Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 31.12.1898, Síða 2

G2
Þ.jóðviljixx ungi.
VIII, 16,—17.
Hvað er það annað, en ráðdeildarleysi,
að óhlýðnasl þeim lögum og fýrirskip-
unum, sem beinlínis miða, til að vernda
atvinnuvegi landsmanna, eða verja því
fé, sem lagt er fram til almennings heilla,
svo ílla, að það ekki geti kornið að tii-
ætluðum notum.
Gott árferði, hagstæð verzlun og vit-
urleg löggjöf, duga ekki til hagsældar
þjóðinni, bresti hana ráðdeild, til að færa
sór þessi gæði róttilega í nyt.
Nú kvarta landbændur mest um það,
að góðan markað vanti fyrir lifandi sauð-
fó. Þessi kvörtun er sjáifsagt á rökum
byggð.
En hvað gagnar góður markaður fýrir
afurðir landsins, þegar landsmenn eyða
jafnan því meira, sem þeir fá fyrir vörur
sínarV
Nú er kvartað um peningaleyai í
landsbankanum; meðan hann hafði pen-
inga, var kvartað um, hve dýr hann væri
á lánum sínurn við bændur. Nú vilja
menn stof'na lánsfélag eða lánstofnun,
sem geti veitt bændum lengri og væg-
ari lán, en bankinn.
En af’ hverju er bankinn uppausinn?
Sjálfsagt nokkuð af þvi, að fé hans
stendur fast í útlánum hjá bændum, og
þeir geta ekki staðið í skilum.
Þeir hafa ausið peningum úr bank-
anum, til að borga með gamlar skuldir,
en ekki til arðvænlegra fyrirtækja. Með-
frain þess vegna geta þeir nú ekki stað-
ið í skilum.
Lánsstofnunin er nýtt ráð til hjálpar
landbúnaðinum, ráð, sem í sjálfu sér er
gott, en sem má misbriika, alveg eins
og bankann.
Eða hvernig mun fara, ef stofnun
þessi, komist hún á, verður, eins og
bankinn, notuð til eyðslufjárborgana?
Fasteignir bænda verða innan skamms
veðsettar henni, hópuin saman, ekki stað-
ið i skilum með vexti og afborganir, og
stofnunin eptir nokkur ár peningalaus.
Landsmenn kvart.a um peningaleysi,
lánsstofnun in um vanskil.
Sama sagan og nú af bankanum og
bændurn.
Þetta er að vísu spádómur, sem færi
betur, að ekki rættist: en margt hefir ó-
líklegra skeð hér á landi. —
Það má kenna guði og náttúrunni,
löggjöfinni og landstjórninni uin það, hve
landsmönnum vegnar ílla. En það er
ekki alveg rétt, eins og reynt hefir verið
að sýna hér að frarnan.
Það er að miklu leyti aS kennu ráð-
deildarleysi einstaklinyanna sjálfra.
ísland er talið eitt af hinurn hrjóstr-
ugustu og gæðasnauðustu löndurn í Norð-
urálfunni. En Islendingar eru ein með
mestu eyðsluþjóðum í álfunni.
Yér eyðum tiltölulega meiru i mun-
aðar- og óhófs-vörukaup, sern vér getum
að miklu leyti vel verið án, en hinar
auðugustu þjóðir álfu vorrar.
En þótt land vnrt só ekki auðugra
en það er að landkostum, framleiðir það
svo mikið, að íbúar þess gcta lifað sóma-
samlegu og þægilegu lífi, ef sparsemi og
hagsýni væri raeð.
En frainleiðslan hrekkur ekki til, móti
eyðslunni, vér gjörum óþarflega háar kröf-
ur til lífsins, svo háar, að vér, með öllu
voru striti og stríði fyrir tilverunni,
megnum ekki að fullnægja þeim.
Atvinnuvegirnir duga oss ekki til
lífsins viðurhalds, eins og vér viljum
hafa það.
íslendingar gætu sjálfsagt lifað eins
góðu og þægilegu lifi, með því að bjarg-
ast meira við landsins eigin gæði, og tak-
marka meira, en nú er gjört, kaup á út-
lendum óhófs- og munaðar-vörum, og
öðrum óþarfa varningi. Þetta er öllum
innanhandar, ekki sízt landbændunum,
er landbýlið gefur svo mikið og gott við-
urværi, ef vel og viturlega er að farið.
Hifí vissasta ráð, Ul að kæta efnahag-
■inn, er að takmarka þarfirnar, meir en
nú er gjört, sníða sér stakk eptir vexti í
hagtœring efna sinna, <>g hagnyta sér
dyggilega hvert það tœkifæri, sem hy'Sst,
aðalatvinnuvegum Jandsins til efUngar, livort
sem það stafar frá árferðinu, verzluninni
eða löggjöfinni. —
Það þarf ekki að sækja þetta ráð til
stjórnarinnar, þingsins eða kaupmann-
anna, hver bóndi á íslandi getur haft
það heima hjá sér; fylgi hann því ræki-
lega, vinnur hann þjóð sinni og ættjörð
hið inesta gagn, og þá mun reyndin
engu síður hér eptir, en liingað til, sanna
hið fornkveðna:
„Bóndi er bústólpi, bú er landstólpi“.
Bók um Ssland.
A Pilgrimage to the Saga-steads of
Ieeland (pilagrímsfór til sögustöðvanna á
Islandi) heitir ný bók, sem enski mál-
arinn !L fí. Löllingwood og landi vor,
dr. Jbn Stefánsson í Lundúnum, eru farn-
ir að gefa út. — Ferðuðust þeir hr.
