Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 05.08.1905, Blaðsíða 1

Verð árganqsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
trlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borqist fyrir júnímán-
aðarlok.
M 32.
ÞJÓÐVILJINN.
-|= NÍT JÁNDI ÁBÖANGUK. =|===-
-*■ -s*>«|== RITSTJÓRI: SKÚLI TEOllODDSES. =|=-*S-
Bessastöðum, 5. ÁGÚST.
Vppsögn skrifkq, óqild
nenia komin sé til útqef-
\anda fyrir 30. dag júní•
mánadar, oq kaupandi
'samhliða uppsögninni
horgi skuld sína fyrir
\hlaðið.
19 0 5.
Ifna og ildavélar
selur
Ijristján psorgrímsson.
Bœndafundurinn í Reykjavík
1. ágíist 1905.
Sögulegur viöburöur.
Menn sendir á fund ráðherra.
Ráöherrann veitir gallhart afsvar.
Bœndur hrópa: „Niður með ráðherrann!“
Það þóttu mikil tiðindi, er fjöldi bænda
úr nærsýslunum (Rangái valla-, Árness-,
Mýra-, Borgarfjarðar- og Gullbringu- og
Kjósar-sýslum) tók að flykkjast til Reykja-
víkur 31. júlí síðastl, og morguninn eptir.
Það er sjaldgæft, að bændnr leyfi sér
að fara i langferðirnar um hásláttinn, jafn
dýr, eins og hv„r stundin er þá, og mátti
því vita, að nú þætti þeim meira, en
minna, liggja við, er þeir fjölmenntu til
höfuðstaðarins um þenna mesta annrik-
istíma ársins.
Það var orð og að sönnu, því að ýms-
ir helztu bændur úr nefndum sýslum
höfðu mælt sér mót í Reykjavík 1. ágúst,
til þess að reyna á þann hátt, að hafa á-
hrif á tvö stórrnál — undirskriptarmálið
og ritsimamálið —, sem þjóðinni þykir
nú mestu varða, að fái happasæl úrslit á
þingi.
Al!s mættu á fundinum um 230 bænd-
ur úr greindum sýslum, langflestir auð-
vitað úr Gullbringu- og Kjósarsýslu, en
30—40 úr Rangárval lasýslu, 20—30 úr
Arnessýslu, 20—30 úr Mýrasýslu, og
nokkru færri úr Borgarfjarðarsýslu.
Bændur, er komnir voru, áttu fyrst
fund með sér í Báruhúsinu í Reykjavík
31. júlí að kvöldi, og kusu þá nefnd manna,
til að íhuga, hvað vænlegast væri að gera,
en síðan héldn bændurnir allir fund á
sama stað á ákveðnum fundardegi, 1. á-
</i(st kl. 11 f. h., og samþykktu þar í einu
hljóði svo látandi ályktanir, eptir nokk-
ur ræðuhöld:
1. Bœndafundurinn í Reykjavík skorar al-
varlega á alþingi, að afstýra þeim stjórn-
arfarslega voða, sem sjálfstjórn hinnar
islen/.ku þjoðar stendur af því, að for-
sætisráðherra Dana undirskrifi. skipun-
unarbref íslandsráðherrans.
2. Bændafundurinn í Reykjavík skorar á
alþingi mjög alvarlega að hafna algjör-
lega ritsímasamningi þeim, er ráðherra
íslands gerði síðastliðið haust við stóra
norræna ritsímafólagið.
Jafnframt skorar fundurinn á alþingi
og stjórn að sinna tilboðum loptskeyta-
félaga um loptskeytasamband milli ís-
lands og útlanda og innanlands, eða
fresta málinu að ððrum kosti, því að
skaðlausu, og láta rjúfa þing og efna
til nýrra kosninga.
Ályktanir þessar samþykkti bænda-
fundurinn eigi að eins, að senda alþingi,
heldur kaus hann einnig 5 mannasendi-
nefnd, til að flytja ráðherranum ályktan-
irnar, og beiðast svars hans, og kusu
bændur i sendinefndina sinn manninn úr
hverju kjördæminu, og hlutu kosningu:
1, Fyrir Rangárvallasýslu: Þórður hrepp-
stjóri Guðmundsson, fyr alþm. í Hala.
2, Fyrir Árnessýslu: Vir/fús bóndi Guð-
mundsson, í Haga.
3, Fyrir Gulibringu- og Kjósarsýslu: Jens
próf. Pálsson, fyr alþm., í Görðum.
4, Fyrir Borgarfjarðarsýslu: Björn bóndi
Þorsteinsson í Bæ, og
5, Fyrir Mýrasýslu: Jón oddviti Guð-
mundsson á Valbjarnarvöllum; en til vara
var kosinn Sir/urður bóndi Guðmundsson
i Helli í Rangárvallasýslu, og var hann
einn þeirra, er gengu á fund ráðherr-
ans, með því að fyrv. alþm. Þórður
Guðmundsson hafði tafizt, og gekk því
nokkru siðar á fund ráðherrans, en hinir.
