Heimskringla - 24.09.1958, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WPG., 24. SEPT og 1. OKT. ’58
fEjtátttskrittjíla
(atofnue l»t)
Kcmur út á hverjum miðvikudegi
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
868 Arlinuton St. Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-G251
Verfl blaðúiu er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram
illar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
Öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Vildng Press Limited, 868 Arlington St., Winnipeg 3
Ritstjóri: STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 868 Arlington St. Winnipeg 3, Man.
HEIMSKRINCLA ii published by THE VIKING PRESS LIMITEÐ
and printed by VIKING PRINTERS
868 Arlington St, Winnipeg 3, Maa Canada Phone SPruce 4-6251
Authoriiad aa Second Clasa Mail—Poat Office DepL, Qttqwa
WPG., 24. SEPT og 1. OKT. ’58
GÓÐIR GESTIR KVEÐJA
íslendingarnir, sem hér hafa
verið við skráningu ævisagna V.-
íslendinga, lögðu 15. september
af stað heim.
Starfið gekk þeim að vonum,
þó erfitt væri, eins og alt frum-
starf er. Þeir söfnuðu nægu af
nöfnum til þess, að vonin er, að
fyrsta bindi æviskránna komi út
á næsta ári. Og njóti það vin-
sælda, verður brátt söfnun næsta
bindis hafin og svo koll af kolli.
Með þessari skráningu er
fysta sporið stigið í miklu sam-
starfi sem íslendingar eystra og
vestra eru að hefja og ráðgert er
að haldi áfram um nokkur ár.
Vegna þess að það hefir verið
minna á orði, en átt hefði að
vera og komi f slendinganna vest
ur kæmi mörgum á óvart, skal
hér athygli vakin að nýju á því,
er birt var í Heimskringlu um
það fyrir nokkru eða rétt áður
en skráninga höfundarnir komu
vestur. Var þar um að ræða til-
lögur, í 40 liðum um í hverju
samstarfið væri fólgið. Var höf-
undur þeirra Árni Biarnarson
bókaútgefandi á Akureyri, sem
nú er hér vestra, að sjá um ævi-
skráningar starfið, ásamt tveim-
ur öðrum mönnum, er hann fékk
i lið með sér, en þeir eru séra
Benjamín Kristjánsson og Stein-
dór skólastjóri Steindórsson,
báðir úr hópi«. pennafærustu
manna þjóðar vorrar. Auk þess
ágætur myndatökumaður, Gísli
Ólafsson, lögreglumaður. Reka
allir þessir starfið hér í sumar-
tríi sínu og taka ekkert fyrir
það, gera það blátt áfram mál-j
efnisins vegna, eins og á sér
stað um margt af því'bezta og
háleitasta, sem unnið er í nokkru
þjóðfélagi og sjaldan er viður-
kent sem vert er. En vegna þess
að þeir verða að taka upp störfj
sín í byrjun október, geta þeir!
ekki nema þessa rúmu tvo mán-j
uði dvalið ihér vestra.
í tillögum Árna Bjarnarsonar
um samstarf, er margs getið, eins
og 't.d. manna skifta við ýms störf
og einkum unglinga héðan til að
sækja þekkingu sína um ísland
heim. Ennfremur að efna til
verzlunar í Winnipeg með ís-
lenzkar vörur, byggingu sam-
komuhúss í Winnipeg, íslenzk-1
ra menningarstofnana sem þörf
er á og gagnkvæm heimboð. Þetta
er aðeins sýnishorn af þessum til
lögum. Verður því ekki neitað
að þær eru allar nauðsynlegar |
og framkvæmanlegar, þar sem
fjárframlög ekki taka fram fyr-
ir hendurnar.
Þetta eru hinar ágætustu frétt
ir fyrir Vestur-íslendinga. ÞeirJ
tímar eru nú framundan, að vest-J
urfarir eru að hverfa úr sög-
unni og þriðja og fjórða kyn-
slóð íslendinga þegar teknar við,
er í fylsta máta eru canadiskar.
