Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 06.01.1905, Blaðsíða 2

2
IÞjóðviljinn.
XIX., 1.
það jafnan talið, að rIslandsbankiu tóJcþá
loks til starfa 7. júní, og var þar Jiieð
stór bót ráðin á peninga-eklunni hér á j
landi.
Að- því er snertir bókmenntirnar á
gamla árinu, má þess geta, að sömu blöð
komu út, sem árið áður, nema hvað aust-
firzka blaðið „Bjarki“ hætti þvímiðurað
koma út. — Meðal nýrra bóka, er út
komu, má aórstaklega nefna: þriðja hepti
af Ijóðmælum síra Matthíasar Jochumsson-
ar, nýja kvæðabók eptir Þorstein Oísla■
son, og ekki sízt íslenzk-enska orðabók
eptir Oeir T. Zoeqa kennara, auk bók-
menntafólags og þjóðvinafélagsbókanna,
o. fl.; en yfir höfuð var liðna árið eigi
atburðarikt í bókmenntalegu tilliti.
I ipolitisku tilliti mun liðna ársins á
hinn bóginn jafnan minnzt, sem merkis-
árs, i sögu þjóðar vorrar, þar sem stj'orn-
arskrárbreytingin öðlaðist gildi 1. febr. síð-
astl., og íslenzka ráðaneytið varð búsett
i höfuðstað vorum, jafn framt þvi er
landshöfðingjaembættið lagðist niður, og
síðar á árinu einnig amtmanna- og land-
fógeta-embættin.
Stjórnarskrárbrotið, er framið var,
þegar nýi ráðherrann var skipaður, mun
á hinn bóginn standa, sem svartnr blett-
ur, í annálum liðna ársins; en eigi hafa
þó aðrir, en ráðherrann, og nokkrir
rkaupamenn“ hans, atazt á honum enn,
sem komið er, hvað sem síðar verður.
Helzt til getspakur reyndist „f>jóðv.“
einnig því miður — það sýnir saga liðna
ársins rnjög glögglega —, er vér spáðum
því í fyrra, að nýi ráðherrann myndi eigi
reynast þjóðinni það happaþing, sem
sumir vinir hans létu í veðri vaka, þar
sem hann, jafn framt því að tjá sig ærið
litilsigldan gagnvart erlenda valdinu,
hefir sýnt mjög tilfinnanlega vöntun á
ást til réttlætis og óhlutdrægni, og skort
á virðingu fyrir lögunum, og ályktunum
alþingis.
Alþingiskosningarnar, er fram fóru í
fimm af kjördæmum landsins síðastl.
sumar, sýndu einnig yfirleitt, að þjóð-
inni er farið að skiljast, hvar komið er,
og vonandi opnar nýja árið auguu á enn
fleirum. —
Því miður urðu vesturfarir all-miklar,
er stöfuðu af ótíðinni og harðindunum
árið áður, enda skipun nýju stjórnarinn-
ar eigi þannig vaxin, að hún drægi úr
vonleysinu, eða glæddi trúna á framtíð
inni hér á landi, sem þurft nefði. —
• '..............
Nyársprédikan stjórnarblaðanna.
Bæði stjórnarblöðin, „Reykjavík“ og
„Þjóðólfur“, flytja nú í byrjun ársins lang-
ar greinar þess efnis, hve mjög blöð vor
stjórnarandstæðinga bregðist skyldu sinni
gagnvart fósturjörðinni.
„Reykjavík“ hagar að vísu orðum sín-
urn almennt, og segir ofur-sakleysislega,
að hún láti hvern sjálfráðan um það, hvort
honum virðist nokkuð af hugleiðingum
blaðsins geta átt við menn og málefni
hér á landi; en „Þjóðólfur“, sem hefir á
hendi fjósaverkin, er látinn kasta óspart
af spaðanum, enda er honum sú iðjan
heDtust. Talar hann um „hið látlausa
skamma þvogl og íllgirnisþvaður sumra
blaða um allt, er hin nýja stjórn vor
gerir“, segir, að beitt sé „alls konar ó-
ráðvendni í rithætti . . til að óvirða ráð-
herrann og ófrægja“, telur „öll hrópyrði
stjórnar-óvinanna“, og „sorpaustur Fram-
sóknar- og Landvarnarmáltólanna“, „ekki
á neinu öðru byggð, en óviturleguflokks-
ofstæki og hatri“; ráðherrann sæti „á-
stæðulausum, ósvífnisíegum árásum fyrir
hvað eina, sem gert er“, enda séu stjórn-
arandstæðingar „valdsjúkir og ófyrirleitn-
ir skrumarar, sem ekkert hafi annað á
borð að bera, en íllgirni og rangsleitni“.
