Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.12.1889, Blaðsíða 2

2
pætti gaman að heyra álit pitt um pað.
Mér pykja ákvæðin í frumvarpinu frá i
sumar margfallt betri og skal eg ef pú
gefur tilefni til pess, gjarnsamlega skýra
nákvæmar frá pví, Núer eg hræddur um,
að eg verði of langorður, svo að egsleppi
pví að sinni.
J>á pykir pér pað aðfinningarvert við
frumvarpið, að ekki er i pví afnumið dóms-
vald hæstaréttar í islenzkum málum, en
fyrst og fremst er ekki heppilegt vegna
stöðulaganna. að gera nein ákvæði um petta
í stjórnarskrárlögum, og svo er frumvarp-
ið að pessu alveg samkvæmt frumvörpum
frá undanfarandi pingum, svo að hér eiga
engar aðfinningar heima.
|>að, sem pú segir um framkvæmdar-
valdið er mér ómögulegt að skilja. |>ú
segir að í 6. gr. frumvarpsins sé ákveðið:
,,að konungur geti látið jarlinn í nafni sínu
og umboði framkvæma æðsta vald í hin-
um sérstaklegu málefnum landsins11 að und-
anteknum embættaveitingum, náðunarvaldí
og leyfisveitinguin11 en petta er einmitt öf-
ugt, pví að eptir orðum frumvarpsins verð-
ur konungur að láta jarlinn hafa á liendi
frainkvæmdarvaldið*, nema embættaveiting-
ar. leyfisveitingar og náðunarvald, en um
embættaveitingar og leyfisveitingar er skýrt
tekið fram, að konungur geti falið jarli
petta vald. Eg hélt, að pað myndi vera
cinhver prentvilla í pessu hjá pér, en pað
getur ekki verið, pví að pú bætir við peirri
spurningu, hvort konungur geti eigi ,,í lík-
an máta“ falið landshöfðingja á hendur
framkvæmdarvaldið. En pað er auðsætt,
að slíkt er ómögulegt. Eptir núgildandi
stjórnarskrá getur landshöfðinginn ekki haft
neina ábyrgð gagnvart pinginu; hann hefir
Valdið að eins á ábyrgð ráðgjafans fyrir
Island, og petta gerir svo mikinn muu, að
pað er ómögulegt uð bera frumvarpið pann-
ig saman við núgildandi stjórnarskrá, pví
að eptir frumvarpinu eigum vér að fá inn-
lenda stjórn með ábyrgð fyrir alpingi.
Annars parf elcki að eyða neinum orðum
um petta atriði, pví að pað var að eins
fyrir mótstöðu minni ldutans, að ekki var
beinlínis ákveðið, að allt framkvæmdarvald-
*) J>etta er alveg rangt hjá hr. P. Br.;
orðin í 6. gr. frtunvarpsins eru skýr:
„konungur g e t u r látið jarlinn í nafni
sínu og umboði framkvæiua hið æðsta
vald“, og pað er sitt hvað að geta
gert eitthvað eða v e r ð a að gera pað.
Erv. inniheldur með öðrurn orðum enga
tryggingu fyrir pví, að framkvæmdar-
valdið verði eptir fruinvarpinu nokkru
innlendara, en nú er, eins og Sk. Th.
liefir sýnt fram á; og ákvæðin í 2. gr.
stj.skr. 5. jan. 1874: „Hið æðsta vald
á Islandi innan lands .... skal feng-
ið í hendur landshöfðingja11. eru eptir
bókstafnum — ekki eptir framkvæmd-
inni — öllu ákveðnari. en frumvarpið.
JRitstj.
ið skyldi fara fram með ráði og sampykki
hinna innlendu ráðgjafa, og tel eg vafa-
laust, að samkoinulag náist um petta atriði
á næsta pingi. Eg get ekki ímvndað mér
annað, en að pað liafi verið af misskiln-
ingi hjá Sighvati Arnasyni, fylgismanni
Sigurðar Stefánssonar, er hann greiddi at-
kvæði móti pessu. J>egar alpingistíðindín
koma út, nnintu sjá, að Jón A. Hjaltalín
var sampykkur pessu, og pví finnst mér
bezt, að tala ekki svo um sem meiri hlut-
inn hafi vorið mnti pví, að framkvæmdar-
valdið væri i höndum hinnar innlendu stjórn-
ar. J>etta er pvert á móti.
Að endingu minnist pú á ríkisráð Dana,
fi> e€ eg sé ekki hvert tilefni stjórnarskrár-
frumvarpið frá í sumar gefur pér til að
tala um pað fremur en undanfarandi frum-
vörp; pað er ekki minnst á pað í frum-
rarpinu; en ef pú vilt athuga pað mál ná-
kvæmar, vil eg biðja pig að líta í Alping-
istíðindin 1869 II. bls. 398.
