Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 27.05.1905, Blaðsíða 3

XIX, 22.
Þjóðviljin n
87
jeg strauk hendinni um ennið og niður
allt andlitið og jeg strauk niður allt
skeggið.
7. Og jeg sagði: misiingar! íallega eru
það mislingar.
8 Og jeg vissi ekki að þetta var öí-
undin, þvi öfundin kemur eins ogbakteríur
eða basillur og býr um sig í vondum
vessum.
9. Og jeg þekkti hana ekki strax.
Og jeg sagði við sjálfan mig: Þetta get-
ur verið öfund, en það getur lika verið
mislingar eða eitthvað annað. Og jeg
sagði: Þessir mislingar eru ólíkir hinum
mislingunum gömlu,
10. og jeg sagði: Þú biður við og hef-
ir allar gætur á þér þangað til þetta brýst
út,
11. og það braust út.
VI. kapítuli.
1. Því jeg heyrði rödd sem sagði:
„Allur gamli spítalinn er orðinn fullur
af ungu fólki, piltnm og stúlkum, sem
ætia að verða þar í liálfs mánaðar ein-
angrun til þess að mega fara burt úr bæn-
um. Þau kvað vera um 40. Er það
hópur“.
2. Og jeg hlýddi á röddina eins og
höggdofa og þá fann jeg að eitthvað
braust út og sjá, það var hrein og skær
öfund, jafn áreiðanleg eins og mislinga-
flekkirnir á Vesturgötu,
3. og jeg sagði: Vei vei! þúertorð-
inn gamall, gamall, gamall! búinn að
hafa mislinga fyrir 23 árum. Þú færð
aldrei, aldrei að vera 15 — 23 ára og vera
einangraður á gamla spítalanum og bíða
eptir mislingum eða skjóta þeim skjá.
4. Og jeg tók mér munntóbaks tuggu.
Og jeg sagði: þið glöðu snáðar, þið ungu
pottormar.
5. Þið getið beðið eptir mislingum,
þið getið talað um að fá mislinga,
6. jeg öfunda ykkur, öfunda, öfunda,
öfunda; sjá, óendanlega öfunda jeg ykk-
ur, jeg öfunda alla, sem eru ekki 23 ára
og geta fengið mislinga.
7. Sjá, þetta er öfundin. Þetta er j
öfundin, sem jeg á að hafa enn þá í viku.
Þvi sál min á enn þá að vera þreytt i
7 daga og í 7 daga á mér enn þá að j
leiðast hvað litlu jeg kem af og vera j
orðinn svona gamall.
8. Svona er öfundin. Hún er allt öðru
vísi en jeg hélfc.
9. Hennar áhyggja er allt öðru vísi ;
en áhyggjur hinna. Því hver hefir sína I
ákvörðuðu áhyggju, öfundin sína, andarn- j
ir sína, jarðnafar sína, hótel og hótel- j
grunnar, bankar og bankagrunnar, bæjar- ;
bryggjur og ritsímar,
10. allt hefir sína sérstöku öfund og j
ábyggju.
11. Þú æska! Þú ein hefir engar áhyggj-
ur. Þú máfet biða eptir mislingum. Þú
ein, alein ert ekki 23 ára og getur ein-
angrað þig á gamla spítalanum, og látið
öfunda þig, öfunda þig utan enda.
Þorsteinn Erlingsson.
Jlit og mdl, og fleira.
i.
