Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 12.11.1888, Page 3

Nr. 1.
jþJÖÐVILJINN,
3
landi moð inngangi eptir Ögmund Sig
urðsson. Grein pessi er iitdrúttur úr
ritgjiúð eptir norska kennslukonu, A. Rog-
stad, sem staðið hefir í tímaritinu „Vor
Ungdom“, en í innganginum skýrir liöf.
frá ]>ví. hvernig alpýðumenntunarmálinu
liefir smámsaman pokað áfram erlendis, og
hve skamint vér erum par enn á vegkomn-
ir. G-óða kennaraskóla' telur hann aðal-
skiljTðið fyrir happasælli skipun alpýðu-
mcnntunarmálsins, og ætlár að eigi mýndi
illa til fallið að taka kennaraskólana á
Finnlandi til fyrirmyndar, par sem par er
að mörgu ápelckt ástand og á íslandi.
III. Fáein atriði um meðferð
ungharna eptir dr. med. J. Jönasson.
Höf. leggur mikla áherzlu á pað, að brjósta-
mjólkin sé hin hollasta og eðlilegasta fæða
fyrir barnið. og pað sé pví hin helgasta
skyjda hvetrar móður að hafa baru sitt á
brjósti, nema eiidiver sérstök atvik séu pví
til táliuunar. þt'gar bih n eru eigi á brjósti,
skal flóa mjólkiná, pvi að við pað eyðast
öll sóttarefni, sem mjólkin kann að liafa
dregið í sig. Til pess .að ..barnið liafi góð
not af fæðunni parf áð gefa. pyí á vissum
tímum og með vissu millibili, gæta hins
mesta hreinlætis með pelann. Dúsu má
alls eigi láta börn luifa, pví að innihald
hennar súrnar fljótt, og liíettir börnunum
]>á við að fá munnskóf. Engan mjölmat
má goía barni fyr en pað er orðið 3 mán-
a.ða gamalt. b fir höfuð brýnir höf. pað
fyrir mönnuni að fara sem samvízkusam-
legast með ungbörnin, . pví undir ineðferð-
inni á peim er pað að mestu komið, livern-
ig heilsa peirra verður á fullorðinsárunum.
.(Framh. síðar).
+
Jón bókavörður Árnas’on varfædd-
ur að Hoti á Skagaströnd 17. ágúst 1819.
haðir lians var Árni prestur Illugason;
bróðir Uluga pessa var liinn alkunni Bjarni
sýslumaður Halldórsson á |>ingeyrum. J»eg-
ar Jón var á 7. ári missti liann föðursinn,
<>g ólst síðan npp hjá móður sinni, unz
bann var 11 ára, en pá var lionum komið
som Uttadrengi til séra Magnusar Árna-
sonar á Steinnesi; hjá séra Magnúsi lærði
.lón kristindóm, bóklestur og skrij>t. Á
14. árinu fluttist Jón Árnason suður til
séi'.T fjói'ðar hálfhröður síns, sein var mið-
konubrtrn séra Arna; 1>jó séra pörður pá
rtð Skarði í Landinanitalireppi í limgár-
vallasýslu, cn síðar varð liann prestur að
Mosfclli. Hjá séra J>órði var Jón í 3 ár, |
og var pá tií sjóróðra í Grindavík og Ivefla- |
vík í 2 vetur á 16. og 17. árinu. Tók
hann siðan að brjótast í pví að afla sér
skólamenntunar, lærði priggja mánaða tíma
undir skóla lijá séra Ásmundi í Odda,
fekk Bessastaðáskóla og útskrifaðist paðan
1843. Gerðist hanri síðan harnakennari
hjá dr. Sveinbirni Egilssyni til dauða hans
1852 og síðan lijá ekkjunni til 1855; jiifn- j
framt hafði hann ýmsum öðrum störfum j
að gegnn; liann liafði tímakennslu við lat- j
ínuskólann 1849—52 og 1854—55 (kenndi
dönsku, pýzku og grísku). Lnndsbókasafn-
inu veitti hann forstöðu frá 1848 til 1887;
ásamt Sigurði málara var hann frumkviið-
ull að stofnun forngripasafnsins og var
umsjónarmaðúr pcss í mörg ár. J>onna
síðiist nefiula starfa, eins og lfka' forstöðu
hindsbókasafrisins fríiip að 1882, liafði hann
á liendi launahmst, og er petta pví éptir-
tektaverðara, sem aldarandinn er nú orð-
inn Sá, að lieimta gífurleg laun fyrir livert
viðvilc, sem gert ér i págu hins opinbcra,
—■ 1856 varð Jýn Arnason amanuensis
hjá Helga biskup Tliordersen og gegndi
biskupsskrifarastöiTum til 1867, er liann
varð umsjónarmaður víð latínuskólann. Uin-
sjónaraieimskuna liafði hann á hendi til
1879, og geta allir, sem pá vorn í sköla,
borið um pað. með hvílfkri lipurð og sam-
vizkusemi hann stóð í pcssari vandasömu
stöðu, enda skipti fljótt um, er liann fór
frá,
En pað eru eigi pessi margvíslegu
störf, er lialda munu nafni Jóns Árnason-
ar á lopti um ókomnar aldir. svo að hans
verður jafnan minnzt meðal fturmenna
Islands, heldur hið merkilega pjóðsögusafn
hans, pvi að, eins og skáldið segir í graf-
skript eptir hann:
„Hann vakti pað upp sem áður svaf
og álfar og vættir sungu,
liann fann okkar týnda töfrastaf
og tengdi við blómin ungu,
og okkar hann víða flutti frægð
á framandi pjóða tungu“.
