Heimskringla - 27.11.1957, Qupperneq 2

2. SíÐA
KEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. NÓV. 1957
Ifehnskrittpla
(BtofuuO ltll)
Kemui út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
868 Arlinyton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Verð blaðsins et $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram
411ar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútándi sendist:
The Viking Press Limited, 868 Arlington St., Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 ArUngton St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington St., Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Autlioriaed <m Second Clasa Mall—Post Office Dept., Ottawo
WINNIPEG, 21. NÓV. 1957
LISTASKÁLDIÐ KVEÐUR
SÉR HLJÓÐS Á NÝ
Eftir próf. Richard Beck
Þegar ljóðabók Guðmundar
Frímanns “Svört verða sólskin”
kom út fyrir sex árum, hlaut hún
framúrskarandi lofsamlega og
samhljóma dóma gagnrýnenda;
kom þeim saman um, að með
henni hefði hann tekið sér sæti
á bekk meðal beztu íslenzkra ljóð
skálda núlifandi. En það fylgdi
þeim glæsilega bókmenntasigri
hans, að mikils myndi vænst af
honum í þeim efnum, er hann léti
næstu kvæðabók sína frá sér
fara.
Nú er hún fyrir stuttu komin
út á Akureyri, og ber hið klið-
mjúka heiti, “Söngur frá sumar-
engjum", sem er ágætlega valið,
því að þessi nýju kvæði eru,
eins og fyrri kvæði skáldsins, ó-
venjulega ljóðræn, og þar er að
iinna hverja náttúrulýsinguna
annarri fegurri og listrænni, í
vor, sumar og haustljóðum.
Á þann strenginn er þegar sleg
ið í upphafskvæði bókarinnar, er
nefnist “Hörpusálmur”, og hefst
á þessum hreimmilku og fagnað-
arþrungnu erindum:
Úr órafjarlægð villuvega langa
fer vorsins heilladís með sól á
vanga
og fangið fullt af nýjum náðai;-
gjöfum
lands söngs og sagna.
til nyrzta lands í höfum,
—Ó, góðurdísin góða,
nér geng eg einn og ljóða
og feginn þér fagna.
Kom vorsins dís með bjartar
brúðarhendur,
legg blessun þína yfir dali og
strendur,
og flyt þú þína lofgjöf vel og
lengi,
ó, leystu bóndans engi
undan ægihjarni.
Ó, hjartans góða Harpa,
gef huggun hverju barni
og vorperlu varpa.
Jafn hugþekkur er andblærinn,
orðsnilldin og myndagnóttin
söm við sig í hium mörgu öðrum
vorljóðum og sumarkvæðum bók-
'arinnar, og rímleiknin jafn mark
vís.
f þessum nýju kvæðum Guð-
mundar lýsir það sér einnig fag-
urlega og eftirminnilega, hve
hann er fasttengdur átthögunum
og móðurmoldinni. Kvæðið “Úr
hafvillu áranna” er áhrifamikið
dæmi þess, enda er það eitthvert
allra fegursta og ágætasta kvæði
bókarinnar, og svo samfellt, að
það nýtur sín ekki til fulls, nema
það sé lesið í heild sinni, en
fyrsta og síðasta erindið gefa
samt nokkra hugmynd um anda
þess og snilld.
Úr hafvillu áranna flý eg enn á
þinn fund,
þú fagnar mér, sveit mín, sem
gömlum elskuhuga þínum,
sem þrátt fyrir heitrofin sáru
unnin þér alla stund
og aldrei gat f jarlægt þig draum-
•um og ljóðum sínum.
Hér þekki eg aftur hvert lauf-
blað, hvert stararstrá,
inu og náðargjöfum þess, sem Iramleiða hita, þótt i miklu
hann hefir fengið að njóta á far- minna mæli sé hjá gróórinum.
inni leið, og opnað hafa honum Sumar jurtir framleiða hita í hálf
sælu- og dýrðarheima. j iokuðum blómum og hita þannig
Með þessari nýju ljóðabók beinlínis upp fyrir skordýrin.
sinni hefir Guðmunudr Frímann Jurtir og dýr anda dag og nótt.
efnt vel þau loforð, sem hann gaf Kolefni getur gróðurinn aðeins
með hinni prýðilegu kvæðabók unnið úr loftinu þegar bjart er.
sinni næst á undan. Snjallar og! Mörg dýr hafa líka hægt um sig
tilþrifamiklar lýsingar, smekk- á nóttunni og sum leggjast í
vísi í vali orða og bragarhátta,j dvala á veturna. Bæði dyrum og
svipmerkja þessi nýju ljóð hans.ljurtum fjölgar á svipaðan hátt i
og þau eiga í rikum mæli það meginatriðum. Dýrin hafa sér-
seiðmagn, sem nær til hjartansj stök skynfæri, en jurtir geta líka
að þau bergmála innstu hugar-
hræringar skáldsins sjálfs.
