Heimskringla - 13.10.1954, Blaðsíða 1

LXIX, ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDACHNN, 13. OKT. 1954
NÚMER 2.
FRETTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
KfNVERJAR OG LÖND
SUÐ-AUSTUR-ASÍU
lialda við sínu þjóðerni. Hjann
veitti þeim er líklegastir voru
til forustu, fræðslu í skólum
Pekingborgar. Unnu þeir síðan
að þjóðræknismálum sínum í
þessum löndum til þess með tíð
og tíma, að efla viðskifti milli
þessara landa og Kína. Og sann
leikurinn er sá, að meirihluti
þessara erlendu Kínverja aðhyll
ist Chiang Kai Shek meira sem
foringa Kína nú en Mao Tse
Tung, núverandi kommúnista-
foringja landsins. Það munu
k'ommúnistar vita og getur að
nokkru af því stafað æði þeirra
í að leggja þessi lönd Suð-austur
Asíu undir sig og hneppa hinar
þjóðirnar sem enga vörn geta sér
veitt í kommúnistiskan þræl-
dóm.
En um þessi mál stendur svo
mikill hávaði af hálfu kommún
ista, að fjöldi manna út um all-
an heim veit ekkert hvað rétt
eða rangt í þeim—og samþykkir
eins oft lýgi kommúnista eins og
hávaðinn
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Ástæðan, sem að jafnaði er
íærð fyrir því, að Kína áseilist
lönd í Suðaustur-Asíu, er sú, að
þeir séu þar fjölmennasta þjóð-
arbrotið. En af skýrslu að dæma
í ritinu “U. S. NeW's” nýlega,
um tölu Kínverja í þessum lönd
um, verður alt annað uppi á ten
ingi.
f Vietnam, landinu, sem Kín-
verjar börðust nýlega í um yfir-
ráð og náðu þeim, eru Kínverjar
aðeins 5% allrar þjóðarinnar.
í Kambodía eru um 300 þús.
Kínverjar eða 10% allrar þjóðar-
innar.
í Indónesía eru 2 miljónir
Kínverjar eða 3% allra íbúanna.
í Burma eru um 300 þús., eða
ekki full 2% íbúanna.
Á Filipseyjum eru 120 þús.
Kínverjar eða um 0.6% (ekki
eitt prósent).
En á Malakkaskaga og í Sing
apore, er hátt á þriðja miljónj sannleikann ,enda er
Kínverja og þar eru þeir 45.8% til þess ætlaður.
af íbúunum. í brezka hluta! -------------
Borneo og Sarawak, eru þeir 220
þús. eða 24.4%.
í Thailand eru um 3 miljónir
af Kínverjum eða um 15.5%.
Of þessu er ljóst, að Kínverjar
eru f jölmennastir þar sem Bretar
hafa ráðin eystra. Má eflaust af
því draga ýmsar skoðanir um af-
stöðu Breta í málum Asíu.
Margir þessara Kínverja eru
fæddir í þessum löndum. En
þeir eru afkomendur í marga liði
manna, er frá Kína fluttu til
þessara landa til að reyna að
bæta hag sinn þar. Þeir hafa á-
gætlega verndað þjóðerni sitt,
haldið við máli og siðum for-
feðranna. Þeir hafa og komið sér
vel á meðal sambýlinga sinna,
að flestu leyti, nema því, að þeir
hafa ávalt viljað ’hafa meira og
minna tögl og hagldir viðskifta
í þessum löndum. Fyrir það hafa
þeir aldrei orðið eins eiginlegir
íbúar sem aðrir þjóðflokkar, er
bændur og verkamenn hafa gerst
þar.