Eg vil svo ekki fara frekari orðum um
petta mál að sinni; eg vonast eptir öðru
bréfi frá pér, og mun mér pá pykja vænt
um, að mega svara pér aptur. ef pörf ger-
ist. Málið hefir verið svo misskilið, að eg
held pað sé engin vanpörf á, að skýra pað
sem bezt.
Reykjavík, 19. okt. 1889.
SYAR TIL PÁLSBRIEM.
I.
Góði vin!
J>ó að eg væri allur af vilja gerður, get
eg pó ómögulega stillt mig um að taka
greinarkornið pitt bróðurlega til bæna.
Hefirðu athugað, hvar pú stendur?
Svo langt ertu leiddur, að pú minnist
nú ekki á pað einu orði fVamar, hvað Is-
landi sé gagnlegast, og sjálfum oss sæmst.
J>að er pví líkast að eitthvað fát sæki á
pig, svo að pú segir \ið sjálfan pig: Hvað
get eg hopað lengst, án pess að hörfa út
fyrir yztu veböndin.
J>ú skírskotar til ráðgjafarpinganna, og
peirra krafa, er pá voru gerðar.
En má eg spyrja, hvað kemur oss pað
við ?
Timarnir breytast og mennirnir með.
J>að er engin fyllileg orsaka samhljóðun
milli p á og n ú.
Eins og p á var ástatt — ekkert fjár-
veitingavald, ekkert sampykktaratkvæði —,
var varla láandi, pó að boganum væri eigi
ætíð haldið í fullspennu, eða pó að krafan
um innlenda stjórn væri eigi ávallt skýrð
eptir sínu fyllsta eðli.
J>á átti pað við —- eins og Jón sál.
Sigurðsson sá vel —, að lítið er opt betra
; en ekki neitt.
En n ú, er vér með stjórnarskránni frá
5. jan. 1874 höfum fengið forsmekk frels-
isins, er meiningin sú, að sækja feti framar.
Eg vona pví, að pú sjáir, að allur sam-
anburður við ráðgjafarpingin er alveg á
rangri hyllu, og furðar mig reyndar ekki,
pó að pú hafir skekkzt nokkuð i rásinni,
par sem pér hefir orðið pað á, að taka
jafn skakka pólarhæðina.
J>ér hafa, sem vonlegt var, runnið illa
niður pau orðatiltæki í bréfi minu, að
„málamiðlunin11 yðar væri i raun og veru
ekki annað, en nppgjöf á peirri aðalkröfu
Islendinga, að fá innlenda stjórn. með pví
að hún gerði hvorki löggjafarvald, dóms-
vald eða framkvæmdarvaldið innlent í ís-
lands sérstöku málum.
J>ú neitar að visu ekki, að ályktunin sé
í sjálfu sér rétt, en pú hyggst að pvo pín-
ar hendur með pví að segja, að Islending-
ar hafi aldrei práð pannig lagaða stjórn,
aldrei farið fram á „neinar öfgar“ i stjórn-
arskrármálinu, eins og pú orðar pað; og
pú bætir pví við, að slíkt væri alveg „ó-
hugsandi, meðan vér séum í sambandi við
Danmörku11.
J>essar tvær setningar liefðirðu átt að
skýra ögn betur.
Satt er pað að vísu, að sérstakar kring-
umstæður hafa opt og tiðum knúð pjóð
vora, til að fara vægilega i kröfuna um
innlenda stjórn; og stundum höfum vér
lika verið svo óheppnir, að ciga pá full-
trúa á pingi, sem ekki hafa haft prek eða
vilja til að fylgja henni frani, som vera
ætti.
En hvaða heimild getur petta gefið pér,
til pess að neita pví, að „andinn lifi æ
hinn sami?“
Hafa ekki fundarályktanirnar — og síð-
ast ályktun J>ingvallafundarins i fyrra* —-
einmitt lotið í pá áttina, að land vort fengi
alinnlenda stjórn í peim málefnum, er
stjórnarskráin segir „sérstakleg?“
Að kenna öðruin um, par sem sjálfs er
sök, reynist einatt skammgóður vermir.
Hefði eg heldur vænzt pess af pér, að
pú gengir drengilega við pví, sem uppskátt
er orðið, að hugmyndir yðar „miðlunar-
manna“ um pýðingu orðanna „innlend
*) Áherzluorðin í ályktun J>ingvallafund-
arins voru : „Að fylgja fram stjórn-
arskrármálinu hiklaust og röksamlega
.... p a n n i g að landið fái alinn-
lenda stjórn með fullri ábyrgð fyW
alpingi“.