(Framh.j
En (þar sem eg sagði áður, að málið vseri
maðurinn, og maðurinn málið, þá er eðlilegt, að
| að leiðir til íhugunar á mannlifinu, og enginn
mun geta neitað því, að lííið hér er gróflega fjör-
ugt — á pappírnum, þvi að vér lifum allir á
pappírnum: pappírsframfarir, pappírsspítalar,
pappírsritsímar, pappírspeningar, pappírsandar,
og pappirsskammir — þarna kemur nú prakt-
pappírsblaðið „Reykjavik11 með praktkvæði um
sumargleðina og prakt-auglýsingar frá Thomsen.s
magasíni um hárauð praktföt karlmanna,"hárauð-
an frakka, hárautt vesti og hárauðar buxur —
hver man ekki eptir þegar Símon Dalaskáld —
sá frægi Símon — kom að norðan á hárauðum
buxum — og svo er í „Reykjavíkinni11 hárauð-
ur ekta magasínhattur, stór og föngulegur, ljóm-
andi hárauður stjórnarhattur með ótal höttum
innan í, eins og harðólétt grásleppa full af bráð-
feitum rauðmaga-ungum: jtar eru ungir og efni-
legir stjórnarhattar, afkvæmi þess gamla Adams,
sem lengst af hefir unað sér hér á voru landi
Islandi; barðahattar, stráhattar, Pan amahattar,
silkihattar, landvarnarhattar, heimastjórnarhattar,
Valtýshattar, reiðhattar, brennivínshattar og blý-
hattar — og þar er roðhatturinn sem nefndur er
í Ogmundargetu — allir kafrauðir eins og blót-
neyti af politisku ofstæki, og innan í þeim er
mynd, líklega af stjórninni, róleg, ánægð með lifið
og okkur alla — guð gefi okkur lofaður og gullið í
„Eskihlíð11, sem enginn veit hvar er að finna á jörð-
unni, því hér hefir þetta nafn aldrei þekkst fyr
en blaðamönnunum hefir öllum komið saman um
að búa til þessa skepnu — það er góðs viti að
þeim kornur saman í einhverju, því ekkert á þetta
skylt við Eskifjörð eða Eskiholt, enda hefir ávallt
verið sagt „Oskjuhlíð11 og aldrei annað, þótt hugs-
anlegt sé að hér hafi vaxið eskigras einhver tíma
— nafnið „hlíð“ er líka eitthvað óeðlilegt nú,
eins og „Hlíðnrhús11 — enginn veit nú hvernig
á þessu stendur; en hugsi menn sig betur uiu,
þá er ekki furða þó þeim þyki vænt um „Eski-
hlíðar“-nafnið, þvi það minnir á Eskimóana, sem
vér höfðum þá æru að láta „íslandsvininn11 Dan-
íel Bruun spyrða okkur saman við eins og þorska
á móti steinbítum og setja á Parísar-sýninguna
1900 (á ritinu sem gefið er út um þetta eru Fær-
eyjar aðallandið; standa efst og fremst, en ísland
og Grænland eru jöfn og samtíða) — þá hömuð-
ust yfirvöld vor og fleiri fyrirtaks gáfumenn hér
til að hjálpa „kaf-teininum“, hjálpa honum um
ljótt íslenzkt kvennfólk með brennivínshatta og
fornfálegar skuplur, merki um að við værum all-
ir ekkert annað en forngripir ( það er annars einn-
ig merkilegt, að „Nyislandsk Lyrik11 þýðingar
ísl. kvæða ept’r Ólaf Hansen, er gefin út af
„Selskab for germansk Filologi11 1901!) — þar,
í kveri kaf-teinsins, er mynd af kvennsöðli ntm
ókunugir menn munu eiga illt með að átta sig
á (þá er öðruvísi myndin í ferðabók Eggerts Ól-
afssonar, þó gömul sé), og svo einhverju af forn-
gripasafninu sem ómögulegt er að sjá hvað eigi
að vera: eitthvað sem gæti verið stokkur, rúm,
ullarlár eða smérskrína (engin stærð er nefnd)
— svo eru nefnd einhver kirkjuleg skrapatól
sem enginn veit. til hvers eru — yfir höfuð ekk-
ert einkennilegt iyrir ísland, ekki fremur en
rúnasteinninn frá Grænlandi, sem erekkertein-
kennilegur fyrir Grænland — en svo er þetta
„merkilega rit (og því má ekki gleyma) puntað
roeð nöfnum þeirra dýrðlinga sem hafa hjálpað
til þessa fyrirtækis með sinni makalausu þekk-
ingu á forngripum og sögu landsins! Þá var
gullöld bér, þá þótti allt þetta gott og blaða-
mennirnir sögðu ekkert, og svona gengur það
og mun liklega jafna sig, þar sem „friðarpostul-
inn“ er nú kominn til Kaupmannahafnar til þess
að eyðileggja allt „Dánenfrosserei11 og hræra það
saman Við það danska „Islánderfresserei11 sem ekki
er ný bóla i sögu vorri og mætti rekja upp eptir
mörgum öldum. I „Austra11 25. marz þ. á. auglýsir
„þjóðskáldið11 (nú kallaður af forsjóninni til að
„pólitíséra11 jafn framt því að „póetiséra11 — ekki
sjást á honum „ellimörkin11, segir einn Braga-
bróðirinn í „Skírni11) að hánn hafi sent „Þjóðólfi11
skoðanir sinar á sýningarmálinu, og væri ósk-
andi að fá að sjá þessa vizku, sem efalaustmun
verða öllum til sömu uppbyggingar og annað
frá þeim pythiska vefréttar þrifæti — þessi hálf-
pólitiski hrærigrautur verður sjálfsagt eins og
fyrirtaks kálgrautux eða grísesylte, sem loftung-
urnar „þjóðskáldsins11 munu sitja að og moka
upp í sig í bróðerni úr sama fati — tinfati eða
tréskál, kann ske eins og þeirri sem Hákon jarl
og Karkur þræll mötuðust úr forðum daga. Ann-
ars tek eg það ekki mjög nærri mér þótt vér
séum settir á bekk með skrælingjum, því varla
er fyrir því hafandi að eltast við slíkar greinar
útlendra blaðamanna, má lesa eina frá 14. april
1897 í landfræðissögu Dr.' Þorvaldar Thorodd-
sens, 2. bindi bls. 354—355 neðanmáls; og enn
stendur í „Österreiohisoh ungarisohe Revue11, 34.