Þegar á tölu Kínverja er litið,
í öðrum löndum eystra en Breta,
eru þeir ekki svo fjölmennir, að
erlent land eins og Kína þurfi
þar að heyja “frelsisstríð” fyrir
þá. í Indó-Kína eða Vietnam,
þar sem Kínverjar eru aðeins 5%
íbúanna, var ekki snefill af rétt-
læti í því fyrir Kínverja, að
hefja þar stríð og taka landið af
hinum íbúanna sem voru 95%
þjóðarinnar. Þarna er því um
landrán og ekkert annað að
ræða. Það er alveg eins að ráði
sínu farið þarna og Rússar gerðu
í Vestur-Evrópu, er þeir tóku
tylft landa þar, varnarlausra,
og sviftu frelsi og sjálfstæði
sínu. Út af þvi spruttu upp land
varnir Vestur- og Suður-Evrópu.
Út af svipuðu landaráni Kínverja
í Koreu og síðar í Indó-Kína,
hafa nú sprottið varnir vest-
lasgu þjóðanna í Suð-austur-
Asíu. *
Og samtformæla og hálfumsnú
ast sumar vestlægu þjóðirnar
Bandaríkjunum fyrir, að reyna
að bera hönd fyrir höfuð þess-
ara þjóða, sem einræðis stefnu
kommúnista eiga á hverri stundu
á hættu að verða að bráð, eins og
Indó-Kína varð.
En svo er einnig önnur hlið
til á þessu máli um lönd Suð-
austur-Asíu. f rauninni er það
Chiang Kai Shek, ,sem fyrstur
rétti Kínverjunum, sem í þessum
löndum, sem annarsstaðar er-
lendis, búa, aðstoðina til að
Frá Stokkhólmi barst fregn s.
1. laugardag um það, að þeir sem
væru líklegastir til að hreppa
bókmentaverðlaun Nobels
þessu ári væru annað hvort Ern
est 'Hemingway, bandaríska
sagnaskáldið eða Halldór K. Lax
nes. Hinn fyrnefndi tapaði þeim
á s.l. ári fyrir Sir Winston
Churchill.
•
Eisenhower forseti hélt ræðu
23. sept. Var það fyrsta ræða
hans í þessum kosningum. Gerði
hann þá ekki ráð fyrir fleiri ræð
um. En hún hefir haft mikil á-
hrif og æskir nú flokkur hans
eftir, að hann komi oftar fram.
Er það skoplegt af flokki hans,
að gera þetta, sem svo oft
greiddi atkvæði á þingi á móti
löggjöf forsetans. En flokkur-
inn telur engan geta aflað rep-
ublikum atkvæðafylgis á borð
við Eisenhower. Forsetin mun
verða við bón þeirra, en það þyk
ir víst, að það verði hans eigin
skoðanir, en ekki flokksins, sem
hann flytur þjóðinni og þær
verði skýring á framtíðarrekstr-
inum, sem Eisenhower hafi hugs
að sér fremur en vaðall um kosn
ingu sem fari í hönd. Honum
eykst óðum fylgi utan flokks
síns með þessu og innan hans
eru flokksmenn hans, að verða
ákveðnari með honum, þeir sem
honum á annað borð fylgja. Blað
ið Christian Science Monitor,
heldur fram að Eisenhower muni
takast að breyta stefnu flokks-
ins með tíð og tíma o£ fá æ fleiri
og fleiri innan hans í lið með sér
eða sinni stefnu. Heldur blaðið
að hægri flokkurinn sjái sér
hann kost vænstan, þó kargur sé.
•
Daniel F. Malan, forsætisráð-
herra Suður-Afríku, hefir sagt
starfi sínu lausu, sem stjórnar-
formaður. Ástæðu gefur hann
enga fyrir þessu. Hitt vita menn
að hann varð áttræður á s.l.
sumri. Hann hefir ekki valið
neinn eftirmann sinn, en fjár-
málaráðherra hans, N. C. Haveríg
ar, er haldið að muni taka við.
Hann var foringi Afríkaner-
flokksins, er sameinaðist þjóðern
isflokk Malans og sem varð til
þess, að fella flokk Jan Christ-
ian Smuts (United party).
Flokkur Malans hefir nægan
meirhluta í báðum deildum þings
ins.