JÖRÐIN SNÝST OG LÍFIÐ
LIFIR
er stígur sinn vordans um mýrina
sólskinsbjarta.
—Hér gæti eg kveðið mig sáttan
við sorg mína og þrá
og sungið mig inn í dauðann með
vor í hjarta.
Snilldarbragur er einnig á
kvæðinu “Engið græna”, sem er
jallt í senn, þrungið undirstraum
djúpra tilfinninga, myndríkt og
^astmótað, en tvö seinustu erind-
in eru á þessa leið:
Hefir þú, engi, gleymt minni
fyrstu göngu,
—glaður og fagnandi lagði eg á'
daggarhafið?
Öll eru spor mín týnd fyrir lif-
andi löngu,
litlir ókunnir fætur síðar hlpu
um þig.
Löngu er orðið að dufti og
gleymt og grafið
grasið, sem forðum bylgjaðist
syngjandi’ um mig.
Þegar mér hverfur heimsins dá-
semd um síðir,
helzt mundi eg kjósa, sumarengið
mitt græna,
eilífða hvíld undir smáravellin-
um væna,
verðandi eitt með þér, eftir stund
artöf.
Laufvindar heitir, hugulsamir
og blíðir,
haustblöðum mundu feykja um
mína gröf.
Haustkvæðin í bókinni eru
með sömu einkennum málfegurð
ar, litríkra lýsinga, og bragar-
hátta, sem falla löngum vel að
efninu, þó að í þeim kvæðum
kenni eðlilega nokkurs saknað-
ar yfir horfnu sumri.
“Kvæðið um Gullinkollu’’ er
prýðisfallegt, léttstígt og hittir
vel í mark. Þar ómar í strengum
sú samúð með mannanna bornum,
sem finnur sér yndislegan bún-
ing í erfiljóðinu “Eftir unga
konu” (Hrefnu Hallgrímsdótt-
ur).
Og þessi djúpa samhyggð
skáldsins með samferðamönnun-
um á lífsins leið tekur einnig til
ólánsmanna liðinna alda, eins og
fram kemur með éhrifamiklum
hætti í eftirfarandi kvæðum: —
“Kvæðið um Jón Óttarsson
(fórst í Blöndugljúfrum, anno
1664), “Selbergju-Synir” (kvik-
settir 1364), “Helför Óttars
Brandssonar” (varð úti í Norður
árdal 1689), og “Vísur Grenja-
nals-Tobba” (brenndur á Al-
þingi 1677). Öll eru þessi kvæði
stórbrotinn og kyngimagnaður
skáldskapur, myndirnar af ógæfu
mönnunum, auðnuleysi þeirra og
aldárfarinu, dregnar skörpum
dráttum. Með sama svip, enda
skylt að efni, er kvæðið “Haust-
nótt hjá Gálgagili’, hamrammt,
þrungið geig og dauðagusti.
En þó að þessi kvæöi Guð-
mundar séu rammaukin og vel
ort, þá eru það samt hin ljóðrænu
kliðmjúku kvæði hans, eins og
náttúrulýsingarnar, er að ofan!
getur, sem taka hug lesandans!
föstustum tökum og lifa honunJ
lengst í minni að loknum lestri.
Á það ekki sízt við um ágætis-
kvæðið “Mansöng” og um loka-
kvæði bókarinnar “Enn vorvís-
ur”, sem að sönnu er þrungið
nokkrum trega, en ber jafnframt
vitni heitri ást skáldsins á vor-
skynjað ýmislegt, t.d. hita, kulda,
raka, birtu o.fl. Og sumar jurtir
eru næmar fyrir snertingu, t.d.
mímósari o.fl. eða hremma flug
ur með skyndilegri hreyfingu.
