Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 07.11.1904, Síða 1

Verð árganqxim Iminnst
52 arkirj 3 kr. 50 aur.;
erlendie 4 kr. 50 aur.. og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist tyrir júnímán- |
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
—-- ■ j=" Atjándi á h o a n o r k . —-
-s—RITST.IÓHT: S K í1 L T THORODDSEN. =|w(S—*-
M 44.
Bessastöðum, 7. NÓV.
Uppsiign skri/leg, óyild
nema komin sé til útgef-
anda f-yrir 30. dag júní-
mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögnrnni
horgi skuld sína fyrvr
hlaðið.
19 0 4.
fpkilaboðin frd J3euntzer.
I stjómarblaðÍDU rBeykjavík“ segir,
að ráðherra H. Hafste.in hafi í ritsíma-
átjnu 22. okt. siðastl. flutt samsætismönn-
um þau skilaboð frá danska forsætisráð-
herranum, hr. J. H. Deuntzer, að bonum
rkæmi eigi til hugar, að sækja um
lausn fyrir Islandsráðhenann, þótt svo
kæmi, að hann sækti um lausn fyrir
hið danska ráðaneyti; íslandsráðherr-
ann væri, bæði í formi og veru, al-
gjörlega óháður stprnarskiptum íDan-
mörkuu.
Stjómarblaðið segir enn fremur, að stjóm-
ariiðar, sem að áti voru, hafi orðið feyki-
lega kátir yfir þessum tiðindum, og
hrópað húrra fyrir ráðherranum, „með
sýnilegu fjöri og ánægju“, eptir að stjórn-
arbiaðsritstjórinn, hr. Jón Ólafsson, hafði
kornið þeim í skilninginn urn það, hve
þýðingarmikil gleðitíðindi um væri að
ræða,
0, jæja! „Litlu verður Vöggur feg-
inn“, datt oss í hug, er vér lásum allan
lofsönginn; og þó að það sé fjarri oss, að
vilja draga úr gleði stjórnarliða, getum
vér þó eigi varizt þess, að faraumgleði-
efnið nokkrum orðum, eins og það kemur
oss fyrir sjónir.
Getum vér^þá eigi dulizt þess, að oss
virðist það ærið óviðfelidin aðferð, að ráð-
herra íslands skuli vera að flytja mönn-
um munnleg skila- eða sletti-boð frá for-
sætisráðherra Dana, að því er islenzk
sérmál snertir.
Um íslenzk sérmál, svo sem lausn
ísieD/.ka sérmáiaráðherrans frá embætti
eigum vér IsleDdingar eigi von neinna
skilaboða frá dönsku ráðkerrunum, og
hirðum lítið um þau, teljum þeim kerrum
þau gjörsamlega óviðkomandi.
En það er engu líkara, en að sumir
stjórnarliðar séu farnir að telja það. svo
sjalfsagt, að danski forsætisráðherrann
misbjóði stjórnarskrá vorri, og sletti sér
fram í sérmál vor, að þeir telji það |til
stórtiðinda, ef hann gefur ádrátt um, að
láta það í einhverju einstöku tilfelii ógert.
I stað þess að flytja oss íslendingum
munnleg skilaboð fró forsætisráðlierra
Dana, hefði íslandsráðherrann átt að flytja
• oss ligl. auglýsingu, eða kgl. opið bréf,
undirritað í rikisráði af konunginum, og
sjálfum honum, íslandsráðherranum, þar
sem þeim sjálfsagða skilningi á stjórnar-
skrá vorri var slegið föstum, að danskir
ráðherrar gætu eigi með undirskript sinni
gefið neinum ályktunum um íslenzk sér-
mál gildi, hvort sem er skipun islenzka
sérmálaráðherrans, lausn hans frá embætti,
eða annað.
Dað var sannarleg viðleitni, til þess
að fylgja fram réttindum lands vors, og
fyrirbyggja nýtt stjórnarskrárbrot af hálfu
dönsku raonerranna, og allt annars eðlis,
en að beina bænakvaki til danska for-
sætisráðherrans.
Með öðrum orðum: I stað þess að
spyrja Deuntzer alira-auðmjúklegast, hvort
hann ætlaði að brjóta stjórnarskrá vora,
ef til þess kæmi, að hann æskti lausnar
fyrir danska ráðaneytið, átti hr. H. Haf-
stein, með kgl. auglýsingu, útgefinni í
rikisráðinu sjálfu, að slá því föstu, að
skipun og lausn íslenzka sérmálaráðherr-
ans er íslenzkt sérmál, sem engum dönsku
ráðherranna er heimilt að blanda sér í.
I þessu var meining.
Að því er munnlegu skilaboðin frá
hr. Deuntzer snertir, að hann muni eigi
beiðast lausnar íyrir íslenzka sérmálaráð-
herrann í þvi sérstaka tilfelli, sem þar er
nefnt, eru þau á hinn bóginn hégóman-
um likust, os. ekkert á þeim byggjandi.
Vér skulum sleppa því, hve hæpið
er einatt, að byggja á munnlegum skila-
boðum, sem margvíslega kunna að hafa
aflagazt í meðförUnum, þótt óviljandi sé.