Með þessu höfum vér á öll bönd
þjóðrækni skorið milli frænd-
anna hér og heima. Að heyra
því nú haldið fram, að svo þurfi
ekki að fara og að til séu enn
leiðir til að halda sambandinu, er
því furðufrétt, og góð. En hún
er fólgin í samstarfi fslendinga
eystra og vestra og af verkefnum
í þá átt sé engin þurð. Slíkt sam-
band gæti orðið órjúfandi, og
það er vilji allra íslendinga ef
þeir bara vissu það.
Það kom hér skýrt fram á
fundi sem þjóðræknisnefndin
skaut á í Jóns Bjarnasonarskóla
14. september til að kveðja gest-
ina, og ráðstafa því er gera þurfti
áður en þeir héldu heim. Þeir
voru ekki einungis látnir heyra,
að hér væri farið af stað með
citt af stærri verkefnum vorum
frá þjóðræknislegu sjónarmiði
skoðað, sem þakka bæri gestun-
um, heldur var sérstaklega bent
á og þakkað hið mikla óskráða
starf Árna Bjarnarsonar, er und-
irbjó málið heima, túlkaði það og
ávann því fulltingi stjórnarinn-!
ar heima—og þjóðræknisfélags
Vestur-fslendinga. Hann var!
þeirrar viðurkenningar einnig
veíður talinn að vera í raun réttri
“faðir” hugmyndarinnar og^
fyrsta framkvæmdaspors þessa
stórbrotna verks, þessarar fimmj
eða tíu ára áætlunar þjóðræknis-j
starfs vors á hinum örlagamikluj
cg ískyggilegu tímum þjóðrækni1
vorrar í Vesturheimi. Til fundarj
ins boðaði séra Philip M. Péturs-j
son, vara-forseti og þegar á fundj
inn kom, tjáði féhirðir Grettir
Joihannson, að allmikið fé væri
komið í sjóð til þessa starfs og
mæltu þessir með, að veita gest
unum fé, er með þyrfti. Var til-
laga frá Guðman Leví um það
samþykt og fögnuður látinn í
Ijós af vel hepnaðri byrjun starfs
ins. Hefir og verið lagt fram fé
til byrjunarstarfsins af stjórn fs
lands.
Þegar starfi fundarins var lok
ið bauð séra Philip Pétusson gesú
unum og fundarmönnum heim til'
kaffidrykkju, úr því ekki hefði
unnist tími til að halda gestun-
um veglega veizlu að skilnaði.
En heima hjá hinum góðu hjón-
um skorti hvorki veizlurétti né
ánægjulegt samtal við hina góðu
gesti.
Þeir lögðu af stað snemma1
mörguns sunnudagsins 15. sept.,
í bíl til Bandaríkjanna.
Til viðbótar þessu skal þess
hér minst, að Árni Bjarnarson
hefir haldið úti riti um þrjú ár
er hann nefnir Eddu, helgað sam'
starfi íslendinga austan hafs og'
vestan. Er síðasta bindi þessa
rits fult af greinum um þjóðern-;
ismál vor er mjög margir beztu
rithöfundar og málsmetandi|
menn rita og gera heftið að einu
hinu ágætasta þjóðræknis mál-
gagni. Áður gaf Árni út viku-
blað og kallaði Laugardagsblað-
ið; birtust ágætar greinar úr
sögu Vestur-fslendinga í því.
Starf þessa manns á því alt gott
skilið af Vestur-íslendingum.
hefir veitt frjálstrúarmálum.
Ekkert af starfi íslendinga hér
vestra, hefir meiri menningar-á-
hrif haft meðal þjóðar vorrar
heima en frjálstrúarstarfið. Það,
sem samvinnu eystra og vestra,
var steinn í vegi, var þröngsýni
kirkna og presta. En þegar frjáls
trúar stefnan héðan varð kunn—
bæði eystra og vestra og frjáls-
trúarkirkjan fékki þjóðkirkju
presta hingað, breyttist viðhorf-
ið og hefir margt sem menning-
ar- og þjóðlegt er, síðan tekið
niiklum þroska í skjóli þessa.
