Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 16.01.1899, Síða 2

70
Þjóðviljlvx ungi.
En með alvöru að tala; fer þeim nú
annars ekki senn að verða mál á hvíld-
inni, að losa sig við embættisveginn og
vandaon, háyíirvöldunum okkar?
Hvað mörg „nefina, eða snoppungana,
skyldi annars virðingin þeirra þola?
Hún er haldbetri, en annars staðar,
embættisvirðingin á Islandi.
Það eru landshöfðingjans miklu verð-
leikar, að hafa sýnt oss það svo opt á
síðari árum.
Nokkrar atlmgasemdir
um alþýöumenntunarmáliö.
Eptir alþm. Sig. Stefávsso.v.
„Það er munur eða i minu ungdæmi“,
segir gamla fólkið nú á dögum, þegar
tilrætt er um barnauppfræðinguna, og
yflr höfúð um menntun alþýðu.
„Þá var ekki verið að hafa fyrir því,
að kenna krökkunum annað, en kverið
þeirra, og lítilsháttar að stauta, sem þó
stundum var látið vera“.
„Mikið má fólkið vera vel að sér
með öllum þessum skólum og kennurum,
sem nú eru næstum á hverri þúfu, sem
maður segir“.
Gamla fólkinu er ekki láandi, þótt
það hugsi og tali eitthvað svipað þessu.
Það er mikill munur á því, sem nú er
gjört, til að mennta þjóðina, en fyrir
50—60 árum, og þótt ekki sé svo langt
farið.
Nú getur maður varla farið svo bæj-
arleið, að ekki hitti maður skólagenginn
mann eða konu, er útskrifast haf'a af
gagnfræðaskóla, búnaðarskóla, kvenna-
skóla eða barnaskóla, auk alls þess fjölda
sem gengið hafa gegnum hina æðri skóla.
Og þegar þess svo er gætt, að það
kostar landið marga tugi þúsunda króna;
að halda alla þessa skóla, þá er ekki að
furða, þótt gamla fólkinu þyki það svo
sem sjálfsagt, að hin unga og uppvax-
andi kynslóð, sé miklu færari um, að
ganga út í lifið, og verða uppbyggilegir,
nýtir borgarar þjóðfélagsins, en fáfræð-
ingarnir, sem ólust upp fyrir 50—60 árum.
Það væri auðvitað rangt af gamla
fólkinu, að öfundast yfir vaxandi menntun
þjóðarinnar, hún er miklu fremur gleði-
efni fyrir alla, sem unna landi sínu og
þjóð. —
„En svo eru hyggindi, sem í hag
koma“, og eins má segja um hina auknu
menntun vorra tima; hún er því að eins
gleðiefni, að hún beri blessunarríka ávexti
fyrir þjóðlífið.
En það getur hún því að eins, að
hún só við hæfi þjóðarinnar, og ekki ein-
ungis í orði, heldur og á borði. Mennt-
un og skólar geta verið orðin tóm, sem
engan, eða lítinn krapt hafa í sór fólginn,
til hagsældareflingar þjóðarinnar.
Það væri að vísu of snem mt nú þegar
að heimta ríkulega ávexti í velliðan þjóð-
arinnar af hinni auknu menntun í land-
inu. Til þess er of skammt liðið, siðan
nokkuð til muna var farið að leggja rækt
við það mál. —
En til þess mætti ætlast, að allur
þorri þeirra manna, er notið hafa sór-
stakrar menntunar á skólum þeim, sem
að framan eru nefndir, reyndist almennt
efnilegri til frambúðar fyrir þjóðfólagið,
en hinir, sem engrar sérstakrar mennt-
unar hafa notið.
. Reynslan ein fær skorið úr, hvort
svo muni verða. ■—
Sé litið á reglugjörðir allra þessara
skóla, þá er það sannarlega ekki lítið,
sem talið er, að þar eigi að kenna.
Hitt er annað mál, hvernig það er
kennt.
Úr þvi sker reynslan líka, þegar út
í lífið kemur.
Þeirri reglu virðist vera trúlega fylgt
í öllum skólum vorum, að kenna margt,
en hinni síður, að kenna mikið. Og þó
er það sú reglan, sem fyrst og fremst
ber að fylgja í allri kennslu.
Það er hægur vandi, hvort það er
fyrir sveitarfólög, sýslufélög, eða ömt, að
hrófa upp einhverjum skólanefnum af
vanefnum sínum, og vanþekkingu, og
hrópa síðan á hjálp landsjóðsins, til að
fegra og fullkomna þessa vanskapninga,
með riflegum fjárframlögurri. En það
getur veitt örðugra, að gjöra slíkar stofh-
anir svo úr garði, að þær geti orðið þjóð-
inni til sannarlegra nota.
Fullnægi skólarnir ekki ætlunarverki
sínu, nema mjög af skornum skammti,
þá eru þeir þjóðinni miklu fremur til
niðurdreps, en uppbyggingar.
