Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.10.1889, Qupperneq 2

14
fjJÖÐVIL.TINN.
Nr. 4,
Og stjórnin, ætli hún verði Ijúfari en
áður, að liðka tíl við oss í stjórnarskrár-
juálinu, þegar hún liefir í höndununi svart
íí hvítu, að þig og „miðlunarmennina“ get-
ur hún, nær sem vera vill, leitt til sátta
og sstmkomulágs fyrir gott kaup?
„Málamiðlunin11 yðar er þvi of fljótt
frarn komin, af þvi að tilfinningin um rétt-
mæti og nauðsyn krafa vorra virðist enn
okki vera svo rik orðin, að þér getið greint
kjarnann frá slcelinni; og hún er skaðleg
fyrir framgang málsins, sif þvi sið hún bæði
getur dregið úr áliuga almennings, og gef-
ur stjnrninni og öðrum mótstöðumönnum
málsins kærkomna ástseðu til að gamna
sér yfir allri endileysunni.
VI.
Pe gar að því kemur, sem vonandi ekki
á mjög langt i land, að íslendingar verði
svo samhuga og styrkir í stjórnarskrármál-
inu, að þeir hugsi að gera ssett — en ekki
að seinja um uppgjöf —, þá roá því ekki
gleymn, að hverskonar stjórnarskrárbreyt-
ing er í sjálfu sér næsta þýðingarlítil fyrir
þjóðina, nema lmn feli algjörða „princip“-
cða stefnubreyting í skauti sér.
Til þess að skýra þetta, skal eg með
sem fæstum orðum benda á, hvað að er,
enda þótt það sé öllum ljóst.
Martröðin, sem þjáir þessa þjóð, hún or
einmitt í þvi fólgin, að oss er stjórnað,
ckki eptir því, er vorar e i g i n þarfir út-
licimta, heldur eptir erlendum kreddura og
ímyndaðri ótlendri nauðsyn.
Stjórnendurnir, útlendir og innlendir, hafa
vorið oss valdir með séistöku tilliti til
þessa ætlunarverks; traust landsmanna
hefir eigi lypt þeiin í hin háu sætin, enda
liafa þeir optast haft eitthvað annað sér
til ágætis, en umhyggju og rækt til ís-
lands.
Meistaralega hefir þeim mörgum tekizt
að a*fa hér allskonar skriffinnsku. og inn-
lciða danska smámunasemi; en að öðru
lnyti virðast einbættaveitingarnar vera sá
Haal, er þeir hringsnúast i kring um, og j
ærast af alla sína daga.
Eptir að alþingi var endurreist hefir
Danafylgi æðstu embættismannanna ætlað
úr liófi að keyra; fyrir aldamótin síðustu,
þá var þó enn svo mikið táp í embættis-
stéttinni íslenzku, að þeir Stefán amtmað-
ur þórarinsson og Magnús conferenzráð
Stephensen höfðu hug á að gangast fyrir
hinni „ahnennu bænarskrá Islendinga“ um
verzlunarmálið. þó að þar væri að koma
við hjartarætur dönsku stjórnarinnar; en
---j.nú er öldin önnur, öll af dyggðum
snauð“.
Til umbreytingar þarf nú að koma sú
tíð. að vilji og hagsmuriir íslendinga verði
ráðandi í stjórn landsins; i stað þess að
nú er sá aldarandinn, að það sé sárfinast
að skoða málefni íslands með Kaupmanna-
hafnar-gleraugum, ætti stefnan að breytast
í þá átt, að hver stjórnandinn kysi lielzt
að roisa sér varanlegan minnisvarða með
því, að fá afrekað sem mest gott og gagn-
legt fyrir þjóðfélagið.
Með öðrum orðum, stjórnarskrárbreyt-
ingin þarf að verða deyðandi rothögg fyrir
alla hræsnina og allt liið rotna, sem ríkir
í hinu opinbera þjóðlífi voru, og jafnframt
frjóvgandi kvistur, sem nýtt og sannara
þjóðlíf sprettur upp af.
Eg liefði getað skilið það sættaboð af
hendi yðar „miðlunarmannanna“, að þér
hefðuð fylgt fram kröfunni um alinnlenda
stjórn, en verið þá lieldur vægari að því
er ábyrgðarkröfuna snertir, og samþykkt
apturhaldssama efri deild í áþekka átt og
efri deildar fruinvarpið fer íram á.
Eg hefði kannske einnig getað skilið, að
þér hefðuð unnið það til sætta, að ganga
að ákvæðum efri deildar frumvarpsins um
verksv'ið hinnar erlendu og innlendu stjórn-
ar, e f þér hefðuð þá jafnframt sett inn-
lendan þjóðkjörinn dómstól til höíuðs stjórn-
inni, og svo vel hefði verið um hniitana
búið. að nokkurn veginn vissa væri fyrir
því, að alþingi gæti tekið í taumana, er
stjórnin bryti nauðsyn vora.
En þegar þér hopið undan í hvívetna,
þá get eg ómögnlega verið með, hve sátt-
fús sem eg viLvera,
VII.
Eptir þri, sern '• undr.n er gengið, má
þér vera farið að renna það í grun, að eg
myndi lítt hlynna að þannig lagaðri „mála-
miðlun“, sem kom fram á þinginu i sumar,
ef eg mætti einhverju um ráða.
Gerir og litið, þó að einhverjir gungt
undan, ef málstaðurinn yðar er sro góður,
sem nefndarálitið yðar lætur í veðri vaka.
Atlar gyllingarnar í nefndarálitinu, og
það hve mjög þér dragið dujur á hinav
;
dökku hliðar, eigna eg þvi, að „hverjum
þykir sinn fugl fugur“; en þá var og rétt
að bonda á þær fjaðrirnar, sem eptir höfðu
orðið, svo að auðveldara yrði að dæma uui
ungánn yðar i heild sitini.
Að endingu að eins það, að eg efa auð-
vitað engan veginn, nð þér og öðruin liaii
gengið gott til þessarar „málimiðlunar11;-
en „góð méining enga gerir stoð“, sagði
séra Hallgi íinur sálugi Fétursson, ogsjálf-
ur hefirðn brýnt það rækilega fyrir mér
og öðrum*, að „miskunn sem heitir skálka-
skjól“ eigi ekki að ráða, þegar um „rétt
og frelsi“ ræðir, og vona eg. að þau um-
mæli þín hafi fallið í svo góða jörð, að
þjóð vor cigi taki þegjandi yðar þrefóldu,
uppgjöf í baráttunni fyrir „frelsi og rétti“.
*) Andvari 1888: „Frelsi og réttur*'.
HRAFNKELL PREYSQOl) 1
EPTIR YÍG EINARS.
Vér iðrumst þess opt, að vér mælurn o;f
of mikið af tökum, [margt,
og eruru of fljótir að álykta djarft
að öreyndum sökum.
Vér iðruðumst sjaldnar ef gættum vor
og geipuðum minna, [gjör
ef skjótræðis-heitorð né hégóma-svör
oi heyrðumst að inna.
Að virða sín orð og að halda sín heit
manns helgust er skylda,
en tala það citt, seni ineð vissu hanu veit
er vert þess að gilda.
Eg heit strongdi forðum að fella hvern þanm
sem Freyfaxa riði;
því hlaut eg að vega minn heimilismann.
]>ótt hugraun mér sviði.
Eg vo mnrgan áður, og við mér ei brá
það verkið að gera;