Cóllingwood, og dr. J’on Stefánsson, víða
hér um land í fýrra sumar, og teiknaði
hr. Collingwood þá myndir af helztu og
merkustu stöðum hér á landi, einkum
með tilliti til fornsagna vorra. Mynd-
ir sínar sýndi hann síðan í fyrra vetur
í Lundúnum, og vöktu þær þar all-mikla
eptirtekt, og var getið með miklu lofi í
fiestum helztu blöðum þar. —- Bók sú,
er að ofan er nefnd, verður lýsirig þess-
ara staða, og ýmsar sagnfræðislegar bend-
ingar um það, livað gjörzt hafi á hverj-
um stað á söguöld vorri. Bókin, sem
kemur út i neptum, fiytur 13 litrnyndir
og 138 koparstungumyndir, og verður
því ágætur ieiðarvísir fyrir útlendinga,
er lesa fornsögur vorar, og ekki sízt
fýrir útlenda ferðamenn, er hingað koma.
Landi vor, dr. Jt'm Stefánsson, sem
var frumkvöðull þess, að hr. Cóllingwood
réðist i fyrirtæki þetta, á því iniklar
þakkir skyldar, því að bók þessi blýtur
óefað að auka drjúgum ferðamannastraum-
inn til íslands; og þar sem bókin er rit-
uð af jafn færum manni, sem dr. Jbn
Stefánsson er, þá er þar í fólgin trygging
fyrir þvi, að bókin gefur útlendingum
sannar og glöggar bendingar um hvað
eina, er hún gerir að umtalsefni; en þvi
eiguin. vór íslendingar þvi miður sjaldn-
ast að venjast í bókum þeim, er útlend-
ir ferðalangar rita um land vort og þjóð.
íslendingar, sem ensku skilja, myndu
hafa skemmtun mikla af bók þessari,
ekki sízt vegna hinna ágætu mynda; en
því miður er hætt við, að verð bókar-
innar, 18 kr. 90 aur., verði þvi til fyrir-
stöðu, að hún geti fengið þá útbreiðslu
hér á landi, sem vert væri.
-1 -*s- K-pfJ. ok> fífSJ&szp*-
Hæztaréttardómur í máli
réttvísinnar(?) gegn Halldbri prófasti
Bjarnarsyni á Presthólum var kveðinn
upp 10. nóv. síðastl., og sjknudómur
landsyfirréttarins frá 2. ágúst f. á. stað-
fesbur, nema hvað hæztiróttur gekk enn
lengra, nam burtu 10 kr. sekt, er lands-
yfirréttur hafði dæmt prófast í fyrir ó-
sæinilegan rithátt um amtmanninn nyrðra,
með þvi að hæztiréttur leit svo á, að
málsrannsbknarskipun amtmannsins liefði
verið svo tilefnislaus, að höfðingi þessi
hefði ekki átt betra skilið af hálfu kærða.
Dómur hæztaréttar er svo látandi:
„Samkvæmt ástæðum þeim, er til-
greindar eru í hinum áfrýjaða landsyfir-
réttardómi, sem ekkert verulegt er að
atliuga við, ber að staðfesta hann, þó
þannig, að sektin fyrir ósæmilegan rit-
hátt af' kærða hálfu má niður falla eptir
atvikum, og einkanlega með tilliti til
þess, að liafin hef'ur verið gegn honum
sakamálsrannsókn, án nægilegs tilefnis,
og henni haldið áf'ram meira, en 2'f ár.
Þvi dæmist rétt að vera:
Dómur landsjdirróttar standi óraskaður,
þó svo, að sekt sú, er Hálldbr prófastur
Bjarnarson hef'ur verið í dæmdur, fell-
ur niður. — I rnálfærslulaun við liæzta-
rétt greiðist hæztaréttarmálfærsiumönn-
unum Lunn og Asmussen 60 kr. hvor-
um, og lúkist af almannafó“.
Eins og áður hefur verið frá skýrt í
blaði þessu, var mál þetta risið út af'
rekadrumbum nokkurum, eign bændanna
Guðmundar í Nýjabæ og Þórarins á Efri-
hóium, er skildir höfðu verið eptir á
landareign Presthóla-prestsseturs, og hús-
karlar prests höfðu, í fjarveru hans, og
án hans vitundar, tekið til byggingar,
með þvi að þeir töldu þá eign prófasts,
og hafði prófastur boðið fram borguri
fýrir spiturnar, þegar er honum varð
kunnugt um misgripin. — Benedikt sýslu-
maður Sveinsson, sem aldrei hefur verið
heppinn i dórnarastörfum um dagana,
dæmdi þó prófast 14. des. 1896 í 5 daga
vatns og brauðs hegningu, auk máls-
kostnaðar og iðgjalda greiðslu, og 5 kr.
sektar fyrir ósæmilegan rithátt, og var
þá próf'asti vikið frá embætti um stund-
arsakir af kirkjustjórninni, og befur svo
staðið síðan. En nú er kirkjustjórninni
skylt, að setja hann aptur tafarlaust inn
í embættið, og hefði reyndar þegar átt
að gerast. að landsyfirréttardómnum upp
kveðnum.
Fordæmd stjórnmálastefna.
Útsa lan k ritlingi hr. Bogti Th. Mdstcds, um
aukningu landshöfðmgjavaldsins, hefir gengið
svo nfar-báglega, og ritlingurinn sætt svo al-
mennri fyrirlitningu, að sára-litið hefir Bogi