Þegar menningarsaga
vor verður skrifuð hér, að
óðru leyti en því, er uppstaln-
ingu á þeim er kastað hafa fram
vísu, mun frjálstrúarstarfið ekki
sitja á hakanum, eins og átt hefir
sér stað. Við skyldum ætla, að
svo væri ekki. En kirkjurnar ís-
ienzku vestan hafs, eru ásamt
blöðunum hneikslanlega ská-
gengnar, og þeir sem að þeim
hafa unnið, er á menningarleg
störf er hér minst.
En það er kanske bezt að svo
sé. Og þegar þetta hvorttveggja
er úr sögunni, birti hér yfir ís-
lenzkari menningu!
Heimskringlu þykir vænt um
að fá fréttir af íslendingum.
Þeir eru orðnir svo dreifðir, að
þeim finnst þeir ekki ihafa nógu
mikið samband við neina heild
þeirra að skrifa af þeim. En það
er ekki rétt. Bréf einstakra
manna verða að heild í blöðun-
um og margir eru höfundum
slíkra bréfa þakklátir.
Fyrir aðstoð einstakra manna
í þessu efni, væri Heimskringla
þakklát, og vinir höfundanna,
heima á ættjörðinni og hér.
í trausti góðs stuðnings við
Heimskringlu ýtir hún sjötug-
asta og þriðja árið úr vör.
VINARHÖND YFIR HAFIÐ
Eftir próf. Richard Beck
HEIMSKRINGA 72 ÁRA
Með næsta blaði, er kemur út
8. október, hefst 73 árgangur
Heimskringlu. Þó alt leiki nú
ekki í lyndi með útgáfu ís-
lenzkra blaða og nú sé farið að
harðna á dalnum, er samt gott
til þess að vita, að vinsæld henn-
cir hefir ekki farið hót rénandi,
við að hún viðurkendi í verki,
að tilhugsunin um úthald viku-
blaðs, sé í raun og veru orðin
eins fjarri og útgáfa dagblaðs.
Að kaupendur hafa viðurkent
þetta, er /hér meira öryggi fyrir
viðhaldi islenzkt blaðs, en bráð
um dauða þeirra.
Blaðið verður að efni til og
stefnum hið sama og áður. Eitt
mesta menningarstarf þess, hef-
ir verið stuðningur sá, er það
Eins og getið hefir verið um
í vestur-íslenzku vikublöðunum,
bæði í fréttagreinum og í gagn-
orðri umsögn Davíðs Björnsson-
ar ibóksala í Winnipeg, kom ný-
lega út á Akureyri, undir rit-
stjórn og á kostnað Árna Bjarnar
sonar bókaútgefanda, ársrit Edda
yfir 150 blaðsður að meginmáli í
stærðar broti og prýtt mörg
um myndum. Er ritið sérstaklega
tileinkað sameiginlegum málefn-
um fslendinga austan hafs og
vestan.
Með hinn ágæta tilgang þessa
rits í huga og einnig vegna þess
að mér skilst, að það hafi eigi
enn sem komið er náð mikilíi út-
breiðslu hér vestan hafsins, vil
eg á ný vekja athygli á því og
hvetja fólk til þess að kaupa það
og lesa. Ritið kostar aðeins 2.00
dollara, og er það ekki hátt verð
þegar litið er á stærð þess, og
þeim mun síður, þegar tekið er
tillit til efnis þess og þess mál-
efnis, sem útgáfa þess er helguð:
eflingu sambandsins og sam-
starfsins milli fslendinga yfir
hafið.
Þegar eg, að beiðni útgefanda,
skrifaði stutta grein fyrir ritið,
hafði eg aðeins við hendma bækl
ing hans Eflum samstarfið, með
ahyglisverðum tillögum hans um
það mál, ásamt með ágætum inn-
gangi Steingríms Steinþórsson-
ar fyrrv. forsætisráðherra, en
fyrrnefndar tillögur voru gerðar
að tilmælum hans. Á því stigi
málsins var mér þá eigi heldur
kunnugt um það, ihverjir aðrir for
vígismenn og menningarfrömuð
ir heimaþjóðarinnar yrði með í
ritinu, og gat því eigi í nafni
Þjóðrækinsfélagsins eða af eigin
bálfu vottað þeim maklega þökk
Vil eg nú gera þar á nokkura
bragarbót.
