Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 04.12.1897, Blaðsíða 1

Ve.rð árgangsins (minnst
48 arka) 8 hr.; erlendis
4 lcr., og í Amerílcu doll.:
1,20. Borgistfyrirjúní-
mánaðarlok.
M 11.
ÞJOÐVILJINN UNOI.
•f—RITSTJÓRI: SKÚLI THORODDSEN.
ísAFIKÐI, 4. DES.
Uppsögn skrifleg, ó-
gild netna komin sé iil
útgefanda fyrir 80. dag
júnimánaðar.
18 9 7.
Málþræðir - lán — tollar.
Þegar sá dagur rennur upp, að vér
Islendingar fáum loks hinn lengi þráða
fréttaþráð, sem vonandi dregst nú ekki
úr þessu fram yíir aldamótin, þá verðum
vér þegar að vera við því búnir, að geta
lagt málþræði milli helztu héraða hér
innan lands, því að það gefur að skilja,
að fréttaþráður, sem að eins tengir Beykja-
vík við útlönd, getur aldrei orðið land-
inu í heild sinni að verulegum nótum.
Má þvi telja sjálfsagt, að alþingi 1899
taki mál þetta til ineðferðar, svo að frétta-
þráðurinn geti sem fyrst orðið að almenn-
um notum, og myndi nú skaðlaust, þó
að tillögum vorum 1891, um undirbún-
ing máls þessa, hefði sinnt verið, svo að
vér stæðum nú betur að vígi.
En kostnaðinn? Hvaðan eigum vér
að taka hann?
Eins og stendur hcfir laudið eigi það
fé handbært, sem til þessa þarf, og vcrO-
ur því lang-hyggilegast, aiJ landssjóður taM
lún til þessa fgrirtœkis.
En til þess að geta greitt vexti af
þvi láni, og endurborgað það smámsaman,
voröur ekki hjá þvi komist, að auka drjúg-
um tekjur landssjóðs með nýjum tolla-
álögum, og mun blað þetta því bráðlega
taka tollamálið til íhugunar.
----O00§§000----
Um ábyrgðarlausa landshöfð-
ingjadæmið fórust Jbni sál. Guðmunds-
sgni, fyrrum ritstjóra „Þjóðólfs11, þannig
orð (sbr. „Þjóðólf“ 5. nóv. 1872):
... „Þó að þetta nýja landsliöfðingja-
dærni, er nú skal ríða hér í garð, hafi
fátt til fagnaðar að færa í skauti sínu,
en niðurlægingu nóga fyrir oss áflest-
an veg, þá má sannarlega fagna því,
að vahl það, sem landshöfðingjanum
yfir Islandi er i hendur lagt, er þó
eigi meira, en þetta: að hann stendur
undir æðra valdi, æðri stjórn nálega i
öllum málum; vaM hans mun reynast,
eigi að síður, ærið nóg, og ærið þung-
bært svona fyrstu árin, bæði þingi
voru og þjóð“.
Þannig leit J'on sálugi Guðmundsson,
— sem lengi stóð meðal hinna fremstu
í sjálfstjórnarbaráttu vorri —, á ábyrgð-
arlausa landshöfðingjadæmið þegar við
stofnun þess; og hvað myndi þá, ef hann
hefði lifað það, að sjá framfarir Magnús-
ar Stephensens i embætti þvi?
En nú kveður „Þjóðólfur“, — og ýms-
ir þingmanna -—, við annan tón, þar sem
þeir vilja fyrir engan mun missa af þessu
útlenda, ábyrgðarlausa valdi, sem reynzt
hefir svo háskalegt landinu.
Er ekki slíkt meiri háttar gláni-
skyggni?
Sundkennslan.
í Reykjanesinu var yfir höfuð fremur
ílla sótt þessi árin, sem hún stóð; en hefði
kennslan haldið áfram, þá er trúlegt, að
áhugi manna hefði fremur lifnað, enda
er það ærið hugsunarleysi í því héraði,
þar sem allur fjöldi fullorðinna karlmanna
sækir atvinnu sína út á sjóinn, og eyðir
i sjóvolki miklum hluta æfi sinnar, að
menn skuli ekki vilja kunna að fleyta
sér, og sökkva svo all-optast, eins og
steinninn, ef fæturnar ná ekki niðri.