Snemiria hafði Jón Árnason yiuli af
hinum einkennilegu pjöðsögum vorum, og
ásetti sér pví að saffta peim saman, svo
að pessi dýrmæti fjársjóður eigi skyldi
glatast, heldur verða ungum og gömlum
til ánægju og fróðleiks. —|>egar liinn á-
gæti íslandsvinur dr. Mnurer ferðnðist liér
um land 1858. kynntist liann Jóni Arna-
syni og livatti hanu til að halda safni sinu
áfram; ásamt Magnúsi Grímssyni gaf Jón
Arnason pá út nokkur ætintýri; en lianu
lét eigi par við lenda, lieldur vann liann
að safni sínu með ópreytandi elju. og átti
bréfaviðskipti við menn um'land allt; en
með pví að hann var bundin við skrifstofu-
störf allan daginn, varð liann að nota næt-
urnar tii að viima að pjóðsögusafnimi;
fyrsta bindi pjóðsögusafnsins kom út 1862.
En lieilsa Jóns poldi eigi alla pá á-
reynslu, er liann lagði á sig; hann sýktist
hsettulega af taugaveiki, og lá í 3 mánuði
dauðvona. Eu undir eins og hann var
kominn á kreik. tók hann aptur til óspilltra
málanna, og hafði lokið við annað bindið
af pjóðsögunum um nýjár 18^3. Heilsu
sina fekk Jón fyrsi aptur. er liann um surii-
arið ferðaðist til Eiiglands og Skotlands í
kynnisför til vinar hans, er hafði boðið hon-
um lieim; tók liann pá upp fastbundinn
lifnaðarliátt, ér liáiin aldfei bfá út' af.
| meðan hann var á fótum. Reykvíkingar
og aðrir par umhverfis munu panriigmuna,
að eigi kom sá dagúr, hvernig sem viðraði,
að Jón Árnason gengi ekki snemma morg-
uns fram á Yalhús eða éitthvað annað.
J>að er óhætt að Vullyrða, að á pess-
ari öld liafi íslenzkar pjóðsögur öðrum rit-
um fremur, vakið eptirtokt útlendiriga á
hinni gömlu íslenzku sagnapjóð og getið
oss orðstýr. Jnóðsögurnar lmfa komið út
á ensku í skrautútgáfu með myndum, pær
hafa verið útlágðar á pýzku, tvær útgáfur
af peim eru á dönsku, og nokkuð af peim
hefir verið íitlagt á frönsku og norsku;
hvívetna Iiefir verið lokið á pær maklegu
lofsorði.
Auk pessa hafði Jön Árnason ýms
ritsmíði með höndum. Hann gaf út rit
Sveinbjarnar Egilssonar og skrifaði æfisögu
hans; hann skráði og Karla-Magnúsarsögu
og Lutherssögu. Hann safnaði og pulum,
gátum, leikjum og mesta urmul af íslenzk-
um pjóðkvæðum; liandritið af kvæðásafni
hans. sem er í miirgum bindum, er geymt
í landsbókasafninu; í handriti liefir hann
og látið ýmislegt eptir sig er snertir sögu
lands vors.
Eu hvernig liefir ísland farið með
penna sinn son?
Opt hefir oss, og pví miður eigi að
ástæðulausu, verið borið pað á brýn. að
vér kunnuiri eigi að meta pá fáu m e n n,
er vér eigum. pó að lítt skorti fé til að
launa ýms óparfa embætti.
()g einnig livað Jón heitinn Árnason
snertir megum vér taka oss i munn urð