bindi, 1904, áþekkt níðbull eptir einhvern „Karl
Huffnagl11 — væri maðurinn ekki eins vitlaus
og á eptir tímanum og hann er í þessari „rit-
gerð“, þá segði eg hann væri nagli úr hross-
hófnum á Mefistofeles. „Eimreiðin11 ætti eins
að taka þetta til að sýna íslendingum, eins og
eintómar dellur og lofræður um ómerkilegt rugl
héðan. En þetta er allt á pappírnum — því
hvernig á það að vera öðruvísi en á pappirnum?
Er ekki allt á pappírnum, sem ort er af þessum
óendanlega skáldagrúa sem hlammar sér allstaðar
niður — sumir orðnir gamlir og ónýtir, þó aldrei
geti þeir þagrað — hvar sem rúm er i einhverju
blaði — en ekki fyrir það, þó að margt eða flest
af þessu sé lítiis virði og iítið annað en upp-
tuggur af eldri hugmyndum, þýðingar og eptir-
stælingar, þá gerir þessi ljóðagerð samt- ómet-
anlegt gagn, því að það eru einmitt skáldin, sem
viðhalda málinu sem hreinustu og sizt spilltu af
útlendum orðum, og það er eins og mi nn finni
þetta ósjálfrátt, því ekki er eins mikið gefið út
af neinu hér eins og ljóðabókum og kvæðakver-
um. Þessi er því þeirra kostur og verðleiki,
jafnt og með „íslendingasögurnar11, því að menn
læra málið ósjálfrátt, einmitt á því að lesa þær,
en alls ekki af „Wimmers grammatík11 eða nokkru
því sem kennt er í íslenrku í skólunum; undir
eins og farið var að „kenna11 móðurmálið, þá var
dauðadómurinn kveðinn upp yfir því, þá fór öllu
aptur, og þeir sem bezt rita, hafa alls ekkert
lært til þess i nokkrum skóla. Að kaupa og
lesa „íslendingasögur11, er því bezta kennslan í
móðurmálinu sem til er og fengin verður, og
ekki er það lítil minnkun, að Björn ritstjóri varð
að hætta við að gefa út Heimskringlu, af þvi
hún gekk ekki út — eða mun það hafa spillt fyrir
þessu fyrirtæki að verkið er kallað á titilblaðinu
„Noregs konunga sögur11, en ekki „Heims-
kringla11 ? eða þekkir enginn aðra „Heimskringlu11
en Vesturheims blaðið í Winnipeg? Nær hefði
verið að kaupa þessa útgáfu Björns, sem var
vel útgefin og kostaði lítið, heldur en að brutla
með tuttugu þúsund króna loptkastala til minn
isvarða um Snorra, því sá minnisvarði mundi þó
aldrei verða nema á einum stað, en ritverkið er
sá minnisvarði aem allir geta eignast og tíminn
getur ekki eyðilagt — og ekki þekki eg meiri
vanvirðu íslendingum til handa heldur en þegar
hingað var send frá Noregi dönsk þýðing af
Heimskringlu, ljót að allri gerð með ljótri mynd
imyndaðri, þar sem Snorri er myndaður eins og
vatnskarl og allt eptir því — þeii- hafa í heimsku
sinni haldið að vér værum búnir að missa málið
og gleyma því eins og þeir sjálfir, og hlytum
nú að krjúpa á dönskum „altarisgrátum11 — ein-
stöku menn munu hafa keypt þetta hér, en mest
mun hafa verið sent aptur. (Framh.)
Frá ísafirði
er „Þjóðv.11 ritað 17. maí síðastl.: „Tíðin afar-
illviðrasöm, snjóar öðru hvoru, og frost á nótt-
um, svo að heita mátti, að allt væri hjúpað fönn-
unz 13. þ. m. sneri til suðvestan storma, og stór-
ielldra rigninga, svo að síðan hefir snjóinn leyst
óðum.
Aflabrögð dágóð hér við Djúp, þegar á sjó-
inn gefur, en fiskur þó ekki genginn lengra
inn i Djúpið, en á móts við Bolungarvík, nema
einn daginn inn á Hnifsdals-miðin. — Hrogn-
kelsaveiðin nú mjög farin að réna, og kúfiskur
aðal-beitan hjá almenningi, enda eru nú engar
hömlur lagðar á notkun hans, hvar sem er í