Þingið á Frakklandi sam
þykti með talsverðum meirihluta
atkvæða gerðir fundarins í Lon
don r hervæðingarmáli Þjóð-
verja. En samkvæmt þeirri fund
arsamþykt, leyfist Þjóðverjum
að koma sér upp 500,000 manna
her. En auðvitað í samvinnu við
her þjóðanna, er Atlanzhafs sam
tökunum tilheyra.
•
Rússar hafa nú loks afhent
Kínverjum borgina Port Arthur
í Kína. Hafa þeir haldið henni
fyrir þeim siðan í stríðslok 1945.
Var í friðarsamningi þá gerðum
gert ráð fyrir, að Rússar færu
þaðan burtu. En þeir neituðu
ákveðið að fara og sátu kyrrir,
eftir að Btandaríkin tóku hana
af Japan og afhentu Kína hana
Um leið og Rússar lýstu þessu
góðverki sínu yfir í útvarpinu
sögðust þeir mundu selja Kín-
verjum sinn hluta sem þeir ættu
í stofnunum þar. En með hverju
Kínverjar eiga að borga þetta,
segir ekki frá. Lán þóttust og
Rússar hafa veitt Kínverjum til
langs tíma, nam það 520 miljón-
um rubla. Er talið víst, að hér sé
átt við inneign Rússa í kínversk-
um verkstæðum, er Rússar
krefjast nú greiðslu fyrir. Þetta
er alveg sama tóbakið og fyrir
Rússum í Rúmaníu, þar sem þeir
eru nú að bjóða að selja þeim
verksmiðjur, sem þeir tóku af
a Rúmeningum eftir síðara stríð.
Þakkargerðardagurinn s. 1.
mánudag var haldinn helgur,
eins og lög gera ráð fyrir; hann
er einn af 8 helgidögum, sem
lögboðnir eru í þessu landi.
Uppruni hans, er nokkurskonar
uppskerufagnaðar hátíð, en illa
hefur árað fyrir bændur, upp-
skera eyðilagst vegna rigninga
alt að helmingi, og meira í norð-
ur hluta V.-fylkjanna 3. En
hvað er um það? Uppskerutapið
veldur þó ekki hungurtjóni. Og
það er fyrir mestu. Allar korn-
hlöður eru fullar. Og framleiðsla
á öðrum sviðum en landbúnaðar
hefir heppnast og allsstaðar ligg
ur hún í hrúgum, og bíður þess,
að vera seld og notuð af þeim,
sem þurfa hennar með. En það
er eins og þörfin se hvergi til,
allir hafa nóg og væri betur að
svo væri, og það sé ekki viðskifta
ránskap um að kenna. Fyrir það
eitt, væri vert að þakka hversu
ástæðulaust sem mörgum kann
að hafa fundist þakkargerðar-há
tíðahald á þessu ótíðar hausti.
ÍSLENDINGUR í VALI
Aldrei fór það svo, að íslend-
ingur yrði ekki í vali í annari
deild Winnipegborgar í næstu
bæjarkosningum. Þar er um 3
sæti kept, en um þau sækja 9
bæjarráðsmannsefni. Þetta kjör-
dæmi hefur stundum verið nefnt
“íslenzka kjördæmið” í Winni-
peg, enda eru þess dæmi að þar
hafi sótt 3 eða jafnvel fleiri land
ar í einu. Af þeim mikla hópi,
sem nú sækir þarna, er aðeins
einn fslendingur. Heitir hann
Stephen E. Johnson, maður nær
fimtugu, fæddur í Winnipeg og
hefir í 25 ár rekið húsabygging-
arstarf á eigin spýtur og farnast
vel. Hann sækir sem óháður, en
með fulltingi borgaraflokksins.
Hann er giftur maður og á 3
börn.
Eitt af meiri verkefnum þessa
bæjar, eru byggingar. Ofauki'S
i bæjarráðið er því engum, sem
reynslu hefir í þeim málum. Og
hana hefir nú Johnson ærna.