Ritið hefst á kveðjuávörpum
til vor Vestur-íslendinga frá
forseta íslands, hr. Ásgeir As-
geirssyni, og Hermanni Jónas-
syni forsætisráðherra, en síðan
fylgja inngangsorð og ofannefnd
ar tillögur Árna Bjarnarsonar, út
gefanda ritsins.
Biskupinn yfir íslandi, far. Ás-
VINNUSOKKUM
BETUR
Þér getið íengið hvaða
stærð og þykt, sem vera
vill, og óþrjótandi úrval
af PENMANS vinnusokk-
um. Það stendur á sama
hvað þér veljið, þér fáið
ávalt beztu vöruna á sann
gjarnasta og bczta verði.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-10-4
mundur Guðmundsson, ritar um
samstarf að kristindómsmálum,
en ávörp og greinar birta hér,
auk Steingríms Steinþórssonar,
þeir Ólafur Thors, fyrrv. forsæt-
isráðherra, Gylfi Þ. Gíslason
menntamálaráðherra, Jónas Jóns
son fyrrv. dómsmálaráðherra,
Vilhjálmur Þór fyrrv utanríkis-
ráðherra, Bjarni Benediktsson
fyrrv. utanríkisráðherra, Thor
Thors sendiherra, Helgi Elíasson
fræðslumálastjóri, Jónas Þor-
bergsson fyrrv. útvarpsstjóri,
Vilhjálmur Þ. Gíslason útvarps-
stjóri, Guðmundur Vilhjálmsson
forstjóri Eimskipafélags fslands,
Erlendur Einarsson forstjóri ís
lenzka Samvinnufélags, Gunnar
Thoroddsen borgarstjóri, Hákon
Bjarnason skógræktarstjóri, auk
margra annarra kunnra ágætis-
manna beggja megin hafsins, en
þó flestir austan álanna; um
nöfh þeirra verð eg að láta mér
nægja að vitna til fyrrnefndrar
umsagnar Davíðs Björnssonar,
þar sem taldir eru upp allir þeir
er eiga greinar í ritinu. Eru í
hópnum margir, sem dvalið hafa
meðal vor íslendinga vestan hafs
eða heimsótt oss, og því kunnir
oss persónulega, en hinir af af-
spurn, svo hátt hefir þá borið í
íslenzku menningarlífi.
Að vonum koma fram í grein-
um þessum mismunandi sjónar-
mið og þar er snúið upp mörg-
um flötum á viðfangsefninu, sam
vinnumálunum milli íslendinga
yfir hið breiða haf, og eykur það
á litbrigði ritsins og gíldi þess.
En allar eiga greinar sammerkt
um það, að þær eru af hálfu hinna
mörgu og merku landa vorra, sem
þar eiga hlut að máli, þrungnar
djúpum og einlægum góðhug í
garð vor Vestur-íslendinga »og
vakandi áhuga á því, að samband
ið milli vor og heimaþjóðarinnar
megi verða sem traustast og var-
anlegast. í greinum þessum koma
einnig fram mjög eftirtekarverð-
ar tillögur í þá átt að efla sam-
starfið. Er vonandi, að þær, á-
samt með tillögum Árna Bjarnar-
sonar, sem eðlilega fara um
margt í sömu átt, beri að ein-
hverju leyti tilætlaðan árangur
í “raunhæfu samstarfi”, eins og
Thor Thors sendiherra orðar það
heppilega í grein sinni í ritinu.
En hvað, sem því líður, má
ekki minna vera en að vér ís-
lendingar vestan hafsins sýnum
það bæði í orði og verki eftir
mætti, að vér kunnum að meta
þann mikla góðhug í vorn garð
og áhugann á málefnum vorum,
sem fram kemur í útgáfu þessa
rits og innihaldi þess. Sá hugur
lýsir sér fagurlega í þessum máls
greinum úr prýðilegu ávarpi Ás-
geirs Ásgeirssonar, forseta ís-
lands:
“Fjörðurinn á milli frænda
var lengi fullbreiður til kynnis-
fara, en nú eru mikil umskifti
crðin, og vart lengra í tíma að
brúa þeta mikla rúm, en áður
tók að fara milli Reykjavíkur
og Skáholts. Þessar nýju aðstæð-
ur ættum vér að notfæra til fulls.
