Heimskringla - 24.09.1958, Page 1

LXXII ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 24. SEPT og 1. OKT. ’58
NÚMER 51. og 52.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
ÞINGSLIT
Þingið í Ottawa, sem slitið
var 6. september, verður fyrir
fleira minnisstœtt en það, sem á
því gerðist, þó eitt ihið athafna-
samlegasta friðarþing sé talið í
sögunni.
Það er hundraðasta þingið,
sem haldið er í Ottawa. Nafni
borgarinnar var breytt 1854, ihét
hún áður Bytown, kend við her-j
foringja By að nafni. En 1858, |
fyrir réttri öld, var þing þar!
fyrst haldið. Og við fylkja sam-1
eininguna 1867, var hún gerð að
höfuðborg landsins, af Victoríu
drotningu, valinn úr mörgum
stærri og merkilegri borgum
tæplega þó náttúrufegurri, eins
cg Montreal og Quebec aöallega|
vegna þess, að hún var fjarri
suðurlandamærum Canada.
Um þingið 1958, halda blöð
hér fram, að hafi verið eitt hið
athafnamesta þing á friðartím-
um, sem sagan geti um. Fjár út-
látin til varnar kreppu voru
mjög mikil, því kreppa átti sér
stað í mörgum greinum, sem von
var til eftir 22 ára óstjórn liber-
ala, stjórn sem skipuð var aðal-
1 ega gráhærðum eða skollóttum
körlum sem á ellihæli áttu hreint
og beint að vera. Nýi stjórnarfor
maðurinn, Diefenbaker jós fénu
út til atvinnubóta, vátrygginga,
lána húsabygginga, styrkja af
ýmsu tæi, og eflingar tekjum
bænda. Ennfremur var fé veitt
til ýmsra breytinga og fegrunar
á höfuðiborginni, sem mál var til
komið. Og þetta tuttugasta og
fjórða kjörþing Canada, tókjutan
ríkismálunum meira tak, en nokk
urt þing hefir áður gert. Það
endurnýjaði stuðning sinn við
Atlanzhafsbandalagið NATO, og
Sameinuðu þjóðirnar, og ihóf
bandalag við Bandaríkin um loft
varnir í Norður Canada. Auk
þessa tókst þingið á hendur að
skipa nefnd með Bandaríkja
þingi, til að athuga sameininlega
ný mál áður en staðfest væru,
og ganga úr skugga um að óhag
hvorugsríkis 'hefðu í för með
ÍSLENDINGUR Á ÞING S.Þ.
ser.
Siðustu daga þingsins, var
rtt frumvarp borið upp af Dief
baker, forsætisráðherra, sem
11 of Rights nefnist hér og er
ikkurskonar frelsis og mann-
ttinda varzla, vernd frelsis
astaklingsins samkvæmt anda
ga vorra. Frumvarpið áhrærir
fnrétti fyrir lögunum sem
undum gleymist. Bretar settu
væði þessu lík í stjórnarlög
1 1689, og meinar það þar, að
rnda almenning fyrir konungs
ldinu. Prinsinum og prinsess-
mi af Orange, var boðið að taka
S konungsdómi með því skil-
ði, að þau samþyktu þessi lög
Bill of Rights. Þetta dæmi
un nægja til að sýna hvað í Ot-
wa frumvarpinu býr. Það er
rndun eða trygging þess að
gin gangi jafnt yfir alla, hvað
m hörundslits, trú eða þjóð-
ni einstaklingsins líður. En
:ki gafst tími til að samþykkja
umvarpið á þessu þingi. Bað
rsætisráðherra þingmenn að at-
iga og gagnrýna efni þetta til
asta þings. Allir flokkar þings-
s voru með þessu.
Liberalar gagnrýndu fjárlögin
; sérstaklega lántökuna nýju,
eð því að bjóða hærri vexti á
tum en áður, er í gjalddaga
ru að falla, þrátt fyrir þó Pear
n teldi slíkt lán gottog bless
í fyrstu. En hann og CCF
ldu þá er lánin höfðu nógu
ta oghefðu getað veitt þau með
gri vöxtum. Virtist ekki mikill
inaður lagður á að liberalar
b5u fengið lánin ódýrari.
