Heimskringla - 16.04.1958, Blaðsíða 1

CENTURV MOIORSITD.
247 MAIN-Ph. WHitehall 2-3311
LXXII ÁRGANGUÍi
WINNIPEG. MIÐVIKTJDAGINN 16. APRÍL, 1958

CENTURY MOTORS LTD.
241 MAIN - 716 PORTAGE
1313 PORTAGE AVE.
NÚMER 29.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
MINNINGARSÝNING UM
SIGURÐ MÁLARA
Frá fæðingu Sigurðar málara
Guðmundssonar voru 125 ár lið-
in 9. marz. En hann var, sem
kunnugt er, stofnandi þjóðminja
safns íslands og stjórnari þess
11 ár. Aflaði hann safninu mik-
ils af munum, keypti þá stund-
um sjálfur dýrum dómum og gaf
þá. Er mikið um starf hans nú
skrifað í blöð heima. Rekumst!s^u kallaðir
vér þar á kvæði til hans, er Jón
ölafson skáld orti er hann frétti
lát hans til Washington, en Jón
var þar þá staddur. Ljóðið birt-
ist fyrst í minningarriti tun Sig-
urð,er kom út ári eftir andlát
hans, 1875, og er svo gullvægt
að fylgja verður þessari frétt.
Málsnild vann kosning-
arnar >
Bandarískur fregnriti heldur
fram, að það hafi verið málsnild
Diefenbakers, sem vann kosning-
arnar.
Hann segist ekki eiga við mál
fegurð hans, hún sé mörgum tam
ari en honum. En það sé hinn
stríði straumur og óslitni í mál-
flutningi, sem skipi honum á
bekk með þeim er mælskumenn
SIGURÐUR MÁLARI
GUÐMUNDSSON
Sól, er himins hafs um ála
hellir rósageislum ljósum,
1 þeim lof þitt ljóst mun skrifað
letri fránu um sali mána.
Gleymast ræður og kreddukviðir,
er klerkar skrifa, en þitt nafn
lifir,
himinsól meðan hafs um ála
hellir rósageislum ljósum.
Lif er dauðann eftir, efa
enginn má, er sér, hve þráir
ljúfan ástmög lýður inn bezti,
listamann sinn hauðrið fanna.
Hvert eitt óspillt, íslenzkt
hjarta,
óskadrengur mun byggja lengi,
geislarós meðan gljár^ um ása
gullinfrán und þaki mána.
Jón Ólafsson
Ort í Washington 1875
Einu skeri færra
Samfara ræðuflutningi hans
vegur efnið, vit og röksemdir,
mikið, og grípur hugi áheyrenda
í stað skáldlegrar fegurðar. í stað
þess, sé oft því líkast sem hann
taki efnið og orðin undan tungu-
rótum almennings.
Fregnriti þessi bætir þessu
við lýsingu sína af Diefenbaker:
Hann er eins frjáls í skoðunum
eins og bændasynir uppaldir í
Viesturlandinu eru, og dreymir
um vöxt og framtíð lands síns,
ala þrá í brjósti að sjá það verða
voldug og sjálfstætt og öllum ó-
háð. Þeir rétta Bandaríkjunum
og hvaða landi sem er, hendina
til samvinnu. En verði sú sam-
vinna ójöfn, er skjótt risið upp.
Forsætisráðherra er 6 fet á
hæð, með stálgrátt mikið hár,
blágrá hvöss augu. Hann óx upp
á sléttum Saskatchewan fylkis
frá 1895, er fjórða kynslóð Can-
ada. Er hann stoltur af að vera
Canadamaður, kominn af bænda
fólki, er gruridvöll lagði sem aðr-
ir frumherjar að byggingu og
þjóðlífi þessa lands. Þégar hann
hafði lokið lögfræðings-námi.
fór han skjótt að vekja athygli.
Stjórnmál lét hann fyrst til
sín taka 1925. Sótti hann þá um
kosningu, en 15 ár liðu áður en
| hann náði í þingmensku. En frá
irlit með verkinu, og hún hefir
valið þá menn, sem eiga að gera
skurðinn, tugþúsundir fanga úr
þrælabúðum í grennd við Char-
kov og Krivoj Rog. Samkvæmt
fregnum, sem borizt hafa til Vín
ar borgar, eru allir fangar í níu
fangabúðum látnir vinna ein-
göngu við að grafa skuiðinn, en
fangabúðir þeirra heita: Bragin,
Karasten, Sjitomir, Uman, Pervo
ami.sk, Ingulez, Novi Oskol,
Starobelsk, Isjum og Zaporzjie.