Enn fremur kaus fundurinn 12 menn
úr hverju kjördœminu: Eangárvallasyslu,
Arnessyslu ot/ Borgarfjarðarsýslu, til þess
að fara á fund alþingismannanna: Magn-
úsar Stephensens, sira Eggerts Púlssonar,
Hannesar ritstjóra Þorsteinssonar og lectors
Þórhalls Bjarnarsonar, tii þess að skora á
þá, að fyigja fram átyktunum bœndafund-
arins, og fá ákveðin svör þeirra i þvi efni,
og skyldi skorað á þá, að leggja niður þing-
mennsku, ef þeir hétu eigi fylgi sínu.
Kl. 21 /„ e. h. tóku fundarmenn síðan
aptur að safnast samaD í Báruhúsinu, með
því að ráðherrann hafði lofað, að veita
sendinefnd þeirra áheyrn kl. 3 e. h., og
gengu bændur síðan í skrúðgöngu, með
beztu skipan, frá Báruhúsinu alla leið til
stjórnarráðshússins (gamla landshöfðingja-
hússins), og var sendinefndin í fararbroddi;
en mesti múgur, og margmenni, fylgdi.
Bændur námu staðar við lækjarbrúna
á Lækjartorgi, og biðu þar, meðan er
sendinefndin gekk á fund ráðherrans,
og sungu þá ýms ættjarðarkvæði; en svo
var manngrúinn þar mikill saman kom-
inn. að ekki að eins Lækjartorgið, og
nokkur hluti Austurstrætis, var kolsvart
af fólki, heldur og Bankastrætið, alla leið
upp á móts við stjómarráðshúsið, og biðu
nú allir svars ráðherrans, með mjög mik-
illi eptirvæntingu, euda þótt fáir hafi að
likindum vænzt þess, að svarið yrði, sem
bændur kusu.
Sendinetndin var tæpan hálf-tíma á
tali við ráðherrann, og hafði prófastur
Jens Pálsson orð fyrir nefndarmönnum,
afhenti honum ályktanir bændafundarins,
og beiddist svars' ráðherrans. — En er
sendinefndin kom aptur, og það vitnaðist,
að ráðherrann hafði veitt öllurn kröfum
bœndafundarins gali-hart afsvar, var aptur
og aptur kallað: „Niður með þá stjórn,
er eigi vill hlýðnast vilja þjóðarinnar!
Niður með ráðherrann!u, og tóku bænd-
ur, og mannfjöldinn, undir það, með húrra-
hrópum.
Síðan gengu bændur, og mannfjöldinn,
til Austurvallar, og skýrði prófastur Jens
Pálsson þar, með nokkrum orðum, frá
svari ráðherrans, og bað meðnefndarmenn
sína, er stóðu þar hjá honum, að taka
þegar fram í, ef ekki væri rétt skýrt frá.
Kvað hann ráðherrann hafa lýst yfir þeirri
skoðun sinni, að sjálfstæði landsins staf-
aði engin hætta af því, þó að danski
forsætisráðherrann skrifaði undir skipun-
arbréf Islandsráðherra(!), og að því er til
ritsímamálsÍDs kæmi, væri sæ- og land-
síminn, er gert væri ráð fyrir i ritsima-
samninginum, tryggasta og ódýrasta hrað-
skeytasambandið, er hægt væri að fá(!)
Málið hefði verið skýrt meira frá annari
hliðinni, og þráðlausu hraðskeytasambandi
haldið meira fram. Enn fremur tók ráð-
herrann þvert fyrir frestun málsins, taldi
það málinu til óbætanlegs tjóns, og kvaðst
eigi finna neina ástæðu til þess, að láta
rjúfa þing, og efna til nýrra kosninga.
En er prófastur Jens Pálsson hafði lok-
ið máli sínu, gullu aptur við ópin: „Nið -
ur með þá stjórn, er eigi vill hlýðnast
viþa þjóðarinnar! Niður með ráðherrann !u,
og svaraði mannfjöldinn í hvert skipti
með húrra-hrópum. — Horn voru og blás-
in þar á Ansturvelli. og aptur og aptur leik-
inn, og sunginn „Islendingabragur“ o. fI.,
og lýsti gremja manna sér mjög eindreg-
ið gegn stjórninni. — Nokkrar ræður voru
og haldnar, og hvöttu menn hverir aðra
til bróðurlegrar samvinnu, til þess að
hrinda af sér okinu á löglegan hátt, er
færi gæfist- — En eptir þetta gengu fund-
armenn brott, og hafði þetta allt farið
fram með aðdáanlegri prúðmennsku og
stillingu, og bændunum til mesta sóma.
Seinna um daginn gengu 12 manna
sendinefndirnar, sem að framan er getið,
á fund þingmannanna, er hverri nefnd-
inui um sig hafði verið falið að tala við,
og var svo til hagað, að i hverri nefnd
væru að eins bændur úr kjördæmi þess
þingmanns er nefndin átti að tala við.
-- Einn þingmannanna synjaði þó nefnd-
inni viðtals, þóttist ekkert liafa við hana
að tala(!), og var það Magnús gamli Step-
hensen. — Svör „Þjóðólfs“-mannsins, og
sira Ey/erts Palssonar, höfðu og. sem vænta