Heimskringla - 21.08.1957, Blaðsíða 1

r'"

l
CENTURY MOTORS LTD.
247 MAIN—Ph. AVHitehall 2-3311

fo TR^
CENTURY MOTORS LTÞ.
241 MAIN - 716 PORTAGE
1313 PORTAGE AVE.
S,-

LXXIÁRGANGUR
WINNIPEG. MIÐVIKUDAGINN 21. ÁGÚST 1957
NÚMER 47.
Á V A R P
FLUTT Á ÍSLENDINGADEGI
í BLAINE, 28. JÚLÍ 1957
SR. PHILIP M. PÉTURSSON
Er eg kem hér fram dag er
draumur að rætast, draumur sem
mig hefir dreymt um f jölda mörg
ár, en aldrei vitað hvort að hann
yrði nokkurntíma meira en að-
eins draumur. En nú er hann orð-
inn að veruleika. Og eg vil nota
tækifærið, sem nú gefst til að
þakka þeim, sem fyrir þessari
hátíð standa og sem buðu mig
svo góðfúslega hijigað og með
því veittu mér það tækifæri sem
mér hefir nú gefist, ekki aðeins
til að sjá og hitta og kynnsat
Vestur-stranda íslendingum, en
einnig til að endurnýja gamlan
°g góðan vinskap við marga, sem
eg hefi áður þekt, og sem
r.ingað hafa komið og setzt að,
og þar í viðbót, tækifaeri til að
skoða mig um hér á vesturströnd
inni, sem í huga mínum hefir
lengi verið nokkurskonar undia-
3and,—land hárra og tígulegra
fjalla, — land mikilla skóga, —
land litskrúðugra jurta og blóma,
— land stórvatna og straum-
harðra áa, — land mikillar sjáv-
arstrandar með öllu hinu furðu-
3ega, sem sjávarströndin ein get
ur birt hinu glögga auga.
Alt þetta vil eg þakka fyrir.
Það, sem áður var draumur er
nú orðið að veruleika og nýr
heimur hefir opnast fyrir mér.
Og hér stend eg nú og með fá-
tækum orðum reyni að láta hugs-
anir mínar og tilfinningar í
l.iósi, sem mér tekst þó aldrei
íyiiíiega.
En er eg flyt þessi orð þakk-
lætis fyrir þetta tækifæri, sem
hefir gefist að vera hér stadd-
ur, verð eg að viðurkenna að
hingað hefi eg komið einu sinni
áður, skyndiferð, og stóð þá við
aðeins tvo daga. En þá var það
um miðjan vetur í stað þess, sem
nú er, um há sumar. Þá var það
i sambandi við sorg mikla, sem
góðir vinir mínir höfðu orðið
-yrir, í stað þeirrar gleði, sem
ríkir nú. Þá var það í beinum
embættiserindum til að jarð-
svngja mann, æskuvin föður
míns og félaga, sem dáið hafði,
en nú er það í frítíma, sem eg
kem hingað til að létta mér stund
*r °g riieð sem fæstar áhyggjur i
huga. Þá var kuldi og snjókoma,
en nú birtist náttúran í hennar
fegurstu mynd, í litskrúðugum
blóma. Viðstaðan var þá svo
stutt að það er varla hægt að
segja að eg hafi verulega séð
vesturströnd þessa meginlands.
Þess vegna skoða eg þessa ferð
sem hina fyrstu verulegu ferð,
tem eg hefi hingað gert. Og með
henni er að rætast sá draumur,
sem mig hefir lengi dreymt, að
geta komið hingað, skoðað mig
um og heimsótt hina mörgu vini,
sem eg á hér. Auðvitað tekst mér
c-kki að gera sem eg hefði
viljað, og þar a meðal að koma
heim til hinna margra vina, en
mér veitijt tækifæri hér í dag
að hitta marga þeirra.