Það er og skoðun margra, að
lítt sé um það séð, sem bæjar-
búar eða bærinn ber úr bítum
fyrir það fé, er af þeim er kraf
ist til framfara og þroska. Við
slíkt starf er hagsýni farsæls
byggingamanns mikil þörf. Það
ríður miklu meira á þaulæfðum
mönnum við slík verk bæjarins,
en kjósendur gera sér fulla grein
fyrir. Og það er með það í huga
sem vér vildum draga athygli
íslendinga að umsækjanda þeim,
sem hér hefir verið minst á.
fslendingum til fróðleiks skal
geta þess, að foreldrar umsækj-
anda, voru Magnús og Jórunn
Johnson, ættuð úr Öræfum á ís-
lándi, en komu vestur um haf
1904. En það hefir einhver um
Öræfinga skrifað að hjá þeim
tali verkin” glegst. Mr. John-
son sver sig áreiðanlega í ætt
Öræfinga.
VIÐTAL Á ÍSLANDI VIÐ
P. S. PÁLSSON SKÁLD
Fréttamaður Vísi hitt Pál S.
Pálsson skáld að máli og bað
hann að segja lesendum blaðsins
örlítið frá langri ævi og löngum
ferli bæði heima og erlendis.
—Þú ert fæddur hér heima?
—Já. Eg er Borgfirðingur að
ætt en örlögin höguðu því þann-
ig, að eg er fæddur Reykvíking-
ur. Ástæðan fyrir því er sú, að
hið alræmda mislingaár 1882
ætluðu foreldrar mínir að flytj-
ast búferlum til Vesturheims, en
á meðan þau biðu eftir skipsfari
í Reykjavík veiktust þau bæði í
mislingum og voru svo lengi að
jafna sig eftir veikindin að þau
hættu við förina. En í
bið þeirra hér í Reykjavík
fæddist eg, og að því að mér var
tjáð í húsi Þorbjargar Sveinsdótt
ur, hins landskunna kvenskör-
ungs og systur Benedikts Sveins
sonar. Var hún í vinfengi við
foreldra mína og skaut yfir þau
skjólhúsi þegar þau komu eða
dvöldu í Reykjavík. Var Þor-
:jörg ljósa mín og átti eg þar
hauk í homi þegar eg fluttist
síðar til Reykjavík.
—Hvað varð um foreldra þína
úr því þau hættu við vesturför-
ina?
—Þau fluttu til sinna fyrri
heimkynna, að Signýjarstöðum í
Borgarfirði, en síðar fluttust
^au búferlum að Norður Reykj-
um í sömu sveit og þar dó faðir
minn nokkurum árum síðar.
Nokkuru eftir andlát föður míns
varð sú gamla ákvörðun móður
minnar að flytjast til Vestur-
heims að veruleika. Fluttist hún
vestur um haf árið 1897 ásamt
elzta' syni sínum Hirti, og þeim
er þakklátur fyrir þær samveru-
stundir. .
—'Hvernig líkaði þér við
Reykjavík í þá daga?
—Mér leiddist hún. Mig lang-
aði alltaf heim í sveitina mína
aftur, fannst eg hvergi eiga
heima nema þar, og á kvöldin
eftir vinnu í prentsmiðjunni
lagði eg jafnan leið mína upp
að Skólavörðu, þaðan sem útsýn
var bezt til sjávar og lands.
Þar sat eg löngum og mændi til
fjallanna sem næst lágu heima-
byggð minni og lét mig dreyma
um fegurð og yndi sveitarinnar
minnar. Þetta voru taldar kenj-
ar eða sérvizka, en eg gat ekki
að því gert.
—Hvenær fórstu svo vestur
um haf?
—Aldamótaárið ákvað Jónas
bróðir minn að fara vestur og
þá fanst mér ekkert við að vera
lengur hér heima, þegar bæði
móðir mín og bræður mínir allir
voru horfnir á brott. Eg ákvað
því að fara með honum, en það
veit hamingjan að eg fór nauðug
nr og kveið því að yfirgefa þetta
land sem eg elskaði öllu öðru
heitar.