FRÁ FORMÓSU
Þegar storminn lægði út af
því, að Bandaríkin og Bretland
væru að senda herlið til að taka
alla Vestur-Asíu og brytja borg
arana þar niður, tók Khrushchev
upp málið um Kína og eyjanna
undan meginlandinu þar á meðal
Formósu, og hélt fram að Banda
ríkin héldu þar í landsvæði, sem
Kína tilheyrði. Hvöttu Rússar
Kínverja út í að hefja árásir á
eyjarnar, sem staðið hafa nú yfir
í mánuð. Þúsundum sprengja frá
kínversku kommúnistastjórninni
hefir nú ringt yfir tvær eyjar
aðallega, Quemoy og Matsu í
mánuð en Formósastjórnin held
ur þeim enn og og hefir eytt skip
um fyrir kommúnistum. Hafa
Bandaríkin komið þar til hjálpar,
einkum við flutning matar og
vopna til eyjanna. En hótunar-
bréfum frá Khrushchev til Eis-
enhowers linnir ekki. Eru þau
öll þvættingur um árásarstríð
Bandaríkjanna á Kína, og þess
ekki gleymt að geta að Rússum
erði að mæta, ef Bandaríkin
gefi ekki upp yörn Formósu. Eru
bréfin beldur ódánumannsleg,
íull hótunum og ósannindum á
Bandaríkin. Var eitt slíkra bréfa
s.l. viku svo svart að Eisenhower
svaraði því ekki, taldi það ekki
í klassa þeirra bréfa, er þjóð-
stjórar skrifast á um vandamál
þjóða sinna. Eitt blað í Win-
nipeg höfum vér séð mæla bréf-
um Khrushchevs bót, en ef til
vill gera fleiri það síðar, er ekk-
ert hefir orðið bilt við, þó Banda
ríkin hafi verið kölluð þjófabæli
og bófa.
Um það sem þarna er að gerast
er nú talað sem stríðshættu, eða
byrjun þriðja stríðsins. Það er
hvern daginn sem er, beðið eftir
fréttunum, sem út um það gera.
Auðvitað er ekki um eyjar þess
ar að ræða, þó af stríði verði.
Spursmálið þarna er, eins og Eis
enhower segir, ‘áróðurs og land-
vinningastefna kommúnista, sem
vestlægu þjóðirnar hafa staðið á
móti. Þar sem um deilur út af
landeignum er að ræða, skuli sam
ið um það, en ekki barist og blóði
úthelt í því sambandi. Það er
ágreinings-efnið, segir Eisen-
bower.
Hitt, hver eigi Formósu, er alt
annað mál. Hún tilheyrði Jöp-
um frá 1895 og þar til að Banda-
ríkin tóku hana af þeim í lok
síðasta stríðs. Þau tóku og meira
ívf Jöpum. Mongolía og öll aust-
urströnd Kína var í höndum Japa
en Bandaríkin ráku þá burtu og
snertu ekki blett af Kína. Meðan
landið var þannig unnið úr hönd
um Japa, tóku Rússar að kenna
um 100 eða 200 Kínverjum
kommúnisma, er tóku landið með
an það átti í stríði við aðra þjóð,
og frelsað var úr höndurn henn
ar. Bandaríkin eiga því Kína
með meiri rétti en kommúnistar,
að ekki sé talað um Formósu,
sem þau reyndar hafa ekki af
þjóðernisstjórninni en tekið frem
ur en megin landið af kommum.
Khrushchev segir að kommar
eigi eyna og landið. En sannleik
urinn er, að þeir eiga hvorugt,
ekki einu sinni meginlandið, því
þeir hrifsuuðu það í aínar hendur
af þjóð sinni og eiga áhættu að
iþað sé af þeim tekið af henni.
Hitt er þó lakara eins og nú
horfir við, að Rússinn þykist vera
að hjálpa kommunum í Kína,
með að taka Formósu. En þar
býr alt annað undir, en velvild
til kommúnista-Kína. Khrush-
chev óttast orðið kommúnista-
stjórn Kína og vill sjá Bandarík
in berja é henni áður en Tse--
þetta má segja, að varla hafi verið j liha jafnöruggt, að það verður
minst. En þegar Khrush- gert við húsið enn einu sinni, því
chev hvíslar því að Sameinuðu
þjóðunum, að Bandaríkin séu að
ráðast á komma í Kína, er með
ánægju undir það tekið og skegg HAUSTVÍSA
að London yrði ekki London án
Dowing Street 10. —Alþbl.
Senator G. S. Thorvaldson
Senator G. S. Thorvaldson er
' staddur á þingi Sameinuðu Þjóð-
anna í N. York, sem fulltrúi Efri
málstofuþings Canada. Hann
verður þar þrjár vikur, aðallega
að haldið er í sambandi við land-
helgismál Canada, ef upp skyldi
koma á þingi. Má eiga víst, að
ihann láti sér landhelgismál ís-
lands og viðkoma, ef til þeirra
kasta kemur.
lætt um, að styðja Khrushchev
þar að máli.