Einstaka jurtir synda líkt og
dýr. Sumar leggja saman blöðin
og loka blómum sínum á nótt-
Margs er getið til um uppruna1 unni og leggjast þannig til
lífsins á jörðinni. Álíta flestir [ svefns á sinn hátt.
að fyrstu lífverurnar hafi verið Jurtir og dýr eru um margt
örsmáir einfrumungar í sjónum,! líkari en ætla mætti í fljótu
og eigi bæði dýr og jurtir kyn'bragði og sennilega runnin af
sitt að rekja til þeirra. Fundist'r,ömu “rót ”. Ef til vill hafa frum-
hafa í fornum jarðlögum ösmá-jherjar lífsins myndast við ein-
ar lífverur, sem íifað hafa í ^ hverjar geislanir af dauðum efn-
vatni og synt með bifhárum eða um_ Fyrstu lífverurnar geta vél
svipuþræði og lifa enn skyldar.hafa verið örsmáar frumur, sem
verur, sem kallast svipuþörung-1 Syntu með bifhárum eða “svipu”
ar og svipudýr (flagellater). Ef Qg flestir álíta lífið í sjónum
hin fyrsta lífvera hefir aðeins eldra en á þurru landi. Alstaðar
verið ein fruma hljóta afkom-j er jíf jafnvel í eyðimörkum, niðri
endur hennar sumir að hafa þró-! £ hafdjúpunum, uppi á háíjöllum
ast í dýraáttina, en aðrir hafa!os. frv. Jafnvel uppi á jöklum
runnið aðra þróunarbraut og orð iifa örsmáir snæþörungar sums-
ið upphaf gróðurríkisins. Einn-'staðar og lita ísinn rauðleitan.
ig er hugsanlegt að myndast eðaj Allt er þettasennilega skylt hvað
skapast hafi margar líffrumur í jöðru: arfinn og aldintréð, fugl-
upphafi og suma orðið forfeður inn Qg skriðdýrið, ánamaðkurinn
jurta, en aðrar dýra. Ennþá erujog fiHinn> maðurinn og fiskarn-
til margar lífverur sem deilt er ;r já> tálknaholur sjást á fóstur-
um hvort heldur beri að teljast skeiðinu. En hvað gerir það til?
jurtir eða dýr. Takmörkin Gndursamlegt er þetta allt sam-
reynnst óglögg. Og kannske hafa an
fyrstu lífverurnar hvorki verið. Menn segja að bættar sam-
eiginleg dýr eða jurtir í okkarjgöngur hafi “minkað veröldina”.
skiningi. Gróðurríkið og dýra-;j2n heimurinn virðist vera að
ríkið eru hvort öðru háð eða í1 stækka á ný. Kannske fljúga
tengslum. Dýr geta ekki lifað án: ör'gum geimfor milli hatta og
gróðursins, og sumar jurtir eru menn taka að rannsaka lífið á
háðar dýrum einkum skordýrun
um, sem bera frjóduft milli blóm
anna og aðstoða þannig við æxl-
unina og fá hunang í staðinn.
Gróðurinn er frumbjarga, þ.e.
lifir á ólífrænum efnum (kol-
efni loftsins, vatni með steinefn-
um úr jörðinni) og breytir þeim
í lífræn efnasambönd. Þetta geta
dýrin ekki; þau eru ófrumbjarga
og verða að fá næringu sína til-
reidda að verulegu leyti eins og
alkunnugt er. Þetta er megin-
munur dýra og planta. Flest dýr
geta fært sig úr stað, en jurtirn-
ar jafnaðarlega ekki nema með
hægum vaxtarhreyfingum t.d.
jarðstönglar. En til eru lifverur,
sem hafa blaðgrænu eins og jurt
Ir en synda í vatni eins og dýr.
Sum snýkjudýr hreyfa sig nær
ekkert úr stað. Til eru líka dýr
sem kalla má jarðföst eða “botn
föst” líkt og jurtir, t.d. sæfíflar,
næstu reikistjörnum. Hver veit.
—Tíminn 26. okt.
ALLT DÝRALÍF BIBLÍUNN-
AR ER SAMANKOMIÐ í
DÝRAGARÐI JERÚSALEM
Sá hluti Jerúsalemsborgar sem
Israel tilheyrir, er snauður af
því, sem ferðamenn girnast að
sjá. Það er í gamla bænum, sem
tilheyrir Jórdaníu, að menn
hafa margt að skoða.
En í Jerúsalem Júðanna liggur
“bara” leiðin á Síonsfjallið og á
hæsta stað þess horfir maður
löngunaraugum inn yfir hinn
lokaða múr og bak við hann
grunar mann fremur en maður
sjái musterisplássið grátinúrinn
og musterin.