—En hvernig líkaði þér svo
eftir að þú komst vestur?
■Mér leiddist. Mér leiddist í
mörg löng ár og langaði alltaf
heim aftur, en því láni var ekki
að fagna að eg kæist það fyrr
en nú—eftir 54 ára útlegð.
—Fórstu til Winnipeg?
Já, móðir mín og bræður voru
þar fyrir. Eg hafði fyrst í stað
ofan af fyrir mér með daglauna-
þessari vinnu °g vann að hverju því
starfi sem bauðst. Á þeim árum
var yfirleitt erfitt að fá vinnu
vestra, en helzt við mokstur eða
gröft því það var hvorttveggja
í senn erfið vinna og illa laun-
uð. Stundum var eg líka við
fiskveiðar á vötnunum eða eg
var uppi í sveit, en aurana sem
mér áskotnuðust fyrir þetta not
aði eg til þess að fara á verzlun-
arskola að vetrinum. Eftir
þriggja vetra nám útskrifaðist
eg úr skólanum og fékk eg þá
atvinnu við bókhald hjá stóru
fyrirtæki í Winnipeg.
—Hefurðu starfað við bók-
hald síðan?
—Að verulegu leyti. Eg hefi
starfað hjá ýmsum eftir því sem
bezt bauðst í það og það skiftið.
Um 12 ára skeið vann eg hjá lífs-
ábyrgðarfélagi, seinna starfaði
nefndi hana “Norðurreyki” eftir
bænum þar sem eg ólst að mestu
upp. Aðra ljóðabók “Skilarétt”
gaf eg út 1948 og nú er væntan-
leg í haust þriðja bókin eftir
mig. Mun fsafoldarprentsmiðja
h.f. gefa hana út og hef eg gefið
henni heitið “Eftirleit”.
—Þú hefur alltaf verið í meiri
eða minni tengslum við gamla
landið?
—Vissulega. Eftir að eg kom
vestur reyndi eg að afla mér ís-
lenzkra bóka eftir því sem kost-
ur var á og efni mín leyfðu. Eg
skrifaðist á við fjölda manna
heima á íslandi og eignaðist
þannig marga kunningja og
vini sem eg hefi ekki séð flesta
fyrr en nú. Og loks voru allir
þeir, sem eg batzt vinartengslum
vestra fólk af íslenzku bergi
og sem mælti á íslenzka tungu.
Einn í hópi minna beztu vina
er Sigurður Júlíus Jóhannesson
skáld. Hann fór vestur skömmu
á undan mér og tók mér tveim
höndum þegar eg kom til Win-
nipeg. Frá honum hefi eg jafn-
an notið mikilla áhrifa og tiann
stappaði í mig stálinu við að
yrkja og hvatti mig til þess að
halda því áfram.
Annar maður, sem eg hafði
mikið saman að sælda við var dr.
Rögnvaldur Pétursson, einn af
mikilhæfustu mönnum Vestur-ís
lendinga og maður sem unni fs-
landi og íslenzkum málum hug-
ástum.
Seinna kynntist eg öðrum ágæt
um manni sem dvaldist um
nokkurra ára skeið vestra en það
var síra Ragnar E. Kvaran.
Gáfumaður mikill og ræðuskör-
ungur eftir því. Allir þessir
menn hafa mótað mig meir eða
minna og eg stend í mikilli
þakkarskuld við þá.
—Gætir íslenzkrar menningar
og áhrifa enn mikið vestra?
—Ekki sem áður, enda er þess
naumast að vænta. Ný kynslóð
er að mestu tekin við, kynslóð
sem er fædd í Vesturheimi og
að verulegu leyti alin upp við
enska menningu. V.-íslenzku
blöðin, svo og nokkur önnur rit
eða bækur, koma enn út en eiga
orðið erfitt uppdráttar og erfið-
ara með hverju árinu sem líður.