Sennilega hefir hr. H. Hafstein borið
sig all-báglega frammi fyrir forsætisráð-
herranum, út af andróðri þeim, er hann
hefir mætt, sakir stjórnarskrárbrotsins.
Ef til vill hefir og Deuntzer litið svo
á, sem hann bæri kvíðboga fyrir því, að
j þurfa að sleppa embætti, ef ráðherraskipti
yrðu bráðlega í Danmörku, sakir sundur-
lyndis vinstrimanna, er talsvert varfarið
að brydda á í ríkisþinginu í fyrra vetur.
Sem kurteis maður hefir þá forsæ’tis-
ráðherrann talið sór skylt, að mæla við
hann hughreystandi orðum, og auðvitað
jafn framt heimilað honum, að geta þessa
opinberlega, ef hann teldi það mundu efla
fylgi sitt á íslandi.
í skilaboðum hr. Deuntzer’s felst og
engin viðurkenning þess, að hann telji
sig bresta vuld til þoss, að láta ísl. sér-
málaráðherrann fara frá, ef ráðherraskipti
verða i Danmörku, enda synir undirskript
hans undir ráðherraskipunarbréfið sœla, að
það þykist hann hafa.
En þó að hann telji ekki nauðsynlegt,
eða æskilegt, að boita því í þessu sér-
staka tilfelli, sem hér um ræðir — og
meirai verður á engan hátt út úr skila-
boðunum dregið —, þá er það engin trygg-
ing.
Það er og aðgætandi, að þó að ráða-
neytið, sem nú er, færi frá, og æskti eigi
lausnar^fyrir Islandsráðherrann, hver seg-
ir oss þá, að ráðaneytisíörsetinn, er við
tæki, vildi liafa „eptirlegumanninn“ á-
fram ?
Sé ísl. sérmálaráðherrann dönsku stjóru-
inní leiðitamur, þá er auðvitað litil ástæða
til að ætla, að danska ráðaneytið hirti að
skipta um; en hvort sama y^rði niðurstað-
an, ef íslandsráðherrann greindi á við
dönsku ráðherrana, t. d. af því að haun
fylgdi fastara fram sérréttindum lands
vors, en hr. H. Hafstein hefir gjörý til
þessa, það er annað mál. .
Undirskript danska forsætisráðherrans
undir skipunarbréf hr. li. Hafstein’s sýn-
ir glöggloga, hvað danskir ráðherrar þykj-
ast geta leyft sér, og því er sízt að furða,
þótt Islendingar séu ærið tortryggnir, og
til þess að útrýma þeirri tortryggninni
þarf sannarlega eitthvað, sem tryggara
er, en slettiboðin, er að framan er ávikið,
snertandi eitt einstakt tilfelli.
- • •—
„Tilkynningarbréfið“.
^peuntzer „í horninu“.
Blekking'a-tilraunir ráðherrans.
1 ritsíma-átinu, 22. okt. síðastl., hafði
ráðherra H. Hafstein, að því er blaði
stjórnarinnar, „Reykjavikiitni “, segist frá,
talað um þá:
„getsök, er Danastjórn hefði verið gerð fyrir
skemmstu, að hún væri að seilast eptir lands-
réttindum vorum, og að svipta alþingi áhrifum
á stjórn sérmála vorra, merT þvi, að láta for-
sœtisráðherrd ríkisins rita nafn sitt í hornið á
tilkynningarhréfi konungs um, að konungur hefði
kvatt hann til ráðherra fyrir Island“.
Þar sem orð þessi standa í aðal-mál-
tóli stjórnarinnar, sem nefnir sig sjálft
„málgagn sannsöglinnar“, verðum vér að
álita, að orð þessi séu rétt hermd eptir
ráðherranum, þvi að viljandi hefir jafn
stjórn-elskandi borgari, sem hr. Jón 01-
afsson er orðinn, fráleitt hermt þau rangt,
og hefði honum orðið það á óviljandi í
handritinu, þá hefði skekkjan óefað verið
leiðrétt, þegar ritskoðunin af hálfu stjórn-
arinnar fór fram, áður en blaðið var
prentað.
Af þessum rökum teljum vér það ó-
efað, að ráðherranum hafi í raun og veru
farizt svo orð, sern „B,eykjavíkin“ skýrir
frá; en að öðrum kosti hefðum vér svar-
ið fyrir, að svo gæti verið.
Og hvers vegna?
Af þvi að orð þau, er ráðherrann hef-
ir notað, er hann minntist á ráðherra-
skipunina, og undirskript danska forsæt-
isráðherrans, lýsa því svo berlega, að ver-
ið er að reyna, að blekkja allra fáfróðasta
hluta þjóðarinnar, að ætla mætti, að bver
beiðvirð stjórn teldi sér það algjörlega ó-
samboðið, að grípa til jafn lúalegra með-
ala.
Með því að velja ráðberraskipunarbréf-
inu nafnið „tilkynningarbréf konungs“,
er Danastjórn bafi látið danska forsæt-
isráðherrann „rita nafn sitt í hornið á“, þá