Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 28.09.1895, Page 1

Verð árgangsins (minnst
40 arka) 3kr.; í Ameríku
1 doll. Borgist fyrir júní-
mánaðarlok.
DJOÐVILJINN UNGI.
—Irz: Fjóbði áeöanudb. =[ ■■'■ ■■'■■=—
--f—^oe|= RITSTJÓRI: SKÚLI THORODDSEN. =|^<eg-!-
Uppsögn skrifleg ógild
nema komin sé ti.l útgef-
anda fyrir 30. dag júní-
múnaðar.
M 30.
ÍSAFIRÐI, 28. SEPT.

81íúlamálið á alþingi.
nr.
Eins og kunnugt er, liafði þess verið
krafizt, bæði af Þingvallafundinum og á
ýmsum kjördæmafundum, er haldnir voru
á síðastl. vori, að alþingi reyndi að koma
fram ábyrgð á hendur stjórninni, út af
allri frammistöðu hennar í þessu máli;
en enda þótt rannsóknarnefndin, — eins
og skýrt var frá í síðasta nr. blaðs vors —,
væri þeirrar skoðunar, að stjórnin hefði
í máli þessu haft greinileg hausavixl á
ákvæðum stjórnarskrár og eptirlaunalaga,
og að Magnús landshöfðingi Stephensen
liefði einnig að öðru leyti misbeitt em-
bættisvaldi sínu í ýmsum atriðum, þá
varð þá niðurstaðan hjá nefndinni sú, að
árangurslaust myndi, að kæra hann til
konungs, eða heimta réttarrannsókn um
aðgjörðir hans, þar sem ábyrgð landshöfð-
ingja væri svo ílla tryggð í stjórnlögum
vorum*.
En enda þótt rannsóknarnefndin aðal-
lega af þessari ástæðu ekki vildi leggja
það til, að Magnús landshöfðingi Stephen-
sen yrði kærður fyrir konungi, út af að-
gjörðum sínum, þá má og fullyrða, að
liitt réð ekki síður, hve stjórn-fylgið var
magnað í neðri deild, og þingmenn ýms-
if jafnan deigir og kjarklitlir, þar sem
stjórnin á hlut að máli**.
Það kom og í ljos, þegar nefndar-
álitið birtist, að margir þingmenn urðu
í meira lagi smeikir, þótt ekki væri lengra
farið, og óskuðu þess víst heitt i sínu
hjarta, að þessi kaleikurinn, — að eiga
að greiða atkvæði —, maetti líða frá sér.
*) í 3. gr. stjórnarskrkrlnnar 5. jan. 1874
9r um ábyrgd landshöfðingja ákveðið: „Finni
‘dþingi ástæðu til að bera sig upp undan því,
hvernig landshöfðingi beitir valdi þvi, sem hon-
uln er a hendur falið, ákvarðar konungur, or
alþingi fer þegs ^ ] hverju einstöku tilfelli,
hvort og hvernig ábyrgð skuli komið fram á
liendur honum“. ' Ritstj.
’*) Dað er þetta kjarkleysi gagnvart stjórn-
inm, og landshöfðingjanum sér í lagi. — menn
trúa því nauniast, eins og það er, sem ekki
þekkja til! —, sem opt og einatt hlýtur að skapa
þinginu virðingarleysi hjá stjórninni og vantraust
hjá þjóðinni. Ritstj.
Stefndu þeir Guðlaugur sýsluraaður
og Tryggvi riddari þegar „leglum“* öll-
um til fundar í Grlasgow, til þess að ráða
ráðum sínurn um það, hvernig hjálpa
mætti Magnúsi landshöfðingja úr þessum
óvina greipum.
Og ráðið, sem beitt var, var að telja
þeim „leglunum“ trú um, að það kynni
að spilla fyrir „nýju stefnunni“(!), þings-
ályktunartillögunni þeirra í stjórnarskrár-
málinu(!!), ef þeir ekki hjálpuðu nú
Magnúsi úr vanda, svo sem þeir frekast
inættu gera, sjálfuin sér án stór-mikils
vanza!