Dáfallegur spegill af starfi
lýðræðisþjóðanna ekki sízt þeirra
er Marshall hjálpin hefir bjarg-
að frá, að vera komnar í klær
Rússa eins og 10 leppríki Ev-
rópu.
Enn sem komið er, verður að
bíða átakanna. Bandaríkin hafa
ekki af hólminum hlaupið enn-
þá fyrir kommum og postulum
þeirra innan Rússlands, Kína eða
lýðveldis-þjóðanna.
í sefa minn seitlar ótti,
og sumri er tekið að halla.
Eg veit að viðurinn fölnar,
og væringjans hlutskipti er
flótti.
Rósirnar anga þó aldrei
eins og þann dag, sem þær falla.
Rósberg G. Snædal
tung vex honum yfir höfuð. Sam
kepnin er farin af stað milli
þeirra um völd og ráð Asíu. Og
þó skrítið sé, er Tse-tung sagna
fár um alla hjálp Rússa, þó góð
megi á yfirborðinu fyrir hann
heíta. En hann er ekki enn far-
inn að þakka hana og lítur að lík
indum á hana, sem auglýsingu
fyrir Rússa út á við meira en
nokkuð annað.
En þarna er ástæðan fyrir því,
að Tse-tung, stjórnandi Kína,
mun hugsa sig tvisvar um áður
en hann leggur af stað í stríð við
Bandaríkin út af eyjum þessum,
og hefir ekki gert eða sýnst
mikið hugsa um allan síðasta ára
tuginn.
Bandaríkunum er sama um
þessar eyjar og Formósu. Þau
væru jafnfús að veita þær Tse-
tung, kommúnistastjórnanda
Kína, bardagalaust og með samn
ingi og nokkrum öðrum. En að
reiða upp hnefan við þau eða
hóta að taka þær með stríði úr
höndum þeirra, er ekki í sam-
ræmi við stefnu þeirra, eða vest-
lægu þjóðanna.
Hitt má nú orðið vafasamt
telja, hvað langt vestlægu þjóð-
irnar fylgja þeirri skoðun, að
hindra útbreðislu kommúnisma
Þær eru að helga sér fleiri og
fleiri svið hlutleysisstefnunn-
ar—og stendur á sama þó Khru-
shtíhev leiki lausum hala, og
haldi ,10 þjóðum, með hundruðir
miljóna manna í klóm sínum og
slíti úr þeim hjörtun, er honum
sýnist. Vér höfum alls eina þjóð
heyrt minnast á þetta á þingi S.
þjóðanna. Það er Bandaríkja
þjóðin. Aðrar vestlægu þjóðir
hafa í fylsta máta verið þar hlut
lausar, eins og fremsti maður S
þjóðanna, Hammarskjóld og
margir hofgóðar þar> í hópi
sjálfra vestlægu þjóðanna eru og
nú vilja gefa Tse-tung og Khrush
chev stjórn Sameinuðu þjóðanna
í ihendur.
Þegar kemur til hins, að gera
sér grein fyrir hvernig stendur
á því, að bandarískur her er á
verði út um allan heim, að hann
er það til verndar sjálfstæði og
lifi smærri þ jóða, fer skilningur
vestlægu þjóðanna á skyldum sín
um út um þúfur.
Byrjun þessa var Marsihall-
hjálpin, en hún varð til vegna
þess, að Rússar neituðu öllum
friðarsamnings umleitunum og
var að velta sér yfir alla Vestur
og Suður-Evrópu. En hjálpin er
nemur í gjöfum til ósjálfbjarga
þjóða um 25 biljón dölum, auk
striðsverndar, er öll gerð sam-
kvæmt íMarshall-hjálpinni. Á
GEFA ÚT ÞINGTÍÐINDI
Fylkisstjórn Manitoba gerir
láð fyrir að prenta þingtíðindi
sín í fyrsta sinni í sérstökum pés
um yfir hvern dag með fréttum
og ræðum þingmanna á næsta
þingi. Þetta hefir tiðkast siðan
1752, að Luke Hansard hóf prent
un á fréttum enska þkingsins.—
CHARLES H. SPENCE
NOMINATED IN WARD 2
KVEÐJA FRÁ ÆVISKRÁN-
INGARNEFND
Nú, þegar við erum að leggja
af stað iheimleiðis eftir rúmlega
tveggja mánaða starf við ævi-j Mr> Charles H. Spence has
skráningu manna af íslenzkum! been nominated as an aldermanic
ættum hér í álfu, þykir okkur, candidate in Ward 2, tor the
hlýða að .skýra lítils háttar ivá j f rothCOming civic elections. He
árangri starfsins og horfum um is being endorsed by the Civic
framkvæmd þess. Election Committee. Mr. Spence
Alls munum við nú hafa ævi- is Direct0r o£ Blood Donors for
skrað s]ö til átta hundruð manns, the Manitoba Division of the
og vantar þá ekki nema herilu- (Canadian Red Cross.
