að rétt-
indamálum kvenna á ýmsum
sviðum, eftir því sem verkefni
liggja fyrir á hverjum stað.
Frá því að samtök sameinuðu
þjóðanna urðu til hefir þetta
samband verið samstarfs aðili
þar. Þetta samband hefir altaf
átt sinn fulltrúa á þingi Samein-
uðu þjóðanna, sem fylgjast með
öllu er gerist og er milliliður
þessara tveggja samtaka.
Það er gott til þess að vita að
svona öflugt alþjóða kvenna-
samþykti þetta þing ályktar
þess efnis, að þar sem engin ein
þjóð væri þess megnug, án sam-
starfs við aðrar þjóðir ,að varð-
veita þann frið, sem væri aðsta
ósk allra háskólakvenna, þá lýsti
sambandið yfir stuðningi sínum
við samtök Sameinuðu þjóðanna
og skoraði á öll landssamböndin
að vinna að þessum samtökum
eftir mætti.
f grein þessari hefi eg að
miklu leyti stuðst við þær upp
lýsingar, sem gefnar hafa verið
af þeim konum sem þegar hefir
verið minst á. Þótt langt sé nú
liðið síðan kvenfrelsishreyfing-
in hóf göngu, og mikið hafi
henni orðið ágengt, þá sýnast
enn vera mikil verkefni fyrir
höndum þangað til markmiðinu
er náð. Nú er mentun kvenna
orðin svo almenn og alhliða að
fyllilega sýnist eðlilegt og sjálf
sagt að búast megi við mikils-
verðum breytingum í náinni
framtíð til verulegra hagsmuna
fyrir málefni kvenna í hinum
frjálsu löndum .En eins og sjá
má vantar þó mikið í að vel sé.
því enn eru stjórnir flestar eða
allar í vörzlun karlkynsins. Svo
á það ekki að vera, og svo má það
alls ekki vera ef sambúð þjóð-
anna á að verða friðsamleg í bráð
og lengd. Eins og nú er komið
málum í veröldinni, finst mér að
stjórnir landanna hafi fremur lít
ið til að stæra sig af hvað friðar-
mál snertir og maður gæti hugs-
að að ef kondr hefðu haft meira
um það mál að segja í liðinni tíð,
að nú væri öðru vísi og betur á-
statt en raun hefir á orðið. Eins
og sakir standa hefir starfssvið
konunnar út á við verið mest í
því að hjálpa þeim, sem hjálpar
þurfa, eins og til að dytta í skörð
aðalmál hans er þjóðeigna-stefna. í aia- Barðist frú Inga L. Lárusd.
En þrátt fyrir þó þeir rang- drengilega fyrir landsspítalamál
skilji hana og haldi hana hið inu» eftir að hafa ein og óstudd
sama og samvinnustefnu (Co-op- hafið útgáfu ritsins 19. júní. í
eration), getur stjórn hjá þeim forustugrein 1. tbl. kemst hún!að sýna með starfi voru í þjóð-
.... “ félaginu, að það var vel ráðið að
starfi voru i þjóðfélaginu ,að það
vel ráðið að veita oss svo
auðnast að leggja að velli meðal
vor þau hin þrjú meinvætti: æs-
ingarnar, afskiptaleysið og mis-
skilninginn. Þá mun oss takast
blessast, eins og sézt í Saskatch- svo að orði, “Oss ætti öllum að
ewan fylki, því þeir trúa einnig vera ljóst, að á hinu nýja starfs-
á þjóðfélagslegar umbætur og sviði voru, bíða vor mörg mál-|var
eru ef til vill fremsti flokkur efni, er þarfnast vor, og þess sér-j fljótt og baráttulítið fullt stjórn
þessa lands í þeim efnum staka skilnings, er vér hljóturr.; málalegt jafnrétti. Og þótt því
Þá kcma liberalar talandi um *ð hafa á þeim. Starfsviðið var | væri “aldrei um Álftanes spáð^
afnám tolla, sem þeim dettur aður heimillð eitt» nu hef|r það|a æ jor í hlutur í við-
ekki í hug að framkvæma. Aðal- stækkað, heimilin eru orðin tvöjma svo ar ,
stefna þeirra er að þetta land s^ einkaheimilið, ríki konunnar, og re,sn an s og þjo ar, a
til búnaðar bezt fallið. smá. þjóðfélags heimilið, ríki karla; válegu tímum er nu nkja i heim-
samband er starfandi í heimin- Þau sem fil hafa orðið af völd’
um, því oft er þörf en nú er nauð,karlmanna viðsvegar um löndin.
sýn á slíkum félagsskap á meðal Það hafa Þær gert af fúsUR1
þjóðanna. Hér er um alþjóðasam i vilja eftir beztu getu. En þær
band að ræða utan járntjaldsins,1 Þurfa að gera mikið meira- Þær
en félagsskapur af þessu tæi er Þurfa að halda áfram baráttunm
ekki leifður í U.S.S.R., né held-' Þangað til jafnhliða stjórnarfari
ur í leppríkjum þess, og í valda-jer nað 1 öllum löndum, þar sem
tíð Hitlers og Mussolini voru fé- konur raða að Jofnu við karla-
lögin bönnuð í þeim löndum. Þáj Þa> en ekki fyrr ma maður búast
hefir félag háskólakvenna í við að» um varanlegt vopnhlé
Tékkóslóvakíu einnig verið verði samið og um það getur
hver sem er dæmt af sögu þjóð-
anna frá liðnum öldum og alt til
vorra daga.