En nú, áður en lengra er farið
verð eg að leysa af hendi skyldu-
verk, sem mér var trúað fyrir af
forseta Þjóðræknisfélags íslend
inga í Vesturheimi, Dr. Richarþ
Beck. Hann kom til Winnipeg
stuttu áður en eg lagði af stað
hingað vestur, og bað'1ínig fyrir
kveðju frá sér, sem forseta fé-
lagsins til allra íslendinga hér
á vesturv ströndinni, og til deild-
anna í Vancouver og Blaine.
Hann óskar þeim öllum langlifis
og giftudrjúgrar samvinnu í
Við verðum að viðurkenna að
íslendingar hafa sína galla, og
á sumum sviðum fleiri, e.t.v. en
aðrir. En á sumum sviðum, e.t.v.
íærri. Það var mannfræðingur-
1 inn Ellsworth Huntington í bók
sinni, “The Character of Races’’,
sem hélt því fram að á íslandi
hafi átt sér stað ein mesta líf-
færafræðilega tilraunin, sem hef-
ír þekst í mannkynssögunni. —
("The greatest biological experi-
ment in history). Ekki svo að
það hafi verið með neinu ásettu
ráði fyrirfram, eða vísvitandi, en
heldur’ eins mikið af tilviljun
eins og af nokkru öðru. Hann
segir að fólkið, sem flutti til ís-
lands frá Noregi á landnámstím
því fólki hér með okkur í dag.
Eg hefi t.d. ekki alis fyrir
löngu flett upp í bók af gaman-
sögum,—á íslenzku. Sumar þeirra
eftir mínum dómi, er varla þess
virði að birta á prenti. En marg-
ar eru þannig úr garði gerðar
að eg þyrði varla fyrir mitt líf
að flytja þær á opinberri sam-
komu, eins og(þessari. Eg þykist
vera viss um, að sumir hneyksluð
ust meira en lítið. Og af því má
e.t.v. dæma, að við Vestur-fslend
Greinin minnist á það að marg
ir Canadamenn hafi verið á
tveimur áttum um þennan sjóð,
og sumir hafi sett sig upp á móti
hugmyndinni og viljað gera
hana að pólitísku máli. En grein
in bendir á ísland sem eftirdæmi,
sem vert er að athuga og fylgja,
því þár sé enginn pólitízkur
agreiningur um menningarmál.
Þau séu talin sem sjálfsagður
hlutur, og í samanburði við fólks-
fjölda, þá sé Canada aðeins á
ingar erum einhvern veginn fin-1 byrjunarstigi. Og eins hygg eg
gerðari en heima fyrir. ’Eða til-jað megi segja um Bandaríkin, þó
finningar okkar eru e.t.v. eitt-i eg viti minna um athafnir þeirr-
hvað næmari fyrir svo leiðis ar þjóðar í þessu sambandi. En
hiutum. En á hinn boginn munu pað mun samt satt vera, sem einn
sumir segja að við værum hvorki
um, hafi verið úrvals fólk að | fingerðari né næmari á tilfinn^
mestu leyti. Og svo seinna, er :ngum, en heldur að einhverskon
Víkingar rændu strendur írlands- ar farisetháttir þekkist hjá okk-
og Skotlands, hafi þeir stolið ur, og oss finnst það vera lækk-
fegurstu og efnilegustu stúlkun un við að hlusta á eða lesa það,
Séra Philip M. Pétursson, að flytja ræðu á íslendingadegi
m í Blaine, 28. júlí 1957
þágu þjóðræknismálanna til þess
að böndin, sem binda okkur V.-
íslendinga saman styrkist, og
ag böndin milli fslendinga vest-
an hafs og austan haldist eins og
hingað til og að þau, sem sterk-
eru orðin, styrkist enn meir er
árin líða. Eg efast ekki um að
svo verði, því hvert sem ferðast
er, þá eru íslendingar æfinlega
mjög næmir fyrir sínu íslenzka
eðli, eins og Stephan G. Steph-
ansson mintist svo vel í sínu vel
kunna kvæði.