muninn til þess að náð sé þeirri
tölu, sem áætlað var að hæfileg:
Sambandsþing Canada gerir og,mundi vera ,il a8 tylla fyrsta Arni Brandsson, -Arborg; £ra
V-.A+fa rr cfaorri f\7llrin npr
þetta og eflaust stærri fylkin hér.l bindi bókarinnar.
kostnaður við þetta er alin 150 j Þegar þess er gætt, að með
hverjum einum, sem skráður er,
fylgja upplýsingar um foreldra
hans og börn, ef einhver eru, þá
dali á dag eða $9.000 yfir þing-
ið, sem vanalega stendur yfir 2
mánuði. Það fæst keypt hjá fylk
isrita skrifstofunni, fyrir
'hvert hefti eða 3 dali á ári.
Nafnið á ritlingum þessum er
Hansard, hvort sem það verður
á þungtíðindum Manitoba eða
ekki. Á Bretlandi eru þingtíðind-
in enn þá, sem stjórnin prentar
nú sjálf. kölluð Hansard, þó það
nafn sé hvergi á þeim.
SKORTUR Á VELFERÐAR-
HEIMILUM
Það hefir orðið ljóst, aö erfitt
er fyrir sjúkrahús í Manitoba, að
sinna læknisþörf fylkisins síðan
heilbrigðis-vátryggingin kom í
gildi. Ástæðan er, áð miklu leyti
talin sú, aö svo mikið af eldra
fólki sækir sjúkrahúsin. Og
sumt af því er of hrumt til að
vera eftirlitslaust. Það sem gera
þarf til að bæta úr þessu og spít-
alarnir geti veitt öllum þá bráða
birgða hjálp, sem æskilegt er,
ætti, segir Dr. George Johnson,
heilbirgðismálaráðherra, að reisa
hér mikiÖ af hjúkrunarheimilum
fyrir hruma aldraðamnen. Það
hefin dregist mjög að gera
þetta af stjórn þessa fylkis. Sýn
ir spítalasókn hinna eldri nú
þetta.
Þjóðfélagið skuldar þessum
öldruðu, heilsubiluðum borgur-
um möguleika á að njóta lifsins,
ef hægt er.
VEIK UNDIRSTAÐA
Bustaður forsætisráðherra
Breta, Downing Street 10, er
vafalaust eitt frægasta hús í
heimi. Saga þess hefst i raun og
veru árið 1735 en Sir Robert Wal
pole, sem þá var flotamálaráð-
herra, flutti þar inn. Síðan hefur
þar verið miðdepill brezks stjórn
málalífiSb Húsið var byggt af
’bandarískum húsabraskara, Sir
George Downing, og mun ekki
hafa verið sterkbyggt í byrjun,
því að strax árið 1783 þurfti að
eyða aun.k. 11000 sterlingspund
um í viðgerðir á því, og óx mörg
um sú upphæð mjög í augum.
Nú er svo komið, að takmarka
hefur orðið tölu gesta, sem boðn
ir eru til forsætisráðherrans
hverju sinni, þar eð mörg gólf
hússins eru orðin svo veik, að
hættulegt er talið. Talið er, að
viðgerð muni að þessu sinni
kosta a.m.k. 400,000 sterlingsp.
Ekki er að efa, að mörgum vaxi
: Herdís Eiríkson. f Mikley: Gest-
ur Pálsson. Á Steep Rock og Ash
ern: frú Margrét Sigfússon. í
Riveton: Dr. Thompson. f Eriks
dale: Ólafur Hallson. í Lundar:
verður það augljóst, að hvertjKári Byron og Dan Lindair'f
bmdi veitir reyndar nokkra Baldur. Sigurður Anderson. í
fræðslu um mörg þúsund ein-
staklinga, sem komið hafa vestur
um haf, fæðzt hafa þar, lifað og
dáið, auk ættfræðilegra upplýs-
mga um forfeður þeirra á ís-
landi. Getur þetta því orðið mik-
ið heimildarrit er tímar líða, og
er unnt með þessu móti að bjarga
margvíslegum fróðleik um ævi
þess og örlög sem ella ihefði týnst
með öllu. Má því óhætt fullyrða,
að árangurinn af þessu starfi sé
þegar orðinn nokkur, og gæti
orðið merkilegri en menn grunar,
ef unnt reynist að halda þessu
verki áfram.