Þessar fyrirætlanir „ný-miðlarau fóru
auðvitað ekki sem leyndast, og með þvi
að rannsóknarnefndin vissi það einnig,
að tveir iir „frumvarpsmannau flokki,
— sira. Þörhallur Bjarnarson lector og
KJemenz sýslumaður Jónsson — , myndu
vilja hliðra sér hjá þvi, embættis-stöðunn-
ar vegna, að ganga svó i berhögg við
landshöfðingjann, yfirmann sinn, að greiða
tillögu nefndarinnar atkvæði, þá varð
það að ráði hjá meiri hluta rannsóknar-
nefndarinnar, að enda málið með „rök-
studdri dagskrá“, þ. e. megnri óánægju-
yfirlýsingu til Magnúsar landsliöfðingja,
og láta svo þar við sitja**.
Það var heldur en ekki ferð á fólk-
inu í Eeykjavik, að reyna að ná sér í
einhvern stað eða sæti á áheyrendapall-
inum í neðri deildar þingsalnum, þegar
mál þetta yar tekið til umræðu á kvöld-
fundinum 23. ág.
Mönnum var auðsjáanlega forvitni á
að fá að heyra, hverju Magnús hefði að
svara öllum þeim þungu ákærum, er á
hann voru bornar í álits-skjali nefndar-
*) Tillögumenn voru, fyrir stuttleika sakir,
kallaðir „leglar“ á þinginu. Ritstj.
**) Einn nefndarmanna, Guðjón Guðlaugs-
son frk Ljúfustöðum, vildi þó eigi ganga að
þessari tilbreytni nefndarinnar, en kvað sæmra,
að lofa „leglunum11 að gera það sjálfum sér og
deildinni til vanvirðu, að fella hina upphaflegu
tillögu rannsóknarnefndarinnar, ef þeim svo
sýndist, þar sem jafn linlega væri í sakirnar
1 farið eptir atvikum. Ritstj.
innar, svo sem þeirri, að hann hefði not-
að réttvísina að yfirskini að eins, til þess
að koma fram politiskri ofsókn, að hann
hefði gefið ráðherranum villandi skýrslur
um málið o. fl. o. fl.
En þeir, sem höfðu gert sér þess kon-
ar vonir, þeir fengu lítið þess kyns að
hej^ra, því að það var eiginlega harla
litið og ekki neitt, sem höfðinginn hafði
að segja, enda hafði og nefndin hvivetna
byggt á bréfunum sjálfs hans, svo að
örðugt var um undanfæri.
Framsögumaður nefndarinnar, síra
Einar Jónsson, tók fyrstur til máls, og
skýrði með fáum og hógværum orðum
frá áliti nefndarinnar, en að því búnu
tók Magnús til máls, og sýndist nú sum-
um hann óupplitsdjarfur, og ekki með
sjálfum sér; brá hann nefndinni um skort
á samvizkusemi og óhlutdrægni(!!)*, vildi,
að hún liefði rannsakað prófin og máls-
skjölin, og ætlaðist auðvitað til, að hún
hefði dæmt hæztaréttardóminn allsendis
ómerkan(!); að öðru leyti kvaðst hann
ekki þurfa að svara neinu áliti nefndar-
innar, þar sem nefndin hefði verið skip-
uð prestum o. s. frv., en ekki neinum
lögfræðingi(!)**
Framsögumaður kvað nefndinni hafa
verið það óviðkomandi, að fara að rann-
saka þau sakar-atriði, sem dómstólarnir
hefðu kveðið upp fullnaðardóm um, og
kvaðst ætla, að nefndin hefði þá fengið
ekki síður orð í eyra, ef hún hefði farið
að gjöra sínar athugasemdir við dóm
hæztaréttar.
Skúli Thoroddsen tók þá næstur til
máls, og rakti nokkuð aðgjörðir lands-
höfðingja í máli þessu, sýndi fram á,
hversu hann hefði af flutt málið við ráð-
herrann frá byrjun til enda, mótmælti
því, að hann hefði haft í frammi poli-
tiskar æsingar eða sýnt yfirboðurum sín-
um nokkra lítilsvirðingu, og kvað lands-
*) Alveg sömu aðdróttanirnar, sem lands-
höfðingi gjörir oss í bréfinu til ráðherrans 30.
marz þ. á.(!!) Ritstj.
**) Heflr betri trú á lögfræðingunum, og
má ske betra tak á þeim, karlinn! Ritstj.