Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.12.1887, Side 1

Nr. G.
1 í Í 11 11.
©J
II.
a r;j
IsaSrfti, 81. dcsemlx’r 1887.
Gaman er að börnunum!!
En pö er ekki allt búið enn. Hr. Hjalta-
lín, sem 1886 óskaði svo innilega breyt-
inga á stjórnarskránni, hann greiddi i sum-
ar atkvæði gegn pví, að stjórnarskrármálið
gengi til annarar umræðu.
Gaman væri, ef hr. Hjaltalín við tima
og tækifæri vildi skýra almenningi frá,
hvort Akureyrarjátningin er enn í gildi.
En kann að vera, að pað dragist, og á
meðan viljum ver benda alpýðu á snúning
hr. Hjaltalíns í stjörnarskipunarmálinu,
sem eitt hið undursamlegasta kraptaverk
hinnar æðri pekkingar á Islandi.
8KÓLASTJÓRI JÓN A. HJALTALlN
og
HIN ÆÐRI |>EKKiNG.
—o—
|>að var á kjörfundi Eyfirðinga að Ak-
nreyri 5. júní 1886, að ný stjarna rann
upp á hinuin politiska himni íslands.
þingmannsefnið Jón A. Hjaltalin sté j
fram fyrir kjósendur í Eyjafirði og nsaelti
fram sína politisku trúarjátningu.
J>essa játningu, sem kenna mætti við
staðinn, og kalla Akureyrarjátningu, let
Jón Hjaltalín síðan prenta í VII. árgangi
„Fróðá“ 9. tbl., svo að bæði bornar og
óbornar kýnslóðir gæti á Öllum tímum aus-
ið af pessum vizkubrunni.
En enginn er spámaður í sínu eigin
landi.
A Eyfirðinga hafði ræða hr. Hjaltalíns
eigi hin eptiræsktu áhrif; en nú er hún
samt orðin allra mesta gersemi, ómissandi
fvrir alla pá, sem „studera“ vilja sögu
íiinnar „æðri pekkingar“ á Islandi á nítj-
ándu öld.
A kjörfundinum kom hr. Hjaltalín fram
sem einlægur vinur stjórnarskrárbreytinga.
J>að voru að eins einstöku agnúar á, fruin-
varpi alpingis 1885, er hann fetti fingur í.
Sérstaklega póiti honum frumvarpið fara
of skammt, eigi Teita næga tryggingu gegn
ia gjö.ræði af hálf^ innlendrar stjórnar. 5.
júní fórust honum pannig orð:
„Eigum vér pá að ónýta pað verk, sem
pingmenri gerðu í fyrra? pví svara eg
i«eð nei. En vér eigum að lagfæra pað
með pví að burtnema pau sker, sem
stjórnin einkum og sér í lagi bneixlaðist
*. En pó er hitt engu síður áríðandi
að setja inn i frumvarpið pær ákvarðanir,
sem löng reynsla hefir sýnt örugga vörn
móti öllu stjórnargjörræði, og pað eru
fullkomin fjárráð og afnám heimildarinn-
ar til að gera bráðabirgðarlög. þetta
liefir réynzt hinn einfaldasti og öflugasti
liemill á liverja stjórn . . . J>að getur
gjört alla stjörn ómögulegameð (
pví að neita um ö 11 fjárframlög, j
og pá*má stjórnin til að láta j
4i udan. Jþetta er atriði. sem er vert j
að berjast fyrir, kjósendnr góðir. . . .
Jþetta atriði er pess rert, að pað verði
pjóðvilji. Ver ði p e11 a yfirlýstur
pjóðvi 1 ji, pá kemur aldrei sú
stund, aðvér purfuin að breyta
honum“. . . .
Svona fórust hr. Hjaltalín orð á kjör-
fundi Eyfirðinga 1886, og til pess að eng-
J inn skyldi vera í vafa um, að meining
fylgdi rnáli, tók hann sér í munn orð Sig-
hvats skálds: „Tveim skjöldum lék eg
aldrei“.
En árið 1887 rekum vér oss á pennan
sama hr. Hjaltalin suður í Reykjavík sem
konungkjörinn pingmann, og pá er komið
annað hljöð f strokkinn.
Eins og kunnugt er, gengu aðalbreyting-
ar pær, er neðri deild alpingis sampykkti
í sumar á stjórnarskrárfrumvarpinu frá
1885, einmitt í pá átt, að setja „örugga
vörn móti öllu stjórnargjörræði11. Jþannig
bætti neðri deild aptan við 33. gr. frum-
varpsins frá 1885: „Enga skatta og tolla
má lieimta fyr en fjárlög fyrir pað tíma-
bil eru sampykkt af alpingi og staðfest af
konungi“; og til pess að bráðabirgðarlög
yröi síöur vanbrúkuð, var bætt aptan við
17. gr.: ■ „enaa falla pau úr gildi, nema
næsta alpingi á eptir sampykki pau“.
Hér er pví einmitt Akureyrarjátningunni
fylgt orði til orðs.
En hvað verður um kínniföðurinn. hi rra
skólastjóra Jón Hjaltalin?
Hann varð einn hinna útvöldu, er efri
deild setti í nefrid til að íhuga stjórnar-
skrármálið, og í nefndarálitinu finnur liann
pað einna lielzt að stjórnarskrárfrumvarp-
inu, að „viðaukinn um, að enga skatta og
tolla megi innheimta, fyr en fjárlög fyrir
pað tímabil eru sampykkt af alpingi. og
haia öðlazt staðfestingu, sé svo lagaður,
að liann gæti stöðvað alla h'gmæta heimtu
og pá einnig lögmæta greiðslu á landsfé,
og pannig ofurselt landsstjórnina einveldi
alþingis“. Og pó sagði hr. Hjaltalin ein-
j in'*J árinu áður, að „petta atriði væri pess '
; vert að verða þjóðvilji“, og að „aldrei |
j kænii sú stund. að frá honum þyrfti að i
\ brevta“.
ISLANDSRAÐHERRANN
og
ISLENZKU STULKURNAR.
—o—
Er pað ekki næsta undarleg tilviljun með
hans excellence Islaudsráðherrann ?
J>arna skal pað ekki skeika, að skamm-
degið verði elcki fyrir valinu, pá sjaldan
liann eitthvað parf að ávarpa íslenzku
stúlkurnar.
Rétt eins og hans excellence ætti pá
ekkert ljösvant að vinna.
I fyrra var pað 4. des., að liann laum-
aði að þeim litilræðinu, pessari tilskipus
I um skölagönguréttinn, sem J>jóðviljinn leyfði
sér að pakka honum fyrir í ll.tbl. fyrsta
árgangs.
í ár hefir hann verið ofurlítið* bráðlát-
ari, eins og öll von var á, úr þvi fyrsta
viðkynningin var komin á. 7. nóv. er hann
kominn á kreik, og pægist aptur íslenzku
| stúlkunum með annari auglýsingu.
Jþessi auglýsing er nákvæmari útskýring
á auglýsingunni frá í fyrra, og aðalinntak-
ið er þetta:
„Konum er heimilt að njóta kennslu á
prestaskólanum í öllum peim námsgrein-
um, sem par eru kenndar, sbr. bráða-
birgðarreglugjörð fyrir skólann 30. júlí
1850, 2. gr., nema i prédikunarfræði,
| kennimannlegri guðfræði og kirkju-
í rétti“.
Og enn fremur er lir. Nellemann svo