HEILLARÁÐ
Til þess að ná prenti af hveiti-
pokum er bezt að smyrja það í
svínafeiti, vefja síðan saman og
geyma í nokkra daga. Þá að þvo
pokana í sjóðandi vatni.
•
Lát tannbursta liggja í salt-
vatni yfir nóttina — þetta bæði
hreinsar þá og gerir þá ending-
ar betri.
•
Útlit á bras rúmstæðum má
endurnýja með því að mala þau
tvisvar með rjómalitu veggmáli.
o,g láta þorna vel. Þá að mála
við trúna á friðarhugsjónir og ■ yfir með “Walnut máli”.
einmg
leyst upp. Á íslandi var árið
1928 stofnað Samband háskóla-
kvenna, og var Dr. Björg Þor-
láksson frumkvuðull þess, ásamt
Laufeyu Valdimarsdóttur. Voru
1 í því 6 konur til að byrja með og
er sá félagsskapur starfandi enn
í dag. Fulltrúi þess félags á þingi
Alþjóðasambandsins, sem haldið
var í Zurech 1951, var fru
Rannveig Þorsteindóttir al-
þingismaður. Var það 10. þing
félagsins og 30 ára hátíð sam-
bandsins. Skrifaði hún mjög itar
lega grein í 19 júní, um þetta
þing og um alþjóðasamband há-
skólakvenna starfsemi þess i
liðinni tið og áframhaldandi
verkefni. “Miðar Alþjóðasam-
bandi háskólakvenna starf sitt

kvenna sameiginlega. Þau
fallið, smá-
bænda-búnaður eins og í Que.; °£
Bandaríkin eigi að byggja upp ei£»a bæði tilkall til starfskraf11
iðnað hér, en ekki Canadamenn. | vorra.
Af þessari stefnu hefir leitt, að Nú eru liðin nærri 38 ár siðan
hér geta ekki 15 miljón manna konum var veitt stjórnmálalegt
búið án þess eitthvað af þeim sc ja£nrétti við karlmenn á íslandi
á vonarvöl í landi ,sem lík eða
sömu framfaraskilyrði hefir og
spyrja, hvern á eg að kjósa? Bandaríkin með sínar 165 miljón
En er þá af stefnunum ekkert ir iÞúa
hægt að dæma? Social Credit
segist ætla að taka upp nýjan
og að sjálfsögðu hefir sá réttur
verið notaður eins og vera ber.
En þó kosningarréttur og kjör-
gengi fengist, þá sýnist ýmis-
Loks er svo íhalds flokkurinn legt vanta enn á fullkomið jafn-
með skipulagningu á iðnaði tíl' rétti í öllum efnum. Er því K.R.
enn starfandi
°g
fullu
inum, kunni að verða ósmár. En
til þess þurfum vér að ganga að
störfum án þess að hika, og leita i
jafnan hins rétta og fyígja því,
hvað sem hver segir.”
Á þessu má sjá að nýr áhug'
er að vakna i kvenréttindamálum
íslands, og er það vel, ef átökin
verða að sama skapi. En orðin
eru til alls fyrst, og þökk sé þeim
sem þannig finna köllun hjá sér
til uppörvunar og fylgir réttum!
og viðurkendum sannindum. Þó;
að meiri árangur hefði átt
að
gjaldeyri eða miðil. Hann álítur j eflingar landinu, sem er svo p.T
alla bölvun af peningum stafa. j stórt, en mannfátt, að alt verður fjöri undir stjórn frú~ Sigríðar| Vera orðinn á “íslandi af starf-
Gjaldmiðill eigi að byggjast á' því svo óhemju kosnaðarsamt. Magnússon, sem er ein af þeim1 semi kvenréttindafélagsins, hef-1
framleiðslumagni, ekki gulli. Þá Fáir menn geta ekki með góðum gagnmerku og gáfuðu og vel ir sýnilega mikið áunnist og
sé miðillinn ávalt sannur, þá árangri bygt eins stórt land og mentuðu konum þjóðarinnar. Er! framtíðin spáir góðu um það
sýni hann rétta afkomu. En þeir.uanada, En liberalar eru á móti hún engan vegin ánægð með að lokum verði takmarkinu náð,
fá ekki landstjórnina til að sam-^ ínnflutningi, og rembast við að þann árangur sem orðinn er af en það takmark er eins og frú
bykkja þetta. Þeir stjórna því | fjölga hér mannkyninu einir, svo hréyfingu kvenna f grein, semjsigríður Magnússon kemst að
ekkert eftir þessu, en eru samt þeir verði hér öllu ráðandi. | hún skrifar í 19 júní segir hún! orði: “Markmið kvenréttinda-1
beztir fylkisstjórar í Canada. j f>etta væri nú dálitið belur meðal annars: “Þegar þjóðfé-: hreyfingarinnar er þjóðfélag,,
Svo er CCF flokkurinn. Eitt hægt að skýra með því að skrifa lags vandamál eru rædd, hvort þar sem öll vandamálin eru leyst
NOT RASH ELECTION PROMISES
but
SOLID PAST RECORDS
SHOW THIS MAN WILL
BE AN EFFECTIVE
VOICE FOR
WINNIPEG CENTRE
MAKE ALDERMAN
JACK ST. JOHN
your alderman for 10 years
LIBERAL CANDIDATE
YOUR NO. 1 CHOICE—2 and 3 for Murphy and Graham
MARK YOUR BALLOT
ST. JOHN, JACK
Jack St. John — Druggist
Inserted by Jack St. John Election Committee