í þessum fangabúðum eru, að
því er menn gizka á, um 180,000
íangar og njóta þeir nú forrétt-
indanna af að gera skuróinn.
Krivoj Rog er mikil málm-
vinnslumiðstöð, sem er um 55
km. frá Dnjepr. Mesti skurður,
semi gerður var áður í Rússlandi,
var grafinn á tímum Stalins —
Hvítahafsskurðurinn—og vorn
notaðir um 100,000 fangar til að
grafa hann.
HAFMÆRIN ÍSLENZKA
bráðum til skrauts í
Reykjavík
þeim hópi hafa getið sér frægð
bæði hér heima og meðal fram-
andi þjóða.
Nína Sæmundson, er ein af
þessum hópi, Hún hefir dvalið
erlendis um nærri 30 ára skeið
og er meðal þekktustu lista-
manna íslenzkra. Á þessu tíma-
bili hefir listakonan nokkrum
sinnum heimsótt fsland og er nú
stödd ií Reykjavík. Vísir átti
nýlega stutt samtal við hana á
heimili Gunnars Stefánssonar,
stórkaupmanns, þar sem hún
dvelur.
—Eg kom frá ítalíu um jóla-
UPPLÝSINGA LEITAÐ —
BXBMB
Rabbað við Nínu Sæmundson
myndhöggvara
Nína Sæmundson hefir verið
hér heima undanfarið, en haft
hljótt um sig. Vísir náði tali af
henni nýlega.
Það hefur verið hlutskipti
margra ágætustu íslenzkra lista-
manna að dvelja langdvölum er-
lendis og koma heim til fóstur-
jarðarinnar, sem gestir. Þótt þeiri leytið og var eg búin að vera þar
hafi dvalið í útlöndum og aðeins mikið lengur en eg ætlaði í
staðið í tengslum við land sittifyrstu, sagði listakonan.
og þjóð með stopulum bréfaskiftj —Er þá búið að steypa “Haf-
meyna?”
—Já, nú er hún tilbúin. Þegar
eg fór frá Flórens á Þorláks-!
messu stóð hún í hallargarðinum)
á Palazzo Stozzi. Hún átti ekki
að vera þar til sýnis nema í þrjá
daga, en þeir vildu endilega hafa
um við ættingja og vini, hefir
listsköpun þeirra verið þjóðleg
og á það sérstaklega við um
listamenn hins talaða orðs.
Saga íslenzkrar höggmynda-
listar er ekki löng og hópur ís-
lenzkra myndhöggvara er heldur
ekki stór, en okkrir listamenn i jjana þar lengur.
—Hvernig stóð á því að mynda
Ein mesta sprenging er sögui j þvl um 1940, hefir hann verið
fara af í Canada var gerð 5 apríl kosinn í hverjum kosningum,
á Kyrrahafsströndinni, 125 míl-
ur norður af Vancouver-borg. Á
allfjölfarinni siglingaleið milli
Vancouver-eyju og meginlands-
ins var sker eitt, illræmt, er
Ripple Rock hét. Höfðu um 20
skip strandað þar og 114 manns
farist í minnum eldri manna á
þessum slóðum. Fyrir rúmum 2
árum fór Sambandsstjórn Can-
ada, að rannsaka möguleika á að
ryðja þessum vágesti Úr vegi.
Var ákveðið að
reyna sprengingu
þá er í framkvæmd var hrundi'ð
s.l. viku. Taldist mönnum til
að um 300,000 fermetrum af
grjóti er svarar til jafnmargra
?málesta, yrði í burtu að lyfta.
Það var álitið svipað átak og
að lyfta Empire State-skýja-
^ljúfnum í N. York ein þúsund
let í loft upp. Eftir að komið
hafði verið fyrir um 1,375 smá-
lestum af sprenjuefni undir sker
fð, og flutt var þangað um neðan
sjavargong, var - hnapp þrýst<
Hvarf skerið þá á minna en 9
sekundum, að öðru ieyti en
að reykjarmökkur stóð Um þús-
und fet upp í loftið. Þar sem
það stóð var komið 47 feta dýpi.
Alt fór þetta fram án þess að
sem íhaldsmaður á sambandsþ.