Land vort er þegar orðið nokkuð
byrgt af skólurn; það væri rangt að segja,
að skólar þessir gerðu ekkert gagn; nyt-
semi þeirra er sjálfsagt töluverð, en hún
er miklu minni, en hún á að vera, og
getur verið.
En hvers vegna? munu menn spyrja.
Aðallega af því, að hinni áðurnefndu
reglu er fylgt, að kenna margt, en ekki
mikið.
Til þess að sannfærast um þetta, þarf
ekki annað, en líta á námsgreinafjöldann,
t. a. m. í gagnfræða- og búnaðar-skólum
vorum, og kennslutímann, og svo hins-
vegar á það, hvernig all-flestir nemend-
urnir eru undirbúnir, er þeir fara á þessa
skóla. —
Námsgreinir þær, sem fyrirskipað er
að kenna á skólum þessum, eru að vísu
flestallar nauðsynlegar fyrir lífið, og verði
þær ekki viðunanlega kenndar á hinum
fyrirskipaða kennslutíma, þá virðist liggja
næst að lengja námstímann.
En við lengingu námstímans er það
athugandi, að með þvi er aðgangurinn
að skólum þessum torveldaður til muna.
Sumir munu nú reyndar telja það
lítinn skaða, þótt færri kæmu árlega af
skólum þessum, ef þeir væru almennt
betur að sér, en nú gjörist, svo til meira
mætti ætlast af þeim, til nytsemdar
þjóðinni.
Að lengja námstímann er þó varlega
VIII, 18.—19.
gjörandi, ef bæta má kennsluna á ann-
an hátt.
Hér verður á það að lita, fyrir hverja
þessir skólar eru, hvort sem þeir nefn-
ast gagnfræðaskólar, búnaðarskólar, eða
kvennaskólar.
Þeir eru aðallega fyrir bænda- og
bændakonu-efni á Islandi.
Það virðist þvi sjálfsagt, að sníða
kennsluna og kennslutímann sem mest
eptir ástæðum og þörfum bændastóttar-
innar, afla nemendunum einkum þeirrar
þekkingar, sem hverjum bændamanni er
nauðsynleg, til þess að geta talist, og
verið fær í flest það, sem bændastaðan
útheimtir.
Þetta má gjöra miklu meir, en gjört
hefir verið hingað til, með því að fylgja,
sem auðið er, hinni gömlu, gullvægu
reglu, að kenna mikið, en ekki margt,
það er, kenna heldur færra, en vel, það
sem kennt er. A þann hátt getur stutt-
ur kennslutími orðið að tiltölulega mikl-
um notum.
Það er betra að vera vel að sér i
fáum, nytsömum greinum, en að hafa
fengist við margt, en vita í fáu neitt
sór til gagns.
A gagnfræðaskólanum eru nemendur
nú settir við að læra þrjú tungumál,
móðurmálið, dönsku og ensku.
Á tveim vetrum eiga þessir menn,
sem koma frá árinni og orfinu, allsendis
óundirbúnir, og fjarri því að geta ritað
móðurmál sitt stórlýtalaust, að læra svo
öll þessi mál, að þeir geti ritað, lesið
og talað þau lýtalítið.
Annars hafa þeir kennslu þessarar
lítil not.
En reynslan sýnir, hvernig þetta tekst
fyrir flestum.
Margir þeirra rita ekkert þessara mála
stórlýtalaust, auk heldur, að þeir geti
talað ensku og dösku viðunanlega. Til
þess er námstíminn allt of stuttur, og
undirbúningurinn allt of liiill.
Yæri nú ekki affarasælla að leggja
svo mikla stund á nám annars þessa út-
lenda tungumáls, auk móðurmálsins, að
námsmennirnir, að loknu námi, gætu
stórlýtalaust fleytt sér í þvi i ræðu og
riti, en að verja of litlum tíma til þeirra
allra, svo námið i þeim öllum verði meir
á orði, en á borði.
Fyrir bændastöðuna mætti telja hvern
þann mann full vel málfræddan, er, auk
móðurmálsins, gæti skrifað og talað ensku
eða dönsku, nokkurn veginn rétt. Fæst-
um bænda vorra mundi og standa það
fyrir þrifum, þótt ekki hefðu þeir tekið
próf i dýrafræði, eðlisfræði, mannfræði,
grasafræði, steinafræði, efnafræðí, kryst-
allafræði og jarðfræði, eptir þessa tvo
vetrartíma, sem þeir dvelja á skólum
þessum.
Ekki svo að skilja, að vór viljum
gjöra litið úr þvi gagni, sem náttúru-
fræðisnámið hefir í för með sór, en vór
hyggjum að einhverju mætti fækka af
öllum þessum fræðagrúa, án mikils
tjóns fyrir allan þorra þeirra manna, er