—Hvað segirðu okkur svo um
komu þína til íslands og þau
áhrif, sem þú hefur orðið fyrir
hér ?
—Mig hefur langað til íslands
eg hjá kornhöllinni og var sam- i 54 ár og stundum verið kominn
tímis gjaldkeri eins kornræktar-, nærri því að leggja af stað, en
félagsins sem skifti við hana. En ekki orðið af því fyrr en nú. Við
þegar ríkið tók hveitiverzlunina hjónin komum hingað ásamt
í hendur var þessu starfi sjálf-^ nokkurum fleiri Vestur-fslend-
hætt og þá gerðist eg auglýsinga, ingum þann 9. júní s.l. og höf-
yngsta, ristjam. ^kr. ^ið það vann eg(um ferðast víða um landið og
um 10 ára skeið, en fyrir tveim' séð margt.
árum settist eg í helgan stein,
fjórir bræðurnir og
að við kæmum allir með sér. En
eg, sem þá var aðeins 15 ára að
aldri, barðist með hnúum og
hnefum gegn því—eg vildi fá að
vera áfram á íslandi — og það
arð úr að bæði eg og Jónas
bróðir minn urðum í það skifti
eftir og fórum hvergi.
—Hvað varð þá um þig?
—Eg fluttist til Reykjavíkur,
leitaði þar á náðir Þorbjargar
ljósu minnar og hóf prentnám í
Dagskrárpentsmiðjunni, sem
bróðursonur Þorbjargar, Einar
Benediktsson skáld, starfrækti
þá og stjórnaði.
—Kynntist þú Einari?
—Já, mikið. Við bjuggum báð
ir hjá Þorbjörgu og eg var Ein
ari mjög handgenginn. Eg held
að eg eigi engar minningar jafn
góðar um nokkurn mann, sem eg
hefi starfað með, sem Einari,
enda var hann gáfumaður svo af
bar og glæsimenni að sama skapi.
Við vorum mikið saman og eg
En allt það, sem við höfum
fluttist ásamt konu minni til j séð hefur komið mér fyrir sjón-
Gimli og þar á eg hús við okkar
hæfi á fögrum stað við vatnið
og í því mun eg sennilega
dvelja héðan í frá.
—E* langt síðan þú kvæntist?
__44 ár. Konan mín, Ólína
Egilsdóttir er ættuð úr Borgar
ir eins og ævintýrin úr 1001 nótt.
Eg vissi af fregnum að heiman
að hér höfðu átt sér stað miklar
breytingar frá því um aldamót,
en að þær hefðu orðið slíkar sem
raun ber vitni hafði mér aldrei
til hugar komið. Þægindin í
firði eystra. Hún fluttist 15 árajnokkuru landi öðru og verkleg-
að aldri, ásamt foreldrum sín- ar framkvæmdir á öllum sviðum
um vestur um haf og við áttum
það m.a. sameiginlegt að okkur
leiddist báðum og langaði alltaf
heim. Hún kom snöggvast heim
Alþingishátíðarárið 1930, en þá
komst eg ekki með henni. Við
eigum eina dóttur barna, Mar-
gréti, sem nú er gift og búsett
i Winnipeg. Hún á elskulegan
man'n og þrjú myndarleg börn.
___j>ú hefur fengizt töluvert
við ljóðagerð?
__Eg hefi dundað við þetta
mér til gamans og hugarléttis.
Eg gaf út ljóðabók árið 1936 og
eru orðnar svo miklar hér heima
að þær ganga í mínum augum
ótrúleika næst.
—Og þú ert á annan hátt
ánægður með heimkomuna?
—Mieira en það. Fólkið hefir
borið okkur hjónin á höndum
sér frá því að við komum. Eg
tel að við höfum varið peningum
okkar hvað bezt með því að
koma til íslands og endurminn-
ingar sem eg hef héðan og úr
ferðinni allri verða mér hið dýr-
mætasta vegarnesti á meðan eg
lifi. —Vísir 3. september