Leiðtogi íhaldsflokksins var
hann kosinn í desember 1956, og
varð forsætisráðherra í s.l. júní,
ev liberalar ultu úr sessi, eftir
22 ára valda tíð. Flokkur hans
hafði ekki meirihluta stjórn, en
hlaut hana og ekki neitt með
hangandi hendi kjósenda, er
veittu honum 80% allra þing-
inanna.
Miðlunartillaga Kanada í
Genf vekur heimsathygli
Tillaga Canadamanna, sem
fram var borin í gær á Genfarráð
stefnunm, um 3ja mílna land-
helgi strandríkja til takmörkun-
ar á fiskveiðum 12 mí!ur út frá
ströndum sínum, hefur vakið
heimsathygli.
Fulltrúar Noregs og frska lýð-
veldisins á ráðstefnunni studdu
hana þegar.
Fyrir tillögur Canada talaði
George A. Drew, sendiherra Can
ada í London. Stabell. fulltrúi
Noregs, kvað tillöguna fara í þá
átt, sem Norðmenn vildu, og Mir
rossey, fulltrúi frska lýðveldis-
Ins kvað með henni fullnægt sann
þeir sem næst bjuggu eins og i ^,nu^ kröfum smáríkja, sem
Camn,L»ii Di„ar fi mílur 7 Ö að þ°la ofveiði af völdum
annarra þjóða.
Mienn vir?s.ast gera sér allmikl-
Campbell River, aðeins 6 mílur
öurtu, yrðu þess varir. Höfðu
pó margir búist við hristingi Og
til þess að verða fyrir sem minst-
um skaða, sneru þeir orkuleiðslu
af ’ húsum sínum, létu leirtau
K*ugga tpnt'Í'i, at Jrbrý« fe„feafa
ing. En alt reyndist þetta óþarft
Hávaði virtist og allur lenda í
bylgjum sjávarins. En öldur risu
um 25 fet á staðnum.
Sprenging þessi verður eflaust
talinn með meiri viðburðum jarð
ar vonir um miðlun a grundvelli
þessarar tillögu.
__Vísir 18. marz
skipaskui'ð í S. Rússlandi
Um þessar mundir er verið að
byrja á að gera skipaskurð milli
Krivoi Rog og Dnjepr-fljóts í S.
Rússlandi.
Það er leynilögreglan kom-
sögu-ársins, sem nú stendur yfir. múnista —MVD—sem hefir eft-
Haukur Böðvarsson
Eg undirritaður, Haukur Böðv
arsson, vildi hér með biðja yður
að gera mér þann greiða að birta
þetta í Heimskringlu við tæki-
íæri.
Erindi mitt er að reyna að ná
sambandi við eitthvað af frænd-'
fólki mínu, sem búsett mun vera
í Canada. Sjálfur hef eg verið
við nám s.l. tvö ár við Umversity,
of Minnesota, Minneapolis, og,
hef lagt stund á ensku og bók-
mentir aðallega. Þar sem eg er
nú á þessum slóðum, vildi eg
ekki láta hjá líða að grennslast
fyrir um, hvar frændur mínir
búa.
Afabróðir minn í föðurætt,
Jóhannes (Pálsson) Borgfjörð
mun hafa sezt að nálægt Leslie,
Sask. Kona hans var Elísabet,
fædd Snorradóttir, sem var syst-
ir Sigríðar Snorradóttur, ömmu
minnar. Afi minn, Jón Pálsson,
bóndi og söðlasmiður, í Brennu,
Lundarreykjadal, Borgarfjarðár-
sýslu á íslandi. Faðir minn,
Böðvar Jónsson, býr^ enn í
Brennu. Borgf jörðs hjónin munu
hafa átt fjórar dætur barna: —
Jónína, Sigríður, Karolina, og
Kristjana (síðar Nordal).
Frændi minn í móðurætt,
Hjörtur Bergsteinsson, mun hafa
stundað búskap nálægt Alameda,
Sask. Hann og Vigfús Pétursson,
afi minn, voru systkinasynir.
Hjörtur Bergsteinsson mun vera
fæddur á Torfustöðum í Fljóts-
hlíð á íslandi. Vera má, að fleiri
af systkinum hans hafi einnig
sezt að vestanhafs.
Eg væri mjög þakklátur, ef
einhverjir af lesendum Heims-
kringlu gætu gefið mér upplýs-
ingar um afkomendur þessara
landnema í Canada.
Vinsamlegast,
Haukur Böðvarsson,
1121 Pioneer Hall
University of Minn.,
Minneapolis 14,
Mínnesota, U.S.A.