Það er gamalt enskt máltaeki
sem segir, ‘Once a king always
a king ’. Eins má segaj ura ís-
lendinga, Einu sinni fslending-
ur, altaf fslendingur”, eða eitt-
hvað á þá leið. Eg hefi oft orð-
ið var við það, að þeir, sem mað-
ur mundi sutndum sfzt halda að
tækju mikið til síns islenzka
eðlis eða uppruna, vilja oftast
þegar tækifæri og kringumstæð-
ur gefast, halda mjög strang-
lega með því, sem lítur að íslandi
eða íslenzkum efnum. Einu sinni
t.d. kom til mín ungur maður
sem sezt hafði að suður í Banda-
rikjunum, þar sem fáir eða eng-
ir aðrir íslendingar voru. Heima
fyrir í Winnipeg, á meðan að
hann dvaldi þar hafði aldrei neitt
borið á því að hann skifti sér
m'kið af íslenzkum málum. En
nú vildi hann fá bækur um fs-
land og up'piýsingar) því þegar
hann var kominn inn með ann-
ara þjóða fólki, fann hann hvöt
hjá sér til að koma réttum skiln-
ingi um ísland, þjóð og hætti,
inn hjá því. Nýlega skrifaði ann
ai maður mér og vildi fá afskrift
af þjóðsöngnum “ Ó Guð vors
lands”, bæði í sinni úpphaflegu
mynd og í enskri þýðingu og
með nótum^til þess að yrði hægt
að syngja hann á fundum félags,
sem hann tilheyrði og þar sem að
þjóðsöngvar annara norðurlanda
bjóða eru sungnir. Hann kvaðst
Vera eini íslendingurinn í þessu
félagi
og þætti leiðinlegt að hafa
ekki þjóðsöng sinn með hinum
til að sýna þjóðinni sem hann er
eprottinn af, þann sóma, sem
hún á skilið.
Enn annar maður, i smábæ
einum í Manitoba, skrifaði mér
eÍQu sinni og sagðist hafa frétt
að eg ætti íslenzkan fána, og fór
þess á leit við mig að fá hann
til láns. Svo var mál með vexti,
að verið var að halda upp á
fimtu ára afmæli byggðarinnar
og honum fanst það vera óhugs-
andi að fáni íslands væri ekki
með hinum,. sem þar áttu að
blakta á hinum mikla hátíðisdegi.
Eg gæti haldið áfram í þes^-
um sama anda með dæmum og
tilvitnunum það sem eftir er af
deginum. En sumir munu fara
að hugsa með sjálfum sér, að nú
séu þessi orð mín ag komast út
í sama sjálfshólið, sem heyrist á
hverjum íslendingadegi, hvar
sem íslendingar koma saman til
um, dætrum konunga og höfð-
ingja. En lífskostir á íslandi
voru hinir erfiðustu, með afleið-
ingum að aðeins úrvalið úr þessu
úrvals fólki, hið líkamlega og
sálarlega hraustasta bjargaðist,
eða lifði af alla erfiðleikana,
sem leiddi til þess, segir Prof.
Huntington, að nútíma íslend-
ingar, þeir, sem af íslenzku bergi
eru brotnir, eru hið mesta úrvals
fólk í heimi. •
Þetta þýðfr þó ekki að íslend
ingar séu alfullkomnir, sem bet-
úr fer. Eg get ekki hugsað mér
leiðinlegri persónur en þær, sem
væru alfullkomnar eða lýtalaus-
ar. Hvað væri þá til stefnu?
Markmiðinu væri náð, að vera
alfullkominn. Ekkert væri eftir
til að keppa að.
Nei, sem betur fer eru íslend-
sem ættjarðarfólki finst vera
fyndið. — Já! Islendingar eru
misjafnt fólk, gott og miður-
maður sagði einu sinni, að hvorki
Cafiada né Bandaríkin eru raun-
verulegar menningarþjóðir, þeg-
ar rétt er á litið og frá raun-
verulegu menningarsjónarmiði.