En „Þjóðólfur“ gamli huggar sig þó,
og segir: „Þjóðin er ekki svo grannvit-
ur og sljóskyggn, að hún sjái ekki, hvers
konar hvatir það eru, sem stýra penna
þessara skammsýnu og ofstækisfullu úlf-
úðarseggja“; ráðherrann, sem sé svo ein-
staklega „réttsýnn“ og „óhlutdrægur“ hafi
„sanna hylli alls þorri þjóðarinnar“, og
sé því þetta „látlausa ósanngirnis og úlf-
úðarspark að vettugi virt hjá þjóðinni,
og alls staðar fyrirlitið að maklegleikum“.
Þetta er aðal-inntakið í nýársprédik-
un „Þjóðólfs“-guðfræðingsins, og hefir
þótt rétt, að tína hér upp nokkur aðal-
kjarnyrðin, svo að fleiri fengju að sjá
þau, en þeir fáu, sem „Þj óðólf“ lesa, því
að eitt er víst, að svona greinar spilla
ekki málstað vor stjórnarandstæðinga, en
geta fremur haft gagnstæð áhrif, því að
ekki má því gleyma, að því að eins hag-
ar „Þjhðblfur'í svona orðum sínum, að hann J
veit liúsbbnda sínum, ráðlierranum, vera S
það þbknanlegt.
En þegar stjórn einhvers lands, læt-
ur blöð sín kveða upp þann skýlausa dóm
yfir öllu, sem haldið er fram af hálfu
stjórnarandstæðinga, að það sé sprottið
af ofstæki, hatri og mannvonzku, þá er
það óbrigðult merki þess, að sú stjórn er
ítt, og hverju þjóðfélagi hin háskalogasta.
Blöð stjórnarandstæðinga hér á landi
hafa jafnan rökstutt aðfínnslur sínar við
stjórnina mjög rækilega, og hafi þeim
tekizt það miður heppilega, svo sem stjórn-
arblöðin láta i veðri vaka, má stjórninni
vera það mjög kærkomið, að eiga jafn
afl-lítilli mótspyrnu að mæta, ogþvíauð-
veldari ætti þá vörnin að vera.
filn þegar helzta vörnin af hálfu stjórn-
arinnar er í því fólgin, að láta blöð sín
freista, að koma þeirri skoðun inn bjá
almenningi, að allar aðfinnslur stjórnar-
andstæðinga sóu sprottnar af hatri og fúl-
mennsku, þá er hætt við, að allir hyggn-
ari menn þjóðarinnar sjái, að fátt muni
um varnir hjá stjórninni.
Auðvitað ætlast enginn til þess, að
blöð stjórnarinnar, „Þjóðólfur“ og keypta
málgagnið, játi aðfinnslur vor stjórnar-
andstæðinga róttar, eða hæli fratnuustöðu
vorri; það væri til of mikils mælzt, þar
sem ætlunarverk þeirra er vitanlega, að
reyna að gylla stjórnina, og breiða blæiu
yfir allar hennar ávirðingar, hverju nafni
sem nefnast; en getsakirnar, og smánar-
yrðin, sem stjórnarblöðin beita gegn oss
stjórnarandstæðingum, verða stjórninni ó-
efað miklu frernur til ógagns, en ,gagns;
það sannast.
En það er ástæðulaust af oss, að vera
að fást um það, þótt mennirnir „sean-
dalíseri“, og látum vór hór því staðar
numið að sinni.