HARÐINDAFRÉTTIR ÚR
S. ÞING-SÝSLU
(eftir Mbl. 11. marz)
Ekkert lát er á harðindunum
hér í sýslunni. Frost eru stöðug
og snjókoma flesta dagana. f
dag var stórhríð um miðjan dag-
inn. Snjór er orðinn svo mikill,
að ekki sér á dökkan díl upp úr
fannbreiðunni. Gripahús eru fent
í kaf og rétt yddir á fimm
strengja girðingarstaura.
Frost hafa verið óvenju lang-
stæð. Sumsstaðar hefur frosið í
vatnsleiðslum, g a r ð áv e x t i r| afsteypu í bronze. Ég leitaði
skemmst í geymslum vegnaj fyrst fyrir mér um tilboð í Dan-
styttan var sett á Palazzo
Stozzi?
—Það var gert fyrir atbeina
próf. Alessandri Taccinis. Hann
er forseti félagsskapar, sem hef-
ur að markmiði að kynna list frá
ýmsum löndum. Höggmyndin
fékk góða dóma í ítölsku blöð-
unum og svo þykir það mikill
heiður að fá að sýna verk sín í
þessari fögru “renaissance höll.
—Var það upphaflega ætlunin
að láta steypa myndina á ftalíu?
—Það var fyrir tveimur árum
að Reykjavíkunbær ákvað að
kaupa höggmyndina og láta gera
frosta, vothey frosið í turnum
og votheysgryfjum svo að
þurft hefur að höggva það upp
og fleiri skaðar hafa orðið af
frostinu. Er veturinn talinn sá
harðasti, sem ihér hefur komið
síðan 1936.
mörku en fékk sVo miklu lægra
tilboð frá Florens. Frummyndin
var síðan send þangað en þegar
hún kom, var hún mikið skemmd,
hafði brotnað í flutningnum. Eg
sá að það borgaði sig ekki fyrir
mig að vera að gera við formin,
Samkvæmt viðtali við Sigurð, heldur ákvað að gera myndina
Lúther á Fosshóli, er GoöafossSað nýju. Eg er ánægð að hafa
nú í algerri klakabrynju. Sagði i tekið þá ákvörðun og sé ekki eft-
Sigurður, að ganga mætti þurr-
um fótum þvert yfir fljótið á
fossbrúninni. Kvað hann menn
ekki vita til að slíkt hafi komið
fyrir áður.
Hvergi eru snöp fyrir búpen-
ing, kindur og hesta. Samfelld
innistaða hefur verið fyrir sauð
fé í 12 vikur, en alls 15 vikur,
að meðtöldum þriggja vikna inni
gjafatima í ársbyrjun. Þá er
mjög þröngt í búi hjá fuglunum.
Heybirgðir voru taldar sæmileg-
ar í sýslunni í haust, en óvíst er
hvort þær hrökkvi ef vorharð-
andi verða.
Eins og að líkur lætur, hafa
þessi langvarandi harðindi skap-
að bændum margvíslega erfið-
leika, sérstaklega í sambandi við
mjólkur- og vöruflutninga. Ekki
hefir verið talið gerlegt að halda
opnum vegum í margar undan-
farnar vikur, vegna fannkyngis
og hríða. Lítilshattar blotaði í
snjó í tvo daga fyrir tveim vik-
um. Tróðust þá slóðir af jarðýt-
um og snjóbílum og varð af því
nokkur samgöngubót. Mjólk er
nú einkum flutt með snjóbilum
og heimilisdráttarvélum.
Þá hefur flugvöllurinn í Aðal
dal verið lokaður vegna snjóa
og hríða síðan 8. febrúar s.l.,
nema hvað flugvél Björns Páls-
sonar lenti þar s.l. föstudag, til
þess að sækja sjúkling. Gekk það
ágætlega.
Eitt mesta og fullkomnasta
hótel í brezka ríkinu, verður opn
að í dag í Montreal, og er eign
C.N.R. félagsins. Það er Queen
Elizabeth hótel og kostaði 21
miljón, hefir 1260 herbergi.
ir því ári, sem verkið tók.
—Er nokkur munur á hinni
upprunalegu höggmynd og
þeirri sem þér gerðuð í Florens?
—Frummyndin var gerð fyrir
10 árum. Eg var þá í Los Angeles
—já, hún er nokkuð breytt. Þessi
er einfaldari að formi og jafn-
framt sterkari. Eg hneigist meir
og meir að einföldum linum í
formi. Það verður ávallt sterk-
ara ef vel tekst.