' Ekki gefst það betur þó að!
polýpar marglyttunnar, kóral- farið sé í annan stað við landa
dýr o.fl. o.fl., en sum þeirra ^ mærin. Þar kemur maður á hæð,
synda þó um í sjónum nokkurn sem er ágætis útsynisstaður —
hluta ævi sinnar. Flest dýr hafa með rústum allt í kring — og
fætur eða önnur hreyfifæri. Bol- sér Betlehem rísa í silfurgrárri
ur þeirra myndar hlíf og hylki j sólarmóðu. En ekki nær maður
utanum meltingarfærin. En jurt til staðarins héðan. Stúrinn snýr
ir eru skapaðar þannig að þeimjmaður frá. Vilji svo vel til að
gangi sem bezt að ná næringu úr^ helgidagar sé í nánd getur mað-
jarðveginum og að blöð þeirrajur í félagi við einhvern kunn-
sem bezt við sólarbirtunni. Vöxt ugan farið í hringför um sam-
ur þeirra og greinaskipun er mið^ kunduhúsin, sem eru mörg, og
uð við þessi hlutverk. Til eru kýs maður þá helzt að koma i
samt marggreinótt dýr líkt og.þau, sem eru með austurlanda-
jurtir (t. d. marmendilssmíði) ; sniði, því að þau eru skrautleg-
og á hinn bóginn jurtir, sem að^ ust og mest á þeim að græða fy1’"
vextarlagi svipar til dýra, t.d. ir ferðamenn.
sumir kaktusar. Raunverulegasti. Þegar lokið er þessari dag-
munurinn er hvernig fæðunnar skrá er ekki mikið eftir að gera.
er aflað eins og fyrr var lýst.jÞeir sem áhuga hafa fyrir forn-
Að vísu lifa sumar jurtir að fræði, og listum forsóma ekki
nokkru leyti á dýrafæðu einkum það sem býðst á forngripasafn-
flugum, en ekkert dýr getur unn inu. En þó að fornfræðingar ís-
íð kolefni úr loftinu sér til fæðu.^raels reyni af öllum mætti að
eins og grænu jurtirnar gera. skapa nýtt forngripasafn í stað-
Næst því komast einstaka vatna-' inn fyrir það, sem tapaðist í stríð
dýr sem hafa grænar jurtafrum- Inu, er þó forgripasafnið aðeins áj
ur utan á ser.
Bæði jurtir og dýr eru lifandi
byrjunarstigi. En blaðamaður
verður að reyna að nota hvern
verur og lífsstarfsemin að ýmsu j hálftíma þó að dagskráin sé nokk
þekkar. T. d. þurfa hvort tveggja uð þröng — og nú' datt mér í
leyti svipuð, og margar þarfir á-j hug dýragarðurinn með orðskvið
sömu efni sér til lífsviðhalds um úr biblíunni. Já, því ekki að
likamanum. Bæði dýr og jurtir(fara þangað?
Eg hafði þegar uppgötvað
hversu töfrandi það er að nota
biblíuna sem sögubók, og ferða-
bók í fornfræði. Eg hafði skoðað
jarðrækt, grasaheiminn, vatns-
veitumál með heilaga ritningu í
höndunum en ekkiíhugað það að
til þessa heyrði líka samsafn
dýra. En sannleikurinn er sá að
hér er dýragarður alveg einstak-
ur í sinni röð. Hann liggur á
grýttri hæð, sem er í norðvestur-
hluta hinnar nýju Jerúsalems-
borgar. Öll þau dýr sem nefnd
eru í biblíunni eru hér, allir fugl
ar og höggormar eru hér í búr-
um eða girðingum. Öllu er ná-
kvæmlega niðurraðað. Á litlum
spjöldum eru tilvitnanir um dýr-
in og eru tilvitnanirnar teknar
frá Jesajasi, Salomon, Jeromiasi,
Esekiel og mörgum öðrum af
spámönnum gamla testamentisins
sem elskuðu að klæða hugsanir
sínar í táknrænt mál; þar má
lesa um ljónið og turtildúfuna,
björninn, parusdýrið, refinn og
gaselluna.