Mér finnst því, sem Isfirðingar megi
ekki lengur láta mál þetta liggja i dái,
enda er nú svo langt um liðið, síðan
sundkennslan fór liér fram, að þeir geta
nú kann ske í annað skipti orðið „fjörug-
ir á fyrsta sprettinum“.
Einn, sem fytur.
----.-«=*=*.---
ílla og ómyndarlega hefir oss ísfirð-
ingum farizt, að halda uppi sundkonnslu
hér við Djúpið, þar sem engin sund-
kennsla hefir átt sér stað í Reykjanesinu
i siðustu 2 ár.
Mér er sagt, að orsökin til þessa sé
sú, að maður sá, er sundkennsluna hafði
á hendi, söðlasmiður Bjarni Asgeirsson á
Arngerðareyri., hafi siglt til útlanda; en
þetta finnst mór mjög léleg ástæða, þar
sem auðvelt hlaut að vera, að fá annan
sundkennara í hans stað, enda man jeg
svo lan^t, að þegar sundkennslan var
byrjuð í Reykjanesinu árið 1890, horfðu
Isfirðingar ekki i, að fá sér sundkennara
norðan úr Eyjafirði; og þar sem sund-
kunnátta liefir drjúgum aukizt hér á landi
síðan, einkum eptir að sú stefna hófst á
alþingi 1891, að styrkja að nokkru sund-
kennslu úr landssjóði, þá ættu nú að
vera enn minni vankvæði á því, að fá
nýtan sundkonnara.
En það er svo með þetta, eins og því
miður með sumt annað fleira hjá oss ís-
firðingum, að „fyrst er allt frægast“; vór
erum fjiirugir á fyrsta sprettinum, en út-
haldslitlir í meira lagi, og þreytumst
fljjótt á fyrirtækjum vorum.
Satt er það að vísu, að sundkennslan
Fyrsta gufuvélin. Eins og sagt er, að ýms-
’ ar borgir liafi í fornöld kppjit um það, að vora
fæðingarstaður Homers skálds, svo lieíir og á
síðustu öldum verið ágreiningur milli ýmsra
þjóða um það, hverri þeirra lieiðurinn beri fyrir
uppfundningu gufuvélarinnar, sem unnið hefir
mannlcyninu svo ómetanlegt gagn.
Sá hét Blasco de Gctray, og var spánverskur
að uppruna, sem sagt er, að fyrstur byggi til
gufuvél; sj'ndi hann þessa uppfundningu sína
árið 1548 i Barcelona í viðurvist Karls keisara
V., og gazt almenningi vel að; en liavago, fjár-
málaráðherra keisarans, taldi honum trú um,
að uppfundning þossi væri einskis virði, svo að
vonir þær, er Blasco dc Garay lvafði gort sér
um uppfundningu sína, urðu að engu. — Eptir
það lá mál þetta í dái, unz ítalskur maður,
Gíovanní Branco, fann upp gufuvél i byrjun 17.
aldar, og er það fyrsta gufuvélin, sem menn
nú hafa til lýsingu af.
Um sömu mundir fann og frakkneskur mað-
ur, Salomon de Caus, upp gufuvél, en hlaut það
að launum, að hann var álitinn vitlaus, og sett-
ur á vitlausra-spitala í París, og segir svo frá
þvi í bréfi einu, dags. i París 1641 (bréfið er
frá Marion Ilelorme til M. de Cinq Mars): „Jeg,
og markiinn af Worcester, vorurn á gangi hjá
vitlausraspítalanum Bicétre, og varð mér þá eigi
lítið bilt við, er við sáum hræðilegt andlit gægj-
ast út á milli járnrimlanna, og heyrðum, að
kallað var með hásri röddu: „Jeg er ekki vit-
laus! Jeg er ekki vitlaus! Jeg hefi gjört
mikilvæga uppgötvun, er auðga myndi land
það, er tæki hana að sér“. — „Hvað hefir hann
fundið upp“, spurði jeg leiðsögumann okkar.