—Hvenær kemur “Hafmærín”
okkar Reykvíkinga heim?
—Eg bjóst við því að það yrði
nú í vetur og sennilega verður
það. Það er ekki búið að velja
henni stað svo eg viti, en mér
finnst hún þurfi að vera við sjó-
inn eða Tjörnia, já, einhverstað-
ar nærri vatni. “Hafmærin” er í
liálfri annarri líkamsstærð og sit
ur á steini úr gráum marmara.
—Þegar “Hafmærin” er komin
þá verða tvær höggmyndir eftir
yður í Reykjavík, “Móðurást’ í
Mæðragarðinum, sem einu sinni
var og svo “Hafmærin . Eru þær
nokkuð líkar?
—Nei, þegar eg bjó til “Móð-
urást” hafði eg nýlokið námi.
Hún er ein af fyrstu höggmynd-
unum mínum. Eg hefi tileinkað
mér annað form, eins og eg sagði
áðan.
—Þér hafið líka búið til
brjóstmynd af Þorsteini Erlings
syni?
—Eg mótaði hana fyrir tveim
ur árum. Eg fékk að hafa vinnu-
stofu í Sjómannaskólanum og
þar bjó eg hana tiL Myndin er
erlendis, en er væntanleg til ís-
lands nú í marz og verður hún
sett upp undir Drífanda hjá
Nina Sæmundsson
Hlíðarendakoti sennilega í sum-
ar.
—Eruð þér kannski komnar
heim fyrir fullt og allt?
—Eg veit það satt að segja
ekki, eg hefði gjarnan viljað
vera hér, að minnsta kosti um
hrið, en mig vantar tilfinnanlega
studio. Mér finnst það nauðsyn-
legt að hafa íbúð og studio undir
sama þaki. Það er svo þægilegt
oð geta gripið til vinnunnar þeg-
ar maður fær einhverja hugmynd
sem maður vill festa í efni. Ef
eg þarf að hlaupa á milli húsa,
eða jafnvel fara í annan bæjar-
hluta er eg kannski búin að
gleyma öllu á leiðinni.
—Þér voruð á þriðja áratug
í Hollywood og hafið kynnst
einhverjum af hinum þekktu
kvikmyndaleikurum?
—Hollywood er vinalegur bær,
já, svo eitthvað sé nefnt þá gerði
eg brjóstmynd af Gretu Garbo,
og hún er sannarlega eins ómann
blendin og sagt er. Svo gerði eg
aðra af Fledy Lamarr, en hún
vildi fá hana úr svörtum steini,
en eg gat ekki fengið hann. Það
var á stríðsárunum. Svo eg á þá
mynd enn.
Það er óþarfi að kynna lista-
feril Ninu Sæmundson fyrir ís-
ienzkum lesendum. Hún hélt
sýningu á málverkum, högg-
myndum, tréskurðarmyndum og
teikningum í bogasal Þjóðminja
safnsins í október 1955. Sýning-
in sem mörgum er enn minnis-
stæð bar vott um fjölhæfni lista
konunnar og frjóa sköpunar-
gáfu. Að þeirri sýningu lokinni
keypti ríkið högg myndina —
“Á hverfanda hveli”, sem kom-
hefur verið fyrir í Listasafni rík
isins.
Það væri óskandi að Nina Sæ-
mundson dveldi hér framvegis,
því litir íslenzkrar náttúru háfa
fangað huga hennar og eins og
hún sjálf segir: “ísland hefir svo
mikið upp á að bjóða”.
—Vísir 14. marz.
VEITIÐ ATHYGLI —
Eins og á liðnum árum, efnir
Kvenfélag Sambandssafnaðar i
Winnipeg til samkomu á Sumar-
daginn Fyrsta, fimtudaginn 24.
apríl, í kirkju safnaðarins á
Banning og Sargent, kl. 8 að
kvööldinu. Vandaður skemtilisti
er auglýstur á öðrum stað hér i
blaðinu og má benda á myndir
Jakobs Kristjanssonar, sem eina
sönnun þess. En hinir liðir list-
ans eru engu síður vandaðir, og
ætti fólk því að fjölmenna á
þessa samkomu og fagna sumr-
inu með því.
Inngangur á samkomuna er
50c en kaffiveitingar verða ó-
keypis í samkomulok.
M. Björnson
f. h. nefndarinnar