Strax við innganginn á þess
um töfrandi dýragarði biblíunn-
ar hef jast tilvitnanirnar. En hinn
fyrsti litli kapituli er um grasa-
fræði. Tré sem er táknrænt fyr-
ir Miðjarðarhafið stendur vörð
við hliði og spjaldið vísar á
Hoseas 14—9. Þar má lesa: —
“Já, eins og grænkandi kypres-
viður vil eg vera . . .” Og fleiri
tilvitnanir má lesa um jurtarík-
ið áður en komið er að dýrarík-
inu. Hinar þrjár jurtir, sem al-
gengastar voru í hinum gamla
heimi við Miðjarðarhaf eru
þarna: vínviðurinn, fíkjuviður-
inn og ólífutréð. Og þær minna
á orðskviðabókina 27—18. “Sá
sem hirðir um fíkjutré sitt fær
að bragða ávexti þess’. Nóg er
af viðeigandi textum úr Nýja
testamentinu, en ekki minnir
hinn réttrúaði fylgdarmaður
okkar á þær. En hrifning hans
er mikil er hann minnist á hinn
óviðjafnanlega meistara ástaljóð
aanna úr Gamla testamentinu. Þá
sláum við upp í Ljóðaljóðum 6—
11: “Eg hafði gengið ofan í hnot
garðinn til þess að skoða gróður
inn í dalnum, til þess að skoða
hvort vínviðurinn væri farinn að
bruma, hvort granateplatrén
væri farin að blómgast.”
Salomon konungur — sem virð
ingarlausir vísindamenn hafa
hafa sett af sem höfund Ljóða-
Ijóða — verður að leiða okkur
enn um stund — meðan við heils
um refunum í genjum sínum.
Ljóðaljóð 2—15: “Náið fyrir oss
refunum, yrðlingunum, sem
skemma víngarðana, því að vín-
garðar vorir standa í blóma”. Og
svo er það turtildúfan, sem læt-
ur heyra raust sína. “Dúfan mín
í klettaskorunum, í fylgsni fjalla
hnúksins, lát mig sjá auglit þitt,
lát mig heyra rödd þína! Því að
rödd þín er sæt og auglit þitt
yndislegt”. Ljóðaljóðin losnum
við ekki við, skáldskapur þeirra
fylgir okkur eins og ilmandi and
blær, hvar sem við reikum í dýra
garði biblíunnar í Jerúsalem. —
“Hér það er unnusti minn! Sjá
þar kemur hann, stökkvandi yfir
íjöllin, hlaupandi yfir hæðirnar.
Unnusti minn er líkur skógar-
geit eða hindarkálfi. (Ljóðaljóð
2).
Loksins komum við til kon-
ungs dýranna. Kvenljónið reikar
órólega fram og aftur í búri sínu
en hinn stolti maki hennar horíir
á okkur strangur á svipinn — og
þá finnst okkur vera Óneitonlega
vel viðeigandi það, sem víð les-
um í dómarabókinni 14—18
“Hvað er sætara en hunang og
Æskan og
áfengissölustöðvar
Manitobalöggjöf BANNAR sölu áfengsi
til UNGMENNA. Það má ekki veita
þeim áfenga drykki í gildaskálum,
matstofum eða cabarets, og Þau
mega heldur ekki HEIMSÆKJA ölstofur
eða Cocktail-saii. Þessar viturlegu
ráðstafnair njóta fylgis almennigns.
Abyrgðin, sem því er samfara, að
fullnægja þessum reglugerðum, hvílir
að mestu á þeim, sem veitingaleyfi
hafa. En án samvinnu almennings, yrði
slíkt harla torvelt. Til þess að útiloka
það, að unglingum sé veitt áfengi,
verður lyefishafi stundum að krefjast
þess að mjög unglegar persónur leggi
fram aldursskírteini. Þetta er réttur hans
og skylda samkvæmt fyrirmælum laganna.
SÉUÐ ÞÉR SPURÐUR UM ALDUR
YÐAR, er það skylda yðar, að auðsýna
KURTEISI og SAMVINNULIPURÐ
við þann sem spyr.
(Hafið þér náð 21 árs aldri, en lítið afar
unglega út, kemur það sér vel að hafa
á séy spjald frá Vital Statistics deildinni,
Room 327 Legislative Building, er sýni
fæðingarvottorð yðar.
Æskan vor er framtíð landsins. Ljáið
lögum og leyfishafa lið henni til
verndar.
One in a series presented
in the public interest by the
MAHITOBA COMMITTEE
on ALCOHOL EDUCATION
Departmcnt of Education, Room 42,
Lcgislative Building/ Winniptg 1.