En til Iþess að svo megi verða,
eru það eindregin tilmæli okkar,
að Vestur íslendingar haldi á-
fram að svara bréfum okkar og
senda okkur æviskrár sínar og
myndir, þó að við hverfum nú
heim til íslands, og að þeir geri
það svo fljótt og vel, að undir-
búningur geti hafizt hið fyrsta
að prentun ritsins. Um útkomu
fyrsta bindisins fer alveg eftir
þvi, hversu greiðlega okkur
berst í hendur það efni, sem nú
vantar tií að fylla eitt bindi.
Komi stórum meira verður strax
hafizt handa um undirbúning
næsta bindis.
Eins og gefur að skilja, hefur
tímin ekki enzt okkur til að koma
einsi víða og heimsækja eins
marga og við vildum. Ferð okkar
var einkum farin í sumar til að
undirbúa söfnunarstarfið. Á svo
stuttum tíma er ekki hægt að
skrá marga og tilviljun ein hef-
ur ráðið mestu um, hverja við höf
um skráð. Helzt vildum við að
allt fólk af íslenzku bergi brotið
yrði æviskráð, en til þess þarf
mikinn hóp sjálfboðaliða. Fljót-
ast gengi þetta, ef hver og einn
skráði sjálfan sig. En til þess að
greiða fyrir verkinu, hafa marg-
ir ágætir menn hér vestan hafs
heitið því liðsinni sínu og má
leita til þeirra um aðstoð í þessu
efni, upplýsingar og eyðublöð,
sem marga ennþá vantar, en
helztu umboðsmenn okkar eru
eru þessir í Winnipeg: Davíð
Björnsson, frú María Björnsson,
séra Valdimar Eylands, séra Eric
Sigmar, Jón) Jónsson forseti
Fróns og stjórnarnefnd Þjóð-
ræknisfélagsins. í Selkirk: Einar
Magnússon. Á Gimli: Frú Krist-
sú upphæð í augum en það er fn Tihorsteinsson. Á Hnausum:
Glenboro: frú Guðrún Anderson.
f Leslie og Foam Lake: Páll Guð
mundsson. f Elfros: Rósmundur
Árnason. í Mozart Thor Ásgeirs
son. f Wynyard: Gísli Benedikts
son. í Cavalier: frú Guðrún Ax-
dal. Á Mountain: H. B. Grímson.
í Grand Forks: Dr. Richard Beck
f Minneapolis: Björn Björnson,
ræðismaður. *í Chicago: Árni .
Helgason ræðismaður. f New
York: Hannes Kristjánsson ræð-
ismaður. í Utah: John Y. Bearn-
son biskup. í Vancouver: Gunn-
björn Stefánsson. f Blaine: séra
Albert Kristjánsson. f Seattle:
Jón Magnússon.
Til allra þessara manna má
senda útfylltar æviskrár eða til
aðalritstjóra verksins á íslandi:
Séra Benjamíns Kristjánssonar
á Syðra Laugalandi.
Yirleitt getum við sagt, að
ckkur hefur þótt mjög anægju-
íegt að vinna að þessari æviskrán
ingu, og hefur hún mætt vax-
andi skilningi og velvild manna.
Treystum við því fastlega, að V.
íslendingar komi svo greiðlega
til samvinnu við okkur um þetta
verk, að fyrsta bindi skránna
geti komið út áður en langir tím
ar líða.
Kæru þjóðbræður í Vestur-
heimi! Réttið okkur nú fljótt
og vel hjálparhönd til að semja
rit, sem á að verða minnisvarði
yfir lif ykkar og starf, og geyma
skal minninguna um afrek ykkar
og örlög. Ef verkið verður ekki
unnið nú, verður það aldrei unn-
ið.
Að lokum þökkum við ykkur
öllum alúð ykkar og gestrisni,
mikla og margvíslega fyrir-
greiðslu, sem þið hafið látið okk
ur í té af rausn ykkar og höfð-
ingskap, sem okkur öllum verður
ógleymanleg. Óskum við ykkur
og niðjum ykkar góðrar giftu
um alla framtíð.
Árni Bjarnarson
Gerður Bjarnarson
Benjamín Kristjánsson
Steindór Steindórsson
Gísli Ólafsson
Mrs. Guðrún F. Guðmundsson
frá Mozart, Sask., er stödd í
heimsókn í bænum. Hún skrapp
norður til Lundar að finna forna
kunningja í gær.