Fámenn þjóð má ekki við því að
missa neitt sinna barna. Þó sum-
ir þræðirnir kubbist, má hinn
vígði þáttur ætternis og menn-
ingar ekki slitna.
Eg hefi trú á því, að það hafi
nokkurt gildi fyrir niðja íslands
í framandi löndum, að varðveita
menningartengslin við feðranna
Frón. Svo reyndist risafuru
Klettaf jallanna, Stepháni G.
Stephánssyni. Hann skaut rotum
sinum víða, en hin forna, safa-
mikla rót íslands þúsund ara
menningar, varð honum drýgst
til aðfanga. Stephan G. galt ríf-
lega fósturlaunin fyrir sjálfan
sig, og raunar nokkurn skerf fyr
ir alla, sem fluttust af landinu.
Það er óskandi að veggur fram-
andi tungu hækki ekki svo, að
ekki sjái skygn hugur yfir á milli
landa. En hitt er eðlilegt, að
næsta stórskáld, sem upp rís af
íslenzkum stofni vestan hafs,
flytji sitt erindi á því máli, sem
gengur nm alla vesturálfu. Ma
þá viðri veröld skiljast, að hin
vígða taug hefir haldið.”
Með umræddu riti er oss Vest-
ur-íslendingum rétt sterk og hlý
vinarhönd yfir hafið. Mætti hand
tak vort á mót vera sem sambæri-
legast.
Þeir sem vilja kaupa ritið geta
pantað það frá Davíð Björnsson
bóksala, 763 Banning St., Win-
nipeg, Man.
UM NASSER
(Úr Tímanum)
Fyrir sex árum síðan var Gam-
al Abdul Nasser óþekktur liðs-
foringi í egypzka hernum. í dag
er það hann sem leikur sér að
stórveldunum líkt og köttur að
mús. Tvö skammbyssuskot hafa
haft mikil áhrif á feril Nassers,
annað hæfði, en hitt ekki. Það
fyrra fékk hann í ennið er hann
tók þátt í götu óeirðum, sem
stefnt var gegn Bretum, og örið,
sem það skildi eftir í hugarfari
hans, er dýpra en það sem hann
ber á enninu! Tilraun var gerð
til að ráða Nasser af dögum 1954,
en þá skau trúarofstækismaður
á hann, en skotið geigaði.
Nasser fæddist árið 1918 í smá-
bæ einum í Norður-Egyptar-
landi. Faðir hans var skrifstofu-
maður á pósthúsinu þar og með
því að spara saman hvern eyri
tókst honum að kosta Nasser til
náms í Kairó.
Sem ungling dreymdi Nasser
stöðugt um að verða liðsforingi
í hernum, en þegar umsókn hans
varðandi inntöku í liðsiori«gjá-
skóla var hafnað, hóf Gamal Nass
er að lesa lög við háskólann í
Kairó. Seinna fékk hann inn-
göngu í skólann og gerðist liðs-
foringi, síðan hershöðingi og
loks forseti.
Á háskólaárum sínum lét Nass
er stjórnmál mjög til sín taka,
og varla kom það fyrir að uppþot
yrðu gegn Bretum að Nasser
væri ekki potturinn og pannan
í öllu saman.
í faernum kynntist Nasser flest
um þeirra manna sem seinna urðu
helztu aðstoðarmenn hans í blíðu
og stríðu, svo sem Mofaieddin
innanríkisráðherra og Abdul
Amer hermálaráðherra. Israels-
styrjöldin gaf byltingarhugmynd
um Nassers byr undir báða
vængi. og þar gat hann sér góðan
orðstír á vígvöllunum en.
■ s F A S T
W H E N V O U
CALL BY NUMBER
USE LONG DISTANCE OFTEN-THE RATES
ARE LOWER THAN YOU THINK
MANITOBA TELEPHONESYSTEM