í dag stöndum við á stað, sem
er kallaður Peace Arch Park. Er
það fögur hugmynd sem þessi
gott, eins og má dæma af þessum ^r*ðarbogi á að tákna. Báðar
sögum og þeim, sem sögurnarjÞJóðirnar þessar, Canada og
fjalla um. En eitt, sem eg skil Bandaríkin, hafa búið í friði hlið
við hlið í meira en hundrað ár.
að halda hátíð. Og svo mun e.t.V. ,,,
„ , ,. .,.£ -v. , i ingar ekki enn orðnir alfullkomn
vera. Eg hefi sjalfur verið sekur . 6 .
o ir# Jin, eftir fnl lzcf mlfiainim
ekki í, er það hve margar þeirra
eru um presta. Og prestarnir eru
citast ekki látnir vera neinar
söguhetjur. Heldur eru þeir látn-
ir skipa lægra sess. Samt vita
fiestir að einstöku sinnum geta
jafnvel prestar verið hið allra
bezta fólk.
En hvað sem því öllu lður, vil
Fjögur þúsund mílna landamæra
lína skilur þær hver frá annari
og hvergi sézt vígi eða hermaður
nokkursstaðar með þeirri línu.
Hið friðsamlega samband milli
þeirra helzt án þeirra. En á sama
tíma getur maður ekki annað
en verið var við það að þessar
tvær þjóðir, hvor um sig, eru að
eg víkja að grein, sem eg las í eyða meira en helming — sumir
byrjun þessa mánaðar um Island segja þrjá-fjórðu — af hverjum
og íslendinga í riti sem gefið er
út í Canada.og heitir Saturday
skatt-dollar í hervarnarútbúnað.
Og sjaldan hefur hernaðarandinn
Night. Þar er verið að minnast á verið meiri eða meira borið á hon
stofnunina Canada Council, sem|um
fráfarandi Canadastjórnin lagði
að því með öðrum, að finna að
grundvöll að í vetur sem leið, í
fólksfjöldanum,1 þeim tilgangi að efla menningar-
hafa þeir fleiri menn, sem skara1 starfsemi þjóðarinnar og vekja
séío/þjóðSífnlJSð viðÍvert íram Úr Cn n0kkUI ÖnnUr ÞjÓðJáhUga m3nna fyrÍr melmlngar:
Auðvitað eru innan um sumir legum athöfnum af ymsu tægi.
sem skara fram úr á annan hátt,1 Stjórnin stofnaði hundrað milj-
sem við viljum síður hugsa um|ón dollara sjóð þessum menning-
eða nefna. En það er ekkert af j armálum til framkvæmdar.
tækifæri, sem gefst. Eg hefi
heyrt aðra segja, og hefi sagt
sjálfur, er hlustað hefur verið á
einhvern ræðumann,—að já, nú
sé hann að syngja sama lagið
aftur, sem áður hefur verið sung
ið, og að orðin séu að miklu
leyti til hin sömu. Að aftur sé
farið að syngja íslendingum lof,
að enginn annar geri það og þess
vegna verði þeir að gera það
sjálfir. Einu sinni á íslendinga-
oegi á Gimli, kom maður fram
með þá hugmynd (í samtaii við
félaga sína er hann hlustaði á
íslendingadagsræðu) að ein góð
ræða um íslendinga ætti að vera
tekin á segulband eða gramó-
iónsplötu, og geymd síðan ár
frá ári og tekin upp á hátíðum
og sérstökum tillidögum og flutt
þá aftur í áheyrn allra, sem komn
ir væru saman. Það sparaði að fá
ræðumenn langt að. Það sparaði
kostnað og fyrirhöfn.
Eg veit eins og allir vita og
kannast við, að íslendingar eru
engan veginn gallalausir. Eg
veit, t.d., að þeir ern margir
Öfugu megin í trú, og i pólitík,
og í mannfélagsmálum. (Ef þeir
væru allir sömu megin og eg þá
væriV auðvitað allt í lagb Þá
væru engin veruleg vandræði á
meðal þeirra. En þeir eru það
ekki og þar afleiðandi er ekki
við betru að búast en eins og er).