JRuLtsímÍnvi. fÚr bréfi að vestan):
„Skiptar eru skoðanir manna um afrek ráð-
herrans í ritsímamálinu; allir hugsa gott til þess,
að fá hann, hrort sem þotta verður núkollhríð-
in, eða ekki. — Svo dýr getur ritsiminn þó orð-
I ið, að í ófæru sé stefnt fyrir oss, snauða menn,
og á því ríður um fram allt, að þingið eigi kost
á nokkurn veginn nákvæmum og Járeiðanlegum
áaetlunum um kostnað landsímans; annars lítt
ráðlegt, að leggja út í slíkt stórfyrirtæki, eins
og fjárhag vorum nú er komið.
Sjálfsagt má ætla, að ráðherrann hafi revnt
að ná sem beztum kostum fyrir Island, sem hon-
um var auðið, eu því miður virðast erindislok
þessarar utanferðar, eins og þeirrar í fyrra, að
sumu leyti benda á, að hann megi sín fremur
lítils hjá „þeim dönsku“ þar i Hófn. því að
varla getur honum hafa verið það ljúft í fyrra,
að taka á móti útnefningu sinni, svo þveröfug,
sem hún var, við skoðun hans sjálfs, og allrar ís-
lenzlcu þjóðariimar, nó holdur nú, að samþykkja
lagningu ritsímans á land á Austfjórðum, svo
mjög, sem hann fyrir skömmu hafði úthúðaðþeirri
tillögu dr. Valtýs Ghtðmundssonar.
Það er vissulega óskemintilegt fyrir oss Is-
lendinga, ef útlenda valdsins kennir eins eptir,
sem áður, í landstjórn vorri, og ef svo þar á
ofan skyldi bætast, að ráðkerrann yrði, að meira
eða minna leyti, talsmaður þess valds hér heima
á Fróni; en vorkunnarlaust ætti þjóðinni að
vera, að búa ekki til lengdar við slika afar-kosti“.
Fátœkrainálftnefndin.
í þá nefnd hefir stjórnin ný skeð kvatt síra
Magnús Andrésson á G-ilsbakka, í stað Páls sáluga
Briem.
Hinir tveir, sem sæti oiga í nefndinni, ern:
skrifstofustjóri Jón Magnússon og Ouðjón Ouð-
laugsson á Kleifum, báðir stjórnarliðar, svo að
líklega hefir eigi þótt mælast vel fyrir, að taka
þriðja manninn úr þeim hópnum.
Raddir almennings.
Þingeyingur, er beðið befir um „Þjóðv.“, ritar
23. nóv. síðastl.: „Eg skal geta þess, að eg
panta blaðið sérstaklega vegna þess, bversu
drengilega þér hafið átalið framkomu ráðherrans
í undirskiiptarmálinu, og fleiri landsmálum, t. d.
í skólamálinu. — Sömuloiðis er eg yður þakk-
látur fyrir greinina um skilaboð Deuntzer’s nú
síðast“.
Mörg svipuð bréf berast ritstjóra „Þjóðv.“
öðru hvoru, er sýna glögglega, í hvaða stefnn
álit almennings fer, að því er ýmsar gjörðir ráð-
herra vors snertir.
Prentarasamtökin.
Ekki hefir stjórnarliðum orðið kápan úr þvi
klæðinu, að geta stöðvað „Isafoldarprentsmiðju11,
og „Félagsprentsmiðjuna11, nú um áramótin. —
Prentsmiðjurnar bera sig báðar karlmannlega,
og segjast þegar hafa fengið svo mikinn mann-
afla, er nægi, til að prenta „tsafold“ og „Ing-
ólf“, sem og annað, er að kalli i bráðina.
Það er því líklega hæpið, að stjórnin treyst-
ist til þess, að láta þetta óskabarn sitt, nýja
prentfélagið, fá „opinberu prentunina“, noma það
bjóðist til þoss, að leysa hana svo ódýrt af hendi,
að „Isafoldarprentsmiðjunni11 þyki það ekki borga
sig, að sitja fyrir, svo sein gainlir samningar
heimila, og þá fer nú starfinn að líkindum að
verða litt eptirsóknarverður.
En hvað þessir 20—30 prentarar ætla þá að
starfa, og láta nýja „prentbáknið“ vinna, er svar-
að geti kostnaði, borgað laun þeirra allra, voxti
af má ske 50 þús. króna fjárupphæð, o. s. frv.,
mun þ.ykja fróðlegt að vita.