Þetta minnir á sögu um karl,
sem sat hjá kerlingu sinni og
tæddi um mál heimsins, sem
þeim fanst báðum vera í miklum
ruglingi. Loksins segir karl við
kerlingu, og stynur þungann,—
Stundum finst mér allur heim-
urinn vera brjálaður nema þú og
eg. En stundum finst mér þú
vera dálítið. — Skyldi þessi saga
eiga við íslenzka ræðumenn er
þeir ræða um íslenzk mál og
efni? Hver dæmir fyrir sig. /
Norðan frá Narrows
—Courtesy Manitoba Government
Mynd sú er hér e.r birt, er ein af mörgum, er Manitoba
stjórn lét taka 11. ágúst, við vígslu nýrrar ferju á The
Narrows. Auk ferjunnar, sem er stór og getur flutt
eina sex bíl.i í einu yfir sundið, var á bökkum sunds-
ins að austan reist minnismerki, af nefnd er um gerð
sögulegra merkja sér í fylkinu. Á þessu merki
stendur:
This plaque records the place of origin and
. the historic use oí the name of the Province
of Mamtoba.
In Ojibway “Manitoba” signifies the
Spirit’s Strait or Narrows “Manitoa-ba”.
The first recorded fur trade post in the area
was built in 1795 by traders from Canada. In
1797 the Hudson’s Bay Company built in
opposition their “Doubtful Post”• at “Mani-
tobar’’ the first recorded use of the name.
Before and after 1821 there was a Manitoba
post at Big Point, Lake Manitoba. From 1828
to 1911 Manitoba House situated near the pre-
sent Alonsa was a trading post of the
Hudson’s Bay Company. _
Landnám íslendinga hófst þarna upp úr 1887, eftir
könnun Frímanns Arngrímssonar, stofnanda Heims-
kringlu árið áður.
Ef eg á að segja sannieikann,
þá finst mér vera mótsögn hér
í afstöðu þessara tveggja þjóða.
Og fagur þó að hann sé, þessi
stóri og tígulegi friðarbogi og
garðurinn og blóminn í kringum
‘hann, þá getur hann verið skoð-
aður að nokkru leyti sem hégómi
°g látalæti. Sem gestur hér
vestra vil eg ekki fara sterkari
orðum um það. En samt hefði eg
íullan rétt til þess ef mér svo
sýndist, því eg var fæddur i
Bandaríkjunum og er nú Canada
borgari. Þess vegna er mér leyfi
legt að v,ekja athygli á þessa mót
setningu, friðarbogi en hernaðar
framleiðsla sem aldrei hefur ver
Ið meiri á nokkru friðartímabili.
Hvað á það að þýða—frið eða ó-
frið? Það minnir mig á orð í
biblíunni: “Hræðsluóp heyrum
vér, ótti er á ferðum, en engin
friður”. (J^r. 30:5).
Ef að til þess kæmi að þjóðir
heimsins, og þessar tvær með,
eins og þær hafa áður gert, gripu
til vopna og steyptust í alheims
bál, hver yrði þá afleiðingin?
Albert Einstein, sem var sá mesti
stærðfræðingur og vísindamað-
ur, sem heimurinn hefir þekt,
hafði orð á því hver afleiðingin
yrði ef að út í þriðja alheims-
stríð væri farið og sagði að lík-
ur væru til þess að ekki meira
en 25% af öllu mannkyninu á
jörðinni lifði það af. En nú er
búið að fullkomna efnissprengj-
urnar enn meir síðan að hann dó,
svo að eyðileggingin yrði marg-
sinnis meiri, og annar maður,
Dr. Brock Chisholm, fyrv. heil-
brigðismálaráðherra Canada, seg
ir að nú mundi allra mest, eitt-
hvað um tíu pró cent af öllum
mannfjöldanum lifa það af, þ.e.
a.s. 90% af íbúum jarðarinnar
dæju. Og hann segir að það væri
alveg eins líklegt að ekki fleiri
en 5% héldu lífi.
Það eru nú margar aldir siðan
að fsland, sem þjóð, sannfærðist
um tilgangsleysi hernaðar og
Framlhald á 3. síðu